popyt ( d ) - Ekonomicznie.pl

POPYT ( D )
POPYT – jest to relacja między ceną danego dobra lub usługi a ich ilością, którą konsumenci
mogą i chcą nabyć po określonej cenie przy założeniu niezmienności pozostałych zjawisk
rynkowych (ceteris paribus). Popyt oznaczamy literką D (z ang. demand)
PRAWO POPYTU RYNKOWEGO – wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się,
ceteris paribus, wielkość popytu na ten produkt, natomiast wraz ze spadkiem ceny wielkośc
popytu wzrasta.
ZASADA „CETERIS PARIBUS” – oznacza założenie niezmienności pozostałych
czynników (warunków, okoliczności, elementów itp.) wpływających na analizowane zjawisko
ekonomiczne. Zjawiska zachodzące w rzeczywistości gospodarczej są zawsze uwarunkowane
większą liczbą czynników niż te, które uwzględnia się w prowadzonej analizie. „Ceteris
paribus” = w tych samych niezmiennych warunkach
Przykład
Kształtowanie się popytu na masło
Cena za jedn. w zł Rozmiary popytu w tys. ton Kombinacje
0,99
440
E
1,39
400
D
1,79
360
C
2,19
320
B
2,59
280
A
Krzywa popytu rynkowego na masło
P - cena
2,59
A
każdy z tych punktów
to wielkość popytu
B
2,19
C
1,79
D
1,39
E
0,99
280 320 360 400 440
Q – ilość
Krzywa popytu pokazuje ilość dobra lub usługi jakie ludzie chcą kupić przy każdym poziomie
ceny w danym czasie.
WIELKOŚĆ POPYTU jest to ilość dobra lub usługi jaką nabywcy gotowi są kupić w
określonym czasie przy danym poziomie ceny (to wszystkie te pojedyncze punkciki
A,B...uzależnione od cen) w danym czasie.
Wszystkie te punkciki tworzą nam prostą, czyli tworzą nam popyt. Wielkość popytu
jest jednostką mniejszą a popyt jest jednostką (definicją) szerszą.
POPYT EFEKTYWNY – to wielkość zapotrzebowania na dane dobro lub usługę poparte
odpowiednim funduszem nabywczym; zgłaszana chęć nabycia towaru jest rzeczywista (taka
jaka jest jego faktyczna możliwość nabycia)
DETERMINANTY POPYTU –czynniki kształtujące popyt bez uwzględniania cen (czynniki
pozacenowe):
A. Rynkowe:
1) dochody konsumentów
2) ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych
3) przewidywania cen relatywnych (przewidywane ceny dochodów i cen przez
konsumentów w bliższej lub dalszej przyszłości; konsument działa racjonalnie, patrzy
gdzie ma większą korzyść, przewiduje dziś jaka może być cena danego dobra jutro;
konsument dysponuje określoną ceną nabywczą i dziś kształtuje popyt)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
B. Pozarynkowe:
Czynniki pozarynkowe wynikają z różnych sytuacji życiowych
liczba ludności
gusty i preferencje, nawyki, moda
naśladownictwo, sezonowość np. święta,
czynniki socjokulturowe
wykształcenie
szerokość geograficzna, pory roku, klimat
efekty naśladownictwa i demontracji
a) efekt Veblena
b) efekt snobizmu
c) efekt owczego pędu
Zależność wielkości popytu od determinantów tego popytu daje się przedstawić za
pomocą tzw. Wieloczynnikowej funkcji popytu, która wyraża się następującą formułą:
QDA = f (PA, PB, ...., PZ, I, T, X)
Ceny dóbr komplementarnych
i substytucyjnych
QDA – wielkość popytu na dobro A
PA – cena towaru
I – dochody konsumentów
T – czynniki socjokulturowe: nawyki, gusta, moda, przyzwyczajenia, poziom wykształcenia,
płeć, miejsce zamieszkania
X – wszystkie pozostałe: klimaty, szerokość geograficzna, sezonowość
Analiza determinantów popytu:
1) wzrost dochodu konsumentów powoduje wzrost popytu na dobra i usługi (mamy
więcej pieniędzy i możemy sobie na więcej pozwolić)
2) Substytucją nazywa się zjawisko zastępowania się dóbr w ich użyciu
konsumpcyjnym lub produkcyjnym. Dobra są substytutami jeżeli zmiana ceny
(wzrost lub spadek) na jeden produkt przy niezmienionej cenie drugiego dobra
przesuwa popyt konsumentów w kierunku dobra tańszego, np. wzrost ceny masła
powoduje wzrost popytu na margarynę.
