FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA są to zjawiska i procesy pieniężne
advertisement
FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA są to zjawiska i procesy pieniężne zachodzące w przedsiębiorstwie. Majątek przedsiębiorstwa Majątek trwały Majątek obrotowy To te składniki majątkowe przedsiębiorstwa, które służą przez długi okres czasu i stopniowo tracą swoją wartość w ciągu długiego okresu czasu, i w związku z tym ulegają amortyzacji. To te składniki majątkowe przedsiębiorstwa, które zużywają się w bardzo krótkim czasie i jednorazowo w 100% np. surowce potrzebne do produkcji zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym. Wpisywane są jednorazowo w koszty i nie ulegają amortyzacji. Finansowy majątek trwały Środki pieniężne Udziały konkretnego przedsiębiorstwa w Gotówka w kasie przedsiębiorstwa, i na rachunku innych przedsiębiorstwach, spółkach, bankowym oraz krótkoterminowe papiery długookresowe papiery wartościowe wartościowe. (przetrzymywane w przedsiębiorstwie dłużej niż 1 rok) stanowiące własność przedsiębiorstwa np. akcje. Rzeczowy majątek trwały Należności A. Środki trwałe produkcyjne (są używane w produkcji) – Maszyny i urządzenia, budynki gospodarcze i produkcyjne, środki transportowe. Należności pochodzą ze sprzedaży. Od momentu sprzedaży do momentu uzyskania środków czyli gotówki mija pewien okres czasu i w tym okresie powstają właśnie należności. B. Środki trwałe nie-produkcyjne (nie są używane bezpośrednio w Jest to przeciwstawne zjawisko do zobowiązań (jesteśmy wtedy dłużnikiem). produkcji) – Budynki socjalne, domy wczasowe, przedszkola zakładowe, stołówki, domy kultury, świetlice, ośr. zdrowia. Wartości niematerialne i prawne Np. prawo do wieczystego użytkowania gruntów, patenty, wynalazki, programy komputerowe, reputacja przedsiębiorstwa (good will – konkretna wartość przedsiębiorstwa na którą składa się pozycja rynkowa, opinia współpracujących firm, promocja, reklama) – podlega również wycenie – może być wyliczona w złotówkach np.: przedsiębiorstwo o wysokiej reputacji może uzyskać kredyt na lepszych warunkach – z niższym oprocentowaniem ponieważ bank ponosi niższe ryzyko udzielając takiej firmie kredytu, niż gdyby udzielił go firmie o niższej reputacji – wtedy ponosi wyższe ryzyko. Zapasy (Rzeczowy majątek obrotowy) A. Surowce i materiały do produkcji. B. Półprodukty, bądź produkcja nie zakończona. C. Gotowe, finalne produkty w magazynie – produkty wytworzone ale jeszcze nie sprzedane. (Koszty magazynowania + koszty zamrożenia kapitału). Źródło finansowania, zasób środków pieniężnych (kapitału) finansujących określoną działalność lub przedsięwzięcie gospodarcze. Z punktu widzenia pochodzenia wyróżnia się źródła wewnętrzne i zewnętrzne, według kryterium zwrotności - źródła własne (kapitał własny) oraz obce (kapitał obcy, zobowiązania). Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa są wykazywane w jego bilansie pod postacią pasywów. Bilans przedsiębiorstwa, jedno z podstawowych pojęć w rachunkowości i sprawozdawczości finansowej podmiotów gospodarczych charakteryzujące stan i strukturę środków (składników majątkowych) przedsiębiorstwa (aktywa) oraz źródeł finansowania tego majątku (pasywa) na dany dzień w roku (ma więc charakter statyczny). Bilans sporządzany jest na podstawie aktualnych w dniu jego sporządzenia księgowych zapisów operacji gospodarczych występujących w okresie sprawozdawczym, za jaki się go sporządza. Do podstawowych cech bilansu zalicza się: - kompletność i udokumentowanie zawartych w nim informacji, czyli pełne i zweryfikowane (np. w wyniku inwentaryzacji) dane na temat całkowitego majątku przedsiębiorstwa oraz źródeł jego pochodzenia; - podział pozycji bilansu na grupy o zbliżonej treści ekonomicznej oraz z uwzględnieniem charakteru, w jakim występują w przedsiębiorstwie; - moment bilansowy, czyli ściśle oznaczony czas, dla którego ustala się stan wszystkich pozycji bilansowych (z reguły przełom dwóch kolejnych okresów sprawozdawczych); - pieniężną wyceną wszystkich składników bilansu przy zastosowaniu tej samej waluty (z reguły krajowej); - równowagę bilansową, polegającą na tym, że sumy aktywów i pasywów są zawsze sobie równe. Przy sporządzaniu bilansów poszczególne podmioty gospodarcze mogą stosować wybrane przez siebie sposoby wyceny składników pozycji bilansowych, różny może być również zakres danych uzupełniających (dodatkowych informacji dołączanych do bilansu, które ułatwiają czytanie i analizowanie danych zawartych w bilansie), jak i układ bilansu (ilość i treść poszczególnych pozycji bilansowych, ich kolejność i ugrupowanie, rozmieszczenie danych uzupełniających). Wynik finansowy, nadwyżka księgowa działalności przedsiębiorstwa w określonym okresie. Różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży a kosztami ich uzyskania. Dodatni wynik finansowy określany jest mianem zysku, ujemny - mianem straty. Rachunkowość finansowa zajmuje się pomiarem i ewidencją majątku przedsiębiorstwa, operacji gospodarczych oraz przygotowywaniem na tej podstawie raportów finansowych. Sposób prowadzenia rachunkowości finansowej jest ściśle unormowany przez prawo. Płynność finansowa - zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania bieżących zobowiązań (krótkoterminowych, płatnych w ciągu jednego roku), określający możliwość spłaty zobowiązań w sytuacji, gdyby stały się one natychmiast wymagalne, za pomocą upłynnienia posiadanych zasobów środków obrotowych (zasobów płynnych, które mogą być szybko zamienione na gotówkę). Dla zapewnienia sobie możliwości ciągłego, niezakłóconego działania przedsiębiorstwo powinno dbać o zachowanie określonego poziomu płynności finansowej. Większa bądź mniejsza płynność finansowa zależy od długości czasu, jaki jest potrzebny do zamiany aktywów przedsiębiorstwa (rzeczowych lub finansowych) na gotówkę. Kryterium płynności finansowej jest jednym z podstawowych kryteriów oceny działalności przedsiębiorstwa: niska płynność (brak płynności) świadczy o utracie lub wysokim prawdopodobieństwie utraty przez przedsiębiorstwo zdolności do terminowego regulowania bieżących zobowiązań. Ryzyko z tego tytułu obciąża kontrahentów przedsiębiorstwa, a w dłuższym okresie może prowadzić do jego upadłości. Wysoka płynność oznacza z kolei zamrożenie nadmiernie wysokich własnych kapitałów w finansowaniu bieżącej działalności i niemożność zwiększenia ich zyskowności przez efektywne wykorzystanie obcych kapitałów, co może mieć niekorzystny wpływ na rentowność przedsiębiorstwa. Ocena płynności może dotyczyć zarówno okresów krótszych - bieżąca płynność oceniana na podstawie informacji z podstawowych sprawozdań finansowych w okresach sprawozdawczych (z reguły jeden rok), jak i okresów dłuższych - stanowi wtedy element dynamicznego rachunku opłacalności ekonomicznej przedsięwzięcia gospodarczego. III wsk. płynności finansowej - umożliwiają dokonanie oceny poziomu wypłacalności przeds. (jest to ocena zdolności przeds. do terminowego regulowania wszelkich płatności); wsk. te umożliwiają dokonanie oceny w sytuacji majątkowo-kapitałowej (ocena dostosowania struktury kapitałów do struktury majątkowej przedsiębiorstwa); wsk. Bieżącej płynności maj. obrotowy/zobow.bieżące wsk. szybki (stopa wysokości płynności) płynne środki obrotowe/zobow.bieżące / płynne sr.obrotowe=maj.obrotowy-zapasy lub należności+krótkoterm.pap.wart.