2. Opis regionu

Geografia turystyczna Polski
Przekrój trasy turystycznej w południowozachodniej Polsce po Karkonoskim Parku Narodowym
oraz najbliższej okolicy
Łukasz Konieczny
WSZiNS Tychy
Zarządzanie i marketing
Spis treści
1. Wstęp ….……………..……………………....…………………3
2. Opis regionu .…………………………………………………...4
2.1. Geologia i geomorfologia ………………………………...4
2.2. Wody……………………………………………………...4
2.3. Flora……………………………………………………....4
2.4. Fauna……………………………………………………...5
2.5. Zagrożenia i turystyka ……………………………………6
3. Wybrane miejsca trasy ………………………………………….7
3.1. Karpacz …………………………………………………...7
3.2. Śnieżka …………………………………………………...7
3.3. Świątynia Wang …………………………………………..7
3.4.
Muzeum Sportu i Turystyki w Karpaczu………………...8
4. Opis trasy ……………………………………………………...10
5. Przekrój trasy ………………………………………………….12
6. Przebieg trasy.…..…………………..…………………………13
2
1. Wstęp
Proponujemy wycieczkę pieszą w południowo-zachodniej Polsce po Karkonoskim
Parku Narodowym oraz najbliższej okolicy.
Karkonoski Park Narodowy, utworzony 16 stycznia 1959r., jest jednym z 23 parków
narodowych na terenie Polski.
Park znajduje się w południowo-zachodniej części kraju przy granicy państwowej
z Czechami. Obejmuje 5575ha, w tym 1718ha w rezerwatach ochrony ścisłej. W jego skład
wchodzą również dwie enklawy na Pogórzu Karkonoskim: góra Chojnik oraz wodospad
Szklarki. W 1963 roku utworzono czeski Krkonošský národní park (KRNAP) o powierzchni
38500ha, z czego około 7500ha znajduje się w rezerwatach.
Przyrodnicze walory Karkonoszy, a więc ich budowa geologiczna, doskonale
widoczne elementy rzeźby lodowcowej, świat roślinny i zwierzęcy sprawiły, że już w 1933
roku utworzono w nich pierwsze rezerwaty przyrody obejmujące kotły polodowcowe i wiele
pomników przyrody, głównie skałek. Po II wojnie światowej utrzymano część rezerwatów,
później utworzono park narodowy.
W 1992 roku Karkonoski Park Narodowy stał się częścią przygranicznego Rezerwatu
Biosfery UNESCO Karkonosze/Krkonoše (MaB) o powierzchni ponad 60 tys. ha.
3
2. Opis regionu
2.1. Geologia i geomorfologia
Karkonosze są najwyższą grupą górską Sudetów. Czarny Grzbiet, Kowarski
Grzbiet i Lasocki Grzbiet Karkonoszy zbudowane są ze skał metamorficznych. Podłoże
Kotliny Jeleniogórskiej i północnej części Karkonoszy zbudowane są ze skał granitowych.
Karkonosze stanowią zwartą bryłę o na ogół wyrównanej powierzchni, ponad którą
wystają wzniesienia o wysokości względnej do 100m (np. Wielki Szyszak - 1509m
n.p.m.). Jedynie Śnieżka (1602m n.p.m.) wyróżnia się wysokością i kopiastym kształtem.
Cechą charakterystyczną Karkonoszy jest obecność skałek granitowych np. Słonecznik,
Końskie Łby, Pielgrzymy. Z monotonią łagodnych na ogół stoków karkonoskich wyraźnie
kontrastują nisze kotłów polodowcowych i towarzyszące im wały moren oraz jeziora.
Najmłodszym
elementem
krajobrazu, ukształtowanym
po ustąpieniu
ostatniego
zlodowacenia przed około 10 tys. lat, są torfowiska występujące na wierzchowinach
Karkonoszy i na ich zboczach.
2.2. Wody
Wzdłuż grzbietu Karkonoszy przebiega europejski dział wodny, rozgraniczający
zlewisko Morza Północnego (dorzecze Łaby) i Bałtyku (dorzecze Odry). Wiele
z
karkonoskich
potoków
spływa
wodospadami
z
pionowych
urwisk
kotłów
polodowcowych i progów skalnych. Najdłuższy (300m) ciąg kaskad w polskich
Karkonoszach tworzy Łomniczka spływająca do Kotła Łomniczki.
