Ekspansja klonalna Różnicowanie Aktywacja Rozpoznanie

Rozdział 5 – Odporność typu komórkowego zależna od limfocytów T 5R]SR]QDQLH
DQW\JHQX
$3&
$NW\ZDFMD (NVSDQVMD
NORQDOQD 5yĪQLFRZDQLH
']LHZLF]H
,/5
OLPIRF\W\7
&'OXE &\WRNLQ\
&'
QS,/
103
)XQNFMH
HIHNWRURZH
&'$NW\ZDFMD
PDNURIDJyZ
OLPIRF\WyZ%
(IHNWRURZHOLPIRF\W\7 LQQ\FKNRPyUHN
SRPRFQLF]H&'OXE &'=DELMDQLH
F\WRWRNV\F]QH&'
]DNDĪRQ\FK
NRPyUHN
DNW\ZDFMD
PDNURIDJyZ
/LPIRF\W\7SDPLĊFL
&'OXE&'
1DU]ąG\OLPIDW\F]QH
7NDQNLREZRGRZH
RYCINA 5-3 Etapy aktywacji limfocytów T. Dziewicze limfocyty T rozpoznają z jednej strony antygeny peptydowe
prezentowane w połączeniu z cząsteczkami MHC na powierzchni komórek prezentujących antygen, z drugiej – inne sygnały (nie
przedstawione na tej rycinie). W odpowiedzi na stymulację, limfocyty T produkują cytokiny, m.in. interleukinę 2 (IL-2), oraz zwiększają
ekspresję receptorów dla tych cytokin, co na drodze autokrynnego pobudzenia prowadzi do proliferacji aktywowanych komórek
i wynikającej z niej ekspansji klonalnej limfocytów T. Niektóre z potomnych limfocytów różnicują się w kierunku komórek efektorowych (odgrywających liczne role w komórkowej odpowiedzi immunologicznej (CMI)), oraz komórek pamięci, które zdolne są do
przetrwania przez długi okres. APC – komórki prezentujące antygen; CTL – cytotoksyczne limfocyty T, IL-2R – receptor dla IL-2.
właściwości i funkcji efektorowych, które zostaną
opisane w dalszej części tego rozdziału. Zasadnicze znaczenie dla funkcji limfocytów T ma ich
kontrolowana migracja do różnych tkanek organizmu. Jak to zostało opisane we wcześniejszych
rozdziałach, dziewicze limfocyty T nieustannie
krążą we krwi, docierając do obwodowych narządów limfatycznych w poszukiwaniu obcych
antygenów białkowych. Antygeny drobnoustrojów transportowane są z miejsca zakażenia do
obwodowych narządów limfatycznych, które są
też stałym celem wędrówki dziewiczych limfocytów T. Antygeny są następnie przetwarzane
i prezentowane w połączeniu z cząsteczkami
MHC na powierzchni komórek dendrytycznych
pełniących rolę komórek prezentujących antygen
(antigen presenting cells ‒ APC) będących najbardziej efektywnymi stymulatorami dziewiczych
limfocytów T (zob. rozdział 3). Kiedy limfocyt T
rozpoznaje antygen, który jest przejściowo związany z komórką dendrytyczną, inicjowany jest
program jego aktywacji. Aktywowane limfocyty T opuszczają następnie narządy limfatyczne
i migrują najchętniej w kierunku miejsca zapalenia, czyli głównego źródła antygenu. Szczegółowa kontrola tego procesu została opisana
w rozdziale 6.
Po przedstawieniu zjawisk opisanych powyżej, można przystąpić do szczegółowego opisu
bodźców niezbędnych do aktywacji i regulacji
funkcji dziewiczych limfocytów T. Do trzech
głównych bodźców niezbędnych do pełnej aktywacji limfocytów T należą: inicjujące ten proces
rozpoznanie antygenu, nasilająca aktywację limfocytów T kostymulacja oraz aktywność cytokin
mających zdolność do wzmacniania i ukierunkowywania odpowiedzi immunologicznej na często
wysoce wyspecjalizowane i zróżnicowane szlaki.
W dalszej części tego rozdziału opisano sygnały
biochemiczne, które zostają uruchomione w czasie rozpoznawania antygenu i wykorzystane do
ukierunkowania biologicznej odpowiedzi limfocytów T.
ROZPOZNANIE ANTYGENU I KOSTYMULACJA
Inicjacja odpowiedzi immunologicznej związanej
z limfocytami T wymaga licznych receptorów,
znajdujących się na powierzchni tych komórek,
mających zdolność rozpoznawania ligandów
związanych z APC. Swoisty dla antygenu receptor limfocytów T (T cell receptor ‒ TCR) rozpoznaje przyłączone do cząsteczki MHC peptydy,