Komplementarność – jest to wzajemne uzupełnianie się dóbr w ich zastosowaniu
produkcyjnym lub konsumpcyjnym. Dwa dobra są wobec siebie komplementarne
jeżeli wzrost (spadek) ceny jednego z nich powoduje spadek (wzrost) popytu na dobro
drugie. Przykład: jeżeli wzrośnie cena samochodów to spadnie popyt na paliwo
3) kupujący mogą przewidywać znaczące zmiany cen i wyprzedzać w czasie zakupy
danych dóbr, np. przewidują, że za dwa m-ce ceny samochodów wzrosną 0 10%,
wówczas ci którzy zamierzają kupić samochód, będą się starali swój zakup
przyspieszyć
4) wzrost liczby ludności powoduje wzrost popytu (czyli przesuwa krzywą do góry)
5) każdy kupujący posiada własne gusty i preferencje odnoszące się do kupowanych
dóbr; wpływ na to ma moda, która powoduje wzrost popytu
6) Efekty naśladownictwa jest to popyt indywidualnego konsumenta na dane dobro, które
zmienia się w zależności od popytu rynkowego, czyli popytu większości
konsumentów
Efekt demonstracji – niektórzy konsumenci chcą odróżniać się od pozostałych, chcą
zamanifestować swój prestiż
a) efekt snobizmu – polega na tym, że niektóre gospodarstwa domowe
mniej cenią te dobra, które konsumują inni, a zatem nabywają je
mniej lub wcale; konsumenci-snobi nie będą kupować produktów,
które masowo kupują inni (np. żeby się pokazać przed gośćmi to
kupią kawior, żeby im pokazać, że oni mają lepsze jedzenie niż np.
jakiś tradycyjny bigos)
b) efekt Veblena – polega na tym, że niektóre gospodarstwa domowe
nabywają tym większe ilości danego dobra im jest ono droższe
c) efekt owczego pędu – polega na tym, że pewne gospodarstwa
domowe tym wyżej cenią pewne dobra i tym więcej ich nabywają, im
bardziej je cenią i nabywają inni
EFEKT DOCHODOWY I SUBSTYTUCYJNY ZMIANY CENY
Efekt substytucyjny zmiany ceny – polega na ty, że przy obniżce ceny danego dobra
(i stałości cen pozostałych dóbr) staje się ono relatywnie tańsze i konsumenci mogą nim
zastępować inne dobra. Jeżeli dane dobro zdrożeje to konsumenci zastępują dane dobro
dobrem tańszym, czyli jeśli cena jego rośnie to konsumenci zmniejszą zakup tego dobra lub
zmienia zakup na dobro tańsze.
Efekt dochodowy zmiany ceny – sprowadza się do tego, że przy obniżce ceny danego dobra
rośnie jego siła nabywcza, gdyż przy stałym dochodzie nominalnym jest on w stanie nabyć
większą ilość tego dobra i odwrotnie: przy wzroście ceny danego dobra, przy danym
dochodzie nominalnym, spada jego siła nabywcza tzn. że konsument jest zmuszony
ograniczyć zakupy danego dobra. Przykład: jeżeli Kowalski otrzymuje nominalna wartość
dochodu 2000zł a butelka 0,5l oleju kosztuje 5 zł to Kowalski (nabywca) jest w stanie nabyć
400 butelek takiego oleju. Gdyby jednak cena tego oleju wzrosła do 10 zł / 0,5l butelkę to
wówczas Kowalski nabędzie mniej danego dobra, bo tylko 200 butelek.
Wyjątki od prawa popytu, czyli nieklasyczne przykłady zależności między wielkością
popytu a ceną:
 efekt (paradoks) Giffena – im wyższa cena tym bardziej popyt rośnie; z paradoksem
Giffena mamy do czynienia przede wszystkim gdzie jest biegun biedy. Przykład:
Najwolniej rosła cena chleba a szybciej rosła cena wędlin, ze względu na ograniczone
dochody dobra droższe zastępowaliśmy dobra tańszymi i dlatego mamy tu do
czynienia z paradoksem: wraz ze wzrostem ceny chleba popyt na ten chleb rośnie 9z
konieczności)
 paradoks Veblena – im szybciej drożeją dobra, tym jest większy popyt, im wyższa
cena tym popyt większy. Mamy tu do czynienia z ludźmi najbogatszymi. Jest to efekt
demonstracji i prestiżu – „im więcej mam tym lepiej jestem dostrzegany w
społeczeństwie”
+ efekt owczego pędu + zasada snobizmu – j/w
Przesunięcia krzywej popytu
P - cena
.
wzrost
A”
PA
A
A’
spadek
Q2A
Q0A
Q1A
Q – ilość
Wraz z obniżeniem się dochodu przy stałej cenie PA będziemy mogli nabyć mniej dobra tylko
Q2A, co spowoduje przesunięcie się krzywej popytu w lewo (spadek popytu).