+śr.pieniężne INWESTOWANIE – proces polegający na zwiększaniu zasobów majątku przedsiębiorstwa. Procesy inwestycyjne angażują kapitały na długie okresy. Są obarczone dużym stopniem ryzyka. Rodzaje inwestycji mające na celu pozyskanie rzeczowych składników majątku trwałego ( technologie, urządzenia, maszyny, nieruchomości), zwiększają one zdolności produkcyjne inwestycje w majątek finansowy, głównie inwestycje, udziały w innych podmiotach gospodarczych pozyskiwanie wartości niematerialnych i prawnych (zakup licencji, patenty, znaku firmowego, oprogramowania) EFEKTYWNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA – to takie, które osiąga nadwyżkę przychodów nad kosztami działalności, czyli takie które generuje nadwyżkę finansową o charakterze dodatnim. ZARZĄDZANIE ZAPASAMI W PRZEDS – poddajemy ocenie koszty np.: magazynowanie, strukturę zapasów, dynamikę zmian wielości zapasów w przeds, rotacje zapasów, długość czasu zamrożenia środków finansowych w zapasach PROCES PRODUKCJI – struktura asortymentowa produkcji, wielkość poszczególnych grup asortymentowych, dynamika zmian, koszty związane z utrzymaniem ciągłości procesu produkcji, struktura tych kosztów, rozkład w czasie, potrzeby kapitałowe. PROCES SPRZEDAŻY – wielkość obrotów, struktura asortymentowa obrotów, dynamika zmian sprzedaży, koszty związane z procesem sprzedaży OCENA SYTUACJI KAPITAŁOWEJ W PRZEDS – struktura kapitałów zaangażowanych w przedsiębiorstwo, wielkość poszczególnych grup (rodzajów) kapitału, dynamika zmian, wykorzystanie kapitału (czyli zdolność kapitału do generowania określonych przychodów) OCENA PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ PRZEDS – płynność bieżąca firmy, ocena długoterminowej płynności firmy, jak ją ocenić, jaka jest wielkość kapitału pracującego w przeds. DZIAŁALNOŚĆ INWESTYCYJNA – przepływy gotówkowe związane z lokowaniem majątku trwałego w przedsiębiorstwie Postępowanie upadłościowe rozpoczyna się gdy: - majątek przedsiębiorstwa nie wystarcza na spłatę zobowiązań, - przedsiębiorstwo zaprzestało płacenia zobowiązań. W przypadku zaistnienia w/w sytuacji zarząd przedsiębiorstwa zobowiązany jest w ciągu dwóch tygodni złożyć w sądzie gospodarczym wniosek o ogłoszenie upadłości przedsiębiorstwa, w przeciwnym wypadku członkowie zarządu odpowiadają własnym majątkiem za wszystkie zobowiązania spółki. Upadłość przedsiębiorstwa jest ogłaszana publicznie, w związku z tym kontrahenci wiedzą o złej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i mogą ustrzec się ryzyka związanego z udzielaniem mu pożyczek. Wierzyciele powinni być zaspokojeni z majątku, który pozostał spółce po ogłoszeniu upadłości. Kredyty bankowe Kredyty są najłatwiej dostępnym i najbardziej powszechnym źródłem finansowania ze źródeł obcych w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw. Zdolność kredytowa - zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umówionym terminie zwrotu (w/g prawa bankowego). Banki nieraz kierują się w udzielaniu kredytu nie tyle zdolnością kredytową co posiadaniem przez kredytobiorcę zabezpieczenia. Nie jest to jednak wygodna dla banku sytuacja, gdyż zdarzają się sytuacje w których bank ma problemy z wyegzekwowaniem długu. Badanie zdolności kredytowej (ocena). Polega ono na analizie działalności przedsiębiorstwa. Badanie sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstwa (sprawdzanie rentowności, wysokości zysków); istotne są cele kredytu oraz termin zwrotu kredytu. Im kredyt jest zaciągany na dłuższy okres i na większe sumy tym badanie powinno być dokładniejsze. Badanie zdolności kredytowej przeprowadza się przy pomocy analizy wskaźnikowej na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa (bilans i rachunek wyników). Banki żądają dodatkowo m.in. kopii deklaracji składanych do Urzędu Skarbowego w ramach rozliczeń miesięcznych czyli kopii deklaracji na podatek dochodowy oraz na podatek od towarów i usług. Również wymagane jest przedstawienie planu zagospodarowania kredytu. Banki starają się również na własną rękę uzyskać informacje uzupełniające. Ponadto przedsiębiorstwo ubiegające się o kredyt musi liczyć się z nieustanną ingerencją banku w sprawy wewnętrzne. Rodzaje kredytów. - Najbardziej istotny jest podział na kredyty obrotowe i inwestycyjne. K. obrotowe przeznaczane są na finansowanie działalności bieżącej. Są to kredyty używane przy zakupie towarów, materiałów do produkcji i innych elementów niezbędnych do bieżącego funkcjonowania. Istotą kredytu obrotowego jest jego relatywna krótkoterminowość, służyć ma on na sfinansowanie bieżącego obrotu. Cykl obrotu mieści się w okresie nie dłuższym niż rok. K. inwestycyjne przeznaczone są na finansowanie budowy, przebudowy i rozbudowy (tworzenia) majątku trwałego przedsiębiorstwa. Kredyty takie są zazwyczaj udzielane na dłużej niż jeden rok. Kredytobiorca powinien być w stanie sfinalizować część danego przedsięwzięcia. Wymagany jest udział własny kredytobiorcy. W Polsce jest to od 20 do 40% wartości kredytowanego przedsięwzięcia. Wysokość udziału własnego zależy od zaoferowanych bankowi zabezpieczeń spłaty kredytu. W przypadku kredytów inwestycyjnych często występuje również karencja, czyli odsunięcie w czasie spłat kredytu. Karencja nie Koszty - Kosztem uzyskania przychodów są wydatki poniesione w celu uzyskania przychodów, w tym koszty funkcjonowania osoby prawnej. Najmniej kontrowersyjnymi elementami kosztu, tzn. takimi, które są bezsprzecznym nośnikiem wydatku na osiągnięcie dochodu, są koszty funkcjonowania osoby prawnej, a więc: - wynagrodzenia pracowników z tytuły umów o pracę (mogą wystąpić wątpliwości w przypadku umów o dzieło, umów zlecenia itp.), - koszty wynajęcia lokalu, łącznie z utrzymaniem jego stanu funkcjonalnego (oświetleniem, ogrzewaniem, sprzątaniem, wywozem śmieci), - składki na ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych, - koszt zakupu towaru na sprzedaż (aczkolwiek tu istniej rozbieżność związana z chwilą sprzedania towaru; ustawa o rachunkowości pozwala stosować dwie metody: Last In First Out (LIFO), First In First Out (FIFO) wyprowadzania towarów z magazynu), - odpisy amortyzacyjne od środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, - wydatki na reklamę w środkach masowego przekazu, lub też prowadzoną publicznie w inny sposób, - wydatki na cele reprezentacji i reklamy prowadzonej w sposób niepubliczny (do 0.25% wysokości przychodu), - wydatki z tytułu delegacji służbowych (jazdy miejscowe do 500km. i inne) do wysokości limitów podanych w ustawie. Rozliczenia międzyokresowe mogą wystąpić ale nie muszą – to środki własne danego przedsiębiorstwa Rachunek wyników – zysków i strat – pokazuje efekty działalności przeds osiągnięte w określonym czasie, zestawione są tu przychody i koszty 1. przychody ze sprzedaży, koszty działalności operacyjnych, zyski/straty ze sprzedaży, pozostałe przychody i koszty operacyjne, zysk/strata na działalności operacyjnej, przychody i koszty finansowe, zysk/strata brutto na dział operacyjnej, zyski i