Polityki Unii Europejskiej

Polityki
Unii Europejskiej
Kompetencje Unii w zakresie polityk
WYŁĄCZNE
 Unia Europejska działa samodzielnie
w imieniu wszystkich państw członkowskich
 Polityki:
 unia celna
 zasady konkurencji i funkcjonowania rynku wewnętrznego
 polityka pieniężna (strefa euro)
 ochrona zasobów naturalnych mórz
 wspólna polityka handlowa
Kompetencje Unii w zakresie polityk
DZIELONE z państwami członkowskimi
 Działania UE stanowią wartość dodaną do działań państw członkowskich
 Polityki:











rynek wewnętrzny
polityka socjalna
polityka regionalna
rolnictwo i rybołówstwo (bez ochrony zasobów naturalnych mórz)
środowisko
ochrona konsumenta
transport
sieci transeuropejskie
energia
przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości
bezpieczeństwo wspólnotowe w dziedzinie ochrony zdrowia
(wybrane aspekty)
Kompetencje Unii w zakresie polityk
kompetencje WSPOMAGAJĄCE / WSPIERAJĄCE
 Państwa członkowskie zachowują dużą swobodę działania i podstawową
odpowiedzialność względem swoich obywateli; Unia podejmuje działania wyłącznie
wspierające
 Unia nie może dokonać harmonizacji ustawodawstw krajowych (np. UE może stworzyć
wspólny system edukacji, ale nie może ustalać programów nauczania w poszczególnych
państwach członkowskich)
 Polityki:
 przemysł
 kultura
 turystyka
 edukacja, młodzież, sport i kształcenie zawodowe
 ochrona cywilna
 współpraca administracyjna
 ochrona i poprawa zdrowia obywateli
Wspólna Polityka Handlowa UE (WPH)
 Reguluje wzajemne stosunki handlowe pomiędzy Wspólnotą Europejską
a państwami nie członkowskimi oraz z organizacjami międzynarodowymi,
w tym przede wszystkim Światową Organizacją Handlu (WTO)
 Cel: oddziaływanie na rozmiary, kierunki oraz strukturę obrotów
handlowych z zagranicą
 WPH jest obok polityki stowarzyszeniowej jednym z głównych filarów
zagranicznych stosunków gospodarczych Wspólnoty Europejskiej
Wspólna Polityka Handlowa UE (WPH)
WPH działa na dwóch poziomach:
 w obrębie Światowej Organizacji Handlu (WTO) – Wspólnota angażuje się
w stanowienie zasad wielostronnego systemu handlu światowego
 UE negocjuje własne dwustronne umowy handlowe z państwami trzecimi
Wspólna Polityka Handlowa UE (WPH)
Zasady WPH:
Wyłączna kompetencja WE (1970)
 Komisja Europejska
 państwa członkowskie mogą podejmować działania w obszarach należących do wyłącznej kompetencji
WE, tylko gdy zostaną wyraźnie upoważnione do tego przez Wspólnotę
Podstawa WPH – unia celna oparta na:
 wspólnej zewnętrznej taryfie celnej
 wspólnych regułach handlu
 reprezentowaniu interesów WE w organizacjach międzynarodowych
 rozwoju ściślejszych kontaktów handlowych i gospodarczych z krajami trzecimi
Umowy handlowe dotyczące:
 handlu towarami
 transgranicznego obrotu usługami
 środków ochronnych na granicy wobec podrabianych produktów oraz innych
naruszeń praw własności intelektualnej
Działania podejmowane przez KE dotyczą sytuacji, gdy granicę przekracza towar,
a nie strony transakcji.
Wspólna Polityka Handlowa UE (WPH)
Elementy WPH:
 polityka celna
 wspólne reguły dotyczące importu
 wspólne reguły dotyczące eksportu
 handlowe instrumenty ochronne
 instrumenty promocji handlu
 umowy handlowe
Piramida preferencji – warunki handlu
Formy preferencji celnych:
 swoboda przepływu towarów – państwa członkowskie
 unie celne – państwa stowarzyszone, Turcja, Andora, San Marino
 preferencje jednostronne w ramach powszechnego systemu preferencji (GSP)
– kraje Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP)
 preferencje dwustronne
