EKONONIA – nauka badająca alokację (rozdział) skąpych zasobów

POJĘCIA PODSTAWOWE
_______________________________________________
EKONONIA – nauka badająca alokację (rozdział) skąpych zasobów
pomiędzy konkurencyjne jednostki.
EKONOMIA (wg Główczyka, Uniwersalny Słownik Ekonomiczny)
to dyscyplina naukowa, zajmująca się badaniem gospodarki i
procesów gospodarczych, formułująca na podstawie badań i analiz
uporządkowany, spójny wewnętrznie system uzasadnionych twierdzeń
i hipotez, zawierających sprawdzalną wiedzę o istocie i formie
przejawiania się zjawisk gospodarczych, oraz łączących
je
prawidłowościach – czyli prawach ekonomicznych.
________________________________________________________
MIKROEKONOMIA – koncentruje uwagę na zachowaniu się ludzi i
organizacji na poszczególnych rynkach (towarów i usług, kapitału
oraz pracy). Bada i opracowuje wzorce efektywnych ekonomicznie
zachowań organizacji gospodarczych.
MIKROEKONOMIA (wg Główczyka, Uniwersalny Słownik
Ekonomiczny) bada zachowania się elementarnych cząstek
gospodarki i podmiotów gospodarczych, a wiec jednostek, grup
jednostek, gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, a także wpływ
podaży i popytu
na ceny poszczególnych produktów
konsumpcyjnych, czy inwestycyjnych, oraz koszty i rynki
konkretnych produktów. Mikroekonomia zajmuje się wiec analizą
prawidłowości rządzących zmianami cen poszczególnych dóbr i cen
czynników produkcji, jak również prawidłowościami funkcjonowania
przedsiębiorstwa.
________________________________________________________
MAKROEKONOMIA – prowadzi analizę gospodarki w skali
państwa, regionu, świata. Bada problemy uwarunkowań rozwoju
gospodarczego i równowagi globalnej.
MAKROEKONOMIA (wg Główczyka, Uniwersalny Słownik
Ekonomiczny) gr. makros = wielki, to dział ekonomii zajmujący się
problemami gospodarki jako całości, z dużym stopniem uogólnień,
oraz wielkimi agregatami gospodarczymi takimi jak globalna podaż i
globalny popyt, dochód narodowy, inwestycje, zatrudnienie,
bezrobocie, cykle gospodarcze, handel zagraniczny. Szczególną cechą
makroekonomii jest badanie wzrostu gospodarczego, przyczyn i
hamulców tego wzrostu.
________________________________________________________
CZYNNIKI PRODUKCJI : ziemia, surowce i materiały, praca
ludzka (żywa lub uprzedmiotowiona w maszynach, urządzeniach i
półproduktach), kapitał i środowisko.
________________________________________________________
KAPITALIZM – system gospodarczy, w którym prawie wszystkie
środki produkcji są własnością prywatną i służą do generowania
zysku.
KAPITALIZM
(wg
Główczyka,
Uniwersalny
Słownik
Ekonomiczny) łac. capitalis = główny, jest to organizacja polegająca
na gospodarce wymiennej, w której z reguły współdziałają ze sobą
dwie różne, powiązane ze sobą przez rynek grupy ludności –
właściciele środków produkcji, którzy są zarazem kierownikami,
podmiotami gospodarki oraz pozbawieni tej własności robotnicy jako
przedmioty tej gospodarki, w której panuje zasada zarobkowania i
gospodarczej racjonalności.
FAZY ROZWOJU KAPITALIZMU:
 Kapitalizm wolnokonkurencyjny trwający w przybliżeniu od
drugiej połowy XVII do połowy XIX wieku.
 Kapitalizm monopolistyczny od drugiej połowy XIX wieku do II
wojny światowej.
 Kapitalizm regulowany (reformistyczny) obejmujący okres od II
wojny światowej do lat osiemdziesiątych XX wieku.
