Wspólna Polityka Rolna
advertisement
Wspólna Polityka Rolna dr Edyta Martini WPR Dlaczego powstała WPR Dla zapewnienia bezpieczeństwa finansowego rolników Dla zapewnienia bezpieczeństwa dostaw żywności dla konsumentów Dla zwiększenia konkurencyjności rynku rolnego krajów członkowskich EWG/UE Dla zwiększenia wydajności produkcji rolniczej i postępu technicznego w rolnictwie Dla stabilizacji rynku rolnego Dla zapewnienia rolnikom odpowiedniego poziomu dochodów i warunków życia WPR Podstawa prawna: art. 32-38 TWE. Cele: Zwiększenie produkcji rolnej Zapewnienie jej racjonalnego rozwoju i optymalnego wykorzystania czynników produkcji (wzrost produktywności) Podniesienie dochodów zatrudnionych w rolnictwie i zapewnienie odpowiedniego poziomu ich życia Stabilizacja rynków Zagwarantowanie zaopatrzenia (bezpieczeństwo żywnościowe) i utrzymanie odpowiednich dla konsumentów cen WPR Zasady Jednolitość rynku, czyli swobodny przepływ produktów rolnych pomiędzy państwami członkowskimi Preferencja Wspólnot, czyli pierwszeństwo zbytu na ich rynku własnych produktów Finansowa solidarność, czyli ponoszenie kosztów polityki rolnej przez wszystkie państwa członkowskie UE WPR Niezbędny element realizacji WPR – stworzenie odpowiednich ram prawnych i gospodarczych. W tym celu utworzono wspólną organizację rynków zbytu obejmującą: Wspólne reguły w dziedzinie konkurencji Obligatoryjną koordynację różnorodnych krajowych organizacji rynkowych Europejską organizację zbytu na produkty rolne WPR Środki wspólnej organizacji rynków zbytu: Regulacja cen (ceny zbytu) Subwencje dla produkcji i zbytu System magazynowania i przechowywania Wspólne mechanizmy stabilizacyjne w imporcie i eksporcie Wykluczenie dyskryminacji pomiędzy producentami i konsumentami wspólnotowymi WPR Jak realizowano budowę WPR tworząc jednolity rynek rolny zapewniając swobodny przepływ towarów między krajami członkowskimi preferując zaopatrzenie rynku wewnętrznego w produkty rolne Wspólnoty finansując politykę rolną z budżetu UE chroniąc rynek przed produktami rolnymi z zewnątrz WPR Podstawy WPR opracowano w 1958 r. Jako pierwszy utworzono wspólny rynek dla zboża. Główne zadania ówczesnej WPR: - utrzymanie cen na poziomie wyższym od światowego dzięki mechanizmowi interwencyjnemu: 70% produkcji ma zagwarantowany zbyt i ceny - antyimportowa ochrona rynku WPR Główne instrumenty ochrony rynku: Zakupy interwencyjne gdy podaż przewyższa popyt Udzielanie bezpośredniej pomocy finansowej sektorowi rolnemu Subsydiowanie eksportu do krajów trzecich Stosowanie opłat wyrównawczych (do 1995 r.) i ceł WPR W ramach WPR obowiązują trzy ceny – końcowa, progowa, interwencyjna. Końcowa- ustalana corocznie na poziomie jaki osiągnie dany produkt na terenie o najmniejszej podaży Progowa- minimalna cena importowa Interwencyjna – na poziomie 78% ceny końcowej WPR Jakie negatywne skutki WPR spowodowały potrzebę jej zreformowania pojawiły się nadwyżki produkcyjne obciążone wysokimi kosztami przechowywania, subsydiami eksportowymi wystąpiła niekorzystna dystrybucja wydatków z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa, w których 80% dopłat trafia do 20% gospodarstw Wzrosły koszty WPR wystąpiła postępująca degradacja środowiska (wzrost zanieczyszczenia wód azotanami pochodzenia rolniczego, spadła bioróżnorodność na obszarach rolnych i zubożała struktura krajobrazu) zarysowały się ostre dysproporcje w poziomie rozwoju różnych regionów rolniczych na niekorzyść regionów górskich i obszarów o niekorzystnych warunkach produkcji rolniczej (słabsze gleby, niekorzystny klimat...) nastąpiła marginalizacja produkcji rolniczej obszarów górskich, bądź o niekorzystnych warunkach produkcji rolniczej z powodu braku możliwości konkurowania ich z innymi regionami gospodarczymi produkcji rolnej WPR Plan Mansholta (1968): celem było doprowadzenie do powstania większych gospodarstw jako bardziej wydajnych i perspektywicznych poprzez zlikwidowanie produkcji w 5 mln gospodarstw i wycofanie 5 mln ludzi z pracy w tym sektorze. Nieprzyjęty! WPR 1984 – wprowadzenie