Karpacz i Karkonosze w świadomości mieszkańców Celem badania

Karpacz i Karkonosze w świadomości mieszkańców
Celem badania jest uzyskanie wiedzy na temat funkcjonowania Karpacza i Karkonoszy w
świadomości mieszkańców tej miejscowości. Naszym celem będzie zbadanie, jak historia i
współczesność
odcisnęły
się
na
jednostkowym
życiu
„zwykłego”
człowieka
mieszkającego w Karpaczu. Wcześniejsze doświadczenia przekonują, że w celu
zrozumienia doświadczeń jednostek konieczne jest odwołanie się do wszystkich etapów ich
życia oraz towarzyszących im wydarzeń.
Badaniem mają być objęte osoby, zamieszkujące na stałe w Karpaczu. Stąd też dobór
będzie celowy, należy wyszukać osoby, które mają coś do powiedzenia na ten temat.
Minimalny wiek badanych to 55 lat.
Poniżej zamieszczono dyspozycje do wywiadu swobodnego. Nie są to pytania, które
należy zadawać respondentom, stanowią one jedynie punkt wyjścia do rozmowy badacza.
Badacz sam formułuje pytania, często w zależności od uzyskanych odpowiedzi, starając się
maksymalnie pogłębić wypowiedź badanego. Należy pamiętać, że nie zawsze za pierwszym
razem uzyska się pełne odpowiedzi, wówczas należy umówić z respondentem się na
kontynuację wywiadu w innym terminie. Zwracam uwagę, że im bardziej szczegółowe i
obszerne wypowiedzi, tym lepszy wywiad (w poprzednim semestrze część z Państwa
sporządziła bardzo lakoniczne transkrypcje, tłumacząc to faktem niechęci respondenta do
wypowiedzi – jest to sytuacja niedopuszczalna i świadczy o braku umiejętności
socjologicznych). Proszę o dobre przygotowanie się do wywiadów, właściwy dobór
respondentów i uruchomienie własnej inwencji twórczej.
Tytułem przykładu zostaną niżej wyliczone obszary życia respondentów, które są
przedmiotem naszego zainteresowania (nie należy poniższego zestawienia traktować jako
planu wywiadu – w każdym wyróżnianym przez respondenta okresie życia powinniśmy
zbadać wszystkie jego wyliczone niżej wymiary).
Dyspozycje:
1. Informacje metryczkowe: imię i nazwisko respondenta, wiek, płeć, miejsce
zamieszkania, wykształcenie, wykonywany zawód, miejsce urodzenia (szczegółowo)
na Kresach respondenta lub jego przodków oraz rok repatriacji do Polski i rok
przybycia na Pomorze Zachodnie.
1
2. Kiedy, gdzie się urodził. Kim byli rodzice, dziadkowie. Skąd pochodzili. Pytać o
miejsca zamieszkania w ciągu życia. Opinie na ten temat. Pytać o narodowość i
wyznanie. Jaka jest więź respondenta ze swymi przodkami i krewnymi.
3. Opowieść o historii swojej rodziny. Dać swobodę wypowiedzi, dopiero później
uszczegółowić. Czy uważają się za górali, czy za kogoś innego? Czy w rodzinie
występowały przypadki emigracji zagranicznej (dlaczego, kto, kiedy, gdzie, dokąd)?
Czy istnieje więź z osobami przebywającymi na emigracji zagranicznej? Czy
członkowie rodziny migrują do innych miejscowości (regionów) w Polsce (dlaczego,
kto, gdzie, kiedy, dokąd)?
4. Życie rodzinne – wydarzenia, przełomowe momenty, problemy, relacje pomiędzy
bliskimi, krewnymi, ich natura i dynamika, podział na etapy, święta rodzinne, podział
obowiązków w rodzinie itp. Czas wolny – rozrywki, wczasy, urlopy, zdarzenia, opis
spędzania czasu wolnego. Stosunek do choroby i stosunek do służby zdrowia. Opis
typowego dnia z życia rodziny. Opinie respondenta na temat jego własnego życia
rodzinnego.
5. Życie religijne – znaczenie religii w życiu respondenta, udział w życiu religijnym,
stosunek do kościoła, ocena działań miejscowego duchowieństwa. Co sądzi
respondent na temat działalności parafii ewangelickiej mieszczącej się przy Świątyni
Wang?
6. Udział w życiu publicznym – w jednostkach samorządowych, organizacjach,
stowarzyszeniach – doświadczenia wyniesione z tego udziału. Zdarzenia. Opinie o tej
działalności.
7. Społeczność lokalna, region – jakie wydarzenia w tym obszarze miały dla respondenta
znaczenie, zmiany zachodzące i komentowane przez respondenta w jego otoczeniu,
stosunek do nich.
