UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI
advertisement
Jądro i najądrze UKŁAD ROZRODCZY nasieniowód głowa najądrza przewodziki wyprowadzające MĘSKI kanalik nasienny przegroda łącznotkankowa trzon najądrza śródjądrze osłonka biaława sieć jądra błona surowicza ogon najądrza kanaliki proste Kanalik nasienny Zrazik jądra: • kanaliki nasienne • międzykanalikowa (śródmiąższowa) tkanka łączna zawierająca naczynia krwionośne, włókna nerwowe, makrofagi i komórki Leydiga „Nabłonek” plemnikotwórczy • komórki plemnikotwórcze • komórki Sertolego • błona graniczna - blaszka podstawna - warstwa tkanki łącznej zawierająca kurczliwe komórki mioidne (okołokanalikowe) • „nabłonek” plemnikotwórczy Spermatogeneza: • spermatocytogeneza spermatogonie A spermatogonie B • mejoza spermatocyty I rzędu spermatocyty II rzędu • spermiogeneza spermatydy Komórki plemnikotwórcze: • spermatogonie A, B • spermatocyty I rzędu • spermatocyty II rzędu • spermatydy ciałka resztkowe plemniki 1 spermatocyty I rzędu dojrzewające plemniki spermatocyty II rzędu spermatydy spermatydy kom.Sertolego sp. I rzędu spermatocyty I rzędu kom.Sertolego spermatogonie A „jasne” A „ciemne” spermatogonie spermatogonie komórki Sertolego Wspólne cechy komórek plemnikotwórczych: kulisty kształt, okrągłe jadra komórkowe, słabo rozwinięte organelle (wyjątek: spermatydy) • „ciemne” spermatogonie A: macierzyste, ciemna, rozproszona chromatyna • „jasne” spermatogonie A: jasna, rozproszona chromatyna • spermatogonie B: ciemne skupiska chromatyny, duże jąderko • spermatocyty I rzędu: największe, często widoczne chromosomy (mejoza I) • spermatocyty II rzędu: mniejsze, rzadko widoczne (krótki czas rozwoju) • spermatydy: najmniejsze, małe, ciemne jądro, więcej organelli Spermiogeneza aparat Golgiego obejmuje następujące procesy: • wytworzenie akrosomu (fuzja pęcherzyków pochodzących z aparatu Golgiego) • wytworzenie witki – aksonemy witka i otaczających ją struktur włóknistych (pochodne cytoszkieletu) • zagęszczenie i zmiana kształtu jądra • utworzenie mankietu mitochondrialnego • utworzenie wyspecjalizowanych obszarów błony komórkowej • usunięcie zbędnej cytoplazmy (ciałko resztkowe, kropla cytoplazmatyczna) akrosom pęcherzyk preakrosomalny osłonka włóknista ziarno akrosomalne jądro • enzymy akrosomalne są produkowane na szorstkiej siateczce • w aparacie Golgiego są pakowane do pęcherzyków preakrosomalnych • pierwsze pęcherzyki preakrosomalne łączą się, tworząc pęcherzyk akrosomalny, który osadza się na przednim biegunie jądra - powstaje akrosom • enzymy ulegają agregacji, tworząc ziarno akrosomalne • kolejne pęcherzyki preakrosomalne łączą się z rosnącym akrosomem Fazy chronologiczne: • faza Golgiego • faza „czapeczki” • faza akrosomalna • faza dojrzewania błona komórkowa Tworzenie witki Tworzenie akrosomu Zagęszczenie jądra • zagęszczenie chromatyny • zastąpienie histonów przez protaminy • zanik porów w otoczce jądrowej centriola bliższa centriola dalsza jądro centriole gęste włókna zewn kolumny białkowe • dalsza centriola indukuje wytworzenie i wzrost aksonemy, stając się ciałkiem podstawnym witki • aksonema wydłuża się, pociągając za sobą błonę komórkową • specyficzne białka cytoszkieletu (spokrewnione z cytokeratynami) tworzą struktury włókniste wokół dalszej centrioli i aksonemy Wyspecjalizowane obszary błony komórkowej • obszar akrosomu (zawiera białka uczestniczące w zaplemnieniu) • obszar równikowy główki • obszar tylny główki • obszar części pośredniej witki • obszar części głównej witki 2 tworzenie akrosomu zagęszczenie jądra tworzenie witki i mankietu mitochondrialnego szyjka Dojrzały plemnik mankiet mitochondrialny akrosom • główka: jądro + akrosom • witka: - szyjka: centriole otoczone część przez 9 „kolumn” końcowa białkowych - część pośrednia (wstawka): aksonema, 9 gęstych włókien zewn., mankiet mitochondrialny - część główna: aksonema, 7 gęstych włókien zewn., osłonka włóknista - część końcowa: aksonema (przy końcu witki pojedyncze mikrotubule) część pośrednia część główna część końcowa osłonka włóknista Plemniki zwierząt domowych różnią się wielkością, kształtem główki, ale mają taką samą ogólną budowę byk knur tryk ogier akso nema gęste włókna zewn. główka osłonka włóknista człowiek szczur kogut akrosom szyjka część pośrednia mitochondria część główna witka część końcowa Bariera