gwarantowanych kwot produkcyjnych na mleko, a przy nadprodukcji rolnik otrzymywał niższe ceny 1988 – to samo dla zbóż, oleistych, białkowych oraz zaproponowanie rolnikom zaniechanie upraw na 20% pól za premię i emeryturę w wieku 55 lat Dyscyplina wydatków na rolnictwo z budżetu wspólnotowego WPR Jakie regulacje nadały kierunek reformie WPR Traktat z Maastricht /1992r./ Reforma Mac Sharry'ego /1992r./ Agenda 2000 /1999r./ WPR Jakie zapisy ujęto w Traktacie z Maastricht rolnictwo ma za zadanie dostarczać żywność i świadczyć usługi środowiskowe rolnictwo ma wspierać formy gospodarowania przyjazne dla środowiska naturalnego, należy propagować rolnictwo ekologiczne rolnictwo ma wspierać ochronę zasobów naturalnych, różnorodności biologicznej i krajobrazowej należy redukować szkody środowiskowe spowodowane działalnością rolniczą WPR Co do reformy WPR wniosła reforma Mc Sharry'ego (1991) zaczęto odchodzić od polityki podtrzymywania cen do polityki utrzymywania poziomu dochodów (płatności bezpośrednie) dla rolników zmniejszających produkcję zmodyfikowano fundusze strukturalne wprowadziła ograniczenia w poziomie produkcji (system kwot produkcyjnych) wprowadziła instrumenty towarzyszące środkom WPR (programy rolnośrodowiskowe, zalesienia gruntów rolnych, renty strukturalne) ugruntowała warunki trwałego i zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich włączyła planowanie działań na rzecz ochrony środowiska do praktyki gospodarczej wprowadzono obowiązkowy system odłogowania gruntów WPR 1992 – porozumienie UE-USA: zmniejszenie subwencji, otwarcie rynków 1994 – Akt końcowy Rundy Urugwajskiej GATT: zmniejszenie pomocy dla rolnictwa w UE o 20%, zmniejszenie ceł zewnętrznych o 36%, zmniejszenie dopłat do eksportu WPR Jak zreformowała WPR Agenda 2000 zredukowała wsparcie cenowe, w wyniku czego nastąpił dalszy postęp liberalizacji zasad handlu wprowadziła zmiany w programowaniu funduszy strukturalnych, które zapoczątkowały budowanie tzw. II filaru WPR położyła nacisk na wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich stworzyła lepsze warunki do gospodarowania zasobami naturalnymi na obszarach wiejskich rozpropagowała modele środowiskowe w gospodarowaniu rolnym WPR Cele reform: pomoc w przestawieniu produkcji z ilościowej na jakościową, zrównoważenie podaży z popytem zmniejszenie szkodliwości rolnictwa dla środowiska 2002 – plan Fischlera: ograniczenie wzrostu budżetu WPR, wspieranie produkcji zdrowej żywności, przesuniecie Śródków z dopłat bezpośrednich na zrównoważony rozwój regionów wiejskich WPR Jakie akty normatywne uregulowały reformę WPR Rozporządzenie Rady (WE) 1259/1999 ustanawiające wspólne zasady dotyczące płatności bezpośrednich w ramach WPR, zwane rozporządzeniem horyzontalnym, które jest zapowiedzią kierunku przyszłych reform tzw. I filaru WPR Rozporządzenie Rady (WE) 1257/1999 o rozwoju obszarów wiejskich, które zintegrowało dziewięć niezależnie funkcjonujących regulacji prawnych, związanych z rozwojem obszarów wiejskich w jeden program, który stanowi tzw. II filar WPR WPR O czym stanowią I i II filar WPR I filar - określa politykę rynkowo-cenową (finansowanie interwencjonizmu na rynku rolnym i jego ochrona zewnętrzna, dopłaty bezpośrednie dla producentów) mającą na celu stabilizację rynku, podnoszenie produktywności i utrzymanie odpowiedniego poziomu dochodów. Obejmuje aktualnie 90% budżetu EAGGF. II filar - określa politykę strukturalną, mającą na celu wyrównywanie warunków rozwoju i zapewnienie odpowiedniego poziomu życia mieszkańcom terenów wiejskich. Obejmuje aktualnie 10% budżetu EAGGF (z czego 4-5% przeznaczane jest na tzw. przedsięwzięcia rolnośrodowiskowe) WPR Czym ma się charakteryzować modelowe gospodarstwo rolne w UE ma się opierać na rodzinnym gospodarstwie rolnym gospodarstwo ma świadczyć usługi wykraczające poza sferę produkcji żywności i działać na rzecz ochrony środowiska rolnicy mają chronić przestrzeń ekologiczną, walory środowiska przyrodniczego i zasoby kultury lokalnej na terenach wiejskich różnicowanie działalności rolnej jako