Rolnictwo ekologiczne - podstawowe wymagania

CENTRUM JAKOŚCI AGROEKO SP. Z O.O.
00-126 Nieporęt, ul. Baśki 2
Tel: 0695599886; 0668410227; tel/fax: 022 4864415
www.agroeko.com.pl e-mail: [email protected]
Autor: Andrzej Czubała
ROLNICTWO EKOLOGICZNE
PODSTAWOWE WYMAGANIA I ZASADY PRZYSTAPIENIA
W ostatnich latach obserwujemy coraz większe zainteresowanie społeczeństw zdrowy trybem życia. Ważnymi
elementami nowego stylu stały się: zwiększona aktywność fizyczna, sposób odżywiania, wyjazdy do miejsc
słabo zurbanizowanych gdzie zachowane zostały stare zwyczaje, w tym tradycyjny sposób żywienia się oparty
na wieloletnich recepturach i sprawdzonych metodach produkcji żywności.
Przekonanie o możliwości lepszego jakościowo życia sprawiło, iż zasmakowawszy w potrawach wytworzonych
według wiejskich receptur, znaczna część mieszkańców miast i miasteczek poszukuje w swojej okolicy
możliwości stałego zaopatrywania się w żywność o parametrach jakościowych zbliżonych do tych, którymi
cechowały się wspominane tak ciepło produkty. Taka sytuacja sprzyja prowadzeniu przez liczną rzeszę rolników
sprzedaży swoich wyrobów czy to bezpośrednio w gospodarstwie czy też w najbliższej okolicy. Jednakże, by
wykonywa te czynności zgodnie z obowiązującym prawem rolnik, przed przystąpieniem do budowy swoich
kanałów dystrybucji, powinien zapoznać się z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. Podkreślenia
wymaga fakt, iż produkcja wyrobów o podwyższonej jakości takich jak produkty ekologiczne – musi odbywać
się zgodnie z obowiązującymi przepisami. Specyficzne wymagania związane z tą produkcją należy traktować
jako podwyższenie poziomu wymagań obowiązujących przepisów, a nie jako próbę ich obejścia czy
liberalizacji.
Ostatnimi czasy, coraz większe zainteresowanie wzbudza żywność wytwarzana zgodnie z wymaganiami
ekologicznego systemu produkcji. Cieszy dynamicznie rosnąca ilość gospodarstw towarowych oraz
przedsiębiorstw przetwarzających produkty rolne, decydujących się na wdrożenie ekologicznych metod
produkcji. Stale powiększa się również grupa konsumentów gotowych zapłacić wyższą cenę za wyższą jakość
żywności. Rosnąca wielkość produkcji, różnorodność asortymentowa oraz coraz szersza rzesza klientów
sprawiły że rynkiem tym zainteresowali się dystrybutorzy, tworząc wydzielone miejsca w sklepach, w których
można nabyć żywność o podwyższonej jakości. Taki trend jest charakterystyczny dla większości rozwiniętych
krajów europejskich i staje się szansą rozwoju nie tylko pojedynczych gospodarstw ale również całych
regionów, które stopniowo przestawiają się na „turystykę kulinarną”, łączącą piękno przyrody, historię regionu
oraz tradycję kulinarna. Takie powiązanie daje możliwość pełnej, ciekawej i smacznej prezentacji całości
lokalnej kultury a nie tylko jej wybranych fragmentów.
Przystąpienie więc poszczególnych gospodarstw do „rolnictwa ekologicznego” jest ciekawą alternatywa dla
produkcji konwencjonalnej i może się stać dla nich nowym, ciekawym źródłem dochodów płynącym ze
sprzedaży produktów ekologicznych, wspieranym dodatkowo środkami finansowymi które można uzyskać z
„Programu rolnośrodowiskowego” , pakiet 2 „Rolnictwo ekologiczne”.
Decydując się na przystąpienie do rolnictwa ekologicznego należy wiedzieć że:
1. Do rolnictwa ekologicznego można zgłosić całe lub część gospodarstwa. W przypadku zgłoszona została
część gospodarstwa należy pamiętać, że w takim przypadku:
 jeśli chodzi o zwierzęta, uwzględnia się różne gatunki.
 jeśli chodzi o akwakulturę, mogą być uwzględnione te same gatunki pod warunkiem
odpowiedniego rozdzielenia miejsc produkcji.
 jeśli chodzi o rośliny, uwzględnia się różne odmiany, które można łatwo od siebie rozróżnić.
