Podstawy przedsiębiorczości wg podręcznika

Podstawy przedsiębiorczości wg
podręcznika „Z ekonomią na ty”
oraz „Ekonomia stosowana”.
Lekcja 20 – Młody rolnik (gospodarstwo
rodzinne, gospodarstwo farmerskie,
spółdzielnie produkcyjne, agrobiznes, cykl
produkcyjny, urodzaj, subsydia, użytki rolne,
rolnictwo ekologiczne, giełda towarowa).
Rolnictwo, to trzeci obok gospodarki i usług sektor gospodarki
narodowej. Tak, jak w przypadku pozostałych działów gospodarki
głównym motorem wzrostu produkcji rolnej w Polsce i na świecie jest
są gospodarstwa prywatne.
Specyfiką rolnictwa jest: mała zdolność tworzenia kapitału; powolny
obrót; sezonowość nakładów na produkcję i i dochodów z jej
sprzedaży, co utrudnia zachowanie płynności finansowej gospodarstw
rolnych; przewaga majątku trwałego (budynki, maszyny, urządzenia) w
majątku ogółem; długie cykle produkcyjne znacznie ograniczające
elastyczność gospodarstw; wysoka kapitałochłonność produkcji.
Czynnikami, które decydują o sukcesie gospodarstwa rolnego są
praca, czyli zasoby ludzkie oraz ziemia.
Gospodarstwa rolne w Polsce możemy podzielić na: rodzinne
gospodarstwa chłopskie, farmerskie gospodarstwa rodzinne, rolnicze
spółdzielnie produkcyjne (jest ich już bardzo mało), przedsiębiorstwa
w formie spółki, przedsiębiorstwa państwowe, przedsiębiorstwa
komunalne.
W Polsce ziemie rolnicze stanowią około 60% powierzchni kraju. Są to grunty
orne, sady, pastwiska, łąki oraz ziemia przeznaczona na budownictwo wiejskie.
Chociaż jakość ziemi jest jeszcze ciągle ważna, to jednak maleje wraz ze
wzrostem techniki na świecie. Nie możemy przy tym mylić ziemi z glebą, czyli
wierzchnią warstwą ziemi przydatną do celów rolniczych. Stosując odpowiednie
zabiegi rolnik może sam poprawić urodzajność gleby, jednak wiemy też, że są to
dosyć kosztowne zabiegi i sporej ilości naszych rolników zwyczajnie nie stać na
to.
Ważnym czynnikiem w tej branży jest ryzyko ekonomiczne, znacznie wyższe niż
w innych branżach. Rolnik decydując się na jakąś uprawę analizuje ceny z lat
ubiegłych. Nie jest w stanie przewidzieć wielkości popytu, a więc i przyszłych
cen, które zależą też od urodzaju (warunki atmosferyczne).
Rolnicy mają duże koszty stałe, a więc niezależne od poziomu produkcji (np.
kupno ciągnika), co powoduje, że przy nagłym spadku cen nie są w stanie
szybko ograniczyć produkcji. Idąc dalej, rolnik przy spadku cen będzie się starał
sprzedać jak najwięcej towaru, co jeszcze dodatkowo może wpłynąć na spadek
ceny. Natomiast, gdy ceny wzrastają, to niestety rolnik nie może nagle
wyprodukować więcej towaru ze względu na długi cykl produkcyjny.
Badania wykazują, iż poziom dochodów w naszych gospodarstwach jest bardzo
różny. Im gospodarstwo większe, tym wyższa jego dochodowość.
Jednym z najważniejszych problemów rolnictwa w Polsce od 1989 roku jest
dostosowywanie rolnictwa do wymogów gospodarki rynkowej, a co za tym idzie do
wymogów Unii Europejskiej. Od tego, czy problem ten zostanie rozwiązany zależeć
będzie nie tylko położenie ludności wiejskiej, ale pomyślność całej naszej
gospodarki. Rolnictwo polskie zatrudnia bardzo dużą część siły roboczej, przy
jednocześnie bardzo niskiej wydajności. Wynika to przede wszystkim z
rozdrobnienia prywatnych gospodarstw, które nie są w stanie zapewnić
racjonalnego wykorzystania zasobu pracy rodziny, ani przynosić oczekiwanych
dochodów. Około 20% mieszkańców wsi żyje poniżej minimum socjalnego.
