Podsystem logistyki
advertisement
Podsystem logistyki Podsystem logistyki • • • Współczesne przedsiębiorstwa produkcyjne funkcjonują w otoczeniu rynkowym. Realizacja działalności gospodarczej wymaga utrzymania przez nie stałych kontaktów zarówno z dostawcami, jak i klientami. Prawidłowe planowanie produkcji przeznaczonej dla określonych odbiorców rynkowych nie może się odbywać bez uwzględnienia otoczenia, w którym przedsiębiorstwo działa, a szczególnie jego źródeł zaopatrzenia i zbytu. Termin „logistyka” oznacza kwaterowanie, transportowanie i zaopatrzenie pododdziałów i po raz pierwszy zastał użyty przez szwajcarskiego generała H. Jominiego w 1830 r. W 1962 r powstało Towarzystwo Logistyczne. Jego członkowie zdefiniowali logistykę jako proces planowania, sterowania, kontroli kosztów, przepływu i magazynowania oraz informacji – od źródeł wydobycia surowca aż do miejsca konsumpcji produktu, zgodnie z życzeniami klienta. Na początku lat dziewięćdziesiątych rozszerzono definicję logistyki charakteryzując ją jako proces planowania, wykonywania, kontroli i sprawnego przepływu oraz magazynowania surowców, półfabrykatów i wyrobów gotowych, a także usług i stosownych informacji, od źródeł wydobycia surowców do klienta zgodnie z jego oczekiwaniami. Logistyka – podstawowe koncepcje • • • • Logistykę tworzą procesy fizycznego przepływu dóbr materialnych – surowców, materiałów, półfabrykatów, wyrobów gotowych - w przedsiębiorstwie, a także miedzy przedsiębiorstwami oraz przepływy strumieni informacyjnych odzwierciedlające procesy rzeczowe i wykorzystywane w sterowaniu tymi procesami. Logistyka to pewna koncepcja, filozofia zarządzania procesami realnymi (przepływem dóbr), oparta na zintegrowanym, systemowym ujmowaniu tych procesów. Logistyka to dziedzina wiedzy ekonomicznej badająca prawidłowości i zjawiska przepływu dóbr i informacji o ogniwach. Przepływ informacji ma swój początek przy określaniu zapotrzebowania rynku i zapotrzebowania produkcyjnego na materiały. Obejmuje ona zamówienia, kontrolę i realizację zleceń. W przedsiębiorstwie produkcyjnym dotyczy to m.in. przygotowania danych na potrzeby wewnątrzzakładowego sterowania dopływem materiałów do stanowisk pracy, planowania operatywnego produkcji, realizacji zadań inwestycyjnych i konstrukcyjnych oraz planowania gospodarki finansowej. System logistyczny • System logistyczny w ujęciu dynamicznym to celowo zorganizowane i zintegrowane przepływy materiałów i produktów oraz odpowiadających im informacji, umożliwiających optymalizację w zarządzaniu łańcuchem dostaw (m.in. poprzez automatyczną identyfikację towarów, symulację komputerową, controlling, elektroniczną wymianę danych oraz komputerowy rachunek kosztów). • W ujęciu statycznym wymienia się takie elementy jak: – Zorganizowane w stosownych komórkach służby decyzyjne zarządzające zapasami, transportem, magazynowaniem i realizacją zamówień – Środki techniczne umożliwiające przemieszczanie, przeładunek, i magazynowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – Podsystem zintegrowanego komputerowego wspomagania zarządzania procesami logistycznymi. System logistyczny • System logistyczny to celowo zorganizowany i zintegrowany zbiór elementów (ludzi, majątku trwałego i obrotowego, działań, norm regulacyjnych) wraz z występującymi między nimi związkami, które są zaangażowane w zachodzące w przedsiębiorstwie procesy przepływu surowców, zapasów produkcyjnych i wyrobów gotowych oraz związanej z tym przepływem informacji. • W systemie logistycznym przedsiębiorstwa można wyróżnić: – Sferę przepływu dóbr fizycznych – Sferę regulacji, której głównym elementem jest system przepływu informacji zwany planowaniem, realizacją i kontrolą procesów przepływu dóbr fizycznych. System przepływu produktów i informacji w systemie logistycznym przedsiębiorstwa SYSTEM LOGISTYCZNY PRZEDSIĘBIORSTWA System