8. Kim byli mieszkańcy Karpacza i Karkonoszy w przeszłości (historia miejscowości
pod tym kątem). Czym jest miejscowość zamieszkania (Karpacz) dla badanego. Jacy
są ludzie
w Karpaczu, co ich cechuje, czym się odróżniają od ludzi z innych
okolicznych miejscowości (np. Szklarskiej Poręby, Borowic, Przesieki). Osoby
znaczące w miejscowości. Czy mieszkańcy Karpacza (a także szerzej Karkonoszy)
wyjeżdżają na stałe poza Polskę (dlaczego, kto, gdzie, kiedy, dokąd)? Czy mieszkańcy
Karpacza (a także szerzej Karkonoszy) migrują do innych miejscowości w Polsce
(dlaczego, kto, gdzie, kiedy, dokąd)?
2
9. Czym dla respondenta są Karkonosze? Jacy są mieszkańcy Karkonoszy (typy). Czym
różnią się mieszkańcy Karkonoszy od mieszkańców innych regionów górskich (np.
Beskidów, Tatr, Bieszczadów)? Co to znaczy być mieszkańcem Karkonoszy?
10. Jaka jest historia tych terenów (namawiać na długą i szczegółową wypowiedź). Jacy
są najważniejsi bohaterowie (pozytywni i negatywni) w historii Karpacza i
Karkonoszy?. Jakie są symbole Karpacza i Karkonoszy?
11. Jacy ludzie są bohaterami „życia codziennego” i znaczące postacie w życiu
współczesnego Karpacza i współczesnych Karkonoszy.
12. Stosunek do Czech i Czechów oraz do Niemiec i Niemców.
13. Jaka będzie przyszłość Karpacza i Karkonoszy? Od czego ona zależy.
Kilka uwag o prowadzeniu badań
Zadaniem przeprowadzającego wywiad jest uzyskanie możliwie najbogatszych informacji
na tematy zawarte w dyspozycjach. Nie robić nic na siłę. Nie wywyższać się, nie oceniać.
Wywiad należy prowadzić językiem zrozumiałym dla respondenta. Konieczne jest
zapewnienie, że wyniki badań nie będą nikomu udostępniane i będą wykorzystane tylko do
badań naukowych. Należy dążyć do uzyskania możliwie największej liczby informacji.
Uzyskiwane w trakcie badania odpowiedzi winny prowokować do stawiania nowych pytań
według uznania badacza (odpowiedź prowokuje pytanie aż do uzyskania pełnej informacji).
Nie należy zrażać respondenta. Na kartce notować wszelkie spostrzeżenia i uwagi (np.
dotyczące zachowania, wyglądu respondenta, jego miejsca zamieszkania itp.).
Należy
tworzyć atmosferę rozmowy; unikać sytuacji „odpytywania”. W trakcie rozmowy niezbędne
jest zaprezentowanie informatorowi postawy zainteresowania jego słowami, poglądami,
przekonaniami. Osoba przeprowadzająca wywiad winna być dociekliwa w zakresie spraw
stanowiących przedmiot rozmowy.
Winna zachęcać informatora do jak najbardziej bogatych wypowiedzi:
1) prosząc o uzasadnienia wypowiadanych stanowisk, przekonań, działań, decyzji itp.;
2) prosząc o informacje dodatkowe.
Dla dobra badań należy zapewnić - oraz swoim zachowaniem utwierdzać - informatora o
tym, że jego wypowiedzi są ważne dla badań.
Jeśli któryś z tematów ujętych w dyspozycjach zostałby przez respondenta pominięty lub
nie dość bogato omówiony, można wrócić do niego w chwili, gdy będzie poruszany temat
3
pokrewny lub ewentualnie na końcu wywiadu, bądź podczas następnego spotkania. Należy
też umówić się na dodatkową rozmowę.
Przed realizacją wywiadów należy dokładnie zapoznać się z dyspozycjami oraz
przemyśleć je, zastanowić się, jakie znaczenie dla socjologa może mieć wiedza, która może
zostać odkryta za ich pośrednictwem. Nie wolno pominąć żadnej z dyspozycji, chyba, że w
trakcie rozmowy nastąpi taka ewentualność (np. informator wyraźnie stwierdzi, że nie będzie
się wypowiadał na dany temat – należy jednak delikatnie i kulturalnie dowiedzieć się, jaki jest
tego powód; postępowanie osoby przeprowadzającej wywiad nie może jednak zniechęcać
informatora do rozmowy na pozostałe tematy).
W trakcie wywiadu nie należy używać słów: wywiad (lepiej – rozmowa lub badanie
socjologiczne), informator (lepiej Pani/Pan lub osoba/y biorąca/e udział w badaniu).
Należy zapewnić informatora o poufności udzielonych przez niego informacji.
Pod koniec badania należy przekazać informację, że badania będą nadal prowadzone w
najbliższej przyszłości i prosić o pomoc.
Należy ładnie podziękować za udział w badaniach i powiedzieć o tym, że rozmowa z
informatorem była bardzo owocna i dostarcza wartościowych danych naukowych.