straty nadzwyczajne, zysk/strata brutto, obciążenia wyniku finansowego, zysk/strata Przychody całkowite - przychody ze sprzedaży, operacyjne, finansowe Koszty całkowite – koszty operacyjne, pozostałe koszty operacyjne, koszty finansowe Krążenie gotówki w przeds. – spadek poziomu zapasów = dopływ gotówki do firmy Źródło środków finansowych – sprzedaż składników majątku trwałego Każde zmniejszenie stanu aktywów firmy powoduje dopływ środków pieniężnych do przedsiębiorstwa, a zwiększenie to wykorzystanie środków pieniężnych Źródłem środków finansowych będzie wzrost zobowiązań finansowych, a pieniężnych wzrost kapitałów stałych, a zwiększenie to wydatkowanie środków pieniężnych Każdy wzrost pasywów w przeds będzie odzwierciedlał dopływ środków pieniężnych w przeds PROCES PRODUKCJI – struktura asortymentowa produkcji, wielkość poszczególnych grup asortymentowych, dynamika zmian, koszty związane z utrzymaniem ciągłości procesu produkcji, struktura tych kosztów, rozkład w czasie, potrzeby kapitałowe (kapitałochłonność procesu produkcyjnego) PROCES SPRZEDAŻY – wielkość obrotów, struktura asortymentowa obrotów, dynamika zmian sprzedaży, koszty związane z procesem sprzedaży. ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI W PRZEDS – wielkość zatrudnienia, struktura osób zatrudnionych, koszty osobowe, ich strukturę, wydajność pracowników. ANALIZA FINANSOWA – umożliwia całościowe spojrzenie na funkcje przeds, kondycję finansową, przez pryzmat kosztów, przychodów, nakładów, efektów, wpływów, wydatków gotówkowych. Obszary analityczne ocena sytuacji majątkowej przeds – struktura majątkowa firmy, udział poszczególnych rodzajów majątku w całkowitej strukturze majątku firmy, wielkość poszczególnych grup majątkowych, tempo zmian poszczególnych rodzajów majątku, ocena wykorzystania majątku w przeds, ocena sytuacji kapitałowej – w przeds, struktura kapitałów zaangażowanych w przeds, wielkość poszczególnych grup kapitału, dynamika zmian, wykorzystanie kapitału (zdolność kapitału do generowania określonych przychodów) ocena płynności finansowej – płynność bieżąca firmy, ocena długoterminowej płynności firmy, jak ją ocenić, jaka jest wielkość kapitału pracującego w przeds, jak ocenić stopień zapotrzebowania na kapitał pracujący ocena rentowności – przez pryzmat generowanych przychodów i ponoszonych kosztów przez przeds oceniamy skalę zwrotności zainwestowanych kapitałów, rentowność przychodów, rentowność majątku firmy, dynamika zmian w zakresie rentowności badanie kompleksowe kondycji finansowej z wykorzystaniem różnych modeli finansowych, umożliwiających ocenę firmy PODSTAWOWE ELEMENTY FINANSOWE 1.bilans – oceniamy udział majątku trwałego i obrotowego w strukturze aktywów. Firma jest elastyczna, gdy majątek obrotowy przekracza majątek trwały. Istnieje wtedy małe ryzyko utraty płynności finansowej, im wyższa elastyczność tym mniejsze są koszty stałe. Przy pasywach zwracamy uwagę na wielkość kapitału stałego. I wyższy kapitał stały tym bezpieczniejsza struktura finansowania. 2.rachunek zysków (wyników) – odzwierciedla efekty działania firmy. Ważne są: wielkość zysku operacyjnego (efektywność działalności) do której firma została powołana, zysk na działalności gospodarczej (powiązanie firmy z rynkiem finansowym), zysk brutto – uwzględnia zdarzenia nadzwyczajne i losowe, zysk netto – powstaje po rozliczeniu z budżetem 3.Rachunek przepływów środków pieniężnych – obejmuje przepływy gotówki, które postępowały w okresie na który jest sporządzany, odzwierciedla działalność przedsw3 obszarach: a. działalność operacyjna – nadwyżka, zakup, produkcja, sprzedaż b. działalność inwestycyjna – przepływy gotówkowe związane z lokowaniem majątku trwałego w przedsiębiorstwie c. działalność finansowa – odzwierciedla przepływy gotówki związane z powiązaniami danej firmy z rynkiem finansowym (obligacje krótkoterminowe) CELE GOSPODARKI FINANSOWEJ - wzrost wartości rynkowej przeds, utrzymanie płynności i niezależności fin przeds, zapewnienie środków finans na bieżącą działalność i rozwój przeds, minimalizacja ryzyka gospodarczego POZIOMY PODEJMOWANIA DECYZJI 1. Strategiczny – ukształtowanie struktury aktywów trwałych w przeds, znajduje odzwierciedlenie w procesach inwestowania, jest to kształtowanie struktury kapitału stałego w procesie finansowania przeds. 2. Operacyjny – dotyczy kształtowania struktury aktywów bieżących, kształtowanie struktury zobowiązań bieżących. Te dwa aspekty łącza się w procesie zarządzania kapitałem pracującym przeds. EFEKTYWNOŚĆ PRZEDS – efektywne przeds to takie, które osiąga nadwyżkę przychodów nad kosztami działalności, takie, które generuje nadwyżkę finans o charakterze dodatnim. Do badania oceny efektywności służy: analiza ekonomiczna – obejmuje całokształt działań i procesów w przeds, które zmierzają do oceny poszczególnych obszarów funkcjonalnych w przeds jak i całego przeds, przy wykorzystaniu różnorodnych mierników finansowych określonych kategorii ekonom i obejmuje: 1.analizę techniczno – ekonomiczną – zajmuje się oceną procesów gospodarczych zachodzących w przeds, poddaje się ocenie np. proces zaopatrzenia przeds. 2.analizę finansową ZARZĄDZANIE ZAPASAMI W PRZEDS – poddajemy ocenie koszty np.: magazynowanie, strukturę zapasów, dynamikę zmian wielkości zapasów w przeds, rotacje zapasów, długość czasu zamrożenia środków fin w zapasach. KAPITAŁ PRACUJĄCY W PRZEDS – odzwierciedla procesy związane z kształtowaniem wielkości i strukturą majątku obrotowego przeds, z drugiej strony z kształtowaniem wielkości i struktury zobow. bieżących. Kap.prac. = maj.obrot – zobow.bieżące lub kap.prac=kap.stały – maj.trwały Ujemny kap.prac Kap.stały<maj.trwały Maj.obrot<zobow.bieżące OCENA WIELKOŚCI KAP.PRAC – cykl obrotowy w przeds – daje informację o tym jak długo trwa w przeds konwersja gotówki, ile czasu upływa od wydatkowania środków pieniężnych na materiały, czas od momentu sprzedaży wyrobów Cykl obrot brutto - jak długo zamrożone są pieniądze COB = Rz + On , Rz – rotacja zapasów, On – okres spływu należności do firmy Cykl obrot netto – czas na który firma potrzebuje śr. Pien. Z innych źródeł CON = COB – Ozb, Ozb – okres spłaty zobow. bieżących Zmniejszenie CON – jest to zmniejszenie zapotrzebowania na kapitał pracy – przyspieszenie rotacji zapasów, działania marketingowe, działania logistyczne, skracanie rotacji zapasów, skracanie okresu windykacji należności, wydłużenie terminu płatności zobowiązań MIERNIKI WARTOŚCI KAP.PRACY – oceniają czy kap. Prac. Jest dostosowany do wielkości firmy. *Kp / Z+N = ˝, z – zapasy, N – nalećności – środki obrotowe powstałe w dział. Biećącej przeds. Firma powinna za pomocą Kap.pr. sfinansować co najmniej połowę Z + N. Wtedy jest zagwarantowana ciągłość procesów gosp. *Kp / Pmp – przeciętna miesięczna przychodów z Kp firma powinna sfinansować przynajmniej 1 m-c dział, taka wielkość zapewnia ciągłość procesów gosp, utrzymanie wypłacalności, utrzymanie równowagi finansowej. Gdy Kp jest zbyt duży (> 3 m-c) świadczy to o nieefektywnym gospodarowaniu. Porównanie Kp z wielkością na zapotrzebowanie na kg.