BOTANIKA– ROK I

BOTANIKA– ROK I
1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu:
Zakład Biologii
2. Kierownik Zakładu:
Prof. dr hab. Halina Ostrowska
3. Osoba odpowiedzialna za przeprowadzenie danego przedmiotu:
Prof. dr hab. Halina Ostrowska
4. Wymiar godzinowy zajęć:
•
Semestr
– II
•
Wykłady
– 30
•
Ćwiczenia
– 60
•
Seminaria
– 15
•
Ogółem
– 105 ECTS – 10
5. Forma zakończenia zajęć:
Przedmiot kończy się sprawdzeniem wiadomości w formie pisemnego egzaminu,
obejmującego wszystkie treści nauczania przedmiotu z wpisaniem oceny do indeksu.
6. Cel nauczania:
Wyposażenie studenta w wiedzę z zakresu biologii komórki roślinnej ze szczególnym
uwzględnieniem organelli i struktur właściwym tylko tym komórkom, budowy
morfologicznej i anatomicznej organów roślin i surowców farmakopealnych.
Wykształcenie u studentów umiejętności rozpoznawania roślin leczniczych i trujących
na podstawie okazów świeżych i zielnikowych. Wykształcenie umiejętności
posługiwania się „ kluczami" w celu oznaczenia roślin do rodziny, rodzaju, gatunku.
Zapoznanie studentów z praktyczną stroną metod hydroponicznych upraw roślin.
7. Formy nauczania: Wykłady, ćwiczenia, seminarium.
8. Program nauczania:
WYKŁADY:
Komórka roślinna (plastydy, glikoksysomy, sferosomy, ściana komórkowa, wakuola).
Składniki soku komórkowego i ich wpływ na potencjał osmotyczny komórki.
Substancje ergastyczne. Substancje biologicznie czynne roślin (alkaloidy, glikozydy,
flawonoidy, olejki eteryczne, żywice, balsamy, saponiny, związki mineralne,
antybiotyki i kwasy porostowe, cytostatyki roślinne). Rys historyczny ziołolecznictwa.
Rośliny w Biblii, ziołolecznictwo kultur dorzecza Tygrysu i Eufratu, ziołolecznictwo
chińskie, ziołolecznictwo egipskie (Papirus Ebersa), ziołolecznictwo starożytnej
Grecji i Rzymu, renesans ziołolecznictwa i rola ogrodów przyklasztomych,
ziołolecznictwo arabskie (odkrycia medycyny arabskiej), herbaria europejskie,
herbaria polskie. Podstawy systematyki botanicznej (typ, gromada, klasa, rząd,
rodzina, rodzaj, gatunek, forma i odmiana). Surowce farmakopealne roślin niższych:
Thallus (plecha), Sclerotia (przetrwalnik), Sporae (zarodniki); roślin wyższych: Herba
(ziele), Folium (liść), Flos (kwiat), Inflorescentia (kwiatostan), Stigma (znamię),
Cortex (kora), Fructus (owoc), Pericaripium (owocnia), Semen (nasienie), Radix
(korzeń), Bulbus (cebula), Rhizoma (kłącze). Taksonomiczny przegląd roślin z
uwzględnieniem gatunków o znaczeniu farmakopealnym. Rośliny zarodnikowe:
Phaeophyta (brunatnice), Rhodophyta (krasnorosty), Mycophyta (grzyby),
Lichenophyta (porosty), Pterydophyta (skrzypy i widłaki). Drzewiaste rośliny
nagonasienne i okrytonasienne: Pinaceae (sosnowate), Cupressaceae (cyprysowate),
Betulaceae (brzozowate), Fagaceae (bukowate). Rośliny okrytonasienne: Salicaceae
-wierzbowate, Ranunculaceae - jaskrowate, Papaveraceae - makowate, Cannabaceae konopiowate, Urticaceae - pokrzywowate, Rosaceae - różowate, Papilionaceae motylkowate, Umbelliferae - baldaszkowate. Theaceae - herbatowate, Hypericaceae dziurawcowate, Tiliaceae - lipowate, Cruciferae - krzyżowe, Sterculiaceae orzesznikowate. Malvaceae -ślazowate, Ericaceae - wrzosowate, Polygonaceae rdestowate, Valerianaceae - kozłkowate, Compositae – złożone, Solanaceae psiankowate, Scrophulariaceae - trędownikowate, Labiatae - wargowe, Liliaceae liliowate, Gramineae - trawy. Rośliny przyczyną alergii (analiza pyłkowa). Rośliny
trujące we florze polskiej. Podstawy biotechnologii roślin.