Jednostkowa opłacalność produkcji rolnej jest niewielka, a szanse na wysokie
dochody mają jedynie gospodarstwa duże, wytwarzające produkty o najwyższej
jakości. Większość ekonomistów uważa, że w naszym kraju konieczna jest większa
koncentracja ziemi i produkcji rolnej, przy równoległym wzroście specjalizacji
gospodarstw rolnych. Gospodarstwa muszą zapewnić sobie płynny zbyt produktów
rolnych np. poprzez kontrakty z przedsiębiorstwami zajmującymi się przetwórstwem
i handlem. Wejście Polski do Unii Europejskiej niesie istotne zmiany dla naszego
rolnictwa i budżetu. Słabe strony polskiego rolnictwa to przeludnienie, co nie
przekłada się na udział w tworzeniu dochodu narodowego (niska wydajność). Mamy
jednak też atuty, jak niskie zużycie nawozów mineralnych i pestycydów co współgra
z rosnącym popytem na zdrową żywność. Umożliwia to mniej intensywną, a więc
bardziej ekologiczną produkcję. Ponad to polska wieś jest znacznie młodsza, niż w
innych krajach Unii Europejskiej.
DOPŁATY DO ROLNIKÓW.
ARiMR informuje o stawkach dopłat obszarowych obowiązujących w
2009 roku. Polscy rolnicy mogą otrzymać ponad 12,6 mld zł z tytułu
tych płatności. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Marek Sawicki
podpisał rozporządzenie w sprawie stawek płatności bezpośrednich,
które za 2009 r. otrzymają polscy rolnicy. Koperta finansowa
przeznaczona na te dopłaty wynosi ponad 12,6 mld zł i będzie o
ponad 3 mld zł wyższa niż w 2008 roku. Wynika to m.in. z bardzo
korzystnego kursu wymiany euro na złotówki, który w tym roku wyniósł
4,2295 zł/euro. Kurs ten został ustalony zgodnie z obowiązującym
prawem przez Europejski Bank Centralny na 30 września br. i
obowiązuje we wszystkich krajach, które nie mają wspólnej waluty
euro. Na wysoki poziom dopłat bezpośrednich wpływ ma również to,
że polscy rolnicy otrzymają za 2009 r. 90% płatności jakie dostają ich
koledzy w Państwach „starej” Unii, podczas gdy dopłaty za 2008 rok
stanowiły 80% takich dopłat. ARiMR rozpocznie wypłacanie pieniędzy
z dopłat bezpośrednich, zgodnie z prawem od 1 grudnia br. i planuje,
że do końca 2009 roku pieniądze z tego tytułu otrzyma około 1 mln.
rolników.
Stawki dopłat do rolników dla rolników obowiązujące od
2009 roku.
Rodzaje płatności bezpośrednich przyznawane rolnikom oraz stawki
dopłat obowiązujące w 2009 roku:
jednolita płatność obszarowa (JPO) – 506,98 zł/ha
krajowe uzupełniające płatności obszarowe, w tym:
płatność do grupy upraw podstawowych (UPO) – 356,47 zł/ha
płatność do powierzchni uprawy chmielu (płatność związana z produkcją) –
507,54 zł/ha
płatność do powierzchni uprawy chmielu (płatność niezwiązana z
produkcją) – 861,32 zł/ha
płatność do powierzchni roślin przeznaczonych na paszę, uprawianych na
trwałych użytkach zielonych (płatności zwierzęce) – 502,62 zł/ha
płatność do upraw roślin energetycznych – 190,33 zł/ha
płatność cukrowa – 53,47 zł/tonę
pomoc do rzepaku – 176 zł/ha
oddzielna płatność z tytułu owoców i warzyw (płatność do pomidorów) –
166,82 zł/tonę
przejściowe płatności z tytułu owoców miękkich – 1691,80 zł/ha (z czego
972,78 zł z budżetu UE, 719,02 zł z budżetu krajowego).
ROLNICTWO EKOLOGICZNE
Rolnictwo ekologiczne
oznacza system gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej
i zwierzęcej. W obrębie gospodarstwa oparty na środkach
pochodzenia biologicznego i mineralnego nieprzetworzonych
technologicznie substancjach. Podstawową zasadą jest odrzucenie w
procesie produkcji żywności środków chemii rolnej ( np.
syntetycznych pestycydów), weterynaryjnej (np. hormonów) i
spożywczej oraz bez wprowadzania organizmów transgenicznych
(modyfikowanych genetycznie). Jest to system trwały,
samowystarczalny i ekonomicznie bezpieczny.
Zasadą rolnictwa ekologicznego jest produkować możliwie najwięcej,
ale w zgodzie z przyrodą,
respektując jej prawa i zależności.
Profil gospodarstwa dobiera się w zgodzie z warunkami naturalnymi typem gleby, lokalnym mikroklimatem, warunkami wodnymi.
