Praca i rynki pracy
advertisement
Praca i rynki pracy Autorzy: Paweł Drożniewski i Tomasz Puszkiewicz kl. III c O pracy Praca odgrywa ważną rolę w życiu człowieka i na ogół towarzyszy każdemu z nas. Definiuje się ją jako świadome i celowe działania człowieka, polegające na przekształcaniu dóbr przyrody i przygotowywaniu ich do zaspokojenia określonych potrzeb. Funkcje pracy Praca spełnia wiele funkcji, nie tylko zaspokaja potrzeby człowieka, ale daje mu możliwości samorealizacji. Umożliwia bowiem: zaspokojenie rozmaitych potrzeb człowieka rozwój człowieka (umysłowy i fizyczny); zadowolenie z siebie i satysfakcję z dokonań; łączenie ludzi, skupienie ich wokół jakiegoś problemu do rozwiązania lub innego zadania; tworzenie nowych wartości; uzyskanie określonej, upragnionej pozycji społecznej i uznania. Każdy wykonujący pracę przejawia aktywność przynoszącą różne pożytki jemu samemu oraz społeczeństwu. Jemu samemu - bo za pracę otrzymuje wynagrodzenie, zdobywa nową wiedzę, umiejętności i doświadczenie, a zatem rozwija się. Społeczeństwu — bo powiększa ogólny majątek państwa, w którym żyje, dostarcza innym potrzebnych dóbr lub usług, przyczynia się do lepszego i pełniejszego zaspokojenia potrzeb członków społeczeństwa, a więc do rozwoju społecznego. Ekonomiczna definicja rynku Wśród zasobów ekonomicznych niezbędnych do produkcji dóbr i usług, oprócz ziemi wraz z tkwiącymi w niej bogactwami naturalnymi, budynków fabrycznych, maszyn, narzędzi, urządzeń i materiałów, konieczna jest także siła robocza nazywana inaczej pracą. Rynek pracy Na rynku produktów i usług firmy mogą funkcjonować dzięki zakupowi pracy. Jednocześnie sprzedaż pracy jest jednym z głównych źródeł dochodu gospodarstw domowych. To spotkanie sprzedaży pracy i zakupu pracy odbywa się na rynku pracy. Inaczej ujmując - rynek pracy to miejsce, gdzie spotyka się podaż siły roboczej z popytem na nią i gdzie jednocześnie kształtuje się jej cena, czyli płaca. Podaż pracy Na podaż pracy wpływa szereg czynników m.in. wielkość przyrostu naturalnego, czas spędzony poza pracą przez osoby w wieku aktywności zawodowej (szkoła, uczelnia, służba wojskowa, więzienie), aktywność zawodowa kobiet itp. Podaż siły roboczej zależy także od ustawowej długości tygodnia pracy, organizacji pracy, poziomu i rodzaju kwalifikacji, poziomu płac oraz stosunku czasu pracy do czasu wolnego. Popyt na siłę roboczą Na popyt na siłę roboczą wpływają m.in. liczba i rodzaj pracodawców, poziom stosowanej techniki i technologii, ale także wysokość opodatkowania dochodów pracodawców, stopa oprocentowania kredytów inwestycyjnych oraz oczywiście popyt na produkty i usługi. Równowaga na rynku pracy Wynikiem wzajemnego oddziaływania podaży siły roboczej, popytu na nią oraz płacy jest określony poziom zatrudnienia w gospodarce, zapewniający równowagę gospodarczą. Oznacza to zrównanie podaży pracy z popytem na pracę, przy określonym poziomie płac i występowaniu bezrobocia tylko dobrowolnego Nierównowaga na rynku pracy Nierównowaga na ogólnokrajowym rynku pracy i bezrobocie występują w Polsce z niejednakowym natężeniem. Dlatego i dla poszukujących pracy, i dla władz istotniejsze są lokalne rynki pracy. Jeżeli na przykład w jakiejś gminie powstanie nowy zakład pracy, to popyt na pracowników wzrośnie. Na lokalnym rynku pracy nastąpi chwilowa przewaga popytu nad podażą. Wywoła to zainteresowanie nie tylko wśród mieszkańców tej gminy, ale prawdopodobnie również w sąsiednich. Regionalny rynek pracy Wielkość rynku pracy zależy także od stanu lokalnej sytuacji gospodarczej. Tam, gdzie rozwija się gospodarka, powstają nowe przedsiębiorstwa, rozwija się indywidualna działalność gospodarcza, obserwuje się minimalne bezrobocie. Są to tereny silnie zurbanizowane o rozwiniętym przemyśle i usługach. Rynek pracy w tych regionach jest w stanie wchłonąć nadwyżki siły roboczej z otoczenia. Najmniejszy popyt na pracę jest w regionach słabo zurbanizowanych, o przewadze rolnictwa. Lokalny rynek pracy Dla tych, którzy planują rozpoczęcie pierwszej pracy najistotniejszy jest najbliższy rynek. 