Jeżeli nie wszystkie jednostki produkcyjne gospodarstwa (jednostka produkcyjna - oznacza wszystkie środki
wykorzystywane w danym sektorze produkcji takie jak obiekty produkcyjne, grunty orne, pastwiska, obszary
na wolnym powietrzu, budynki dla zwierząt gospodarskich, obiekty do składowania płodów rolnych,
produktów upraw, produktów pochodzenia zwierzęcego, surowców i innych środków produkcji związanych z
tym sektorem produkcji) są wykorzystywane do produkcji ekologicznej, podmiot gospodarczy oddziela ziemię,
zwierzęta i produkty używane do produkcji ekologicznej lub wytworzone w jej ramach, od tych
wykorzystywanych do produkcji nieekologicznej lub wytworzonych w jej ramach, prowadząc odpowiednią
dokumentację potwierdzająca podział.
2. Zasady produkcji roślinnej
Przyczynianie się do utrzymania i zwiększania żyzności gleby, a także zapobieganie jej erozji.
Rośliny powinny być nawożone poprzez ekosystem gleby, a nie za pomocą dodawanych do gleby nawozów
rozpuszczalnych.
Zabronione jest stosowanie herbicydów, syntetycznych nawozów mineralnych, niedozwolonych środków
ochrony roślin.
Zabrania się stosowania organizmów genetycznie modyfikowanych (GMO).
Należy stosować praktyki uprawy, które przyczyniają się do utrzymania lub zwiększania ilości materii
organicznej gleby, zwiększają jej stabilność i różnorodność biologiczną oraz zapobiegają zagęszczaniu i erozji
gleby.
Żyzność i aktywność biologiczna gleby jest utrzymywana i zwiększana poprzez stosowanie wieloletniego
płodozmianu z wykorzystaniem roślin strączkowych (motylkowych) i innych roślin na nawóz zielony, a także
obornika lub materiału organicznego, najlepiej przekompostowanego, pochodzącego z produkcji ekologicznej.
Dopuszcza się stosowanie preparatów biodynamicznych.
W przypadku kiedy potrzeby odżywcze nie mogą być zaspokojone przy pomocy środków określonych powyżej,
w produkcji ekologicznej można używać – tylko w koniecznym zakresie – wyłącznie nawozów i środków
poprawiających właściwości gleby wymienionych w załączniku I (Rozp. 889/2008).
Podmioty gospodarcze są zobowiązane przechowywać dokumentację potwierdzającą potrzebę użycia danego
środka.
Łączna zawartość zastosowanego azotu nie może przekroczyć 170 kg rocznie na 1 ha użytków rolnych.
(obornik, komposty, inne nawozy organiczne)
Gospodarstwa ekologiczne mogą zawierać pisemne umowy współpracy w zakresie zastosowania nadmiaru
obornika pochodzącego z produkcji ekologicznej wyłącznie z innymi gospodarstwami i przedsiębiorcami
przestrzegającymi zasad produkcji ekologicznej. Limit produkcji azotu, wylicza się w takim przypadku z
uwzględnieniem wszystkich jednostek produkcji zaangażowanych w taka współpracę.
3. Aby rośliny lub produkty roślinne mogły być uznane za ekologiczne, działki na których są uprawiane
muszą przejść okres konwersji (przestawiania na ekologiczne metody produkcji), przez przynajmniej:
- dwa lata przed wysiewem, lub w przypadku łąk i roślin wieloletnich, przed co najmniej dwa lata przed
jej wykorzystaniem jako paszy z rolnictwa ekologicznego,
- w przypadku roślin wieloletnich innych niż rośliny łąkowe, przez przynajmniej trzy lata przed
pierwszym zbiorem produktów ekologicznych.
Okres konwersji rozpoczyna się najwcześniej z chwilą poinformowania przez podmiot gospodarczy, właściwych
organów o prowadzonej działalności oraz włączenia jego gospodarstwa w system kontroli. W tym celu należy
złożyć w wybranej jednostce certyfikującej, na właściwym formularzu, „Zgłoszenie podjęcia działalności w
rolnictwie ekologicznym” oraz podpisać stosowną umowę. Wzór zgłoszenia o którym mowa powyżej, znajduje
się na stronach internetowych jednostki certyfikującej lub Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów RolnoSpożywczych.