 klauzula najwyższego uprzywilejowania (KNU) – kraje wysoko rozwinięte
(USA, Japonia, Kanada, Australia)
Piramida preferencji – warunki handlu
Udział w światowym
handlu towarowym (2007)
Udział w światowym
handlu usługami (2007)
Polityka konkurencji UE
 zapewnienie uczciwej i wolnej konkurencji oraz zapobieganie
zniekształceniom
 wspólnotowa polityka konkurencji jest komplementarna w stosunku do
krajowych polityk
 dotyczy tylko handlu międzynarodowego wewnątrzwspólnotowego
 politykę realizuje Komisja Europejska
 obejmuje działania dotyczące:
- przedsiębiorstw działających na obszarze rynku europejskiego
- państw członkowskich
Polityka konkurencji UE
 najważniejsze instrumenty prawne:
- zakaz zmowy kartelowej
- zakaz nadużywania pozycji dominującej
- zakaz udzielania nieuzasadnionej pomocy państwowej
- regulacje dotyczące przedsiębiorstw publicznych
 liberalizacja rynku zamówień publicznych
Polityka konkurencji UE
Zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami oraz nadużywanie
pozycji dominującej, polegające na:
 ustalaniu/narzucaniu cen zakupu lub sprzedaży albo innych warunków transakcji –
porozumienia cenowe
 ograniczaniu/kontrolowaniu produkcji, rynków, rozwoju technicznego lub inwestycji –
porozumienia kontyngentowe
 podziale rynków lub źródeł zaopatrzenia – porozumienia o podziale rynku
 stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń
równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji –
porozumienia dyskryminacyjne
 uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych,
które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku
z przedmiotem tych kontraktów – porozumienia wiązane
Polityka konkurencji UE
Dopuszczalne są porozumienia, które przyczyniają się do:
 polepszenia produkcji lub dystrybucji produktów
 popierania postępu technicznego lub gospodarczego
 przyniesienia bezpośrednich korzyści konsumentom (np. obniżki cen)
 ale równocześnie nie ograniczają konkurencji
Przykłady wyłączeń:
 porozumienia w dziedzinie licencji patentowych, badań i rozwoju oraz know-how
 porozumienia franchisingowe
 niektóre porozumienia dystrybucyjne i specjalizacyjne
 pewne kategorie porozumień w dziedzinie transportu lotniczego
Polityka przemysłowa
 dążenie do poprawy efektywności i konkurencyjności przemysłu wspólnotowego
 główne cele:
 wspieranie postępu naukowo-technicznego (utrzymanie czołowej pozycji w dziedzinie
produkcji oraz rozwijanie potencjału technologicznego i innowacyjnego
przedsiębiorstw)
 wspieranie rozwoju przemysłów strategicznych (opartych na nowoczesnych
technologiach i ważnych z punktu widzenia obronności)
 restrukturyzacja tradycyjnych gałęzi przemysłu (m.in. górnictwa, hutnictwa)
 wspieranie rozwoju przemysłu w regionach opóźnionych rozwojowo
 podejście horyzontalne, a nie sektorowe
Polityka przemysłowa
Polityka wspierania małych i średnich przedsiębiorstw
 szczególne miejsce w polityce przemysłowej UE zajmuje wsparcie dla MSP,
które stanowią ok. 98% wszystkich firm działających w UE i zatrudniają
ok. 70% pracowników
 umożliwia im pozyskanie potencjału rozwojowego poprzez:
- dostęp do zaplecza technologicznego
- pomocy finansowej oraz
- systemu informacji o zasadach i warunkach rządzących wspólnym rynkiem
Polityka przemysłowa
Instrumenty polityki przemysłowej

finansowanie badań, szkolenia kadr, rozwoju infrastruktury i ochrony
środowiska

wsparcie finansowe dla przedsiębiorstw i gałęzi przemysłu znajdujących
się w trudnej sytuacji

zamówienia publiczne

promowanie przekształceń własnościowych (prywatyzacji)