2.3. Flora
Karkonoski PN posiada dobrze wykształcone piętra roślinne: piętro pogórza (do
500m n.p.m.), piętro regla dolnego (do 1000 m n.p.m.), piętro regla górnego (do 1250m
n.p.m.), piętro subalpejskie (do 1450 m n.p.m.) i piętro alpejskie (powyżej 1450m n.p.m.).
Lasami charakterystycznymi dla piętra regla dolnego są buczyny: kwaśna buczyna górska
i żyzna buczyna sudecka. Kwaśna buczyna górska występuje na glebach ubogich
i kwaśnych. Żyzna buczyna sudecka jest o wiele rzadsza i rośnie na glebach
zasobniejszych.
W
przeszłości
buczyny
były
najbardziej
rozpowszechnionymi
zbiorowiskami leśnymi Karkonoszy. Obecnie zajmują zaledwie około 5% powierzchni
leśnej parku. Regiel górny to ubogie przyrodniczo świerczyny. Piętro subalpejskie jest
4
najbogatszym florystycznie i najbardziej zróżnicowanym pod względem zbiorowisk
roślinnych fragmentem Karkonoszy. Dominują w nim zarośla kosodrzewiny.
Elementem charakterystycznym dla Karkonoszy jest roślinność źródliskowa
i torfowiskowa. W piętrze regla górnego i subalpejskim spotykamy dwa rodzaje
torfowisk: torfowiska wiszące, rozwijające się na zboczach w obrębie piętra kosodrzewiny
i górnoreglowych borów świerkowych oraz wierzchowinowe torfowiska wysokie
powstałe na płaskich powierzchniach zrównań w okolicach Śnieżki i Szrenicy.
Piętro alpejskie obejmuje głównie szczyty Śnieżki i Wielkiego Szyszaka. Flora polskich
Karkonoszy liczy ok. 650 gatunków roślin naczyniowych, 450 gatunków mszaków i 400
gatunków porostów. O ogromnej wartości flory parku świadczy występowanie gatunków
chronionych (ok. 40 gatunków), a także reliktów i endemitów. Wiele taksonów ma tu
jedyne lub jedno z nielicznych stanowisk w kraju. Do endemicznych roślin należą m.in.
skalnica bazaltowa Saxifraga moschata subs. basaltica, jako podgatunek skalnicy
darniowej, która rośnie w żlebach bazaltowych oraz dzwonek karkonoski.
2.4. Fauna
Głównym czynnikiem kształtującym warunki przyrodnicze Karkonoszy były
całkowite zlodowacenia gór. Proces ten zdecydował o specyfice współczesnej fauny. Jako
relikty okresu zlodowacenia wymienia się 2 gatunki: wirek - Otomesostoma auditivum
i ślimak poczwarówka arktyczna Vertigo modesta arctica. W miarę ocieplania się klimatu
Karkonosze zasiedlały gatunki borealno-górskie np. ślimak poczwarówka alpejska.
W kolejnym etapie wkroczyły gatunki z innych gór Europy, głównie z Alp i Karpat np.
wypławek alpejski. Trzon fauny bezkręgowców stanowią jednak gatunki eurytypowe,
występujące na dużym obszarze.
Spośród kręgowców najliczniejszą grupę stanowią ptaki. Łącznie stwierdzono
około 100 gatunków m.in. włochatkę, sóweczkę, cietrzewia, głuszca, drozda obrożnego,
płochacza halnego. Awifauna Karkonoszy posiada cechy charakterystyczne dla obszarów
górskich tzn. zaznaczona jest strefowość w rozmieszczeniu gatunków. W reglu dolnym
liczba gatunków lęgowych przekracza 50, a w piętrze alpejskim spada poniżej 10.
W Karkonoszach występuje około 40 gatunków ssaków, w tym 16 gatunków nietoperzy.
Atrakcją Karkonoszy jest muflon introdukowany tu na początku XX w. Na terenie
Karkonoszy stwierdzono także 4 gatunki ryb, 4 gatunki płazów, 4 gatunki gadów.
5
2.5. Zagrożenia i turystyka
Lasy Karkonoskiego Parku Narodowego narażone są na stałe niekorzystne
oddziaływanie kompleksu czynników abiotycznych, biotycznych i antropogenicznych.