W okresie konwersji stosuje się wszystkie zasady rolnictwa ekologicznego
4. Produkcja zwierzęca
Ma podstawowe znaczenie w organizacji produkcji rolnej w gospodarstwach ekologicznych, ponieważ dostarcza
ona materii organicznej i substancji odżywczych dla uprawianej gleby, przyczyniając się w ten sposób do
poprawy stanu gleby i zrównoważonego rozwoju rolnictwa.
Aby uniknąć zanieczyszczenia środowiska, produkcja zwierzęca powinna być z zasady powiązana z użytkami
rolniczymi, odpowiednimi wieloletnimi systemami płodozmianu i żywieniem zwierząt paszami ekologicznymi,
wytworzonymi przez dane gospodarstwo lub sąsiadujące z nim gospodarstwa ekologiczne.
Ponieważ ekologiczny chów zwierząt jest działalnością powiązaną z użytkami rolniczymi, zwierzęta powinny
mieć, jeśli to możliwe, dostęp do otwartej przestrzeni lub pastwisk.
Ekologiczny chów musi opierać się na zasadzie poszanowania wysokich standardów dotyczących dobrostanu
zwierząt, zaspokajać potrzeby związane z trybem życia danego gatunku zwierząt, a zarządzanie w odniesieniu
do zdrowia zwierząt powinno opierać się na zapobieganiu chorobom. W związku z powyższym szczególną
uwagę należy zwrócić na: warunki w pomieszczeniach dla zwierząt, praktyki hodowlane, obsadę zwierząt, rasę
zwierząt, żywienie paszą ekologiczną (złożoną ze składników rolniczych uzyskanych w produkcji ekologicznej
oraz z naturalnych substancji nieorganicznych).
Celem systemu ekologicznej produkcji zwierzęcej powinno być to, aby w pełnym cyklu produkcyjnym różnych
gatunków zwierząt, znalazły się wyłącznie zwierzęta pochodzące z hodowli ekologicznej.
Zwierzęta utrzymywane ekologicznie są urodzone i chowane w gospodarstwach ekologicznych. Takie zwierzęta
mogą być wprowadzane do innych gospodarstw ekologicznych lub będących w okresie przestawiania, bez
dodatkowych wymagań.
Żywienie zwierząt ekologicznych musi odbywać się zgodnie z przyjętymi zasadami, przy zastosowaniu pasz
ekologicznych w ilościach i składzie zaspokajających potrzeby życiowe zwierząt.
Zwierzęta w gospodarstwie będącym w początkowej fazie okresu konwersji, a także produkty wytworzone z
tych zwierząt mogą być uznane za ekologiczne po spełnieniu wymagań okresu konwersji.
CZY MOGĄ BYĆ WPROWADZANE DO STADA ZWIERZĘTA NIEEKOLOGICZNE?
Zwierzęta, które nie były chowane w gospodarstwach ekologicznych, mogą zostać wprowadzone do
gospodarstwa ekologicznego w celach hodowli na szczególnych warunkach. Takie zwierzęta oraz produkty z
nich wytworzone mogą być uznane za ekologiczne po spełnieniu wymogów okresu konwersji.
1. Stado tworzone jest pierwszy raz młode ssaki nieekologiczne należy chować zgodnie z zasadami produkcji
ekologicznej natychmiast po odsadzeniu.
Ponadto od dnia, w którym zwierzęta są wprowadzane do stada, stosuje się następujące ograniczenia:
a) bawoły, cielęta oraz źrebięta muszą być w wieku poniżej szóstego miesiąca życia,
b) jagnięta i koźlęta muszą być w wieku poniżej sześćdziesięciu dni,
c) prosięta muszą ważyć mniej niż 35 kg.
2. W przypadku odnawiania stada;
- samce i samice nieródki ssaków chowanych nieekologicznie muszą być od momentu wprowadzenia
do stada chowane zgodnie z zasadami produkcji ekologicznej. Ponadto liczba samic ssaków podlega
następującym rocznym ograniczeniom:
-- maksymalnie 10% dorosłych zwierząt koniowatych lub bydła, oraz 20% dorosłych świń,
owiec i kóz mogą stanowić wymieniane samice;
-- w przypadku jednostek składających się z mniej niż 10 sztuk koniowatych lub bydła, lub
mniej niż pięciu świń, owiec lub kóz, odnowienie ogranicza się do maksymalnie jednego zwierzęcia w roku.