0 rozwoju lokalnego rynku pracy decydują inwestycje, czyli powstawanie nowych zakładów produkcyjnych i usługowych. Inwestorami mogą być osoby fizyczne, spółki, samorządy lokalne. Szczególnie rady gmin i powiatów, prowadząc odpowiednią polityką inwestycyjną i fiskalną, mogą mieć istotny wpływ na rozwój lokalnych rynków pracy. Na rynek pracy, w skali ogólnokrajowej i lokalnej, ma wpływ polityka rządu. Zmiany na rynku pracy Postęp techniczny i technologiczny wymaga nieustannego dokształcania się i doskonalenia zawodowego. Jeżeli ktoś tego nie robi, bardzo szybko zostaje w tyle i coraz trudniej znaleźć mu pracę. Postęp techniczny może też sprawić, że zapotrzebowanie na określony zawód maleje. Zjawisko to oznacza, że do wyuczonego i wykonywanego zawodu musimy podchodzić elastycznie, to znaczy przekwalifikować się bez oporów, gdy zajdzie taka potrzeba. W krajach rozwiniętych, zmiana zawodu, nawet kilkakrotnie w ciągu dorosłego życia, jest normą i koniecznością. Poszukiwanie i podejmowanie pracy Bierne poszukiwanie pracy to poszukiwanie informacji. Jest kilka źródeł. Po pierwsze ogłoszenia prasowe. Wszystkie gazety,zamieszczają ogłoszenia pracodawców. Oferty pracy zawierają na ogół podstawowe wymagania: wykształcenie, staż pracy, wiek, znajomość języków obcych, obsługa komputera itp. Drugim źródłem informacji są rejonowe urzędy pracy. Są to organy administracji państwowej, których zadaniem jest między innymi pośredniczenie między poszukującymi pracę, a pracodawcami. Aktywnie poszukiwanie pracy Aktywne poszukiwanie pracy polega na wyszukiwaniu firm, instytucji i przedsiębiorstw dysponujących takimi stanowiskami pracy które cię interesują i które odpowiadają twoim kwalifikacjom. Następnym etapem w aktywnym poszukiwaniu pracy jest złożenie dokumentów (list motywacyjny, CV) i czekanie na odpowiedź. Może to być odpowiedź odmowna (wtedy nie należy się zrażać, tylko szukać dalej). Nową formą aktywnego poszukiwania pracy jest wolontariat, czyli praca na ochotnika bez wynagrodzenia. Kandydat podejmuje się pracy w wybranej firmie bez wynagrodzenia i najczęściej na jakimś podrzędnym stanowisku. W ten sposób pracodawca może go poznać, a i on może poznać firmę, w której ubiega się o stałą pracę. Dotychczas wolontariuszy można spotkać najczęściej w szpitalach, domach opieki społecznej, hospicjach, schroniskach dla zwierząt, ale ta forma poszukiwania pracy się rozwija. Oczywiście taka praca nie może trwać zbyt długo - zwykle najwyżej kilka Przyszłemu pracodawcy należy złożyć życiorys CV oraz list motywacyjny. Pisząc CV trzeba przestrzegać ściśle określonych zasad, szczególnie dotyczących treści i kolejności ich przedstawiania. CV powinno zawierać: nazwisko i adres osoby ubiegającej się o pracę; informacje dotyczące wykształcenia informacje o doświadczeniach zawodowych nagrody; znajomość języków obcych; inne informacje (np. umiejętność obsługi komputera, urządzeń biurowych itp., prawo jazdy); hobby. List motywacyjny List motywacyjny, w którym powinno się znaleźć uzasadnienie naszych starań o pracę, powinien zawierać: • nazwisko i adres osoby ubiegającej się o pracę; • nazwę i adres pracodawcy. W formie opisowej należy uzasadnić, dlaczego ubiegamy się o pracę w tej konkretnej firmie. W liście należy podać przede wszystkim: • stanowisko, o które się ubiegasz; • wykształcenie • doświadczenie zawodowe, • umiejętności i cechy osobowości, Przykładowe CV Przykładowy list motywacyjny Rozmowa kwalifikacyjna Przyszły pracodawca, mając do wyboru wielu kandydatów, przeprowadza rozmowę kwalifikacyjną. Do tej rozmowy należy się odpowiednio przygotować. Pomyśl, jak wyeksponować swoje mocne strony: umiejętności, wiedzę