działania protekcjonistyczne (ograniczanie importu)
Polityka ochrony środowiska
Dlaczego polityka ochrony środowiska?
 wynika z konieczności zachowania środowiska dla przyszłych pokoleń
w jak najlepszym stanie
 występują coraz większe zagrożenia, takie jak zmiany klimatyczne, starzenie się
społeczeństw, rosnąca ilości odpadów i śmieci, gospodarka rabunkowa w niektórych
sektorach czy państwach
 konieczność ustalenia wspólnych wymogów poszanowania i ochrony środowiska
naturalnego
 cele działań Wspólnoty w zakresie ochrony środowiska:
- zachowanie, ochrona i poprawa jakości środowiska naturalnego
- ochrona zdrowia ludzkiego
- racjonalne i rozważne wykorzystywanie zasobów naturalnych
- wspieranie na szczeblu międzynarodowym działań dotyczących regionalnych
i ogólnoświatowych problemów związanych z ochroną środowiska
Polityka ochrony środowiska –
zagrożenie konsekwencjami zmian klimatycznych
Zmiany na koniec bieżącego stulecia w porównaniu ze zmianami na koniec XX wieku
zmiany w opadach atmosferycznych
zmiany w plonach płodów rolnych
Polityka ochrony środowiska
Cele i zakres polityki




zachowanie, ochrona i poprawa jakości środowiska naturalnego
ochrona zdrowia ludzkiego
racjonalne i rozważne wykorzystywanie zasobów naturalnych
wspieranie na szczeblu międzynarodowym działań dot. regionalnych i ogólnoświatowych
problemów związanych z ochroną środowiska
Realizacja polityki ochrony środowiska jest uwzględniania w kolejnych programach
ramowych. Aktualny plan (2001-2010) obejmuje 4 główne dziedziny:




zmiany klimatu
przyrodę i różnorodność biologiczną
środowisko i zdrowie oraz
zrównoważone użytkowanie środowiska i odpady
Polityka ochrony środowiska
Obszary ochrony środowiska
 woda
 ochrona przyrody
 ograniczenie hałasu
 gospodarka odpadami (recycling)
Polityka ochrony środowiska
Zasady polityki ochrony środowiska
 ostrożności (przezorności) – konieczność przeciwdziałania szkodom w środowisku, nawet w sytuacji braku
jednoznacznych dowodów naukowych
 prewencji – konieczność podejmowania działań zapobiegających powstawaniu szkód lub powstrzymywanie
się od działań, które takie szkody mogą powodować
 stosowania najlepszych dostępnych technologii – wykorzystywanie najnowocześniejszych dostępnych
technik i ekonomicznie uzasadnionych technologii o najmniejszej uciążliwości dla środowiska
 usuwania szkód u źródła – szkody w środowisku likwidować lub zapobiegać im jak najwcześniej
(ograniczenie rozmiarów zagrożeń i racjonalizacja kosztów)
 „zanieczyszczający płaci” – koszty działań zapobiegawczych i naprawczych powinien ponosić sprawca
potencjalnych i rzeczywistych zanieczyszczeń środowiska
 zrównoważonego rozwoju – uwzględnianie potrzeb obecnych i przyszłych pokoleń oraz zaakceptowanie
ograniczeń w ich zaspokajaniu, np. w zakresie eksploatacji zasobów naturalnych; zakłada sprawiedliwy
podział międzypokoleniowy praw i obowiązków oraz zintegrowane podejście do zagadnień środowiska
i rozwoju
 uwzględnianie wymogów ochrony środowiska w realizacji innych polityk Wspólnoty
 subsydiarności – stosowanie rozwiązań narodowych podporządkowanych celom nadrzędnym
Polityka ochrony środowiska
Wspólnota a Państwa
 cel Wspólnoty: wysoki poziom ochrony środowiska, przy uwzględnieniu
zróżnicowania sytuacji w poszczególnych regionach Wspólnoty
 państwa członkowskie mają prawo utrzymywać bądź wprowadzać bardziej
rygorystyczne środki ochronne od istniejących na poziomie UE, pod warunkiem,
że są one zgodne z postanowieniami traktatowymi
Polityka regionalna
Polityka strukturalna UE
 realizowana przez UE wspólnie z rządami państw członkowskich, które
uczestniczą w jej finansowaniu
 cel: wyrównywanie poziomu rozwoju regionalnego – przyczynianie się
do zmniejszania się dysproporcji regionalnych (dążenie do spójności
społecznej i ekonomicznej czyli tzw. kohezja)
 instrumenty: Fundusze Strukturalne
Polityka regionalna – wyzwanie:
promowanie solidarności i spójności
W 2004 roku najbogatsze regiony
Unii Europejskiej (10% ludności
UE) dysponowały niemal 5-krotnie
wyższym PKB na mieszkańca
w porównaniu z najbiedniejszymi
regionami (również ok. 10%
ludności UE).
PKB na mieszkańca, 2004
Źródło: Czwarty Raport Spójności, maj 2007
Polityka regionalna
Zasady Polityki Regionalnej