 Kapitalizm globalny od końca XX wieku do chwili obecnej,
kształt kapitalizmu globalnego nie jest jeszcze w pełni rozeznany i
zdefiniowany. W tej fazie kapitalizmu zaczęły dominować
odrywające się od produkcji i dokonywane na wielką skalę
operacje finansowe, a także usługi osobiste i problemy z ochroną
środowiska, charakterystyczna jest tu rewolucja informatyczna,
gromadzenie, przetwarzanie i natychmiastowe upowszechnianie
ogromnych ilości informacji, innowacji, zwyczajów, upodobań
.......
________________________________________________________
GOSPODARKA RYNKOWA – gospodarka, w której decyzje, co i
w jakich ilościach produkować, podejmowane są w oparciu o wolny
handel na rynku, poprzez negocjację
miedzy kupującymi a
sprzedającymi towary i usługi.
________________________________________________________
SOCJALIZM
(łac. socjalis = społeczny) – system społecznopolityczny w którym podstawowe środki produkcji są własnością
publiczną tzn. państwową lub komunalną, zaś pozostałe są własnością
grupową (spółdzielczą, organizacji społecznych) oraz własnością
prywatną indywidualną. Dobra konsumpcyjne w tym mieszkania,
ziemia na użytek własny są również we władaniu prywatnym.
Mechanizm rynkowy oraz działalność przedsiębiorstw są regulowane
przez państwo za pomocą środków ekonomicznych i
administracyjnych, zaś alokacja zasobów jest realizowana za pomocą
scentralizowanych planów gospodarczych. Zróżnicowanie dochodowe
jest zminimalizowane poprzez określenie ogólnych zasad polityki
płacowej oraz progresywny system podatkowy.
________________________________________________________
SOCJALISTYCZNA GOSPODARKA RYNKOWA (Chiny):
główne cechy tej gospodarki to wielość rodzajów własności, przy
dominującej własności publicznej, oraz ścisłe powiązanie
mechanizmu rynkowego z planowaniem, jako instrumentów
ekonomicznych komplementarnych a nie przeciwstawnych. Istotą
zaś, a zarazem celem socjalistycznej gospodarki rynkowej jest
uwolnienie i rozwój sił wytwórczych, przedsiębiorczości, zniesienie
wyzysku, wyeliminowanie ostrej polaryzacji na biednych i bogatych
oraz osiągnięcie wspólnego dobrobytu całego społeczeństwa.
Dotychczasowe rezultaty zreformowanego socjalizmu (połączenia
socjalizmu z elementami kapitalizmu) są bardzo dobre w Chinah.
Po wchłonięciu kapitalistycznego Hong Kongu przez komunistyczne
Chiny kraj ten ma szansę osiągnąć
poziom krajów
wysokorozwiniętych w ciągu 20-50 lat.
________________________________________________________
GOSPODARKA MIESZANA (wg Paula Samuelsona i Williama
Nordhausa) to system ekonomiczny właściwy krajom wysoko
rozwiniętym, dominujący w państwach Ameryki Północnej i Europy
Zachodniej od drugiej połowy XIX wieku do lat siedemdziesiątych
XX wieku, charakteryzujący się symbiozą niewidzialnej ręki rynku
Adama Smitha z widzialną ręka państwa, korygującą i łagodzącą
negatywne zjawiska związane z działaniem samoczynnego
mechanizmu rynkowego.
________________________________________________________
Trzy elementy mikroekonomii: podaż, popyt, i rynkowa cena
równowagi.
________________________________________________________
PODAŻ – ilość produktów, którą producenci lub właściciele towarów
chcą sprzedać po różnych cenach w określonym czasie.
To ilość towarów oferowanych na rynku przez producentów
(dostawców), która zwiększa się wraz ze wzrostem cen i zmniejsza się
wraz ze spadkiem cen na rynku.
(Krzywa podaży jest rosnąca, gdyż im wyższa cena, tym więcej
towarów pojawia się na rynku – ze względu na większą opłacalność
produkcji)
________________________________________________________
POPYT – ilość produktów, którą kupujący chcą (i potencjalnie
mogą) kupić po różnych cenach w określonym czasie.
To zapotrzebowanie kupującego na określone ilości dóbr
ekonomicznych, konsumpcyjnych lub produkcyjnych przejawiające
się na rynku w postaci efektywnej siły nabywczej, wyrażonej w
pieniądzu.