źródła dochodu i zatrudnienia ma stabilizować region wiejski WPR Konflikt między płatnikami netto do budżetu UE a beneficjentami WPR Założenia reformy WPR uzgodnionej w Luksemburgu w 2003 r.: - Zmiana form wsparcia rolnictwa - Wzmocnienie pozycji UE na forum WTO WPR Kluczowe elementy reformy z Luksemburga: - Jednolita płatność na gospodarstwo niezależna od produkcji - Powiązanie otrzymywania płatności ze spełnieniem określonych standardów - Redukcja płatności bezpośrednich w większych gospodarstwach - Zmiany na rynkach mleka, bydła, owiec, zbóż, wysokobiałkowych, ziemniaków skrobiowych, suszu paszowego, odnawialnych źródeł energii - Zwiększenie roli rozwoju obszarów wiejskich WPR W reformie chodzi o silniejsze powiązanie decyzji produkcyjnych rolników z sygnałami płynącymi z rynku. Oznacza to efektywniejsze wykorzystanie zasobów produkcyjnych i poprawę konkurencyjności sektora, w tym na rynku światowym. WPR Jakie są słabości obszarów wiejskich w Polsce niedoinwestowanie gospodarstw i obszarów wiejskich pod względem infrastruktury technicznej, społecznej i kulturowej niska efektywność wykorzystania środków produkcji rolniczej niski poziom edukacji i kwalifikacji zawodowych wysoki wskaźnik bezrobocia i przeludnienia niska aktywność ekonomiczna, społeczna i kulturowa ludności wiejskiej niska świadomość ekologiczna słabość instytucji i organizacji wspierających rozwój obszarów wiejskich WPR Jakimi atutami możemy się pochwalić istnieją dobre warunki do prowadzenia produkcji żywności ekologicznej jedynie niewielka powierzchnia terenów została zdegradowana wskutek prowadzenia intensywnej produkcji rolniczej odłogowanie ziem ma charakter marginalny polskie ziemie nie są przenawożone struktura krajobrazu regionów wiejskich jest urozmaicona gospodarstwa wielkoobszarowe stanowią niewielki odsetek całej ilości gospodarstw różnorodność biologiczna na terenach wiejskich zachowała się w stopniu dobrym WPR Co może poprawić się na wsi dzięki wejściu do UE nastąpi rozwój infrastruktury technicznej, sieci wodociągowej i kanalizacyjnej powstaną nowe obiekty służące zagospodarowaniu i utylizacji odpadów wybudowane i zmodernizowane zostaną drogi wsparcie otrzymają inwestycje służące ochronie środowiska (poprawa jakości wody, likwidacja deficytu wody, ochrona zasobów glebowych) zachowana zostanie przyrodnicza przestrzeń rolnicza wzmocni się pozycja rolnictwa ekologicznego zalesienia gruntów rolniczych, zapewnią alternatywę dla wykorzystania gruntów słabej jakości wzrośnie świadomość ekologiczna na terenach wiejskich lepszy dostęp do materiałów szkoleniowych i edukacji ekologicznej wzrośnie znaczenie długofalowych działań proekologicznych na terenach wiejskich powstaną nowe warunki do prowadzenia działalności pozarolniczej na terenach wiejskich spopularyzowana zostanie ochrona i promocja zachowania dziedzictwa kulturowego, rękodzielnictwa, folkloru i tradycji kulturowych terenów wiejskich WPR Uzyskanie pełnego dostępu polskich producentów do rynku liczącego 400 mln. konsumentów. Badania tzw. przewag komparatywnych w handlu rolnospożywczym wykazały wysoką konkurencyjność polskich producentów i eksporterów wielu towarów na rynku UE np. surowców rolnych (głównie owoce miękkie i warzywa), jak również niektórych produktów przetworzonych (np. sok jabłkowy, mięso i produkty mięsne). WPR Uzyskanie przez Polskę statusu państwa członkowskiego UE uwolni polskie rolnictwo od negatywnych skutków protekcjonizmu w handlu zagranicznym UE. WPR Objęcie polskiego rolnictwa instrumentami WPR zapewni rolnikom większą stabilność dochodów. Korzyści ze stabilizacji rynków rolnych odniosą także polscy konsumenci. Po akcesji do UE istotnie wzbogaci się oferta asortymentowa żywności dostępna na polskim rynku. Po zniesieniu istniejących obecnie barier celnych szeroki asortyment żywności produkowanej w różnych regionach UE stanie się tańszy dla polskiego konsumenta. WPR Środki finansowe trafiające do polskiego rolnictwa ulegną istotnemu zwiększeniu w następstwie podniesienia cen skupu, zwiększenia popytu na polskie