Subsydiarność – wszelkie działania powinny być podejmowane na możliwie najniższym szczeblu,
który jest zdolny do ich realizacji w obrębie regionu lub państwa członkowskiego. Instytucje UE mogą
realizować określone zadania tylko wtedy, jeżeli nie mogą być one skutecznie wykonane samodzielnie
przez regiony lub kraje członkowskie.

Koncentracja – ograniczenie wsparcia jedynie do tych typów działań, które mają podstawowe
znaczenie dla spójności społeczno-gospodarczej oraz ukierunkowanie na niewielką liczbę precyzyjnie
określonych celów i projektów.

Wieloletnie programowanie – realizacja krajowych i regionalnych strategii rozwoju w perspektywie
wieloletniej, a nie realizacja pojedynczych krótkotrwałych programów.

Partnerstwo – współpraca pomiędzy Komisją Europejską a odpowiednimi władzami publicznymi
danego państwa na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, a także współpracy z partnerami
gospodarczymi i społecznymi zarówno na etapie programowania, jak i w realizacji.

Dodatkowość (uzupełnienia) – fundusze UE powinny uzupełniać środki finansowe
poszczególnych państw członkowskich, a nie zastępować je.
Polityka regionalna
Priorytetowe cele na lata 2007-2013
 CEL 1: Konwergencja
Przyspieszenie rozwoju najsłabiej rozwiniętych państw członkowskich
i regionów poprzez poprawę warunków wzrostu i zatrudnienia –
poniżej 75% PKB na mieszkańca (NUTS II)
 CEL 2: Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie
 CEL 3: Europejska współpraca terytorialna
– współpraca transgraniczna
Polityka regionalna –
Regiony a cele polityki regionalnej
Legenda:
 czerwony: cel 1
 niebieski: cel 2
 ciemno-niebieski i jasnoczerwony:
regiony przejściowe
Polityka regionalna – finansowanie
cele priorytetowe
Cel 1:
Konwergencja
Cel 2:
Konkurencyjność
regionalna i zatrudnienie
Europejski
Fundusz
Rozwoju
Regionalnego
Europejski
Fundusz
Społeczny
Europejski Fundusz
Rozwoju
Regionalnego
Fundusz
Spójności
Europejski
Fundusz
Społeczny
Cel 3:
Współpraca terytorialna
Europejski Fundusz
Rozwoju Regionalnego
Rozwój obszarów wiejskich
Europejski Fundusz
Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich
Wsparcie dla rybołówstwa
Europejski Fundusz
Rybołówstwa
Polityka regionalna –
podział środków
budżetowych z uwzględnieniem funduszy
strukturalnych
Polityka energetyczna
 eliminacja ograniczeń w zakresie transferu energii (eliminacja ceł)
 normalizacja w następujących obszarach:
- wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej
- sektor ropy
- dostawy gazu
- odnawialne oraz oszczędne źródła energii
 zapewnianie bezpieczeństwa dostaw i dążenie do zwiększenia
konkurencyjności przemysłu energetycznego
Polityka energetyczna –
handel transgraniczny energią elektryczną w UE
Wzrost eksportu i importu energii elektrycznej pomiędzy krajami UE
Importerzy
Eksporterzy
4965
14953
6442
10557
11501
18818
10947
19027
9061
5841
5231
9165
Polityka energetyczna –
średnie ceny energii elektrycznej w 2006 roku
Duże różnice cenowe między państwami – rynki energii pozostają nadal odrębnymi
rynkami mimo prowadzonych działań liberalizacyjnych
Polityka energetyczna
Rodzaj paliwa używanego do
produkcji energii jako procent
całości (2008)
Udział procentowy paliwa
importowanego z krajów spoza UE
(2008)
Polityka energetyczna –
wyzwanie: zapewnienie stabilnych źródeł energii
Zależność UE od zagranicznych źródeł energii stale wzrasta
Polityka energetyczna –
wyzwania na przyszłość
 rosnący popyt na energię (w UE o 25% w ciągu 30 lat)
 malejące zasoby w Morzu Północnym
 rosnące uzależnienie od importu
Poziom importu konsumowanej energii w UE
Źródła importu gazu do Unii Europejskiej (2005)
Polityka energetyczna – przyszłość
 Zielona Księga (2206) europejskiej strategii na rzecz zrównoważonej,
konkurencyjnej i bezpiecznej energii
 19.10.2006 r. Plan Działania na rzecz Efektywności Wykorzystania Energii
– redukcja zużycia energii podstawowej o 20% do roku 2020
 10.01.2007 r. Komunikat KE – pakiet działań mogących stać się podstawą
utworzenia wspólnej polityki energetycznej
 w 2010 r. Program Europa 2020: cel 20/20/20 oraz projekt przewodni
„Europa efektywnie korzystająca z zasobów”
Wspólna Polityka Transportowa (WPT)
Celem WPT jest:
 sukcesywne usuwanie wszelkich barier w każdej gałęzi transportu,
poprzez ujednolicenie przepisów technicznych, podatkowych i socjalnych
 promowanie swobodnej konkurencji między operatorami wszystkich
państw członkowskich oraz
 znoszenie dyskryminacji przewoźnika z powodu miejsca jego siedziby
Wspólna Polityka Transportowa (WPT)