(Krzywa popytu jest malejąca, gdyż im wyższa cena tym mniej jest
kupujących których stać na zakup towaru).
________________________________________________________
MARKETING ang. market = rynek,
podejmowanie przez
przedsiębiorcę
skoordynowanych
działań,
czynności
ukierunkowanych na skłonienie konsumenta do zakupu oferowanego
produktu, marketing to zarazem badanie reakcji rynku na właściwości
i cenę produktu, wyrażającą się w wielkości sprzedaży, oraz
wpływanie w drodze sprzężenia zwrotnego na jakość, koszty i cenę
produktu w celu zmaksymalizowania wielkości utargu.
________________________________________________________
JAKOŚĆ jest stopień w jakim produkt odpowiada wymaganiom
klienta (wymaganiom ujawnionym i ukrytym).
________________________________________________________
RYNKOWA CENA RÓWNOWAGI – cena określona na rynku w
warunkach zrównoważenia podaży z popytem.
Rynek automatycznie eliminuje jednostki najsłabsze, pozostawiając
organizacje o najwyższej efektywności ekonomicznej. Organizacje
które mają za duże koszty w stosunku do konkurencji są eliminowane
z rynku, (nie uwzględniając korupcji i nadużywania prawa).
CENA
POPYT
PODAŻ
Punkt równowagi dla
rynkowej ceny
Ilość towaru
Krzywa podaży i popytu w funkcji ilości towarów
________________________________________________________
PODSTAWOWE
MIERNIKI
MAKROEKONOMICZNE
charakteryzujące wyniki całokształtu działalności gospodarczej kraju
według zasad ONZ to : wartość globalna, zużycie pośrednie i
produkt krajowy brutto.
________________________________________________________
WARTOŚĆ GLOBALNA – stanowi sumę wyrobów i usług
wytworzonych w całej gospodarce narodowej w danym okresie.
ZUŻYCIE POŚREDNIE – obejmuje wyroby i usługi (krajowe i z
importu) zużyte w badanym okresie na cele bieżącej działalności
gospodarczej. Stanowi go: zużycie materiałów i energii obcej, zużycie
usług obcych, wydatków na podróże służbowe, koszty reklamy,
reprezentacyjne, ubezpieczeń majątkowych, czynszów, dzierżawy itp.
________________________________________________________
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO PKB – stanowi sumę
wartości dodanej brutto wszystkich działów gospodarki narodowej,
obliczoną jako różnicę miedzy wartością globalną wyrobów i usług
tych działów a wartością zużycia pośredniego.
________________________________________________________
WARTOŚĆ DODANA BRUTTO – to wytworzona w danym
okresie przez przedsiębiorstwa nowa wartość, stanowiąca różnicę
między utargiem każdej jednostki gospodarczej, czyli przychodem, a
wartością zakupionych od innych przedsiębiorstw materiałów i usług
obcych, bez potrącenia amortyzacji, czyli wartości zużytych środków
trwałych w danym okresie. W przypadku odliczenia od wartości
dodanej brutto wartości amortyzacji, powstaje kategoria określona
nazwą wartość dodana netto – ma ona jednak wyłącznie charakter
teoretyczny.
________________________________________________________
PKB wg Uniwersalnego słownika Ekonomicznego:
Suma wartości dodanej brutto, wytworzonej w ciągu roku poprzez
wszystkie sektory instytucjonalne lub sekcje (działy) gospodarki
narodowej, powiększone o podatki pośrednie, nakłady na ceny
produktów, w tym oczywiście podatek od wartości dodanej (VAT), i
pomniejszone o dotacje do produktów, tworzy kategorię określoną
nazwą PRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO PKB.
________________________________________________________
RECESJA – okres, gdy przez dwa kolejne kwartały następuje spadek
produktu krajowego brutto ( z poprawką na inflację), w czasie recesji
wzrasta bezrobocie, upada wiele firm i następuje spadek stopy
życiowej.
DEPRESJA – silna przedłużająca się recesja
________________________________________________________
STAGFLACJA – stagnacja (zastój) w gospodarce połączona z
inflacją.
________________________________________________________
INFLACJA – ogólny wzrost cen towarów i usług w funkcji czasu.