przepływu informacji Monitorowanie i kontrola Wspomaganie decyzji logistycznych Koordynacja wewnętrzna Transmisja i przetwarzanie zamówień Odbiorcy Dostawcy System przepływu produktów Przepływ surowców, materiałów i części Przepływ wyrobów gotowych Przepływ odpadów i opakowań zwrotnych Kryteria podziału • Systemy logistyczne dzielone są według dwóch podstawowych kryteriów: – Funkcjonalnego, tj. według sfery działania przedsiębiorstwa i w skali łańcucha logistycznego (zakresu i rodzaju rozpatrywanych funkcji systemu) – Instytucjonalnego, tj. według liczby i rodzaju instytucji składających się na strukturę systemu • Kryterium funkcjonalne wiąże się z wyodrębnieniem i przyporządkowaniem procesów logistycznych poszczególnym sferom działania przedsiębiorstwa, z uwzględnieniem różnych faz przepływu dóbr fizycznych i przyporządkowanych im informacji płynących z rynku zaopatrzenia, poprzez przedsiębiorstwo produkcyjne na rynki zbytu. System logistycznym przedsiębiorstwa przemysłowego według podziału funkcjonalnego SYSTEM LOGISTYCZNY PRZEDSIĘBIORSTWA Logistyka marketingowa Logistyka materiałowa Rynek zaopatrzenia Logistyka zaopatrzenia Logistyka produkcji Magazyn odbiorczy Proces produkcji magazyn przejściowy Magazyn zaopatrz. Logistyka dystrybucji Magazyn wyrob. got. Magazyn wydawczy Surowce wtórne, opakowania zwrotne, odpady, zwroty materiałów Logistyka utylizacji Rynek zbytu Podstawowe podsystemy logistyczne • W sferze zaopatrzenia – podsystem przepływu surowców, materiałów, części zamiennych od dostawców do magazynów zaopatrzeniowych lub magazynów przyjęcia w przedsiębiorstwie lub bezpośrednio do procesu produkcji. • W sferze produkcji – podsystem przepływu surowców, materiałów, części zamiennych, półfabrykatów i wyrobów gotowych między magazynami zaopatrzeniowymi i magazynami wyrobów gotowych (magazynami zbytu). • W sferze dystrybucji (zbytu) – podsystem wyrobów gotowych między magazynami zbytu i klientami na rynku zbytu, jak również bezpośrednio z produkcji do klienta. • W sferze zwrotów towarów, pustych opakowań w kierunku odwrotnym tj. od klientów do dostawców – podsystem utylizacji. Rodzaje systemów wg kryterium funkcjonalnego • System logistyczny pojedynczego przedsiębiorstwa • System logistyczny pojedynczego przedsiębiorstwa i jego bezpośrednich partnerów (dostawców, odbiorców i kooperantów) • System logistyczny pojedynczego przedsiębiorstwa i wszelkich partnerów biorących udział w pozyskaniu surowców, ich przetworzeniu w wyroby gotowe oraz dostarczeniu do odbiorców końcowych • System logistyczny wszystkich współpracujących przedsiębiorstw na rynku danego produktu System logistyczny pojedynczego przedsiębiorstwa może mieć strukturę bardzo prostą i składać się z zaledwie trzech węzłów, tj. magazynu surowców, wydziału produkcji i magazynu wyrobów gotowych Rys. Przykład prostego systemu logistycznego pojedynczego przedsiębiorstwa Rynek zaopatrzenia Magazyn surowców Proces produkcji Magazyn wyrobów gotowych System logistyczny przedsiębiorstwa Rynek zbytu W przypadku jednostki o złożonej strukturze organizacyjnej, np. rozproszonego terytorialnie przedsiębiorstwa wielooddziałowego (posiadającego wiele fabryk) struktura systemu logistycznego może obejmować wiele węzłów w postaci magazynów surowców, wydziałów produkcyjnych i magazynów wyrobów gotowych. MS Wydziały produkcyjne MP MS Wydziały produkcyjne Zakład produkcyjny nr 2 System logistyczny przedsiębiorstwa MP Rynek zbytu Rynek zaopatrzenia Zakład produkcyjny nr 1 Rzadko kiedy przedsiębiorstwo zaopatruje się tylko u jednego dostawcy i sprzedaje wytworzone produkty tylko jednemu klientowi. Zdarza się, że niektóre operacje występujące w procesie technologicznym są wykonywane przez kooperantów, poza przedsiębiorstwem. Magazyn surowców Dostawcy bezpośredni Proces produkcji kooperanci Magazyn wyr. Got. Odbiorcy bezpośredni System logistyczny