zasady WPT – określone w Traktacie Rzymskim

zakłada ustanowienie wspólnych zasad transportu międzynarodowego,
jak również warunki dopuszczenia do transportu krajowego przewoźników
innych państw członkowskich

01.01.1993 r. – formalne wejście w życie jednolitego rynku wewnętrznego
w transporcie

praktyka – liberalizacja niektórych gałęzi transportu została
przesunięta na okres późniejszy

problem w tworzeniu jednolitego rynku transportowego – różne koncepcje
transportowo-polityczne (np. poziom regulacji → duży: Francja, Niemcy;
mały: W. Brytania, Holandia)
Wspólna Polityka Transportowa (WPT) –
funkcjonowanie wspólnego rynku transportowego
Tworzenie jednolitego rynku usług transportowych w UE, obejmującego wszystkie gałęzie
transportu, wymagało wdrożenia przedsięwzięć liberalizacyjnych, zapewniających swobodę
świadczenia usług oraz harmonizacji prawa, odnoszących się do:
 Transportu lądowego
- Transportu drogowego (1993 przewozy międzynarodowe, 1998 kabotaż)
- Transportu kolejowego (2003 przewozy międzynarodowe, 2008 kabotaż)
- Transportu wodnego śródlądowego (ograniczony)
 Transportu morskiego (1993 przewozy międzynarodowe, 2004 kabotaż)
 Transportu lotniczego (1993 przewozy międzynarodowe, 1997 kabotaż)
 Transeuropejskiej sieci transportowej (do 2010)
 zasady: swoboda, niedyskryminacja, jednakowe warunki świadczenia usług
 obowiązuje na obszarze UE+EOG (Islandia, Lichtenstein, Norwegia)
 licencja wspólnotowa (np. kolejowy, lotniczy, drogowy pasażerski)
Wspólna Polityka Transportowa (WPT) –
funkcjonowanie wspólnego rynku transportowego
Transport drogowy
 od lat 80. harmonizacja wymogów socjalnych, np.:
- określenie max. czasu jazdy kierowców oraz min. czasu przerw i odpoczynków
(dziennie i tygodniowo)
- warunki kontroli powyższych regulacji
- dostęp do zawodu
- poziom przeszkolenia
- wymogi bezpieczeństwa: standardy techniczne oraz wymogi co do poziomu alkoholu
we krwi (max. dozwolone – 0,5 promila; max. 0,2 promila – kierowcy niedoświadczeni,
kierujący pojazdami dwuśladowymi, kierowcy dużych pojazdów, kierowcy pojazdów
przewożących niebezpieczne produkty)
 1993 – bank danych o wypadkach drogowych CARE
Wspólna Polityka Transportowa (WPT) –
funkcjonowanie wspólnego rynku transportowego
Sieci transeuropejskie TENs
 1993 – traktat z Maastricht
 połączenia:
- transportowe
- telekomunikacyjne
- energetyczne
 cel projektów:
- infrastruktura transportowa
- systemy zarządzania ruchem
- systemy nawigacyjne
 włączenie państw Europy Środkowo-Wschodniej
Wspólna Polityka Transportowa (WPT) –
funkcjonowanie wspólnego rynku transportowego
Wspólnota przyjęła rozwiązania mające na celu:
 ustanowienie zasad liberalizacji, dostępu do rynku transportowego oraz
wzajemnego uznawania dyplomów i kwalifikacji w zawodach związanych z tymi
gałęziami transportu
 harmonizację wymogów technicznych i socjalnych z zamiarem wyeliminowania
różnic zakłócających konkurencję między przewoźnikami