i doświadczenie zawodowe oraz cechy osobowe, które mogą być przydatne w przyszłej pracy. Pamiętaj, musisz przekonać pracodawcę, że to właśnie ty będziesz najodpowiedniejszą osobą na tym stanowisku. Przedstaw też swoje ambicje i oczekiwania zawodowe. Wyjaśnij, dlaczego szczególnie zależy Ci na podjęciu pracy w tej właśnie firmie. Umowa o pracę Umowa o pracę jest umową dwustronną, podpisywaną przez pracodawcę i pracownika. Powinna być zawarta na piśmie, określać rodzaj wykonywanej pracy, termin jej rozpoczęcia i wynagrodzenie. W kodeksie pracy przewidziana jest możliwość zawarcia umowy na czas określony (np. 1 rok), nieokreślony lub na czas wykonania określonej pracy. Każda z tych umów może być poprzedzona umową na okres próbny, który nie może przekraczać 3 miesięcy. Warto zaznaczyć, iż trzecia umowa zawarta na czas określony w następujących po sobie okresach (nie może być między nimi przerwy większej niż 1 miesiąc), staje się automatycznie umową na czas Przykładowa umowa o pracę Rozwiązywanie umowy o pracę Umowę o pracę można rozwiązać w następujący sposób: • na mocy porozumienia stron; • przez oświadczenie jednej ze stron • z upływem czasu, na który była zawarta, bądź z dniem ukończenia pracy stanowiącej przedmiot umowy - zapis ten nie dotyczy umów zawartych na czas nieokreślony. Świadectwo pracy W przypadku zakończenia stosunku pracy pracodawca jest obowiązany wydać pracownikowi w terminie świadectwo pracy, w którym musi podać informacje dotyczące okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk oraz trybu ustania stosunku pracy. Na żądanie pracownika w świadectwie pracy należy podać także informacje o wysokości i składnikach wynagrodzenia oraz o nabytych kwalifikacjach. Urlopy Każdemu pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Wymiar urlopu wypoczynkowego uzależniony jest od stażu pracy. Po roku pracy wynosi 18 dni roboczych, po 6 latach - 20, a po 10 - 26 dni. Prawo do pierwszego urlopu w wymiarze połowy dni pracownik otrzymuje po upływie 6 miesięcy pracy. Oczywiście urlopy wypoczynkowe są płatne, a więc za czas urlopu pracownikowi przysługuje takie wynagrodzenie, jakie otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował. Obowiązki pracodawcy Kodeks pracy dość szczegółowo definiuje obowiązki pracodawcy. Jest on m.in. obowiązany zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem ich wykonywania oraz z ich podstawowymi uprawnieniami. Powinien również organizować pracę w taki sposób, aby czas pracy był wykorzystany efektywnie, a pracowniy, wykorzystując swe uzdolnienia i kwalifikacje, osiągali wysoką wydajność i należytą jakość pracy. Pracodawca powinien przy ocenie pracowników i wyników ich pracy stosować kryteria obiektywne i sprawiedliwe. Jest również obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenia bhp. Obowiązki pracownika Do obowiązków pracownika należy zaliczyć: • przestrzeganie czasu pracy • przestrzeganie regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku; • przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych; • dbanie o dobro zakładu pracy, ochrona jego własności; • przestrzeganie tajemnicy służbowej, • przestrzeganie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego; Odpowiedzialność porządkowa i materialna Za nieprzestrzeganie wymienionych poprzednio obowiązków pracownik może być ukarany (odpowiedzialność porządkowa pracownika) w formie upomnienia bądź w formie nagany. Natomiast w przypadku nieprzestrzegania przez pracownika przepisów bhp lub ppoż, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości bądź spożywanie alkoholu w czasie pracy, pracodawca może zastosować również karę pieniężną. Kodeks pracy ustanawia także odpowiedzialność materialną pracowników za szkodę pracodawcy, powstałą w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, a także za mienie powierzone pracownikowi. Umowa o