Rolnictwo ekologiczne w Polsce.
W Polsce rolnictwo ekologiczne jest słabo rozwinięte. W roku 2000 liczba
gospodarstw tego typu wynosiła 1419 i w porównaniu z Europą zachodnia
była znikoma, np. Francja 9260, Niemcy- 12732 a Włochy- 51 120.
Chociaż w ostatnich latach nastąpił wzrost liczby gospodarstw
ekologicznych przede wszystkim na terenach Polski południowowschodniej i środkowej. Wzrost ten jest związany z wprowadzeniem od
1999 roku dotacji do hektara upraw ekologicznych.. W 2001 roku liczba ta
wyniosła 1787, o łącznej powierzchni ok. 38 000 ha, w 2002 r. blisko 2000
o powierzchni około 44 tys. ha.
DLACZEGO ROLNICTWO EKOLOGICZNE ?
Kryzys ekologiczny we współczesnym świecie jest faktem powszechnie
znanym i w związku z tym w wielu krajach poszukuje się sposobów
zapobiegania skażeniu środowiska i żywności. W skażeniu tym udział ma
nie tylko przemysł, ale i rolnictwo, w którym stosuje się nawozy sztuczne
i toksyczne środki ochrony roślin. Dlatego też zmierza się do eliminowania
szkodliwych środków chemicznych i zastępowania ich organicznymi
metodami uprawy.
ROLNICTWO WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE
Na poniższej mapie kolorem zielonym oznaczono większe kompleksy
terenów rolniczych na świecie:
Społeczno-gospodarcze warunki rozwoju rolnictwa
Społeczno-gospodarcze warunki rozwoju rolnictwa są najlepsze w
państwach rozwiniętych. Potwierdzają to m. in. wskaźniki dotyczące zużycia
nawozów sztucznych i mechanizacji rolnictwa. Trzeba tu jednak zaznaczyć,
że w ostatnich latach zużywa się coraz mniej nawozów sztucznych i
środków ochrony roślin. Przyczyną tego jest wzrastające zapotrzebowanie
na tzw. zdrową żywność (nie ulepszaną chemicznie). W jej produkcji
specjalizują się głównie gospodarstwa Niemiec, Szwajcarii Skandynawii.
Najkorzystniejsza sytuacja występuje w Europie Zachodniej, USA
i Japonii. Stosowany jest tam intensywny typ gospodarki rolnej, na co
mogą sobie pozwolić jedynie kraje bogate – do osiągania dobrych wyników
produkcji rolnej potrzebne są wysokie nakłady. W państwach tych
wytwarzane są nadwyżki żywności, które przeznacza się na eksport.
Wyjątek stanowi Japonia, która – pomimo prowadzenia bardzo
zintensyfikowanej gospodarki rolnej – jest największym na świecie
importerem żywności. Wynika to stąd, że na tamtejszych górzystych
wyspach nie ma zbyt wielu terenów rolniczych, a potrzeby żywieniowe
120-milionowej społeczności japońskiej są znaczne.
Nieco inna sytuacja rolnictwa…
Nieco inaczej sytuacja wygląda w sąsiednich Chinach, gdzie wyżywić
trzeba 10-krotnie więcej ludności. Stosowany tam jest tzw. ogrodowy
system upraw, będący szczególnym rodzajem rolnictwa intensywnego.
Polega on na tym, że z jednej strony pod uprawy wykorzystuje się niemal
każdy skrawek ziemi – poprzez np. tarasowanie stoków górskich,
sztuczne nawadnianie – a z drugiej zaś strony zdecydowana większość
prac polowych wykonywana jest ręcznie. W sumie daje to pożądany efekt,
bo w ostatnich latach Chiny osiągnęły nawet niewielkie nadwyżki
w produkcji żywności.
Natomiast największe nadwyżki w produkcji żywności, poza państwami
Europy Zachodniej i USA, mają Kanada, Australia i Argentyna.
Wysoki odsetek ludności pracującej w rolnictwie wskazuje na
ekstensywny typ gospodarki rolnej (wyjątkiem są tu w/w Chiny).
Potwierdza to poniższa mapa, na której wyraźnie widać największe
zatrudnienie w rolnictwie w biednych państwach Afryki i Azji
Południowej (im więcej maszyn w rolnictwie tym mniej ludności rolniczej
i na odwrót).
WSPÓLNA POLITYKA ROLNA UNII EUROPEJSKIEJ.