Wyróżniamy dwa typy inflacji: kosztową (spowodowaną wzrostem
kosztów wytworzenia) i popytową (powodowaną poprzez nadmierną
ilość pieniędzy na rynku). Inflację określić możemy wskaźnikiem cen
konsumenta (mierzony zmianą cen około 400 towarów i usług) oraz
wskaźnikiem cen producenta (mierzony wzrostem cen, jakie firmy
płacą za towary i usługi).
Rozróżnia się inflację umiarkowaną ok. 10%, inflację galopującą
kilkadziesiąt a nawet do kilkaset procent 300%, hiperinflację
inflację - kilkaset lub wiele tysięcy procent.
W Polsce mieliśmy hiperinflację marki polskiej w 1920 i 1921 roku
500 % w 1922 600%, zaś w 1923 r. 35815% ok. 35% w skali
miesiąca.
W roku 1989 było 351% inflacji (11% w skali miesiąca) w 1990 r.
686% (17% w skali miesiąca), w 1991 r. 170%,
Obecnie w 2002 roku jest tylko ok. 3-4% inflacji, przy bezrobociu ok.
18-20% !
________________________________________________________
DEFLACJA – proces samoczynny lub uruchomiony przez politykę
państwa, polegający na zmniejszeniu dopływu pieniądza do
gospodarki i wyrażający się w zahamowaniu wzrostu cen, a nawet w
spadku ogólnego poziomu cen. Deflacja jest przeciwieństwem inflacji.
________________________________________________________
POLITYKA MONETARNA – to zarządzanie ilością pieniędzy
wprowadzonych na rynek i zmiany stopy procentowej (ceny kredytu).
Politykę tę prowadzi bank narodowy każdego kraju w porozumieniu z
rządem. Zmniejszenie dopływu pieniądza i podnoszenie stopy
procentowej jest jednym ze sposobów walki z inflacją. Taka polityka
monetarna, nazywana „ostrą”, może wywołać recesję. Łagodna
polityka monetarna pobudza gospodarkę i zmniejsza bezrobocie.
MONETARYZM współczesna neoliberalna odmiana ilościowej
teorii pieniądza, traktująca stabilną podaż pieniądza jako główną
determinantę niezakłóconego wzrostu dochodu narodowego,
stabilizacji cen i kształtowania się tzw. naturalnej stopy bezrobocia.
Monetaryzm zarazem neguje skuteczność i celowość ingerencji
państwa w gospodarkę jako czynnika zakłócającego naturalną
zdolność gospodarki do autoregulacji i maksymalnego wykorzystania
potencjału wytwórczego.
________________________________________________________
DEFICYT BUDŻETOWY – oznacza zwiększenie wydatków
rządowych ponad przychody rządu z podatków. Rząd zmusza wtedy
bank narodowy do wprowadzenia dodatkowych pieniędzy na rynek,
co powoduje inflacje popytową.
________________________________________________________
DŁUG PAŃSTWOWY – to kwota pieniędzy, którą rząd pożyczył , a
nie spłacił. W celu pokrycia nie objętych budżetem wydatków
państwo może zaciągnąć u swoich obywateli tzw. dług wewnętrzny
(obligacje państwowe lub pożyczki narodowe) albo uzyskać kredyty
zagraniczne w bankach komercyjnych lub organizacjach rządowych i
międzynarodowych.
Te ostatnie są możliwe wtedy, gdy są spełnione określone warunki np.
kredyty są przeznaczone na finansowanie infrastruktury gospodarczej,
system łączności, drogi, gospodarka paliwowo-energetyczna.
________________________________________________________
AKCJE – papiery wartościowe, dające ich właścicielom prawo
udziału w zarządzaniu przedsiębiorstwem (poprzez uczestnictwo w
walnym zebraniu akcjonariuszy) oraz zapewniające dochód z tytułu
dywidendy (udział w zysku przedsiębiorstwa) i korzyści z obrotu
akcjami na rynku papierów wartościowych.
________________________________________________________
OBLIGACJE – papiery wartościowe dające korzyści podobnie jak
akcje, ale bez prawa udziału w zarządzaniu organizacją gospodarczą,
która emitowała obligacje.