Czy powyższe odsetki mogą być zwiększone?
Mogą być zwiększone do 40%, po uzyskaniu zgody właściwego organu, w przypadku gdy:
a) znacznie powiększa się gospodarstwo,
b) kiedy zmienia się rasę,
c) Kiedy zmienia się specjalizację w chowie zwierząt gospodarskich,
d) Kiedy rasy zagrożone są wyginięciem, przy czym w takim przypadku zwierzęta tej rasy nie muszą być
nieródkami.
W przypadku gdy mają zastosowanie określone warunki (odstępstwa od zasad produkcji) rozporządzenia nr
834/2007, a także po uzyskaniu zgody właściwego organu (Wojewódzki Inspektor Jaskości Handlowej
Artykułów Rolno-Spożywczych)
W odniesieniu do drobiu:
a) Gdy stado jest pierwszy raz tworzone, odnawiane lub odbudowywane i drób ekologiczny nie jest
dostępny w wystarczającej liczbie, drób nieekologiczny może być włączony do ekologicznej produkcji
zwierzęcej, z zastrzeżeniem że młode kury do produkcji jaj i drób przeznaczony do produkcji mięsa
mają mniej niż trzy dni.
b) młode kury nieekologiczne do produkcji jaj mające nie więcej niż 18 tygodni mogą być wprowadzone
do gospodarstwa ekologicznego do dnia 31 grudnia 2011 r. w przypadku, gdy młode kury ekologiczne
nie są dostępne i z zastrzeżeniem spełnienia odpowiednich przepisów dotyczących żywienia i opieki
weterynaryjnej.
5. Okres konwersji dla zwierząt
W przypadku gdy zwierzęta niepochodzące z produkcji ekologicznej zostały włączone do gospodarstwa zgodnie
z powyższymi zasadami oraz jeżeli produkty zwierzęce mają być sprzedawane jako produkty ekologiczne, to
zasady produkcji ekologicznej należy stosować co najmniej ostatnie:
 12 miesięcy w przypadku zwierząt z rodziny koniowatych i bydła, przeznaczonych do produkcji
mięsnej, a w każdym przypadku przez co najmniej trzy czwarte ich życia;
 6 miesięcy w przypadku małych przeżuwaczy i świń oraz zwierząt przeznaczonych do produkcji mleka;
 10 tygodni w przypadku drobiu przeznaczonego na produkcję mięsa , wprowadzonego w wieku poniżej
3 dni;
 6 tygodni w przypadku drobiu przeznaczonego do produkcji jaj
6. Czy istnieje możliwość jednoczesnej produkcji zwierząt ekologicznych i nieekologicznych?
Zwierzęta nieekologiczne mogą być obecne w gospodarstwie, pod warunkiem że są one chowane w jednostkach,
których budynki i działki są wyraźnie oddzielone od jednostek produkujących zgodnie z zasadami produkcji
ekologicznej i chów obejmuje inne gatunki zwierząt.
7. Czy zwierzęta nieekologiczne mogą korzystać z pastwisk ekologicznych?
Mogą korzystać w ograniczonym czasie, pod warunkiem, że zwierzęta te pochodzą z ekstensywnego chowu a
zwierzęta ekologiczne nie są w tym samym czasie obecne na pastwisku.
8. Czy przepisy zezwalają na wypasanie zwierząt ekologicznych na pastwiskach konwencjonalnych?
Zwierzęta chowane ekologicznie można wypasać na wspólnym terenie, pod warunkiem, że:
a) na gruntach w ciągu ostatnich trzech lat nie stosowano produktów innych niż dozwolone w produkcji
ekologicznej;
b) zwierzęta nieekologiczne korzystające z tych obszarów pochodzą z systemu chowu ekstensywnego;
c) produkty zwierzęce wytworzone przez zwierzęta ekologiczne w trakcie korzystania z tych obszarów nie
są uznawane za produkty ekologiczne, chyba że zostanie przedstawiony przekonywujący dowód
wskazujący na odpowiednie odizolowanie tych zwierząt.