- ustalenie długości cyklu obrotów netto CON w przeds, oszacowanie wielkości przeciętnej sprzedaży w przeds, im krótszy jest CON tym mniejsze jest zapotrzebowanie na kg. STRATEGIE FINANSOWANIA PRZEDS 1. UMIARKOWANA – odzwierciedla pełne dostosowanie struktury kapit.przeds do struktury majątkowej. Dostosowanie czasu dysponowania danymi źródłem kapitału do czasu używania danego elem. Maj. Firmy. Nie daje możliwości wykorzystania dźwigni finansowej. 2. AGRESYWNA – daje możliwość wykorzystania dźwigni finans. Firma może szybko stracić rentowność. Jest często stosowana na rynkach dynamicznych, gwarantujących szybki zysk. Wymaga sprawności w kontroli wypływów i wpływów finans z przeds. 3. KONSERWATYWNA – nie ma możliwości utraty, płynność fin. Sprzyja długoterm. Wypłacalności przeds. Czasami oznacza nieefektywne wykorzystanie kapitału. KRYTERIA WYBORU ŹRÓDEŁ KAPITAŁU 1. Mechanizm dźwigni finans dźwignia finans – kształtowanie struktury kapitału dźwignia operacyjna – struktura majątku firmy wpływa na to jakie koszty stałe ponosi firma. Bazuje na udziale kosztów stałych w kosztach całkowitych zwiększa poziom generowanych zysków operacyjnych przeds. Dźwignia połączona – łączy dział dźwigni finans i operac na wzrost kapitału własnego. Zwiększanie rentowności kapitałów własnych: zadłużanie przeds (umiejętne kształtowanie struktury kapitałowej i wykorzystanie efektu dźwigni finansowej), umiejętne kształtowanie kosztów firmy (optymalizowanie kosztów stałych przeds –im mniejsze koszty stałe, tym wcześniej firma zaczyna zarabiać) DŹWIGNIA OPERACYJNA – nadwyżka, zakup, produkcja, sprzedaż. – powstaje nadwyżka finansowa przedsiębiorstwa (zysk netto + amortyzacja), to co dzieje się w zakresie zapasów, należności, powstają zobowiązania bieżące, zaliczamy tu zmiany związane z rozliczeniami międzyokresowymi czynnymi i biernymi. Dział.oper. = nadwyżka finansowa +/- wpływy gotówki do firmy DOL – efekt dźwigni operacyjnej = %zmiana zysku operacyjnego / %zmiana przychodów DOL = przychody – koszty zmienne (marża pokrycia) / zysk operacyjny DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA – odzwierciedla przepływy gotówki związane z rozwiązaniami danej firmy z wynikiem finansowym (obligacje, kredyty). - wykorzystanie kapitałów obcych do podniesienia zyskowności kapitałów własnych. Przeciwieństwem dźwigni są konsekwencje nadmiernego zadłużenia w postaci narastania zobowiązań w wyniku nieterminowego ich regulowania bądź utrata płynności i wypłacalności. odzwierciedla związki danego przedsiębiorstwa z rynkiem finansowym – zaciągnięcie lub spłata długoterminowych kredytów bankowych lub pożyczek, emisja lub wykup obligacji, zaciągnięcie lub spłata krótkoterminowych kredytów bankowych lub pożyczek, emisja akcji, dopłaty do kapitału na rzecz przeds ze strony właścicieli, wypłaty dywidendy dla właścicieli DFL = %zmiana ROE / %zmiana zysku operacyjnego ROE - stopa zwrotu kapitału własnego DFL = zysk operacyjny / zysk operacyjny – odsetki Zalety – zwiększenie rentowności kap. własnego (warunki: koszt pozyskania kapit. Obcego musi być niższy niż generowanie zysku w danym przeds, koszt pozyskania kapit= stopa zysku- nie ma wpływy na kap. własny Wady – obniżenie rentowności kap. Własnego (war: koszt pozyskania kap. Obcego jest wyższy niż stopa zysku generow. W przeds) Efekt dźwigni finansowej jest to wprowadzenie niżej oprocentowanego kapitału obcego dla podniesienia rentowności kapitału własnego. Wzór na stopień dźwigni finansowej w ciągu dynamicznym. DFL (degree of financig leverage)= = % zmiana (przyrost) rentowności kapitału własnego % zmiana zysku operacyjnego DŹWIGNIA POŁĄCZONA DOL + DFL = DTL DTL = %zmiana ROE / %zmiana przychodów DTL = przychody – koszty zmienne / zysk operacyjny –odsetki Wskaźniki finansowe, wskaźniki ilustrujące ekonomiczną sytuację przedsiębiorstwa, stosowane w analizie ekonomiczno-finansowej. Do podstawowych wskaźników finansowych zalicza się: płynność, aktywność (sprawność działania), rentowność, zadłużenie. RENTOWNOŚĆ – generowanie zysków, zdolność przedsiębiorstwa do generowania dochodów w długim okresie, umożliwia ocenę zdolności reinwestycyjnych przeds. Do oceny używane są: wskaźniki rentowności kapitału i obrotu Rentowność to osiąganie nadwyżek przychodów ze sprzedaży nad kosztami poniesionymi dla ich uzyskania, a zatem uzyskiwanie dodatniego wyniku finansowego. Pomiar rentowności umożliwiają wskaźniki rentowności obliczane w odniesieniu do wartości: sprzedaży (obrotu) przedsiębiorstwa (rentowność sprzedaży) majątku (aktywów) przedsiębiorstwa (rentowność majątku), kapitału własnego (rentowność kapitału własnego). Traktowanie rentowności jako jednego z celów działalności przedsiębiorstwa prowadzi do stosowania ekonomicznie racjonalnych kryteriów w sferze podejmowania różnorakich decyzji w trakcie jego funkcjonowania. Wskaźniki rentowności kapitału ROE – stopa zwrotu kapitału własnego ROE= zysk neto / kapitał własny ROI – stopa zysku = zysk operacyjny / majątek całkowity ROA- stopa zwrotu kapitału całkowitego = zysk netto / kapitał całkowity Im większa rentowność – tym większa możliwość spłaty kapitałów obcych Wskaźniki rentowności obrotu Rentowność obrotu (marża zysku netto, rentowność netto) = zysk netto /przychody ze sprzedaży Rentowność brutto (rentowność obrotu brutto, marża zysku brutto) = zysk brutto / przychody ogółem (ze sprzedaży) Rentowność operacyjna = zysk operacyjny / przychody ogółem Wskaźnik poziomu kosztów = koszty uzyskania przychodów / przychody ogółem Wskaźnik obracalności należnościami = przychody ze sprzedaży brutto / przeciętny stan należności Przeciętny okres spływu należności =przeciętny stan należności *360 / przychody ze sprzedaży brutto W zależności od wielkości zysków wyróżniamy: 1. zysk operacyjny – z bieżącej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, osiągnięty na sprzedaży zysk operacyjny = przychody ze sprzedaży (-) koszty poniesione na wytworzenie sprzedanych produktów Rachunek ekonomiczny = przychody ze sprzedaży (-) koszty poniesione na wytworzenie sprzedanych produktów + (majątek na zakończenie roku – majątek przedsiębiorstwa na początku roku) – o tą różnicę powiększymy przychody przedsiębiorstwa. Jeśli wartość na koniec roku jest mniejsza niż w bilansie otwarcia pomniejszymy wtedy przychody przedsiębiorstwa. zysk netto = całkowite przychody – całkowite koszty przedsiębiorstwa 1. zysk rentowny w przeliczeniu na 1 akcję – (EPS) – suma zysku netto / liczba akcji wyemitowanych przez daną spółkę – czyli wielkość zysku w przeliczeniu na 1 akcję – ważny przy rozpatrywaniu zakupu danych akcji 2. wskaźnik P/E = cena rynkowa akcji / zysk na 1 akcję – ile musimy zapłacić za jednostkę zysku zakupionej akcji, jeśli wskaźnik jest niski to oznacza niski popyt na akcje 3. wskaźnik wyrażający stosunek wartości rynkowej akcji do wartości księgowej akcji = cena rynkowa akcji / wartość księgowa akcji(wartość księgowa =wartość kapitału własnego / liczbę wyemitowanych akcji) – Im wyższa wartość wskaźnika tym lepiej oceniamy daną spółkę. Wskaźnik “Stopa dywidendy” (BPS) = dywidenda na 1 akcję / cena rynkowa 1 akcji – jaki jest udział dywidendy w cenie rynkowej akcji. Im wyższy wskaźnik tym większa dywidenda za 1 akcję Wskaźnik progu rentowności –Próg rentowności jest to wartość sprzedaży, bądź wielkość produkcji