Wszystkie przedsięwzięcia dotyczące sektora rolnego, podejmowane przez
Wspólnotę Europejską w celu wypełnienia postanowień zapisanych
w traktatach rzymskich. Obejmuje: rolnictwo, leśnictwo, uprawę winorośli
oraz ogrodnictwo. Jest to pierwsza wspólna polityka WE. Cele WPR zostały
określone w art. 33 TWE.
Wspólny rynek oznacza, że zostają zniesione ograniczenia w handlu
produktami gleby, lasu i morza wewnątrz WE. Obowiązuje zakaz
stosowania barier taryfowych, ceł i parataryfowych (np. subwencje)
utrudniających swobodny przepływ towarów rolnych pomiędzy krajami
członkowskimi, przy zachowaniu obowiązku spełnienia wybranych norm w
zakresie bezpieczeństwa żywnościowego (bariery pozataryfowe).
Funkcjonują wspólne ceny, stałe kursy walutowe w obrotach towarami
rolnymi, nastąpiła harmonizacja przepisów administracyjnych,
fitosanitarnych, weterynaryjnych i ochrony zdrowia. Częścią składową WPR
jest Polityka Strukturalna. Równocześnie WPR realizuje silną politykę
protekcjonistyczną w stosunku do towarów rolnych spoza Wspólnoty.
Podstawowe założenia i zasady polityki rolnej
Podstawowe założenie polityki rolnej
• podstawową jednostką produkcyjną w rolnictwie jest
gospodarstwo rodzinne,
• rolnictwo jest szczególnym sektorem gospodarki unijnej,
które ma zapewnić samowystarczalności WE w zakresie
produktów rolnych,
• polityka rolna wymaga osobnych regulacji prawnych
Podstawowe zasady WPR
• zasada jednolitego rynku (swobodny przepływ produktów
rolnych między państwami członkowskimi).
• zasada preferencji WE (preferencja towarów wspólnoty).
• zasada finansowej solidarności (finansowanie kosztów
ponoszą wszystkie państwa członkowskie). Zasada ta jest
realizowana za pośrednictwem Europejskiego Funduszu
Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich (poprzednio:
Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych).
Osiągnięciu celów WPR i mechanizmy stabilizacji
Osiągnięciu celów WPR mają służyć
• regulacja poszczególnych rynków rolnych
• wsparcie finansowe dochodów rolników
• współfinansowanie projektów inwestycyjnych i modernizacyjnych w
rolnictwie i na obszarach wiejskich
• system składowania i sprzedaży towarów rolnych
• wspólne techniki stabilizacji wywozu lub przywozu towarów
Mechanizmy stabilizacji
• interwencja na rynku wewnętrznym i ochrona zewnętrzna obejmująca:
zboża, cukier, oliwę, masło, mleko w proszku, wołowinę, wieprzowinę,
świeże owoce i warzywa.
• ochrona zewnętrzna bez interwencji, obejmująca: rzepak, jaja, drób, wino,
chmiel, kwiaty.
• refundacje wywozowe (eksportowe) w formie subsydiów (rekompensata
dla różnicy pomiędzy wyższymi cenami na rynkach wewnętrznych a
niższymi na rynkach światowych), obejmują: zboża, cukier, produkty
mleczne, wołowinę, wieprzowinę, świeże owoce i warzywa
• refundacje produkcyjne w formie subsydiów (rekompensata dla różnicy
pomiędzy wyższymi cenami na rynkach wewnętrznych a niższymi cenami
surowców importowanych), obejmują: zboża i cukier
AGROBIZNES
Agrobiznes – zespolone ze sobą działania człowieka mające na celu
wytwarzanie finalnych produktów żywnościowych, począwszy od
pozyskania surowców pierwotnych, a na gotowej żywności na stole
konsumenta skończywszy.
Agrobiznes obejmuje:
przemysł wytwarzający środki produkcji dla rolnictwa i przemysłu
spożywczego,
rolnictwo, pojmowane jako wytwórczość surowców żywnościowych i
gotowej żywności, skup surowców rolnych, ich przechowywanie i
transport, rybołówstwo,
leśnictwo, przemysł spożywczy - hurtowy i detaliczny, handel żywnością
usługi związane z funkcjonowaniem tych zagadnień.
Zadaniem dystrybutorów, usługodawców i agentów jest ułatwienie
dostępności do towarów na rynkach docelowych. Pośrednicy prowadzą
następujące działania: zbieranie informacji, promowanie, wyszukiwanie
klientów, dostosowanie podaży do wymagań nabywców, negocjowanie,
dystrybucję fizyczną towarów.
http://www.agrobiznesmen.pl/