Geneaologia żydowskich nazwisk rodowych

Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
Genealogia żydowskich nazwisk rodowych.
(Uwagi ogólne)
Genealogia żydowskich nazwisk rodowych w myśl przepisów o księgach stanu cywilnego (w tym
metrykalnych) nie jest tak odległa jak by się początkowo wydawało.
Do końca XVIII wieku Żydzi zamieszkujący centralną i wschodnią Europę nie posiadali nazwisk
dziedzicznych we współczesnym rozumieniu. Nie znaczy to, że do identyfikacji wystarczało im tylko samo
imię. Podobnie jak inne narody: obok imienia używali nazw miejsca pracy, urodzenia czy pochodzenia,
wykonywanego zawodu itp., dodając do tego imię ojca lub matki.
Znacząca próbę uporządkowania tej kwestii została podjęta na ziemiach polskich będącymi pod
zaborami pruskim i austriackim pod koniec XVIII wieku. Uregulowania tego zagadnienia dokonano w zaborze
austriackim ustawą w roku 1782r podpisaną przez cesarza Józefa II, wprowadzającą tym samym obowiązek
posiadania stałych nazwisk przez Żydów.. W roku 1787 zostały założone „Izraelickie księgi Metrykalne”.
Podobnie postąpiono w zaborze pruskim w 1797r. regulując aktem prawnym o nazwie „General - Juden
Reglement”. Władze austriackie i pruskie dążąc do germanizacji Żydów, preferowały przy nadawaniu nazwisk
nazwy osobowe o niemieckim brzmieniu, początkowo od imienia ojca. Nadawali je w imieniu starosty
urzędnicy państwowi. W owym czasie panowała moda na nazwiska o brzmieniach bardziej poetyckich.
Preferowano nazwiska tzw. „ładniejsze” które, pochodziły od nazw metali lub kamieni szlachetnych oraz
kwiatów. Mało prestiżowymi były nazwiska pochodzenia odzwierzęcego. W konsekwencji o nadaniu nazwiska
decydować mogła dość często gratyfikacja pieniężna wręczana lokalnemu urzędnikowi.
W zaborze rosyjskim (na terenach Królestwa Polskiego) od 1821 roku Żydzi, podobnie jak inni
obywatele, zmuszeni byli przybrać nazwiska dziedziczne. Należy podkreślić, że nie zawsze mogli sami
decydować o wyborze nazwiska. Bardzo często zależało to od urzędnika, który mógł narzucić swoją wolę.
Nazwiska Żydów zawierały różne elementy językowe. Spotykało się brzmienia hebrajskie, aramejskie,
niemieckie (bardzo liczne), jidysz, a nawet słowiańskie i inne. Żydzi którzy, przybyli do Królestwa Polskiego z
terenów niemieckojęzycznych posiadali typowo aszkenazyjskie 1 nazwiska z dostosowaniem do pisowni
polskiej zachowując oryginalną niemiecką wymowę fonetyczną. Żydzi, którzy od początku swojej emigracji z
krajów Bliskiego Wschodu zamieszkali na terenie Polski tworzyli nazwiska rodowe od swoich hebrajskich
imion dodając jedynie polskie końcówki, przez co nie można ich zakwalifikować do typowo aszkenazyjskich.
Cechą charakterystyczną nazewnictwa żydowskiego jest hybrydalność nazwisk, np. do hebrajskiego lub
słowiańskiego tematu (rdzenia) dodawano końcówkę z innego języka.
Poniżej prezentuję niektóre akty prawne wydawane w Królestwie Polskim, które regulowały
posiadanie i używanie pełnego imienia i nazwiska przez społeczność żydowską.
Aszkenazyjczycy (hebr,
‫)םי‬, utożsamiano ich w średniowieczu z zamieszkiwaniem na terenie Niemiec. Lepiej
charakteryzuje tą grupę określenie mieszkujących w Europie środkowej (wschodniej i częściowo zachodniej). Do czasu
Szoah posługiwali się specyficznym językiem jidysz, co obok różnic religijnych było podstawową cechą odróżniającą
ich od Żydów sefardyjskich. Aszkenazyjczycy stworzyli w tym języku odrębną kulturę i odrębną tożsamość.
1
1
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
2
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
3
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
4
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
Poniżej akt prawny z 7 września 1830 roku a ogłoszonego w dniu 27 października 1930 roku
mówiący o Dozorach Bożniczych, prowadzeniu Urzędów Stanu Cywilnego i Księgach Stanu Cywilnego oraz
dokonywania w nich zapisów.
5
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
6
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
7
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
8
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
9
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
10
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
11
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
12
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
13
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
14
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
15
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
16
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
Powyżej prezentowany dokument z 7.09.1830r ustanawia też bardzo ważną sprawę związaną z
funkcjnkcjonowaniem społeczności żydowskiej a mianowicie: w Artykule I „ Istniejące dziś Parafie (które
odtąd nazywać się mają Okręgami Dozorów Bożniczych)…..”.
Ukaz Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego o zakazie powszechnie ponującemu zwyczajowi
zmiany nazwisk przy przechodzeniu Żydów na którekolwiek wyznanie chrześcijańskie. Poniższy akt prawny
został wydany 13/25 czerwca 1850 roku a ogłodzony 6/18 listopada 1850roku.
17
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
18
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
19
Copyright © 2011 Zdzisław Kalinowski
I tak więc rozpoczęła się około połowy XIX wieku historia tworzenia rodowych nazwisk
żydowskich w Królestwie Polskim a tym samym i w Rejowcu.
20