płody rolne oraz uzyskania dostępu do różnorodnych dotacji. WPR Wprowadzenie dopłat bezpośrednich, których kwota przypadająca na gospodarstwo rolne jest tym większa, im większy jest obszar gospodarstwa, będzie czynnikiem stymulującym przemiany agrarne w Polsce. WPR Polskie rolnictwo powinno uzyskać większy dostęp do postępu biologicznego i technologicznego oraz wzrósłby napływ kapitałów inwestycyjnych i handlowych, umożliwiających poprawę infrastruktury gospodarczej na obszarach wiejskich. WPR Na jakie działania przyznano środki finansowe na dopłaty bezpośrednie na interwencję rynkową i refundacje eksportowe na rzecz rozwoju wsi w ramach "Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich" na fundusze strukturalne w rolnictwie w postaci Sektorowego Programu Operacyjnego ROL WPR Co to są dopłaty bezpośrednie dopłaty bezpośrednie są to środki finansowe wchodzące w skład instrumentów I filaru WPR dopłaty przyznawane są w zależności od poziomu produkcji niektórych produktów w gospodarstwach rolnych lub w zależności od wielkości, w hektarach, gospodarstwa rolnego w latach 2004-2006 poziom dopłat wynosić będzie odpowiednio 25%, 30%, 35% poziomu w UE wynegocjowano także, że dopłaty bezpośrednie w latach 2004-2006 będą mogły być podwyższone ponad poziom podstawowy, odpowiednio do wysokości maksymalnej 55%, 60% i 65% poziomu stawek unijnych to podwyższenie będzie mogło być sfinansowane ze środków UE (fundusze przesunięte z II filaru) oraz ze środków budżetu krajowego WPR system ten to tzw. uproszczony system dopłat bezpośrednichj w systemie tym funkcjonować będą następujące stawki dopłat: podstawowa stawka dopłaty do każdego ha w gospodarstwie o powierzchni powyżej 1 ha, odpowiadająca 25%, 30% i 35% dopłat obowiązujących w UE stawka dodatkowej dopłaty do powierzchni upraw, które w UE objęte są dopłatami bezpośrednimi (zboża, w tym kukurydza paszowa, oleiste, wysokobiałkowe, len i konopie włókniste, strączkowe, tytoń, chmiel, ziemniaki skrobiowe) stawka dodatkowej dopłaty do powierzchni paszowej wykorzystywanej w tej produkcji zwierzęcej, która w UE jest objęta dopłatami bezpośrednimi czyli w produkcji bydła, owiec i mleka - głównie powierzchnia łąk i pastwisk WPR Jakie wsparcie, oprócz finansowego uzyska jeszcze polskie rolnictwo po akcesji Oprócz działań w ramach I filaru WPR pomoc z UE obejmuje również działania w ramach II filaru WPR mające na celu wsparcie rozwoju wsi i restrukturyzacji rolnictwa. Przykładem takich działań są Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) oraz SPO "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich" (SPO ROL) WPR Na czym polega Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) PROW jest częścią II filaru WPR finansowaną z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie (EAGGF), którego celem jest wsparcie restrukturyzacji rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Jest to program komplementarny wobec wsparcia z I filaru WPR, tzn. dopłat bezpośrednich i innych instrumentów finansowych WPR Jakie działania podejmowane będą w Polsce w ramach PROW wsparcie dla gospodarstw położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania wcześniejsze emerytury programy rolno-środowiskowe zalesianie gruntów rolnych wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych WPR wsparcie na dostosowanie do standardów UE wspieranie tworzenia grup producentów, pomoc techniczna WPR Jakie instrumenty obejmuje SPO ROL inwestycje w gospodarstwach rolnych poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych pomoc dla młodych rolników szkolenia scalanie gruntów gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi wsparcie doradztwa rolniczego różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolniczej infrastruktura przyzagrodowa na wsi działania z zakresu tzw. odnowy wsi, mające na celu poprawę atrakcyjności obszarów wiejskich pomoc techniczna ponadto przewiduje się zastosowanie specyficznej pomocy dla przywrócenia potencjału produkcji leśnej w Puszczy Piskiej, zniszczonej przez huragan w lipcu 2002 r.