Czynniki wywołujące istniejące i przewidywane zagrożenia lasów na omawianym
obszarze można umownie podzielić na dwie grupy:
a) czynniki, których negatywny wpływ można ograniczyć przez zabiegi ochronne.
Do tej grupy moźna zaliczyć między innymi konsekwencje niewłaściwej gospodarki
leśnej w przeszłości, polegające na uproszczeniu budowy i składu gatunkowego,
zwłaszcza lasów dolnoreglowych, zagrożenia powodowane przez owady i grzyby
patogeniczne, szkody powodowane przez ssaki roślinożerne, a także wywoływane przez
masowy ruch turystyczny. W tej grupie mieszczą się także stale obecne w górach
niekorzystne czynniki abiotyczne - wiatr, nadmierne opady itp.
b) czynniki, których negatywny wpływ jest niezależny od sposobu postępowania
w lasach parku i otuliny. Do tej grupy należą przede wszystkim zanieczyszczenia
powietrza atmosferycznego, skażenie gleb, anomalie klimatyczne, w tym możliwe
ocieplenie klimatu. Ostateczne skutki poszczególnych czynników tej grupy nie są do
końca poznane, co utrudnia w znacznym
stopniu zaplanowanie
skutecznego
przeciwdziałania.
Rocznie
Karkonoski
Park
Narodowy
odwiedza
ponad
1mln
turystów.
Infrastruktura turystyczna obejmuje 112km szlaków, 10 wyciągów i 12 schronisk.
Najbardziej atrakcyjną porą wędrówek po Karkonoszach jest okres od połowy maja do
połowy października.
6
3. Wybrane miejsca trasy
3.1. Karpacz
Karpacz - miasto pod Śnieżką (1602m n.p.m.) (niem Krummhübel). Miasto
i gmina w województwie dolnośląskim, w powiecie jeleniogórskim. W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego. Karpacz położony
jest na wysokości od 500 do 1375m n.p.m. Według danych z 30 czerwca 20042, miasto
miało 5107 mieszkańców.
3.2. Śnieżka
Najwyższy szczyt w Karkonoszach (1602m n. p. m.) i jednocześnie w całych
Sudetach, a także najwyższy szczyt Republiki Czeskiej. Położona na granicy polskoczeskiej, góruje nad Kotliną Jeleniogórską. Należy do Korony Gór Polskich.
Śnieżka (po czesku Sněžka, niem. Schneekoppe) jest uznawana za najbardziej
charakterystyczny szczyt Karkonoszy. Zbocza pokryte są gołoborzem. Na Śnieżce
znajdują się polska restauracja i obserwatorium metereologiczne, które już z daleka są
widoczne jako charakterystyczne "spodki". Na szczycie znajduje się również kaplica św.
Wawrzyńca, a po czeskiej stronie (słupek graniczny stoi dokładnie na szczycie Śnieżki),
stacja wyciągu z miasta Pec pod Sněžkou oraz kiosk czeskiej poczty, gdzie prócz zakupu
pocztówek można napić się herbaty i kupić słodycze. Na początku 2005 roku rozebrano
czeskie schronisko, które od wielu lat było wyłączone z eksploatacji.
3.3. Świątynia Wang
Kościół Górski Naszego Zbawiciela znany powszechnie jako Kościół Wang lub
Świątynia Wang – ewangelicki kościół parafialny w Karpaczu w Karkonoszach,
przeniesiony w 1844 z miejscowości Vang, leżącej nad jeziorem o tej samej nazwie
w Norwegii.
Kościół został zbudowany z sosnowych bali w miejscowości Vang w południowej
Norwegii. Pochodzi z przełomu XII i XIII w. Powstał jako jeden z kilkudziesięciu
norweskich kościołów klepkowych (słupowych) – stavkirken. Uważana jest za najstarszy
drewniany kościół w Polsce. W XIX w. świątynia stała się już za mała na potrzeby
miejscowej ludności, która chcąc wybudować sobie nowy kościół musiała zaciągnąć
pożyczkę na pokrycie kosztów budowy. Kościół był mocno zniszczony, ale nadawał się
7
do sprzedaży w celu rozbiórki i odbudowania w innym miejscu. Wtedy norweski malarz
Jan Krystian Dahl przebywający w Dreźnie skłonił pruskiego króla Fryderyka Wilhelma
IV do jej zakupu dla berlińskiego muzeum. W 1841 rozebraną świątynię przewieziono
najpierw do Szczecina, a potem do Berlina, jednak zaprzyjaźniona z królem hrabina
Fryderyka von Reden z Bukowca przekonała go, żeby przewieźć ją na Śląsk. Najpierw
Odrą przewieziono ją do Malczyc, potem do Karpacza Górnego (wówczas niem.