________________________________________________________
DEFICYT HANDLOWY – oznacza sytuację, gdy wartość importu
jest wyższa od eksportu danego kraju. Przyczyny deficytu: za wysoka
wartość waluty narodowej, lepsza jakość towarów zagranicznych,
duży koszt robocizny w kraju. Deficyt handlowy regulowany jest
dewaluacją waluty krajowej.
________________________________________________________
DEWALUACJA – to redukcja wartości waluty krajowej względem
wybranego koszyka walut zagranicznych, ustalona przez bank
narodowy w porozumieniu z rządem.
________________________________________________________
________________________________________________________
ORGANIZACJA – pełni dwie podstawowe funkcje: przezwycięża
granice naszych możliwości jako jednostek i umożliwia nam
realizację celów, których osiągniecie bez niej byłoby trudniejsze lub
nawet niemożliwe.
Organizację można definiować jako względne wyodrębnioną z
otoczenia całość ludzkiego działania, mającą określoną strukturę
(i podsystem materialno-technologiczny) – skierowane na osiągniecie
jakiegoś celu.
Własnościami organizacji są
 celowość,
 złożoność z dających się określić części powiązanych ze sobą,
 odrębność celów i struktury w stosunku do otoczenia.
C
SP
K
MT
OTOCZENIE
STR
Pięcioczłonowy model organizacji
Człony wyróżniane w organizacji: C-cele, SP-system społeczny,
MT-system materialno-technologiczny, STR-struktura, K-człon
kierowniczy.
________________________________________________________
SYNERGIA
W organizacji występuje tzw. efekt synergii, zgodnie z którym
współdziałanie składników razem daje lepszy wynik niż suma działań
każdego z tych składników branego oddzielnie. Odwrotnie mamy do
czynienia z dyssynergią
(Podobnie jak składniki prochu, razem działają silnie wybuchowo,
oddzielnie mogą np. być jedynie łatwopalne)
________________________________________________________
ORGANIZACJA SPOŁECZNA – to zespół ludzi, wyposażony w
środki służące do realizacji konkretnego celu, miedzy którymi
zachodzi:
 podział odpowiedzialności za wykonane zadania,
 więź komunikacyjna, oznaczająca świadomość wzajemnej
zależności,
 pewien stopień swobody w wyborze zadań i środków ich realizacji.
________________________________________________________
ORGANIZACJA PRZEMYSŁOWA (gospodarcza, przedsiębiorstwo)
jest jedną z form organizacji społecznej, posiadającą współczynnik
sprawności (stosunek wyniku do nakładu) większy od jedności.
________________________________________________________
ZYSK jest to dodatnia wartość różnicy między przychodami ze
sprzedaży a kosztami uzyskania przychodów, jest podstawowym
warunkiem istnienia organizacji gospodarczej. Jeżeli wartość tej
różnicy jest ujemna, mamy do czynienia ze stratą.
Z=S–K
(sprzedaż generuje zysk a produkcja koszty)
________________________________________________________
ORGANIZACJA PRODUKCJI – polega na doborze czynników
produkcji, optymalizacji struktur oraz metod przetwarzania i
przepływu materiałów, informacji i kapitału w procesie produkcji.
(Żeby organizować daną produkcję trzeba znać nie tylko na
zarządzaniu ale także na technologii wytwarzania)
________________________________________________________
PROCES PRODUKCJI – przez proces produkcji rozumiemy tę
część odpowiednio uporządkowanego zespołu działań, której celem
jest otrzymanie wyrobu, od pobrania materiału z magazynu do
sprzedaży gotowego produktu. W trakcie procesu produkcji materiał
w postaci surowca lub półfabrykatu poddawany jest operacjom
technologicznym, zmieniających kształt, postać, wzajemne położenie
elementów lub właściwości fizykochemicznych. Oprócz operacji
technologicznych w procesie produkcji występują operacje:
pomiarów, kontroli, transportu, składowania i magazynowania.
________________________________________________________
________________________________________________________
KIEROWANIE – można najogólniej rozumieć jako oddziaływanie
jednego obiektu (kierującego) na inny obiekt (kierowany),
zmierzające do tego, aby obiekt kierowany dążył do osiągnięcia
postawionego przed nim celu.