Każdy badacz (student) przeprowadza 2 wywiady. Następnie dokonuje transkrypcji
według następujących zasad:
1. Transkrypcja jest dosłownym zapisem rozmowy nagranej na taśmę. Należy zapisywać
dosłowne wypowiedzi, unikając skrótów i omówień. Słowa rozmówcy powinny zostać
ujęte w cudzysłów, zaznaczone kursywą lub zapisane pogrubioną czcionką. Pozwala
to odróżnić autentyczne wypowiedzi informatora od słów osoby przeprowadzającej
wywiad. Jeśli w wywiadzie biorą udział (lub wtrącają się inne poza respondentem
osoby, należy to wyraźnie zaznaczyć.
2. Transkrypcja nie może zawierać błędów ortograficznych, niepoprawnych nazw
własnych. Natomiast, jeśli respondent używa języka gwarowego lub gwarowego albo
niepoprawnego nazewnictwa, wówczas należy zapisać dokładnie fonetyczne
brzmienie danego słowa.
3. Jeśli respondent nie kończy zdania, zaznacz to przez użycie dwóch znaków „--”.
Pierwszy ze znaków powinien następować bezpośrednio po literze ostatniego
wypowiedzianego słowa, po drugim powinien następować odpowiedni znak
4
interpunkcyjny. Przykład: Respondent: „Tak, widzi pani, co ja--. Nigdy nie myślałem,
że, że--.”
4. Bardzo ważna w transkrypcji jest obserwacja badacza. Chodzi o obserwację zachowań
niewerbalnych rozmówcy, jego reakcje na pytania, sytuacje, o cechy otoczenia, o
nastroje informatora i ich przejawy, a także o nasze odczucia, refleksje itp. Badacz
(ankieter) powinien notować wszelkie swoje uwagi i spostrzeżenia, a w transkrypcji
umieścić je w kwadratowych nawiasach [...]. Przykład: [respondent X w tym
momencie przerwał na chwilę i poszedł do lodówki po piwo] lub [zadzwonił w tym
momencie telefon] lub [respondent X przy tych słowach posmutniał] lub [po tych
słowach mąż respondentki Y wtrącił się i powiedział ...]. Należy unikać podawania samej
tylko interpretacji zachowań czy wypowiedzi rozmówcy bez opisu tych zachowań, lub
przytoczenia wypowiedzi (Przykład: Błędem jest zapisanie tylko zdania: Zachował się
arogancko. Poprawnie: Zachował się arogancko, tzn. zrobił to, to, to i to, powiedział
„...”, „...” oraz powiedział to i to).
5. Ponieważ wywiad nie jest jednorazowy, należy w transkrypcji zawsze zaznaczać, że
jest to na przykład druga część wywiadu przeprowadzona dnia tego i tego w
godzinach takich a takich.
Następnie transkrypcję należy zapisać według następujących zasad:
1. Edytor Word.
2. Czcionka 12 pt.
3. Odstęp pomiędzy wierszami – 1,5.
4. Strony powinny być ponumerowane – numer strony w prawym górnym rogu.
5. Minimalna objętość transkrypcji – 20 znormalizowanych stron (jedna strona
znormalizowana liczy 1800 znaków ze spacjami). Przy innym sformatowaniu ilość
stron może okazać się odmienna – jednak podstawą obliczenia objętości tekstu będą
podane wyżej wielkości – czyli minimum 20 stron, to minimum około 36000 znaków
ze spacjami.
6. Nie należy także dołączać teczki z kartkami transkrypcji włożonymi każda z osobna
do plastykowej „koszulki”.
5
TRANSKRYPCJE, KTÓRE NIE SPEŁNIAJĄ TYCH KRYTERIÓW ZOSTANĄ
ODRZUCONE
Wszystkie informacje muszą być zapisane w jednym pliku w następującej kolejności:
1. Imię i nazwisko badacza (studenta)
2. Imię i nazwisko respondenta
3. Adres respondenta
4. Data (daty) przeprowadzenia wywiadu
5. TREŚĆ TRANSKRYPCJI
6. Uwagi badacza o przebiegu wywiadu (minimum 0,5 strony)
7. Ocena uzyskanego materiału w interpretacji badacza (minimum 0,5 strony)
Plik należy zatytułować: Imię Nazwisko studenta – repatrianci nr (1 - 2)
Badania należy przeprowadzić w okresie od 30 września do 7 października 2012 roku
(czas ten będzie wolny od zajęć na Uczelni)
Całość (2 pliki) należy przesłać pocztą elektroniczną na adres: [email protected]
oraz złożyć w teczkach (podpisanych!) wydruki obu plików w sekretariacie Instytutu
Socjologii w ostatecznym terminie do 17 grudnia 2012 roku.
Życzę powodzenia,
prof. US dr hab. Jacek Leoński
6