Brückenberg - Mostowa Góra). 28 lipca 1844 świątynia Wang stała się kościołem
miejscowej parafii ewangelickiej i nim jest nadal. Stanowi atrakcję turystyczną Karpacza.
Konstrukcja kościoła wykonana jest bez użycia gwoździ, wszystkie połączenia
zrealizowano przy pomocy drewnianych złączy ciesielskich. Wnętrze świątyni ozdobione
jest oryginalnymi zdobieniami i rzeźbami. Bryła obiektu podczas prac konserwatorskich,
zgodnie z XIX-wiecznymi trendami konserwatorskimi, uległa znacznej rozbudowie.
Dobudowano też wysoką kamienną dzwonnicę, która chroni drewnianą świątynię przed
wiatrem znad Śnieżki.
3.4. Muzeum Sportu i Turystyki w Karpaczu
Muzeum gromadzi eksponaty, dokumenty i wszelkie pamiątki związane
z rozwojem sportu, turystyki i ochrony przyrody w terenie Karkonoszy. Wystawa stała
obejmuje trzy działy:
a) Geneza i rozwój turystyki w Karkonoszach ze szczególnym uwzględnieniem
turystyki polskiej.
Zgromadzone tu eksponaty i zdjęcia dokumentują najważniejsze przejawy
działalności gospodarczej, ułatwiającej i przyspieszającej "zdobywanie" gór: pracę
górników, hutników, drwali, pasterzy i zielarzy. Kolorowa, ceramiczna rzeźba
przedstawia współczesną wersję legendarnego "Ducha Gór" – Rzepióra. Dawne
ryciny i oryginalny sprzęt informują o specyficznych sposobach podróżowania
w Karkonoszach w XIX w., m.in. o noszeniu turystów w góry w specjalnych
lektykach. Osobny fragment działu poświęcony jest roli, jaką odegrali Polacy
w rozwoju tych ziem. Znaleźć tu można podobizny wybitnych Polaków, którzy
przebywali w Karkonoszach, wybrane wpisy z ksiąg pamiątkowych wykładanych
w schroniskach (XVIII i XIX w.) i samą Księgę Śnieżki.
8
b) Rozwój sportów zimowych w Karkonoszach.
Karkonosze są regionem, gdzie rozwinęły się głównie sporty zimowe – wśród nich
saneczkarstwo. Po II wojnie światowej Karpacz stał się centrum sportu
bobslejowego i saneczkowego w Polsce. W Karkonoszach organizuje się również
wiele zawodów i rajdów narciarskich; ożywioną działalność rozwijają alpiniści.
Eksponaty zgromadzone w tym dziale pozwalają prześledzić rozwój sprzętu
sportowego, poczynając od najstarszych egzemplarzy nart, karpli, sanek
i bobslejów. Znajduje się tu również wiele trofeów sportowych wybitnych
zawodników, a także dokumentów i pamiątek osobistych zasłużonych działaczy
c) Ochrona przyrody.
Różnorodne eksponaty i barwne diapozytywy w sali wystawowej oraz alpinarium
otaczające muzeum przedstawiają środowisko przyrodnicze Karkonoszy.
Prezentowane są okazy świata roślinnego i zwierzęcego, a także mówiące
o geologii i klimacie regionu.
9
4. Opis trasy
Trasa wycieczki rozpoczyna się z przystanku PKS we wsi Głębock, jest to niewielka
wieś położona na wysokości 450m n.p.m., a populacja nie przekracza 100 osób. Z przystanku
PKS w Głębocku należy udać się czerwonym szlakiem prowadzącym w stronę granicy
z Czechami. Szlak ten wije się po wzgórzu, prowadzącym przez malownicze samotne skałki
Złomy oraz Dzierzby, aż do wzniesienia Głaśnica (608m n.p.m.). Schodząc ze wzniesienia
natrafia się na kolejną samotną skałkę – Czartowiec znajdującą się w Pogańskiej Dolinie.