Wraz ze wzrostem dochodu przy staej cenie PA będziemy mogli nabyć więcej dobra bo aż
Q1A, co spowoduje przesunięcie krzywej popytu w prawo (wzrost popytu)
PODAŻ (S)
PODAŻ – jest to relacja między ilością dobra jaką producenci są skłonni zaoferować (cała
ilość dóbr) do sprzedaży w danym określonym czasie a ceną, przy zachowaniu ceteris
paribus (niezmienność pozostałych zjawisk rynkowych). Podaż oznaczamy literką S (z ang.
supple)
WIELKOŚĆ PODAŻY – jest to ilość dobra lub usługi jaką producenci zamierzają sprzedać
w określonym czasie przy danym poziomie cen.
PRAWO PODAŻY – wraz ze wzrostem ceny rośnie wielkość podaży, ceteris paribus, a wraz
ze spadkiem ceny wielkość podaży maleje. Inaczej mówiąc – prawo podaży głosi, że wraz ze
wzrostem (spadkiem) ceny dobra, rośnie (spada) ilość dostarczonych przez producentów dóbr
i usług (rośnie wielkość podaży), przy założeniu ceteris paribus.
Przykład
Podaż mandarynek (wielkości hipotetyczne)
Cena 1kg w zł Wielkość podaży mandarynek Kombinacje
tygodniowo w kg
6
38
A
5
33
B
4
28
C
3
20
D
2
14
E
1
6
F
Krzywa podaży mandarynek
S
P – cena
6
A
B
5
4
C
D
3
E
2
F
1
10
20
30
40
Q – ilość podaży
Krzywa podaży pokazuje ilości dobra lub usługi jakie producenci chcą dostarczyć na rynek
przy każdym poziomie ceny w danym okresie.
DETERMINANTY PODAŻY (czynniki pozacenowe):
1) ceny czynników produkcji
2)
3)
4)
5)
6)
poziom technologii i technika
podatki i subsydia
przewidywania cen relatywnych
liczba przedsiębiorstw w gałęzi
lokalizacja produkcji
Analiza determinantów podaży
1) ceny czynników produkcji (ceny siły roboczej - płace, opłaty za energię, czynsze, ceny
surowców) – wzrost ich powoduje zwiększenie kosztów produkcji a w rezultacie
spadek podaży; od tych cen zależy poziom kosztów. Im ceny wyższe, tym koszt
wytworzenia produktu wyższy i odwrotnie.
2) nowa technologia związana jest z postępem technicznym, zmniejsza koszty
a w rezultacie powoduje wzrost podaży (dzięki technice i technologii firma może mieć
większą wydajność, co powoduje, że koszty wytworzenia są mniejsze; technologia
powoduje wzrost wydajności i może zmniejszyć ilość materiałów)
3) Niektóre podatki (VAT, akcyza) są traktowane przez producenta jako dodatkowy
koszt wytworzenia produktu, powoduje to spadek podaży;
Subsydia (dotacje) traktowane są jako element zmniejszający koszty, który powoduje
wzrost podaży. (Działalność państwa odgrywa tu dużą rolę; przez politykę dotacji
i politykę podatkową państwo wpływa na kształtowanie sie podaży)
4) przewidywane ceny relatywne mogą wpływać na obecne decyzje producentów
o ilościach oferowanych przez nich produktów, np. rolnicy przewidują, że ceny zboża
będą wyższe, więc magazynują je i w ten sposób nie dostarczają na rynek
a to powoduje spadek podaży (czyli mniej tej ilości dóbr)
5) wzrost liczby przedsiębiorstw w gałęzi zwiększa ilość oferowanych produktów,
w rezultacie zwiększa podaż
Różnica między spadkiem podaży a spadkiem wielkości podaży – wielkość podaży
zmienia się przez spadek ceny, a podaż zmniejsza się przez działanie czynników
zewnętrznych (determinanty)
Funkcja zależności podaży od czynników ją determinujących
QSA = f (PA, P1 .... Pn, Te, X)
QSA - ilość podaży dobra A
PA - cena dobra A
P1 .... Pn – ceny czynników wytwórczych
Te – poziom technologii
X – wszystkie inne czynniki, w tym działalność państwa i zdarzenia losowe
Przesunięcie krzywej podaży
S2
S0
P – cena
S1
PA
C
A
QC
QA
B
QB
Q – ilość podaży
S0 – przy cenie PA jesteśmy w stanie dostarczyć ilość dobra w wielkości QA
S1 – spadek cen czynników produkcji spowoduje, że przy tej samie cenie P A jesteśmy
w stanie wytworzyć więcej dobra w wielkości QB (przyrost dodatni)
S2 – jeśli nastąpi wzrost czynników produkcji to spowoduje to, że przy tej samej cenie PA
wytworzymy mniej dobra QC (przyrost ujemny)