Zwierzęta można wypasać na obszarach nieekologicznych w trakcie spędu, gdy są pędzone z jednego pastwiska
na drugie. Ilość paszy nieekologicznej w postaci trawy i innych roślin, na których zwierzęta są wypasane w tym
okresie nie może przekroczyć 10% łącznej rocznej dawki pokarmowej. Ilość tę oblicza się w stosunku rocznym
jako udział procentowy suchej masy pasz pochodzenia roślinnego.
Podmioty gospodarcze są zobowiązane przechowywać dokumentację potwierdzającą czas i miejsce
wystąpienia powyższych sytuacji.
9. W odniesieniu do zapobiegania chorobom i leczenia weterynaryjnego.
Jeżeli pomimo wprowadzenia wszystkich środków zapobiegawczych, mających na celu zapewnienie zdrowia
zwierząt, ulegną one wypadkowi lub zachorują, należy natychmiast przystąpić do leczenia i, w razie
konieczności, odizolować i zadbać o odpowiednie pomieszczenia.
Leki roślinne, produkty homeopatyczne, pierwiastki śladowe oraz produkty dozwolone w leczeniu mają
pierwszeństwo przed
syntetycznymi alopatycznymi weterynaryjnymi produktami leczniczymi lub
antybiotykami, przy założeniu, że ich działanie terapeutyczne jest skuteczne dla danego gatunku zwierząt oraz w
warunkach, w jakich mają być zastosowane.
Jeżeli zastosowanie środków mających pierwszeństwo jest nieskuteczne, dopuszcza się stosowanie
syntetycznych alopatycznych weterynaryjnych środków leczniczych lub antybiotyków na odpowiedzialność
lekarza weterynarii.
Z wyjątkiem szczepień, leczenia chorób pasożytniczych i innych obowiązkowych programów eliminowania
chorób, w przypadku gdy zwierzę lub grupa zwierząt przechodzi więcej niż trzy kuracje syntetycznymi
weterynaryjnymi produktami leczniczymi lub antybiotykami w okresie 12 miesięcy lub więcej niż jedną kurację,
jeżeli ich cykl produkcyjny jest krótszy niż rok , dane zwierzęta gospodarskie ani produkty z nich otrzymane nie
mogą być wprowadzane do obrotu jako ekologiczne, a chów zwierząt gospodarskich musi być poddany
konwersji.
Na potrzeby organu kontroli lub jednostki certyfikującej należy prowadzić ewidencję dokumentacji
potwierdzającej wystąpienie tego rodzaju okoliczności.
10. Akty prawne dotyczące rolnictwa ekologicznego:
Rozporządzenie Rady nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania
produktów ekologicznych (Dz.U.L. 189 z 20.07.2007 r, s.1) .
Rozporządzenie Rady (WE) nr 967/2008 z dnia 29 września 2008 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr
834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych.
ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady
wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów
ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli.
Sprostowanie do rozporządzenia Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiającego
szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i
znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli
(Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 250 z dnia 18 września 2008 r.)
ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 1254/2008 z dnia 15 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie
(WE) nr 889/2008 ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w
sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji
ekologicznej, znakowania i kontroli
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 710/2009 z dnia 5 sierpnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr
889/2008 ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w odniesieniu
do ustanawiania szczegółowych zasad dotyczących ekologicznej produkcji zwierzęcej w sektorze akwakultury i
ekologicznej produkcji wodorostów morskich
ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 1235/2008 z dnia 8 grudnia 2008 r. ustanawiające szczegółowe
zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w odniesieniu do ustaleń dotyczących przywozu
produktów ekologicznych z krajów trzecich
USTAWA z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz.U. 09. Nr 116, poz. 975)
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 22 października 2009 r. w sprawie
wzoru formularza wykazu producentów, którzy spełnili wymagania dotyczące produkcji w rolnictwie
ekologicznym, oraz sposobu jego przekazywania
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 17 lutego 2005 r. w sprawie wzoru
formularza wykazu producentów podlegających kontroli upoważnionej jednostki certyfikującej
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 1 lipca 2004 r. w sprawie określenia
jednostki organizacyjnej kwalifikującej nawozy i środki poprawiające właściwości gleby do stosowania w
rolnictwie ekologicznym oraz prowadzącej wykaz tych nawozów i środków
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 1 lipca 2004 r. w sprawie określenia
jednostki organizacyjnej kwalifikującej środki ochrony roślin do stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz
prowadzącej wykaz tych środków