niezbędna do pokrycia kosztów przedsiębiorstwa = BEE – jest to punkt wielkości sprzedaży, poniżej którego przedsiębiorstwo ponosi straty, a po przekroczeniu tego progu osiąga zysk. BEE = koszty stałe (RC) / cena jednostkowa sprzedaży (Price) – pomniejszona o jednostkowy koszt (AVC) – wskaźnik ten pokazuje ile sztuk jednego wyrobu, przy danej cenie jednostkowej zbytu musimy wyprodukować, aby osiągnąć wartość produkcji równoważącą koszta. Możemy go wyrażać w sztukach lub w złotych BEE = RC /Price ANALIZA PROGU RENTOWNOSCI WYRAZONA ILOSCIOWO I JAKOŚCIOWO: Obliczenie progu rent. przeds. stanowi podstawę do dalszej analizy, która powinna obejmować ocenę - kształtowania się rentowności w przypadku zmian poszczególnych czynników wpływających na jej poziom. Istotna jest ocena: dopuszczalnego poziomu spadku popytu na oferowane produkty, który nie spowoduje wystąpienia strat w przeds.; zmian progu rentowności badanego przedsięwzięcia, w przypadku zmian cen sprzedaży produktów (wzrostu lub spadku), zmian kosztów zmiennych lub stałych; Do rozwiązania tych problemów służy analiza możliwości - wyznaczenie marginesów bezpieczeństwa, czyli oszacowania granicznych poziomów wzrostu poszczególnych czynników, które określają wielkość zysków przeds. Przyczyny celowości analizy wrażliwości: przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej działają w zmiennym otoczeniu; istnieje niebezpieczeństwo utraty rynków i klientów; istnieje możliwość odchyleń rzecywistych zjawisk rynkowych od zaplanowanych; Marginesy bezpieczeństwa ustala się dla: dopuszczalnego spadku popytu; dopuszczalnego spadku ceny sprzedaży oferowanego produktu; dopuszczalnego wzrostu kosztów jednostkowych zmiennych; Analiza możliwości dostarcza informacji o potencjalnych możliwościach kształtowania rentowności przeds. poprzez: wzrost wielkości obrotów spowodowanych obniżka ceny sprzedaży; wzrost ceny jednostkowej sprzedaży przy utrzymaniu tego samego, ilościowego poziomu obrotów; odpowiednie kształtowanie kosztów, zarówno stałych, jak i zmiennych (obniżenie poziomu kosztów pozwala rozszerzyć margines bezpieczeństwa przeds. przez zmniejszenie wymaganego progu rentowności, zwyżka kosztów - odwrotne skutki); ZAD: Firma ABC zajmuje się produkcja portfeli. Oszacowane jednostkowe koszty zmienne związane z produkcja portfeli wynoszą 63zl., cena sprzedaży =90zl. Koszty stale funkcjonowania firmy 108.000zl. w skali rocznej. Składają się na nie m.in. amortyzacja urządzeń, place, wydatki reklamowe i inne; posiadane zdolności produkcyjne firma ocenia na 10.000zl. Próg rentowności dla produkcji portfeli w ujęciu ilościowym: BEP=108.000/90-63=4000sztuk Próg rentowności w ujęciu wartościowym (pr.rent. w ujęciu ilościowym*cena sprzedaży) BEP’=BEP*p=4000*90=360.000zl. Próg rent. jako procent wykorzystania posiadanych przez firmę zdolności produkcyjnych; BEP’’=BEP*Zp=4000/10.000*100%=40% Zp - zdolności produkcyjne WNIOSEK: Firma musi sprzedać, co najmniej 4.000sztuk, czyli osiągnąć przychody ze sprzedaży na poziomie 360.000zl., aby zrównoważyć poniesione koszty. Jednocześnie musi wykorzystać 40% zdol.prod., aby zacząć zarabiać. IV wsk. Rentowności - stosowane w ocenie kondycji przeds. odzwierciedlają korzyści uzyskiwane przez właścicieli inwestujących w dany podmiot oraz odzwierciedlają efekty działalności przeds. umożliwiają ocenę przeds. z punktu widzenia osiągniętych wyników I ponoszonych kosztów; oraz z punktu widzenia korzyści osiąganych przez rożnych inwestorów (z tytułu inwestycji dokonywanych w przeds.) mają bardzo istotne znaczenie: - szacują perspektywy rozwojowe firmy: rentowność przeds.-uzyskiwanie przez przeds. nadwyżki przychodów nad kosztami działalności przeds. lub zdolność akumulacji nadwyżek finansowych; Aby ustalić rentowność firmy stosuje się dwie główne grupy wsk. Rentowności: 1. rentowność obrotu - ocenia efektywność działalności przeds. (umożliwia dokonanie oceny efektywności przeds.; czy ta działalność jest dochodowa); 1. wsk. marży zysku operacyjnego (rentowność operacyjna): Zo/Ps*100% zysk operacyjny/przychody ze sprzedaży 2. wsk. marży zysku brutto: Zb/Ps*100% zysk brutto/przychody ze sprzedaży 3. wsk. marży zysku netto: Zn/Ps*100% zysk netto/przychody ze sprzedaży 4. wsk. rentowności obrotu brutto (rentowność brutto): Rb=Zb/Pc*100% zysk brutto/przychody całkowite(ogółem) 5. wsk.rentowności obrotu netto (rentowność netto): Rn=Zn/Pc zysk netto/przychody całkowite 6. wsk. poziomu kosztów: Wpk=Kc/Pc*100% 1. rentowność kapitałów - odzwierciedla korzyści, jakie wynikają z inwestowania w dane przeds. (odzwierciedla skale zwrotności zainwestowanych kapitałów); poziom zwrotności=korzyści z inwestycji; 1. wsk.rentowności kapitału własnego (stopa zwrotu kapitału własnego): ROE=Zn/Kw*100% zysk netto/kap.własne powinien być jak największy 2. wsk. stopy zwrotu kapitału całkowitego(rentowność kapitału całkowitego): ROA=Zn/Kc*100% zysk netto/kap.calkowite 3. wsk.stopy zysku (stopa zwrotu z inwestycji): ROI=Zo/Kc(Mc)*100% zysk operacyjny/kap.calkowite(maj.calkowity) 4. stopa zysku odzwierciedla efektywność podstawowej działalności przeds. (jakie korzyści można osiągnąć inwestując kapitały w dany rodzaj przedsięwzięcia); pozwala także ocenić atrakcyjność branż /sektorów/; jak również ocenia atrakcyjność lokowania kapitałów w rożnych branżach, w rożnych rodzajach dział. gospodarczej); WSKAŹNIK ZADŁUŻENIA - to relacja zobowiązań do wartości majątku przedsiębiorstwa. Przeds. może funkcjonować tylko w oparciu o kapitały obce i własne. Zadłużenie, finansowanie działalności, wydatków, majątku podmiotów gospodarczych ze źródeł zewnętrznych. Poziom zadłużenia obrazuje strukturę finansowania majątku i działalności przedsiębiorstwa, określa także, przez stopień zaangażowania kapitału obcego w stosunku do kapitału własnego, możliwości pokrycia zobowiązań kapitałami własnymi. Wskaźniki zadłużenia, inaczej wskaźniki wspomagania finansowego opisują jak duży jest udział zobowiązań w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Wskaźnik zadłużenia jest szczególnie ważny dla banków i innych wierzycieli – jaki jest udział kapitału obcego, bo majątek własny stanowi gwarancję dla tych wszystkich, którzy pożyczają nam pieniądze. Szczególnie istotny gdyby doszło do likwidacji przedsiębiorstwa – aby mogli wyegzekwować należności. Ogólny wskaźnik zadłużenia wyraża stosunek zobowiązań ogółem do aktywów (majątku) przedsiębiorstwa. Ogólny wskaźnik zadłużenia = zobowiązania/aktywa x 100 (wyrażenie w procentach) II wsk. zadłużenia (wsk. wspomagania finansowego) - umożliwiają dokonanie oceny sytuacji kapitałowej przeds. ocena struktury i wielkości zaangażowanych kapitałów przeds. ocena tempa zmian angażowania kapitałów pochodzących z rożnych źródeł ocena poziomu wykorzystania różnorodnych kapitałów zastosowanych w przeds. 1. wsk. zadłużenia ogólnego Zo=kapitały obce/kapitały całkowite 2. wsk. zadłużenia kapitału własnego: kap.obce/kap.wlasne 3. wsk. samofinansowania (podstawowy wsk. struktury pasywów) kap.wlasne/kap. obce 4. wsk. zdolności kredytowej/wsk. wiarygodności kredytowej oceniają możliwość obsługi zadłużenia; 5. wsk. zdolności kredytowej: nadwyżka finansowa (zysk netto + amortyzacja) / zadłużenie efektywne zadłużenie efektywne(Ze) = kap.obcy krotkoterm.pap.wart.