krew-jądro Komórki Sertolego • wysokie • boczne i przyszczytowe fałdy cytoplazmatyczne • nieregularne jądro • siateczka gładka i szorstka, Golgi • cytoszkielet • nieliczne krople lipidowe Funkcje: • wspomaganie (strukturalne i metaboliczne) komórek plemnikotwórczych • fagocytoza ciałek resztkowych • bariera krew-jądro • synteza: - białka wiążącego androgeny - w rozwoju płodowym: czynnik hamujący rozwój żeńskich narządów rozrodczych • strefy zamykające pomiędzy fałdami komórek Sertolego • w kanaliku nasiennym bariera oddziela: - przedział przypodstawny (spermatogonie i wczesne spermatocyty I rzędu) - przedział przyszczytowy (pozostałe stadia komórek plemnikotwórczych) • bariera chroni dojrzewające komórki plemnikotwórcze przed atakiem układu immunologicznego 3 Kanaliki proste i sieć jądra Komórki Leydiga • zlokalizowane pomiędzy kanalikami nasiennymi w śródmiąższowej tkance łącznej • są typowymi komórkami steroidogennymi Produkują: • testosteron Najądrze • krótkie, łączą kanaliki nasienne z siecią jądra • nabłonek walcowaty • blaszka podstawna • komórki mioidne Głowa najądrza zawiera 10-20 przewodzików wyprowadzających: • nabłonek wielorzędowy, często o zmiennej wysokości (sześcienny/walcowaty) • blaszka podstawna • cienka warstwa kom. mięśniowych gładkich • labirynt łączących się ze sobą kanalików w tkance łącznej śródjądrza • nabłonek sześcienny • blaszka podstawna Trzon i ogon najądrza tworzy pojedynczy, zespiralizowany przewód najadrza • nabłonek wielorzędowy • blaszka podstawna • warstwa mięśniówki gładkiej Nabłonek: • komórki z rzęskami • komórki z mikrokosmkami (resorbcyjne/wydzielnicze) • komórki podstawne (macierzyste) Nabłonek: • kom. główne • kom. podstawne Komórki główne: • stereocylia • siateczka, Golgi • lizosomy • strefy zamykające • resorbcja wody • fagocytoza ciałek resztkowych • wydzielanie substancji odżywczych • produkcja glikoproteidów regulujących dojrzewanie plemników Nasieniowód 1. Błona śluzowa • nabłonek wielorzędowy (taki jak w przewodzie najądrza) • blaszka podstawna • błaszka właściwa 2. Warstwa mięśniowa (b. gruba) 3. Warstwa włóknista Końcowa część nasieniowodu, niekiedy rozszerzona (tzw. bańka nasieniowodu): liczne fałdy błony śluzowej o charakterze gruczołowym (gruczoły bańki) 4 Gruczoły męskiego układu rozrodczego produkują płyn nasienny Pęcherzyki nasienne (rozgałęzione gruczoły cewkowe) • nabłonek wielorzędowy • zrąb łącznotkankowy • warstwa mięśniówki gładkiej • zewnętrzna warstwa włóknista Prostata (zawiera liczne rozgałęzione gruczoły cewkowo-pęcherzykowe) • część zwarta otacza cewkę moczową lub częściowo pokrywa jej powierzchnię • część rozproszona – małe gruczoły w ścianie cewki • wydzielina przekazywana do światła cewki U capów i tryków brak części zwartej, u mięsożernych i ogierów słabo rozwinięta część rozproszona Produkują płyn bogaty w fruktozę i białka Nie występują u mięsożernych • nabłonek walcowaty/sześcienny • zrąb łącznotkankowy z licznymi komórkami mięśniowymi gładkimi • komórki gruczołowe produkują bogatobiałkowy płyn zawierający czynniki stymulujace ruch plemników Gruczoły opuszkowo-cewkowe (Cowpera) Prącie odcinki wydzielnicze tkanka łączna kość U większości ssaków (oprócz człowieka i konia) zawiera kość. ciało gąbczaste cewka moczowa włókna mięśniowe szkieletowe odcinki wydzielnicze przewód wyprowadzający przegrody międzyzrazikowe „Tkanka erekcyjna” – ciała jamiste i gąbczaste • budowa zrazikowa • odcinki wydzielnicze: cewki śluzowe (nabł. walcowaty, blaszka podstawna), produkują śluz • przewody wyprowadzające – nabł. sześcienny • torebka i przegrody z tk. łącznej zawierającej włókna mięśniowe szkieletowe • te gruczoły nie występują u mięsożernych Sieć nieregularnych, zatokowych przestrzeni naczyniowych wyścielonych śródbłonkiem, pomiędzy nimi beleczki/przegrody łącznotkankowe zawierające liczne komórki mięśniowe gładkie Męski układ rozrodczy ptaków • jądro bez śródjądrza i przegród łączkotkankowych • najądrze – b. małe • nasieniowód: główny magazyn nasienia, kłębkowato zwinięta część końcowa tworzy tzw. kłębuszek nasienny, kończy się krótkim przewodem wytryskowym uchodzącym do urodeum • budowa histologiczna Okres godowy jądra, najądrza i nasieniowodu podobna jak u ssaków • brak gruczołów układu nerka rozrodczego • w okresie godowym jądra i nasieniowody moczowód powiększaja się Nie nasieniowód 5