Dobry kierownik to taki, który jest wstanie tak oddziaływać na
podwładnego, aby ten traktował wyznaczone przez kierownika cele
jako swoje własne.
________________________________________________________
ZARZĄDZANIE – to działalność kierownicza, polegająca na
ustaleniu celów i powodowaniu ich realizacji w organizacji
podległych zarządzaniu na podstawie własności środków produkcji
lub prawa do dysponowania nimi,
wg Bogdana Glińskiego,
Encyklopedia Organizacji i Zarządzania
ZARZĄDZANIE – to skuteczne wykorzystanie i koordynowanie
zasobów takich jak: kapitał urządzenia, materiały i praca, dla
osiągnięcia określonych celów, wg Międzynarodowego Słownika
Zarządzania.
ZARZĄDZANIE (krótko) – to działalność kierownicza, w której
zarządzający dąży do realizacji określonego zadanego celu na
podstawie dostępnych mu środków
(Żeby zarządzać to trzeba mieć środki...........
zarządzać.........)
trzeba mieć czym
________________________________________________________
STRUKTURA ORGANIZACYJNA – to układ stanowisk pacy,
komórek, pionów i większych elementów organizacyjnych wraz z
ustalonymi miedzy nimi różnego typu powiązaniami.
STRUKTURA ORGANIZACYJNA – to zbiór przepisów reguł
zachowania się poszczególnych członków organizacji.
Ogólnym dokumentem regulującym kompleksowo porządek w
organizacji jest regulamin organizacyjny. Zawiera on najczęściej
schemat organizacyjny, księgę służb, podstawowe instrukcje i
ramowe procedury oraz inne ważne zarządzenia dyrektora.
SCHEMAT
ORGANIZACJI
– jest graficznym obrazem,
ukazującym poszczególne części organizacji, hierarchiczny układ
zależności między nimi.
________________________________________________________
PROCES ZARZADZANIA, funkcje zarządzania.
Podstawowe, powtarzające się funkcje wykonywane przez każdego
kierownika (wg Henry Fayola 1841-1925):
Przewidywanie, organizowanie, rozkazywanie, koordynowanie i
kontrolowanie. W literaturze anglosaskiej najczęściej stosowany jest
podział na: planowanie (planning), organizowanie (organizing),
zabezpieczenie kadr (staffing), kierowanie w węższym znaczeniu
(directing), kontrolowanie (controlling).
________________________________________________________
PLANOWANIE (polegające na przewidywaniu przyszłych
warunków i środków działania oraz formułowanie na tej podstawie
koniecznych do osiągnięcia celów).
Wyróżniamy dwa poziomy planowania: planowanie strategiczne i
niższe planowanie operacyjne
Planowanie strategiczne ustala podstawowe obszary działalności
przedsiębiorstwa (zwane domenami) rozdziela miedzy te obszary
środki i precyzuje ogólne zasady postępowania mającego zapewnić
sukces w danej dziedzinie. Planowanie operacyjne to planowanie
wykonawcze, detalizujące ustalenia strategiczne do konkretnych
planów działania w przestrzeni i czasie. System planów operacyjnych
obejmuje plany rzeczowe i finansowe.
________________________________________________________
ORGANIZOWANIE –
czyli ustalanie nośników i środków
działania, budowa struktury organizacyjnej oraz dobór i
uporządkowanie procesu w czasie i przestrzeni.
________________________________________________________
MOTYWOWANIE – obejmuje wyjaśnienie celów działalności
(przekonanie do nich), uzasadnienie poszczególnych zadań oraz
pobudzenie wykonawców do ich wykonania – z uwzględnieniem
bodźców administracyjnych, ekonomicznych, psychologicznych,
moralnych, religijnych itp.
________________________________________________________
KONTROLOWANIE – w trakcie którego następuje porównanie
tego, co zamierzaliśmy osiągnąć, z tym co faktycznie osiągnięto, po
czym występują czynności regulujące, służące, eliminowaniu
powstałych w toku działania odchyleń od planu, z możliwością
modyfikacji ustalonych celów.