 stworzenie kryteriów i warunków udzielania pomocy państwa oraz zasad
świadczenia usług publicznych
 poprawę bezpieczeństwa transportu oraz ograniczanie negatywnego wpływu
działalności transportowej na środowisko naturalne
Polityka fiskalna w UE
Harmonizacja podatków
 jeden z najtrudniejszych obszarów realizacji procesów integracyjnych
 nie ma na celu ujednolicania narodowych systemów prawnych, a jedynie usunięcie
rozbieżności w dziedzinach o zasadniczym znaczeniu dla procesów
integracyjnych
 związana jest z ujednolicaniem prawa
 systemy podatkowe i poszczególne podatki w różnych krajach wykazują daleko
idące różnice – „ich geneza znajduje się w zaszłościach historycznych, wynika
również z przyjętych rozwiązań ustrojowych i fiskalnych”
 olbrzymia różnorodność liczby podatków, skal podatkowych, przedmiotów
i podmiotów opodatkowania, stawek podatkowych, np. udział podatków
w PKB Niemiec wynosi 27,7%, a w Danii aż 51,4%
Polityka fiskalna w UE
Podatki bezpośrednie
 brak harmonizacji
 zróżnicowane stawki
- os. fizyczne: Austria – 10%, 22%, 32%, 42%, 50% ; Holandia – 38,25%, 50%, 60%
- os. prawne: przedział 30-50% ; Austria – 34%, Belgia – 41%, Dania – 50%
 nie są kontrolowane na granicach wewnętrznych – nie wpływają na procesy harmonizacji
i funkcjonowania rynku wewnętrznego
 postęp i rezultaty w dziedzinie podatków bezpośrednich są zdecydowanie mniejsze niż
w odniesieniu do podatków pośrednich
 różnice pomiędzy krajami – stosowanie odmiennych systemów podatku dochodowego od osób
prawnych, stawek podatków, ulg podatkowych
 np. obniżenie stawek w podatku dochodowym w Finlandii z 60% do 28% (1992-1997)
– 6-krotny wzrost dochodów z tytułu tego podatku
Polityka fiskalna w UE
Podatki pośrednie
 podatki pośrednie poddano stosunkowo ścisłej regulacji (mają wpływ na kształt wymiany
towarowej):
- VAT wprowadzono na przełomie lat 60. i 70.
- regulacje wspólnotowe: VI dyrektywa Rady (1977) –
podstawowe elementy konstrukcyjne VAT-u
 np. we Francji wpływy do budżetu z tytułu podatków pośrednich stanowią 45%,
a w Wielkiej Brytanii – 25%
Polityka fiskalna w UE
VAT
 wspólne zasady, struktura i koncepcja stosowania
 swoboda dotycząca poziomu stawek
 postulowane przez Komisję:
- stawka normalna (standardowa) – 15%
- stawka obniżona – 5%
Polityka fiskalna w UE –
stawki VAT obowiązujące od 01.02.2006 r.
Polityka fiskalna w UE
Akcyza
 mniejsze znaczenie niż VAT
 towary objęte akcyzą:
- wyroby tytoniowe
- alkohole
- produkty ropopochodne
 minimalna stawka na każdy produkt
Polityka fiskalna w UE –
stawki podatku akcyzowego
Wspólna Polityka Rolna (WPR) –
Common Agricultural Policy (CAP)
 to całość działań podejmowanych przez UE w sektorze rolnictwa, regulujących
produkcję, handel i przetwórstwo artykułami rolnymi
 Europa jest głównym eksporterem i największym światowym importerem żywności,
głównie z krajów rozwijających się
 obszary wiejskie zajmują 90% terytorium UE, z czego ponad połowa przypada na
gospodarstwa rolne
Czynniki na rzecz WPR:
 charakter produkcji rolnej (wolny obrót, czyli długi cykl produkcyjny, sezonowy
charakter produkcji, wysoka kapitałochłonność produkcji rolnej) oraz
 inne czynniki (wysokie zatrudnienie, niska efektywność, ceny na rynkach
światowych, wahania kursów walutowych, warunki naturalne)
Wspólna Polityka Rolna (WPR) –
Common Agricultural Policy (CAP)
Cele WPR:
 wzrost produktywności
 zapewnienie sprawiedliwych dochodów dla rolników
 stabilizowanie rynków
 zapewnienie rolnikom łatwego dostępu do zaopatrzenia
sprzeczność
 zapewnienie konsumentom żywności po umiarkowanych cenach
Dodatkowo:
 zapewnienie samowystarczalności żywnościowej (85% na 01.01.1958)
 bezpieczeństwo żywnościowe – uniezależnienie się od importu z innych państw
Wspólna Polityka Rolna (WPR) –
Common Agricultural Policy (CAP)
Zmieniające się oczekiwania dotyczące WPR oraz społeczeństwa wiejskiego
Wydajność
Konkurencyjność
Zrównoważony
rozwój
Lata początkowe
(lata 60. i 70.)
Lata kryzysu
(lata 80.)
1992
Reforma WPR
Bezpieczeństwo
żywnościowe
Nadprodukcja
Redukcja
nadwyżek
Poprawa
wydajności
Stabilizacja
rynkowa
Dotacje
Gwałtowny wzrost
wydatków
Środowisko
Tarcia
międzynarodowe
Stabilizacja
dochodów
Działania
strukturalne
Stabilizacja
budżetu
Agenda
2000
Pogłębienie
procesu
reform
Reforma WPR
2003
Orientacja
rynkowa
Troska
o konsumenta
Konkurencyjność
Rozwój obszarów
wiejskich
Rozwój obszarów
wiejskich
Środowisko
Wspólna Polityka Rolna (WPR) –
Common Agricultural Policy (CAP)
Zasady WPR:
 jednolitości rynku – wszyscy producenci rolni w krajach UE funkcjonują na tych
samych warunkach
 preferencji – pierwszeństwo na unijnym rynku mają rolnicy krajów członkowskich UE
(ograniczenia importowe)
 solidarności finansowej – członkowie solidarnie opłacają koszty unijnej polityki
rolnej (budżet UE)
Wspólna Polityka Rolna (WPR) –
Common Agricultural Policy (CAP)
WPR – segmenty, instrumenty, finansowanie
Segmenty:
 polityka rynkowa – utrzymywanie poziomu cen, ograniczanie nadprodukcji, podtrzymywanie
dochodów rolniczych płatnościami bezpośrednimi
 polityka strukturalna – wspieranie przemian strukturalnych w rolnictwie i jego otoczeniu
(renty strukturalne, zalesianie, wielofunkcyjny rozwój wsi)
Instrumenty realizacji WPR
 system cen (ceny urzędowe, interwencyjne ustalane raz na rok)
 subwencje i dopłaty
 wspólna organizacja rynków rolnych (22 wspólne rynki określające procedury i przepisy dotyczące
konkretnego produktu, np. określanie kwot produkcji)
Finansowanie
 Europejski Fundusz Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich
 Europejski Fundusz Socjalny
 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Wspólna Polityka Rolna (WPR) –
Common Agricultural Policy (CAP)
Główne produkty rolne UE – 2005 rok
Wspólna Polityka Rolna (WPR) –
Common Agricultural Policy (CAP)
Podmioty:
WPR jest tworzona na szczeblu unijnym przez przedstawicieli państw
członkowskich i wcielana w życie na szczeblu lokalnym przez poszczególne