przedsiębiorstwa i jego bezpośrednich partnerów Rys. Przykład systemu logistycznego pojedynczego przedsiębiorstwa i jego bezpośrednich partnerów Rynek zbytu odbiorców bezpośrednich Rynek zaopatrzenia dostawców bezpośrednich System logistyczny przedsiębiorstwa Zastosowanie koncepcji logistycznych – dziedziny: • W procesie produkcji do zapewnienia jej ciągłości i zgodności z harmonogramem • W obrocie towarowym do tworzenia łańcuchów transportowo-magazynowych, dzięki którym usprawnione zostają transport, przeładunek i przechowywanie dóbr Zakres zadań logistyki • Podstawowy zakres zadań logistyki obejmuje: – – – – – – – – – • • przyjmowanie zamówień i ich koordynację zaopatrzenie w materiały niezbędne do produkcji kontakty z dostawcami i prowadzenie negocjacji realizowanie zakupów organizację dostaw transport gospodarkę magazynową – optymalizowanie stanów administrowanie bazami produktów nadzorowanie dostawy produktów do klientów. Uwaga: w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa można dostrzec sprzężony ciąg procesów – od zamówienia na produkty przez planowanie ich wytworzenia i zakupy niezbędnych materiałów aż po dystrybucję. Realizacja tych procesów powinna zapewnić odpowiednią ilość dóbr we właściwym miejscu i czasie, przy zaangażowaniu minimalnych środków. Podstawowym zadaniem logistyki jest koordynacja zaopatrzenia materiałowego, produkcji i zbytu, aby w możliwie najkrótszym czasie przy minimalnym nakładzie środków osiągnąć dostosowanie do zmieniających się warunków rynkowych. Struktura podsystemu • Funkcje logistyczne realizują: – Planowanie potrzeb materiałowych – Transakcje strumienia materiałowego – Zakupy materiałowe i kooperacja bierna – Planowanie zasobów dystrybucji zarządzanie materiałami sprzedaż i dystrybucja Podsystem logistyki utrzymanie ruchu zarządzanie jakością Rys. Struktura podsystemu logistyki (na przykładzie systemu R/3 firmy SAP Funkcje podstawowe • Wspomaganie decyzji w zarządzaniu logistycznym dotyczą głównie operacyjnej funkcji zarządzania. Na funkcję tę składają się działania związane z przemieszczaniem produktu logistycznego w jego fizycznej postaci. Podstawowym obszarem decyzyjnym w logistyce jest koordynacja przepływów rzeczowych pomiędzy ogniwami łańcucha logistycznego, sprowadzająca się do planowania zapotrzebowania surowcowego przed przystąpieniem do produkcji oraz planowania dystrybucji gotowych produktów po jej zakończeniu. Moduł zarządzanie materiałami • Ma za zadanie zabezpieczenie terminowych i zgodnych z zapotrzebowaniem dostaw materiałów na cele eksploatacyjne, remontowe, inwestycyjne oraz cele zasilania produkcji. W procesie zakupu surowców i materiałów obsługiwanym przez ten moduł wykonywane są następujące działania: – Ustalenie zapotrzebowania na surowce i materiały – na podstawie danych o normatywnym zużyciu materiałów na wytworzenie każdego elementu składowego wyrobu końcowego oraz planu produkcji. – Tworzenie wewnętrznego polecenia zakupu realizowane przez dział planowania albo przez dział produkcji. – Określenie możliwych dostawców – w przedsiębiorstwach stosujących podejście just in time (JiT) procedura oceny dostawców jest przeprowadzana raz na rok lub rzadziej. Przedsiębiorstwo decyduje się na kilku kontrahentów, z którymi zawierane są długookresowe umowy ramowe. – Wybór dostawcy – Wystawienie zlecenia zakupu – dane wprowadzone z umowy ramowej umożliwiają sporządzenie zlecenia zakupu, które wysyła się do dostawcy – Kontrola transportu – dostawca wysyła towary do przedsiębiorstwa, które złożyło zamówienie i zawiadamia go o tym. Firma transportowa powinna zapewniać możliwość śledzenia drogi przesyłki. – Odbiór towarów – po dostarczeniu towarów na miejsce przeznaczenia są one przenoszone do magazynu lub przekazywane bezpośrednio do produkcji. Wcześniej dokonuje się ich identyfikacji. – Kontrola faktury – Zapłata faktury