-środki pieniężne; 6. wsk. wiarygodności kredytowej: nadwyżka finansowa/rata kapitałowa(od kredytów)+odsetki 7. wsk. przeciętnego okresu spłaty zobowiązań (opłacalność zobowiązań w dniach) zobowiązania*czas/zużycie materiałów+wartość zakupionych towarów (koszty wytworzenia) Wskaźniki obrotowości Długość cyklu produkcyjnego, albo inaczej cykl obrotu od momentu powstania zapasów, do okresu regulowania zobowiązań – ta różnica opisuje nam cały cykl obrotu kapitału. Ogólny wskaźnik obrotowości kapitału – informuje nas, w jakim stopniu nasze aktywa służą zwiększaniu obrotów, sprzedaży. II – wskaźniki wspomagania finansowego I wsk. Obracalności (aktywności gospodarczej, sprawności działania) umożliwiają dokonanie oceny sytuacji majątkowej przeds. (można rozpoznać strukturę majątku przeds. - w co inwestuje, jakimi składnikami dysponuje, jaka jest wielkość zaangażowania kapitałów w poszczególne grupy składników majątkowych) ustalenie tempa (dynamiki) zmian poszczególnych grup majątkowych przeds. wykorzystanie majątku przez przeds. Wykorzystuje się następujące wskaźniki: 1. podstawowy wsk. struktury aktywów: majątek trwały/majątek obrotowy mówi o elastyczności majątkowej przeds. (np. ile jednostek majątku trwałego przypada na jednostkę majątku obrotowego);Jeśli wsk. ten jest > 1 to w strukturze majątkowej przeds. przeważa majątek trwały (niski poziom elastyczności majątkowej przeds.);Jeśli wsk. jest <1 to w strukturze majątkowej przeds. przewaga maj. obrotowego (wyższa elastyczność majątkowa przeds.);Elastyczność oznacza możliwość zamiany danego składnika maj. na środki pieniężne; im wyższa elastyczność, tym łatwiej można zamienić składniki maj. na środki pieniężne; 2. wsk. produktywności majątku ogółem: przychody ogółem/majątek całkowity 3. wsk. Produktywności majątku trwałego (obracalność majątkiem trwałym): przychody ogółem/maj.trwały (np. jaki jest poziom uzyskiwanych przychodów z inwestycji dokonanych w majątek trwały; ile jednostek przychodu uzyskuje przeds. z dokonanych inwestycji; ile razy przeds. Dokonało obrotu majątkiem trwałym) 4. wsk. obracalności zapasami (rotacja zapasów liczona liczba obrotów): przychody ze sprzedaży (ogółem)/przeciętny poziom zapasów (np. ile razy w danym okresie przy danym poziomie obrotów zapas przeciętny został odnowiony /lub został sprzedany/ ; ile obrotów dokonano zapasem przeciętnym); im wyższy jest poziom tego wsk. tym lepiej to świadczy o sprawności działania przeds. (im szybsza rotacja zapasów tym wyższa możliwość przeds.); 5. wsk. rotacji zapasów dnia: wsk. dla roku: przeciętny poziom zapasów*czas (t) / przychody ze sprzedaży (przychody ogółem) (np. ile dni trwa sprzedaż zapasu przeciętnego; jak długi jest okres zamrożenia kapitału w zapasy w danym przeds.); im wyższy wsk.,tym bardziej niekorzystnie świadczy to o działalności przeds.; skracanie rotacji zapasów dnia - powinno działać w każdej firmie; 6. należności przedsiębiorstwa (wykorzystanie należności, ocena wykorzystania) wsk. obracalności należnościami: przychody ze sprzedaży(ogółem)/należności (np. ile razy w ciągu danego okresu wpłynęły należności do przeds.; jaki był przeciętny poziom obracalności należnościami) wsk. przeciętnego okresu spływu należności: dla roku: On=należności*czas(t)/przychody ze sprzedaży(ogółem) (np. po ilu dniach przeciętnie spływają należności do przeds.; jak długo dane przeds. kredytuje swoich odbiorców) ANALIZA WRAZLIWOŚCI polega na ustaleniu jaka może nastąpić zmiana czynnika rachunku progu rentowności, żeby firma nie posiadała strat na swojej działalności. Można zatem ustalić: jaki może być dopuszczalny spadek ceny sprzedaży oferowanych produktów (np. przy załamaniu zgłaszanego popytu pierwsza reakcja firmy jest z reguły obniżenie ich ceny)? jaki może być dopuszczalny poziom wzrostu kosztów zmiennych jednostkowych (np. rosną koszty zaopatrzenia firmy; trzeba określić jaki ich poziom można zaakceptować, aby nie ponieść straty na działalności)? jaki może być dopuszczalny poziom spadku zgłaszanego popytu? Graniczny poziom spadku ceny sprzedaży produkowanych portfeli: Pmin=Ks+Zp*Kzj/Zp Pmin=108.000+10.000*63/10.000=73,8zl. Graniczny poziom wzrostu kosztów zmiennych jednostkowych: Pzmax=p*Zp-Ks/Zp Pzmax=90*10.000-108.000/10.000=79,2zl. INTERPRETACJA: W przypadku załamania się popytu zgłaszanego przez firmę można obniżyć cenę sprzedaży portfeli do poziomu 73,8zl. za sztukę. Inne czynniki nie mogą ulec zmianie (np.nie może być redukcji kosztów stałych lub zmiennych). Obniżenie poziomu ceny ponad te granice oznacza dla firmy generowanie strat. Koszt zmienny jednostkowy może wzrosnąć do poziomu 79,2zl. za sztukę. Wzrost powyżej tej granicy oznacza generowanie strat. Oszacowanie MARGINESU BEZPIECZENSTWA (rozpiętości przedziałów, w których można kształtować cenę i koszty jednostkowe): Margines bezpieczeństwa dla ceny: Mbp=Pw-Pmin/Pw *100% Mbp=90-73,8/90 *100%=18% Mbp - margines bezpieczeństwa dla ceny Pw - bazowy (wyjściowy) poziom ceny Pmin - graniczny poziom spadku ceny sprzedaży Firma może obniżyć cenę sprzedaży w granicach zaledwie 18%, zatem firma jest bardzo wrażliwa na zmiany wielkości popytu; ma niewielkie możliwości kształtowania ceny sprzedaży w określonym przedziale. Margines bezpieczeństwa dla kosztów zmiennych jednostkowych: Mbkzj=Kzjmax-Kzjw/Kzjw *100% Mbkzj=79,2-63/63 *100%=25,7% Mbkzj - margines bezpieczeństwa dla kosztów zmiennych jednostkowych Kzjmax - graniczny poziom wzrostu kosztów zmien.jedn. Kzjw - bazowy (wyjściowy) poziom kosztów zmien.jedn. Firma może zaakceptować wzrost kosztu zmiennego jednostkowego a o 25,7% w stosunku do założeń wyjściowych danego rachunku. Zatem firma jest mniej wrażliwa na to, co dzieje się po stronie zaopatrzenia i ogólnie kosztów wytworzenia. Ma możliwość zaakceptowania zmian kosztów jednostkowych zmiennych w przedziale 26%. W praktyce margines bezpieczeństwa dla kosztu jednostkowego zmiennego powinien wynosić, co najmniej 25% (niższy oznacza, ze firma jest bardziej wrażliwa na warunki zewnętrzne i szybciej mogą w niej wystąpić straty). ZADANIE Co decyduje o udziale kapitału obcego w finansowaniu przedsiębiorstwa? Jaka jest zyskowność kapitałów własnych? Relacja względna opłacalności w kolejnych wariantach: wariant 1. 10800/60000 = 18% wariant 2. 8400/40000 = 21% wariant 3. 6600/25000 = 26,4% Analizując wartości względne można zauważyć, że największy dochód przyniósł wariant 3. Koszt kredytu jest wliczane w koszty i to powoduje, że zmniejsza się podstawa opodatkowania. Rentowność wniesionego kapitału podnosi się przy użyciu kapitałów obcych. Dywidendy nie stanowią kosztów uzyskania przychodu w przedsiębiorstwie. Istnieje granica nadmiernego inwestowania ze środków obcych, gdy zysk nie daje rentowności wymaganej do obsługi kredytu ( majątek nie “zarabia” na kredyt ). Kredyt powinien sfinansować działalność, która da przychody pozwalające spłacić kredyt wraz z odsetkami oraz zostawić zysk. Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa – koszt pozyskania kapitału W przypadku sp. z o.o. elementem kapitału własnego jest: 1.kapitał udziałowy (zakładowy) – może być wniesiony w formie pieniężnej albo aportu rzeczowego, 2.Kapitał zapasowy 3.Kapitał niepodzielony 4.Dopłaty – zwiększenie udziałów z tyt. wpłaty W przypadku S.A. – kapitał własny to: 1.Kapitał akcyjny 2.Kapitał zapasowy 3.Zysk niepodzielony Kapitał obcy – kredyty, pożyczki (obligacje), leasing, factoring, zobowiązania bieżące. Kapitał własny – należy szacować koszt tego kapitału. Termin koszt kapitału oznacza ile chce zarobić właściciel. Istnieje wiele metod które szacują koszt kapitału własnego: 1.metoda najprostsza i najczęściej stosowana to ulokowanie kapitału + premia za ryzyko PR – premia za ryzyko RF – stopa wolna od ryzyka Koszt kapitału własnego = PR + RF 2.Metoda Gordona (od nazwiska) – wg tej metody koszt kapitału własnego określany jest wzorem Koszt kapitału własnego = D / (P – F) + g Gdzie: D – dywidenda, P –cena akcji, F –koszt emisji, g –stopa wzrostu dywidendy (%). Przykład – metoda Gordona Jeżeli firma sprzedała za 100 zł. przy czym poniosła 4% koszty emisji, to przy założeniu, iż planowana wysokość dywidendy wyniesie 20% wartość akcji rocznie oraz rokrocznie planowany jest wzrost o 6% to: KWR= 20/ (100-4) + 6% = ok. 27% 3.Metoda CAMP –metoda ta opiera się na szacowaniu ryzyka danej firmy wynikającego z wahań wartości akcji firmy w stosunku do tzw. Portfela rynkowego. Podstawą tego modelu jest wskaźnik ß. Wskaźnik ß - obrazuje zmienność (ryzyko) akcji danej firmy w stosunku do rynku. Jeżeli ß akcji danej firmy =1 oznacza to, że wzrost np. wskaźnik giełdowego (WIG) o 10% spowoduje wzrost wskaźnika również o 10% - przeciętny poziom ryzyka. Jeżeli ß =1,5 wzrost / spadek WIG o 10% spowoduje wzrost / spadek wartości akcji o 15% - podwyższone ryzyko. Jeżeli ß= 0,5; wzrost/spadek WIG o 10% spowoduje wzrost/spadek akcji o 5 % niewysokie ryzyko. KKW = RF + (RM - RF) x ß CAMP ( Capital Assets Pricing Model) RF - stopa wola od ryzyka RM – stopa dochodu portfela rynkowego akcji WIG ß – współczynnik Przykład: Jeżeli stopa wolna od ryzyka wynosi 13 % średni wzrost z portfela rynkowego wynosi ok. 24% to w sytuacji, kiedy ß danej firmy wynosi 1,2 KKW=13%+(24%-13%)x1,2=26,2% Kapitał obcy i jego koszty Koszt kredytu bankowego – liczy się wg wzoru: Kd = r x (1-T) Kd – rzeczywisty koszt kredytu bankowego R – roczna nominalna stopa procentowa kredytu bankowego T – stopa podatku dochodowego Kiedy odsetki wpisujemy w koszty przedsiębiorstwa powoduje to mniejszy podatek dochodowy. Efektywny koszt kredytu – związany jest z rozłożeniem rat kredytu. Kredyt możemy spłacać wg rat malejących lub równych. Przykład: Kredyt 100 zł. oprocentowanie w skali roku 20 % podatek 28% Spłacamy w dwóch ratach: 1 rata kredyt 50 odsetki 10 podstawa oprocentowania 1000 2 rata kredyt 50 odsetki 5 podstawa opodatkowania 50 20% - nominalnie kredyt kosztował 20% 15% - efektywnie kredyt kosztował 15% Kd = 20% x (1-28%)= 14,4% Kredyt kupiecki – kredyt towarowy, kredyt dostawczy – nie płacimy za otrzymany towar po określonym czasie, czyli dostawca nas kredytuje. Kredyt kupiecki może kosztować, ale nie musi. Dostawca chcąc przyspieszyć spłatę daje upusty w cenie jeśli odbiorca zapłaci wcześniej. Koszt kredytu kupieckiego liczy się = % opustu x 360 100 - % opustu okres kredytu – okres opustu Efektywny koszt kredytu kupieckiego = 1 + koszt kredytu liczba powtórzeń w roku - 1 Przykład: Przyjmując, że fabryka opon w Dębicy udzieliła nabywcy kredytu kupieckiego w wys. 900 zł. na następujących warunkach: 2% opustu przy płatności w ciągu 10 dni lub zapłata pełnej kwoty po 30 dniach. Nabywca opon może zapłacić 900 zł. – 2% czyli 882 zł. po 10 dniach albo pełne 900 zł. po 30 dniach. Nabywca faktycznie zaciąga kredyt 882 zł., kredyt na 20 dni płacąc 18 zł. odsetek 900 – 882 = 18zł. Koszt kredytu kupieckiego = 2 x 360 = 2 x 360 = 36,73% 100 – 2 30-10 98 20 Efektywny koszt kredytu Zakładając, że 20 dniowy okres kredytu po terminie opustu powtarza się 18 razy w roku, może obliczyć roczną stopę procentową przyjmując 360 dni w roku. Roczny koszt kredytu = = 1 + 36,7 18 - 1 = 43,85% 18 WARTOSC PIENIADZA W CZASIE: (metody badania projektów inwestycyjnych opierają się na dyskontowaniu pieniądza w czasie) Procesy dotyczące zmian wartości pieniądza w czasie: 1. proces kapitalizacji - poszukiwanie wartości przyszłej dziś dostępnych środków finansowych (określanie, jaka będzie wartość przyszła dokonanej dziś inwestycji); FV-future value, PV-present value, i-stopa procentowa, n- liczba okresów kapitalizacji; czynnik (wskaźnik) wartości przyszłej - FVn=PV(1+i)^n np. PV=100, I=15%, -ciu okresach kapitalizacji przy stopie procentowej=15%);(tablice finansowe z wartością przyszła). Od czego zależy wartość przyszła (w jakich warunkach szybciej wzrasta FV): 1. im wyższa jest stopa procentowa (i) tym wartość przyszła (FV) dziś zainwestowanych środków rośnie szybciej; 2. wartość przyszła rośnie szybciej im częstsza jest kapitalizacja odsetek; 3. FV wzrasta szybciej im dłuższy jest okres kapitalizacji; 4. FV wzrasta szybciej, gdy wartość początkowa jest większa; 1. proces dyskontowania - poszukiwanie wartości bieżącej (wartości obecnej/zaktualizowanej) przepływu środków pieniężnych otrzymanych w przyszłości; PV=FVn/(1+i)^n= Fvn/(1/1+i)^n, i-stopa dyskontowa; 1/(1+i)^n - czynnik (wsk.) wartości zaktualizowanej odsetek dla stopy procentowej ‘i’ oraz n-okresów dyskontowania; dyskontowanie - poszukiwanie wartości bieżącej otrzymanych w przyszłości środków finansowych; Od czego zależy PV (kiedy PV jest wyższa): 1. 2. 3. 4. PV PV PV PV jest jest jest jest większa (wyższa), gdy mamy większa wartość końcowa; wyższa im niższa jest stopa dyskontowa; wyższa kiedy mamy rzadsza kapitalizacje odsetek; wyższa im mniejsza jest liczba okresów dyskontowania; ZAD 1: Gmina podpisała umowę sprzedaży gruntu z firma ABC, transakcja ma nastąpić za 3 lata i przyniesie wpływy w wysokości 500tys. zł. Oblicz PV tej kwoty przy stopie dyskontowej 8%,10% i 12% oraz gdy transakcja nastąpi za 5 lat i przyniesie te sama kwotę (500tys.) przy stopach 8%,10% i 12%; dla 3-ech lat: 8% - 0,7938 PV=396,9 10% - 0,75 PV=375,65 12% - 0,7118 PV=355,9 (najbardziej opłacalne) dla 5-ciu lat: 8% - 0,68 PV=340,3 10% - 0,62 PV=310,45 12% - 0,56 PV=283,7 (im dłuższy okres dyskontowania- PV niższa) Jak można określić proces inwestycyjny? Proces inwestowania polega na pozyskiwaniu do przedsiębiorstwa rożnych składników majątkowych. Efektem procesów inwest. w przeds. będą zmiany stanu posiadania przedsiębiorstwa. Inwestycje polegają na zamrożeniu kapitału w określonych składnikach majątkowych; wobec tego, by decyzje inwestycyjne przynosiły określone efekty musza być spełnione określone warunki racjonalności, efektywności i zwrotności zainwestowanych kapitałów. Inwestycje mogą dotyczyć rożnych grup majątku; dwa główne składniki majątku, w które inwestuje przeds: 1. inwestycje polegające na pozyskiwaniu rzeczowych składników majątku trwałego; m.in. należą tu: zakupy nieruchomości, gruntów, budynków, zakupy maszyn, urządzeń, środków transportu; są to zatem takie aktywa, którymi przeds. dysponuje w okresach dłuższych niż jeden rok; są to również aktywa, które podlegają procesowi stopniowego umazania wartości początkowej (przeds. Wciąga je w koszty amortyzacji); inwestycje w majątek