ĆWICZENIA:
Komórka roślinna. Elementy diagnostyczne komórki roślinnej (kryształy szczawianu
wapnia, cystolity, ziarna aleuronowe, skrobia asymilacyjna i zapasowa). Substancje
zapasowe roślin: cukry (skrobia i inulina), tłuszcze, białka. Wakuola i jej składniki.
Barwniki wakuolarne i ich porównanie z barwnikami plastydowymi, wpływ soku
wakuolarnego na potencjał osmotyczny komórki (zjawisko plazmolizy i
deplazmolizy), praktyczne zastosowanie plazmolizy. Morfologia i systematyka roślin
zarodnikowych. Glony: Cyanophyta, Chlorophyta, Phaeophyta, Rhodophyta,
Chrysophyta. Grzyby: Phycomycetes, Ascomycetes, Basidiomycetes. Porosty. Mszaki
i Paprotniki: Bryophyta (Hepaticae, Musci, Sphagnales), Pteridophyta (Lycopsidaceae,
Equisetaceae, Polypodiaceae). Tkanki roślin nasiennych. Tkanki merystematyczne
pierwotne i wtórne pędu i korzenia. Tkanki okrywające (epidemia i jej wytwory,
peryderma i jej wytwory, tkanki skorkowaciałe). Tkanki miękiszowe (miękisz
asymilacyjny, spichrzowy, przewietrzający, wodny) i tkanki wydzielniczo-wydalnicze
(hydatody, miodniki, włoski gruczołowe, kosmki gruczołowe, komórki olejkowe,
zbiorniki olejkowe, przewody żywiczne, rury mleczne, idioblasty). Tkanki
wzmacniające (kolenchyma, sklerenchyma) i tkanki przewodzące (floem, ksylem,
wiązki przewodzące). Morfologia korzenia i łodygi: systemy korzeniowe, typy
korzeni, rodzaje pędów, modyfikacje pędów. Anatomia korzenia: budowa pierwotna,
budowa wtórna. Anatomia łodygi: budowa pierwotna, budowa wtórna. Morfologia i
anatomia liścia. Morfologia i anatomia kwiatów i kwiatostanów. Narys i wzór
kwiatowy. Typy kwiatostanów. Budowa pręcika i słupka. Rozmnażanie roślin
okrytonasiennych; przemiana pokoleń (gametofit i sporofit). Przykłady rozmnażania
wegetatywnego. Morfologia i anatomia owoców i nasion; owoce suche i owoce
mięsiste; typy nasion. Morfologia i anatomia roślin jednoliściennych; specyfika
budowy rośliny jednoliściennej pod względem nasion, kwiatów, korzeni, łodyg i liści.
Morfologia, anatomia, rozmnażanie i systematyka roślin nagonasiennych: Pinaceae,
Cupressaceae, Taxaceae. Systematyka roślin okrytonasiennch: Betulaceae, Fagaceae,
Ranunculaceae, Papaveraceae, Urticaceae, Rosaceae (Rosoideae, Maloideae,
Prunoideae), Caryophyllaceae, Tiliaceae, Malvaceae, Cruciferae, Solanaceae,
Scrophulariaceae, Plantaginaceae, Salicaceae, Papilionaceae, Labiatae, Boraginaceae,
Hypericaceae, Umbelliferae, Ericaceae, Polygonaceae, Compositae, Liliaceae,
Orchidaceae, Cyperaceae, Gramineae.
SEMINARIA:
Hodowle hydroponiczne (ćwiczenia terenowe w szklarniach Przedsiębiorstwa
Ogrodniczego). Zajęcia terenowe - oznaczanie aktualnie kwitnących roślin (praca
z„kluczem" w terenie) w celu poznania pospolitych i leczniczych gatunków krajowych
w różnych siedliskach.
9. Literatura:
1. Broda B. - Zarys botaniki farmaceutycznej. PZWL, Warszawa 2002.
2. Malinowski E. - Anatomia roślin. PWN, Warszawa 1987.
3. Mowszowicz J. - Pospolite rośliny naczyniowe Polski. PWN, Warszawa 1986.
4. Pałczyński A., Podbielkowski Z., Polakowski B. - Botanika. PWN, Warszawa
1995.
5. Szweykowscy A.J. - Botanika. PWN, Warszawa 2000, 2005.