Szlak prowadzi dalej na kolejne wzniesienie jakim jest Grabowiec (784m n.p.m.) oraz
znajdującą się zaraz obok samotną skałkę Patelnię. Idąc w stronę Babiej Przełęczy zauważyć
można zabytkową Kaplicę Świętej Anny. Przechodząc przez przełęcz trasa zmienia swój bieg
i wiedzie dalej szlakiem brązowym. Prowadzi on do kolejnej samotnej skały Wieżyce oraz
wzniesienia jakim jest Czoło (869m n.p.m.). Z tego miejsca widoczna jest panorama całego
przedgórza Karkonoskiego.
Trasa wiedzie dalej przez najwyżej położoną cześć Karpacza - Bierutowice, gdzie idąc
wzdłuż głównej drogi mijamy leśniczówkę oraz widzimy wzniesienie Czarnej Góry.
Następnie po przejściu 800m mijamy zabytkowy drewniany kościół z XIII w., tzw. Świątynię
Wang, gdzie szlak brązowy łączy się z niebieskim. W tym miejscu należy się udać w stronę
Karpacza, aż do przystanku PKS przy skoczni narciarskiej, gdzie kontynuacja trasy odbywa
się w dalszym ciągu szlakiem brązowym prowadzącym na wysokie partie Karkonoszy.
W tym miejscu po przekroczeniu rzeki Łomnicy wchodzi się na teren Karkonoskiego
Parku Narodowego, gdzie pobierana jest opłata za wstęp w wysokości 4zł od osoby. Trasa
wiedzie wzdłuż rzeki Łomnicy na odcinku 1,7km, gdzie następnie odbija na tor saneczkowy
prowadząc do obszaru zwanego Złotówką.
Po przejściu odległości 3km od przekroczenia rzeki dochodzi się do schroniska „Strzecha
Akademicka”, gdzie kierując się w stronę wschodnią po przejściu 400m polną ścieżką natrafia
się na czarny szlak w Białym Jarze, miejsce tragicznej śmierci 19 osób, które porwała lawina
w 1968 roku, od roku 69 stoi tam pomnik ku ich czci. Szlak prowadzi na jeden ze szczytów
Karkonoszy – Kopę (1375m n.p.m.).
Podążając szlakiem czarnym poprzez Równię Pod Śnieżką, dociera się do schroniska
„Pod Śnieżką”, gdzie szlak zmienia swój kolor na niebieski i wiedzie dalej przy granicy
z Czechami na drugi szczyt trasy wycieczki po Karkonoszach – Śnieżkę (1602m n.p.m.),
gdzie można zatrzymać się na posiłek w tamtejszej gospodzie.
10
Kolejnym etapem wycieczki jest zejście ze szczytu i kierowanie się w stronę Karpacza
czerwonym szlakiem, na który dochodzi się polną drogą o długości 1,5km. Szlak czerwony
prowadzi przez taką atrakcje jak Wodospad Łomniczki, źródło Łomniczka spływając
stromym zboczem Kotła Łomniczki rynną erozyjną na odcinku 300m tworzy liczne kaskady
o łącznej wysokości około 150m. Zimna woda przyjemnie chłodzi w lecie w czasie zejścia ze
Śnieżki. Podążając Kociołem Łomniczki wzdłuż źródła Łomniczki po przejściu 2km
dochodzi się do schroniska „Nad Młodą Łomniczką”, w tym miejscu następuje zmiana szlaku
na brązowy który wiedzie do Karpacza doliną rzeki Łomniczki. Przechodząc na drugą stronę
rzeki mija się leśniczówkę Śnieżkę oraz położoną 400m dalej leśniczówkę Stanicę.
Przechodząc przez wieś Wilcza Poręba po raz kolejny przekracza się rzekę Łomniczkę
rozpoczynającą granicę centralnej części miasta Karpacz.
Ostatnim obiektem na trasie jest karpackie Muzeum Sportu i Turystyki. Przemierzając
odcinek 500m brązowym szlakiem dochodzi się do centrum miasta, gdzie znajduje się hotel
będący końcem trasy wycieczki. Propozycją programu wycieczki jest posiłek w pobliskiej
restauracji oraz nocleg w hotelu.
11