rzeczowy polegają na: albo inwest. o charakterze rozwojowym (takie, które zwiększają potencjał wytwórczy przeds. np. zakup nowej linii technologicznej), albo inwest. o charakterze modernizacyjnym (polegają na zastępowaniu rożnych składników majątku rzeczowego bardziej nowoczesnymi maszynami, wydajniejszymi składnikami), albo iwest. o charakterze odtworzeniowym (zastępowanie składników majątku rzeczowego takimi samymi składnikami; pozwalają zachować dotychczasowy potencjał wytwórczy przeds., na tym samym poziomie); 2. inwestycje w majątek finansowy, które polegają na nabywaniu udziałów w innych podmiotach gospodarczych, są to również inwestycje polegające na zakupie długoterminowych papierów wartościowych, np. obligacji przedsiębiorstw (poza akcjami I udziałami !); inwestycje w maj.finansowy odzwierciedlają tzw. rozwój przeds. droga zewnętrzna (taki rozwój, który w sposób skokowy zwiększa ‘udział’/potencjał wytwórczy, wartość rynkowa/ przeds. w rynku); ! inwestycje w maj.finansowy nie podlegają amortyzacji, umorzeniu; 3. mogą również występować w przeds. inwestycje polegające na zwiększaniu wartości niematerialnych i prawnych przeds.; do tych inwest. zakwalifikujemy: zakupy licencji, patentów, oprogramowania komputerowego, wieczysta dzierżawę gruntu; istotna cecha inwest. jest fakt możliwości ich umazania (stopniowe odpisywanie w koszty ponoszonych nakładów inwestycyjnych) ETAPY PLANOWANIA PRZEDSIEWZIĘĆ INWESTYCYJNYCH PRZEDSIĘBIORSTWA 1. Określenie potrzeb rozwojowych przeds., wynikających z przyjętej do realizacji strategii rozwojowej; 2. Określenie możliwości inwestycyjnych firmy - tworzenie alternatywnych projektów; 3. Oszacowanie możliwości sfinansowania projektów inwestycyjnych; 4. Ocena alternatywnych przedsięwzięć inwestycyjnych (oszacowanie wielkości nakładów inwest.), skonfrontowanie tych nakładów z dostępnymi źródłami finansowania); 5. Wybór realnych projektów inwestycyjnych; 6. Realizacja i kontrola procesów inwestycyjnych; Żeby można było ocenić projekty inwestycyjne pod względem ich atrakcyjności, efektywności i zwrotności zainwestowanych nakładów konieczne jest oszacowanie spodziewanych nadwyżek finansowych uzyskiwanych dzięki danej inwestycji. Metody służące do badania opłacalności planowanych projektów inwestycyjnych. 1. Elementy potrzebne do ustalenia nadwyżek finansowych. - ustalenie wartości nadwyżek finansowych, które będą generowane przez dany projekt inwestycyjny (zasadnicza kwestia!); - określenie ile nakładów inwestycyjnych pociągnie za sobą realizacja danej inwestycji; - ustalenie przez jaki okres będą ponoszone nakłady inwestycyjne w celu oddania (uruchomienia) do eksploatacji danej inwestycji; - określenie długości okresu eksploatacji danego projektu inwestycyjnego; - oszacowanie, w którym momencie dany projekt inwest. i jego eksploatacja osiągnie maksymalny poziom wykorzystania zdolności wytwórczej; 2. W jaki sposób dochodzimy do nadwyżki finansowej uzyskiwanej w kolejnych okresach eksploatacji danego procesu inwest.? 1. oszacowanie przychodów (albo będą takie same np.w 5-ciu okresach lub będą rosły z okresu na okres); 2. od przychodów odejmujemy koszty bieżącej działalności związanej z wdrożona inwestycja (robocizna, zużycie surowców, materiałów, usługi obce, amortyzacja); 3. ta różnica daje nam zysk operacyjny, od którego odejmujemy koszty finansowe (odsetki); 4. ta różnica daje nam zysk brutto, który jest jednocześnie podstawa opodatkowania, odejmujemy wiec podatek dochodowy; 5. daje nam to zysk netto, który powiększamy o wartość amortyzacji; 6. zysk netto+amortyzacja daje w sumie nadwyżkę finansowa, z której spłacamy raty kapitałowe od kredytu; 7. nadwyżka finansowa-raty kapitałowe od kredytu dają w efekcie końcowym: nadwyżkę finansowa netto; nadwyżka finansowa netto - jest to czysty dochód uzyskiwany z eksploatacji inwestycji w kolejnych okresach jej funkcjonowania; daje to nam podstawę, by można przystąpić do oceny (badania) opłacalności projektów inwestycyjnych; wykorzystuje się tu kilka metod: I metoda: okres zwrotu poniesionych nakładów inwestycyjnych (ocena okresu zwrotu - kiedy dany projekt inwest. zwróci zainwestowane kapitały i w którym roku dana inwestycja zacznie przynosić rzeczywiste dochody?) suma nadwyżek finansowych-wielkość poniesionych nakładów inwestycyjnych dla 1.wariantu - w 4-tym okresie ekspl. uzyskujemy nadwyżkę; dochód czysty=35.000 dla 2.wariantu - dopiero w 5-tym okresie ekspl. uzyskujemy nadwyżkę; dochód czysty=80.000 inny punkt widzenia metody I: powinno się wybierać ten wariant projektu, który zagwarantuje nam szybszy zwrot poniesionych nakładów inwest. (powinniśmy wybrać 1.wariant mimo, iż daje mniejszy dochód, lecz szybciej zostaną zwrócone poniesione nakłady inwest.) wada metody I: nie uwzględnia zmian wartości pieniądza w czasie; W praktyce o wiele częściej stosuje się metody, które uwzględniają zmienność pieniądza w czasie: II metoda: bieżąca wartość projektu (zaktualizowana wartość nadwyżki finansowej) NPV projektu (polega na konfrontacji poniesionych nakładów inwestycyjnych z nadwyżkami finansowymi netto sprowadzonymi do ich bieżącej wartości przy pomocy dyskonta) każda nadwyżkę finansowa osiągana w kolejnych okresach należy zdyskontować bieżąca wartość, która można porównać do ponoszonych nakładów finansowych. istotna sprawa jest przyjęcie stopy dyskontowej: - można przyjąć stopę w wysokości równej oprocentowaniu kredytu bankowego, którym posługuje się przeds. dla sfinansowania danej inwestycji; - można przyjąć stopę równa oprocentowaniu rocznego depozytu bankowego; - zakładany przez inwestorów poziom zwrotności zainwestowanego kapitału własnego (oczekiwana stopa zwrotu kapitału własnego); ZAD przy stopie dykontowej=14% 1.wariant ustalamy wartość bieżąca dla każdej nadwyżki finansowej; współczynnik dyskonta=0,87 rok 1: 25.000 -- 21.930 rok 2: 19.240 rok 3: 16.880 rok 4: 14.800 rok 5: 12.980 suma zdyskontowanych nadwyżek: 85.830 (dochód czysty) suma zdyskontowanych nadwyżek dla 2.wariantu: 123.260 wartość bieżąca projektu (NPV)=suma zdyskontowanych nadwyżek finans.poniesione nakłady inwest. NPV dla 1.wariantu=85.830-90.000=-4.170 NPV dla 2. wariantu=123.260-120.000=3.260 dodatnia wartość bieżąca projektu - projekt pozwoli firmie zarobić. 2.wariant zapewnia całkowity zwrot nakładów inwest. wg wart. bieżącej uzyskiwanych nadwyżek finansowych netto. ! zasada: uznaje się, ze wariant inwestycji jest opłacalny wtedy, gdy wartość bieżąca projektu jest dodatnia. Jeśli wart. bieżąca projektu jest ujemna, oznacza to nieopłacalność danego projektu i oznacza brak zwrotu poniesionych nakładów inwest. (taki projekt nie powinien być przyjmowany do realizacji). III metoda: wyznaczanie tzw. wewnętrznej stopy zwrotu polega na wyznaczeniu takiej stopy dyskontowej, która spowoduje zrównanie przyszłych nadwyżek finans. netto (sprowadzonych do wart.bieżącej) z wielkością poniesionych nakładów inwest. (stopa dyskontowa zrównoważy sumę przyszłych nadwyżek finansowych z wielkością poniesionych nakładów) wewnętrzna stopa zwrotu to taka stopa dyskontowa, do wysokości, której projekty inwestycyjne są opłacalne; zaś powyżej tej stopy projekty inwest. przestają być opłacalne. IRR=suma NCF=I