Moduł sprzedaży i dystrybucja • Wykonuje następujące funkcje: – Wspomaganie procesu sprzedaży przez odpowiednie zapytania i przygotowanie ofert – Przygotowanie umów – Tworzenie zlecenia sprzedaży – Tworzenie noty dostawy – nota dostawy inicjuje proces przygotowania wysyłki zawiera m.in.: specyfikację wyrobów, które zostaną wysłane, harmonogram i specyfikację drogi transportu – Spedycja towarów – Tworzenie faktury – system R/3 umożliwia wystawianie faktur, rachunków uproszczonych, faktur korygujących oraz kontrolę naliczanych podatków – Ściąganie należności – potwierdzenie o dokonaniu zapłaty powinno zostać wysyłane do odbiorcy, a następnie zweryfikowane przez bank. Moduł utrzymania ruchu • • Realizuje całokształt działań dotyczących zaopatrzenia, zbytu, gospodarki magazynowej oraz wyceny materiałów w przedsiębiorstwie. Gospodarstwa magazynowa obejmuje następujące funkcje: – Zarządzanie zapasami materiałowymi w ujęciu ilościowym i wartościowym – Planowanie, wprowadzanie danych i dokumentowanie wszystkich przesunięć materiałowych – Inwentaryzację • W ramach gospodarki magazynowej wspomagane są następujące działania: – Zarządzanie złożonymi strukturami magazynowymi – Definiowanie i operowanie miejscami składowania – Zarządzanie różnymi typami magazynów tj. magazyny wysokiego składowania, magazyny blokowe, magazyny o stałych miejscach składowania – Tworzenie tzw. zleceń przeniesienia (zleceń transferowych) – Monitorowanie wszystkich ważnych przesunięć zapasów – Przeprowadzanie przyjęć i wydań zapasów z użyciem różnych strategii tj. następne puste miejsce składowania, stałe miejsce składowania, według danych wprowadzonych przez użytkownika, dodanie do zapasu już znajdującego się w miejscu składowania zgodnie z zasadą FIFO lub LIFO – Zarządzanie zapasami niebezpiecznymi – Przeprowadzanie inwentaryzacji na poziomie miejsc składowania – Tworzenie sprawozdań i raportów Moduł zarządzanie jakością • Wspomaga wykonywanie takich zadań jak: kontrola materiałowa, analiza awarii oraz kontrola terminowości dostaw. Moduł gospodarki materiałowej • Gospodarka materiałowa obejmuje dane o każdym materiale, surowcu, produkcie, towarze, umożliwiając zarządzanie zasobami magazynowymi. Wśród podstawowych jego funkcji są: – Planowanie zużycia materiałów, wyliczane na podstawie ilościowego planu produkcji oraz jednostkowej materiałochłonności – Planowanie zaopatrzenia materiałowego, obliczane na podstawie planu zużycia materiałów, stanów magazynowych oraz złożonych zamówień Moduł gospodarki wyrobami gotowymi • Obsługa sprzedaży oznacza wsparcie obejmujące rejestrację zamówień przez klienta, dokumentację magazynową, wystawienie faktury oraz obsługę zwrotów i reklamacji z wystawieniem faktury korygującej. Do jego podstawowych funkcji zalicza się: – Ewidencjonowanie wykonywanej produkcji – aktualizowanie kartoteki wyrobów gotowych następuje na podstawie dokumentów PZ (przyjęcie wewnętrzne) po stronie przychodów oraz dokumentów WZ (wydanie zewnętrzne) po stronie rozchodów – Fakturowanie sprzedaży wyrobów gotowych – wykorzystywana jest kartoteka odbiorców oraz cennik wyrobów Moduł gospodarki magazynowej • Jego główne funkcje określa się następująco: – Wystawianie dokumentów magazynowych – Ewidencjonowanie pozycji magazynowych – Sprawozdawczość magazynowa Funkcje uzupełniające to: • Planowanie ogólne działalności łącznie z planowaniem produkcji, zakupów, transportu, potrzeb dystrybucyjnych i kontrolą sieci dystrybucyjnej • Zarządzanie bazą danych produkcyjnych – obejmuje bazę danych o materiałach, półproduktach, metodach wytwarzania, stanowiskach roboczych, operacjach i narzędziach, umożliwiając tworzenie i modyfikację specyfikacji materiałowych i procesów technologicznych • Elektroniczna wymiana danych – dotyczy wymiany danych również z systemami partnerów rynkowych • Analizy i raporty informacji – oznacza możliwość