państwa.
Przyszłość
Harmonizacja polityki rolnej przebiega wieloetapowo i nadal wymaga ogromnych
nakładów.
Polityka socjalna
Różne modele polityki społecznej w UE – odmienne natężenie opiekuńczości
 Korporacyjny (konserwatywny) – w okresie zatrudnienia obywatele sami ubezpieczają się,
mając na względzie okres, kiedy nie będą mogli utrzymywać się z pracy, a prawo do pomocy
państwa oraz wysokości świadczeń zależy od statusu danej osoby na rynku pracy (np. Niemcy,
Holandia, Belgia, Austria, Finlandia, Polska)
 Rezydualny (liberalny) – zasada „państwa minimalnego” – „jednostka powinna umieć pomóc
sobie sama, a właściwym celem państwa dobrobytu jest nauczenie ludzi, jak sobie bez tego
państwa radzić”; główne zadanie polityki społecznej: łagodzenie biedy (W. Brytania)
 Rudymentarny (elementarny) – pomoc społeczna opiera się na dobroczynności, państwo
zabezpiecza minimum socjalne, a potrzeby społeczne zaspokajane przez organizacje
pozarządowe, wspólnoty lokalne, rodziny i jednostki (Portugalia, Hiszpania, Grecja, Irlandia)
 Opiekuńczy (socjalny) – założenie: ani rodzina, ani rynek nie są w stanie zapewnić
każdemu zaspokojenia jego potrzeb na dostatecznym poziomie, tylko państwo,
rozbudowany system opieki od urodzin do śmierci (Szwecja, Dania)
Polityka socjalna
Polityka społeczna w UE
Cele:
 koordynacja systemów ubezpieczeń socjalnych – systemy ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych
pozostają odrębne, ale wprowadzane są minimalne elementy koordynacji, pozwalające na efektywne
funkcjonowanie swobody przepływu osób
 zwiększenie efektywności europejskiego rynku pracy
 w UE nie jest realizowany konkretny model polityki społecznej
 nie przewiduje się prowadzenia na szczeblu wspólnotowym ujednoliconej polityki społecznej
w tradycyjnym tego słowa znaczeniu
 polityka społeczna UE jest komplementarna w stosunku do polityk narodowych – stanowi ich uzupełnienie
 koordynacją objęte są tylko te elementy systemu, które wiążą się z przemieszczaniem i osiedlaniem osób
 pod zapisy dotyczące kwestii socjalnych polegają osoby będące obywatelami państw członkowskich UE
oraz EOG
 zapisy prawne mają charakter postulatywny i nie nakładają na państwa członkowskie obowiązków
w tym zakresie
 spod kompetencji Wspólnoty wyłączone są: wynagrodzenia, prawo do strajków, prawo do
zrzeszania się i zwolnienia grupowe (lock-outs)
Polityka socjalna
Ochrona socjalna
 największy zakres pomocy socjalnej – Holandia, Dania, Francja
 najmniejsze nakłady na politykę socjalną – Hiszpania, Irlandia, Portugalia, Grecja
 w większości państw pomoc zależy od poziomu dochodów na głowę:
- emerytury: 32-52% średniego poziomu płac netto w poszczególnych krajach
członkowskich
- renty: 30-49%
Polityka socjalna
Zasady europejskiej koordynacji
systemu zabezpieczenia społecznego
 jedności stosowanego ustawodawstwa
 równego traktowania
 sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia i zamieszkania
 zachowania praw nabytych