dzieło Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła, zamawiający zaś — do zapłaty wynagrodzenia. Przyjmujący zamówienie (wykonawca) zobowiązuje się do uzyskania pozytywnego i określonego w umowie rezultatu swoich działań. Wykonuje je samodzielnie, dysponując czasem w sposób dowolny. Na zamawiającym ciąży obowiązek współdziałania z wykonawcą (np. przez ustalenie ze stolarzem kształtu, wymiarów, koloru zamawianego mebla). Przyjmujący zamówienie odpowiada za ewentualne wady (w tym przypadku mebla), obowiązkiem zamawiającego jest zapłacić przy odbiorze. W przypadku istotnych wad zamawiający może od umowy odstąpić. Umowa zlecenia Przez umowę zlecenia zleceniobiorca (przyjmujący zlecenie) zobowiązuje się do dokonania określonej czynności na rzecz zleceniodawcy (dającego zlecenie). Na przykład zleceniobiorca zobowiązuje się do dokonania określonych czynności (umycia okien, wygłoszenia wykładu, prowadzenia sprawy sądowej). Umowie zlecenia bliżej do umowy o pracę, ale różni się ona od niej poprzez samodzielne działanie zleceniobiorcy oraz brak podległości zleceniodawcy. Bezrobocie w Polsce Bezrobocie w krajach europejskich Rodzaje i przyczyny bezrobocia • Bezrobocie frykcyjne polega na tym, że część pracowników chwilowo pozostaje bez pracy, bo szuka lepszej. • Bezrobocie strukturalne jest wynikiem upadku określonych gałęzi gospodarki. Jeśli pracownika dotyka ten rodzaj bezrobocia, żeby nie być bezrobotnym, powinien zmienić zawód, kwalifikacje a niekiedy również miejsce zamieszkania. • Bezrobocie technologiczne powstaje w efekcie postępu technicznego, który ma charakter pracooszczędny (automatyzacja) • Bezrobocie koniunkturalne wynika z załamania produkcji i aktywności gospodarczej w kraju. • Bezrobocie sezonowe jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku i wiąże się z uwarunkowaniami klimatycznymi (np. cykl wegetacji roślin, nieurodzaj itp.). Bezrobocie absolwentów Bezrobocie wśród młodzieży jest problemem, z którym zmaga się wiele krajów. Problem bezrobocia absolwentów jest tym dotkliwszy, że długotrwałe pozostawanie bez pracy sprzyja popadaniu w konflikt z prawem i utrwalaniu się patologii społecznych. Badania przeprowadzone na zamówienie Parlamentu Europejskiego wykazały, że aż 38% absolwentów pozostających bez pracy ponad dwa lata popada w konflikt z prawem, a co ósmy nigdy nie podejmuje trwałego zarobkowania oraz ma kłopoty z założeniem rodziny. Przeciwdziałania bezrobociu Do aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zalicza się: • tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze państwowym (np. programy związane z robotami publicznymi); • subsydiowanie zatrudnienia w sektorze prywatnym • dokształcanie i kształcenie bezrobotnych • poszerzanie możliwości zatrudnienia poprzez stymulowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw i pracy na własny rachunek. Spośród biernych form przeciwdziałaniu bezrobociu wyróżniamy: • wcześniejsze emerytury; • wydłużenie okresu kształcenia młodzieży; • przedłużenie służby wojskowej; • skracanie wymiaru dnia i tygodnia pracy; • wydłużanie urlopów przymusowych; • limitowanie pracy w godzinach nadliczbowych; • zatrudnianie w niepełnym wymiarze czasu pracy System emerytalno-rentowy Składa się on z trzech stopni, nazywanych powszechnie filarami. Oznacza to, że przyszłe świadczenie emerytalne będzie się składało z dwóch lub trzech części, dwa filary są bowiem obowiązkowe: • 1) uczestnictwo w I filarze jest obowiązkowe, zapewnia przyszłą emeryturę gwarantowaną przez państwo, finansowaną ze składek • 2) II filar jest również obowiązkowy i polega na konieczności oszczędzania w prywatnych funduszach emerytalnych; • 3) III filar jest dobrowolny i polega na odkładaniu pieniędzy w różnych systemach emerytalnych, również zakładowych, organizowanych przez pracodawców. System ubezpieczeń społecznych w Polsce The end