analiz danych wspomagających zarządzanie przedsiębiorstwem (m.in. analiz sprzedaży, prognozowania popytu) oraz symulację zdarzeń w czasie rzeczywistym na podstawie bazy danych Systemy klasy SCM • Systemy zarządzania łańcuchem dostaw (SCM - supply chain management ) realizują model danych pozwalający obsługiwać w czasie rzeczywistym dużą liczbę złożonych transakcji. Stanowi to istotną różnicę między nimi a systemami planowania zasobów przedsiębiorstwa (ERP). Wdrożenie systemów typu SCM pozwala na doskonalszą transmisję danych wewnątrz przedsiębiorstwa oraz w komunikacji z wszystkimi jego kontrahentami za pośrednictwem technologii internetowych. Otwiera to większy zakres integracji całokształtu procesów gospodarczych realizowanych przez firmę. Stąd systemy typu SCM zaczynają dominować nad ERP, ponieważ szybka wymiana danych przez Internet w połączeniu ze standaryzacją opakowań oraz stosowaniem kodów kreskowych tworzy podstawę usprawnienia logistycznego łańcucha dostaw w skali globalnej. Systemy WMS • Uzupełnieniem systemów informatycznych ERP umożliwiającym obsługę procesów magazynowych są systemy WMS. Dzięki możliwości współpracy z kompleksowymi rozwiązaniami typu ERP wzbogacają ich funkcje o specjalistyczne algorytmy z tego zakresu. Zawierają one szereg specyficznych modułów, odpowiadających poszczególnym grupom procesów logistycznych zachodzących w gospodarce magazynowej, łącznie z obsługą magazynów wysokiego składowania. Gromadzą dane o rodzajach, ilości i podziale miejsc składowania, dane o artykułach (np. terminach ważności, hierarchii i strukturze opakowań, sposobach składowania, seriach itp.) oraz wiele innych informacji, niezbędnych do wspomagania operacji magazynowych. Typowe funkcje takich systemów obejmują: – – – – – – – – Zarządzanie magazynami Miejsca magazynowe Eksploracja magazynu Zamówienia dla dostawców Rezerwacja towarów Generacja ładunków Rejestracja dostaw z zewnątrz Wysyłki z magazynu - Obszar magazynowy - Zawartość magazynu - Dokumenty logistyczne - Zlecenia od klientów - Potwierdzenie dokumentów wydania - Dostawy do magazynu - Rejestracja dostaw z produkcji Kierunki rozwoju • Podsystem logistyki powinien w przyszłości umożliwiać klientom składanie zamówień za pośrednictwem Internetu. W przyszłości uwzględnione zostanie pełniejsze jego powiązanie z podsystemem CRM oraz wykorzystanie Internetu do wymiany danych między przedsiębiorstwem a klientami. • Kolejnym obszarem w którym następować będą istotne zmiany, jest zarządzanie łańcuchem dostaw (supply chain management – SCM). Duże nadzieje wiąże się z zastosowaniem systemów eksportowych w logistyce. Powiązania i współpraca z innymi podsystemami • • • • Podsystem logistyki powinien automatycznie przekazać do podsystemu controllingu dane związane z rachunkiem kosztów i wyników przypisanych różnym obiektom. Ponieważ funkcjonowanie logistyki powoduje określone koszty (transportu, magazynowania, płac, paliwa) należy również zapewnić sprawne przekazywanie informacji o nich tą samą drogą. Bardzo istotne znaczenie ma zapewnienie efektywnych powiązań między podsystemem logistyki a podsystemem CRM w zakresie realizacji funkcji sprzedaży. Producent musi mieć dokładne dane o zapotrzebowaniu na swoje wyroby, a dostawcy – o jego zapotrzebowaniu na surowce i materiały. W przedsiębiorstwie zorganizowanym logistycznie przepływ informacji między poszczególnymi pionami i działami powinien być zorganizowany w sposób optymalny. Oprócz informacji wewnętrznej potrzebne są również informacje o otoczeniu. Przepływy informacyjne między przedsiębiorstwem a otoczeniem (klienci, dostawcy, banki, instytucje finansowe) są zazwyczaj dwustronne. Informacje o potrzebach rynku są dostarczane przez podsystem CRM. Oprócz informacji o rynku zbytu należy posiadać również wiedzę o rynku zaopatrzenia – zarówno o obecnych, jak i potencjalnych dostawcach.
