Skuteczność – wzrost sprzedaży, beneficjenci RiMP
advertisement
Ewaluacja ex post sektorowego komponentu MSP Phare 2003 2003/004-379/05.02 Wsparcie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw Inwestycje MSP w Technologie i Innowacje Dla Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości 16 kwietnia 2008r. Prezentację przedstawili: Anna Kowalewska, Jacek Szut, Witold Załęski © 2005 Research International. No part of these materials may be used, reproduced or adapted without the prior written consent of the copyright owner. All rights reserved Komponent sektorowy Phare 2003 SSG 3 Ewaluacja ex-post sektorowego komponentu MSP Phare 2003 Cele Ogólny osiągnięcie wyższego poziomu spójności gospodarczej i społecznej w odniesieniu do konkurencyjności gospodarki, poprzez strukturalne dostosowania i modernizację sektora produkcji i usług Bezpośrednie wzrost konkurencyjności sektora MSP wzrost innowacyjności w sektorach produkcji i usług zmiana struktury zatrudnienia i zmniejszenie udziału zatrudnienia w sektorach przemysłowych, które są w fazie schyłkowej lub przechodzą restrukturyzację Fundusze dotacji: Rozwój i modernizacja przedsiębiorstw w oparciu o nowe technologie (RiMP) – dotacje na inwestycje, dotacje na doradztwo Ścieżki od innowacji do biznesu (SiB) – dotacje na inwestycje, dotacje na doradztwo 4 Ewaluacja ex-post sektorowego komponentu MSP Phare 2003 – fundusze dotacji Fundusz Dolny limit dotacji Górny limit dotacji Dofinansowanie Rozwój i modernizacja przedsiębiorstw – inwestycje (RiMP) Rozwój i modernizacja przedsiębiorstw doradztwo (RiMP) Ścieżki od innowacji do biznesu – inwestycje (SIB) Ścieżki od innowacji do biznesu doradztwo (SIB) 2 000 € 1 500 € 2 000 € 3 000 € 100 000 € 10 000 € 100 000 € 30 000 € do 30% kosztów w powiecie miasta Warszawa i Poznań do 40% kosztów w powiecie miasta Wrocław, Kraków, Gdańsk i Sopot do 50 % kosztów we wszystkich innych powiatach do 50% kosztów inwestycji do 30% kosztów w powiecie miasta Warszawa i Poznań do 40% kosztów w powiecie miasta Wrocław, Kraków, Gdańsk i Sopot do 50 % kosztów we wszystkich innych powiatach do 50% kosztów inwestycji 5 Ewaluacja ex-post sektorowego komponentu MSP Phare 2003 – zrealizowane umowy RiMP – doradczy RiMP – inwestycyjny złożono 76 wniosków złożono 1224 wniosków podpisano 37 umów podpisano 393 umowy zrealizowano 31 projektów zrealizowano 367 projektów SiB – doradczy SiB – inwestycyjny złożono 7 wniosków złożono 79 wniosków podpisano 3 umowy podpisano 31 umów zrealizowano 3 projekty zrealizowano 29 projektów Łącznie zrealizowano 430 projektów (34 doradcze, 396 inwestycyjne) 6 Ewaluacja ex-post sektorowego komponentu MSP Phare 2003 – środki finansowe Alokacja Ogółem RiMP 20,2 mln 13,2 mln środki Phare 7 mln polskie środki publiczne Zakładany wkład własny polskiego sektora prywatnego wynosił 20,2 mln 0,53 mln środki Phare 0,71 mln SIB 0,18 mln polskie środki publiczne Zakładany wkład własny polskiego sektora prywatnego wynosił 0,71 mln Dane na podstawie Fiszki projektowej 7 METODOLOGIA 8 Cel i metodologia ewaluacji Główny cel: uzyskanie pogłębionej wiedzy o efektach Sektorowego Komponentu MSP Phare 2003 Wsparcie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw Inwestycje MSP w Technologie i Innowacje Metody badawcze: badanie danych zastanych (desk research) wspomagane komputerowo wywiady telefoniczne (CATI) – beneficjenci funduszu inwestycyjnego Rozwój i modernizacja przedsiębiorstw w oparciu o nowe technologie (N=212) Wszystkie wyniki badań ilościowych dot. beneficjentów funduszu inwestycyjnego RiMP. Przeprowadzenie badania ilościowego beneficjentów pozostałych funduszy było niemożliwe ze względu na niewielkie liczebności. indywidualne wywiady pogłębione (IDI): - Fundusz inwestycyjny Rozwój i modernizacja przedsiębiorstw w oparciu o nowe technologie (N=7) - Wsparcie na doradztwo Rozwój i modernizacja przedsiębiorstw w oparciu o nowe technologie (N=8) - Fundusz inwestycyjny Ścieżki od innowacji do biznesu (N=8) - Wsparcie na doradztwo Ścieżki od innowacji do biznesu (N=2) 9 Cel i metodologia ewaluacji Metody badawcze cd.: Grupy wspólne dla ewaluacji ex post komponentu sektorowego i regionalnego MSP Phare 2003 indywidualne wywiady pogłębione (IDI): - Pracownicy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (N=8) - Pracownicy Regionalnych Instytucji Finansujących (N=10) - wielokrotni beneficjenci, korzystający w przeszłości z Phare (N=20) zogniskowany wywiad grupowy (FGI): - Pracownicy Regionalnych Instytucji Finansujących (N=1) 10 TRAFNOŚĆ 11 Wzrost konkurencyjności sektora MSP Trafność Odzwierciedlenie potrzeb, ale efekty interwencji widoczne w skali jednostkowej – bezpośrednich beneficjentów. Wpływ na sektor – efekt skumulowany wszystkich programów adresowanych do MSP Wzrost innowacyjności w sektorach produkcji i usług Odzwierciedlenie potrzeb, ale silna bariera świadomościowa Do SiB kierują się z reguły beneficjenci posiadający skonkretyzowane plany inwestycyjne Ja zawsze w swoim życiu zawodowym byłem zainteresowany innowacjami i rozwijaniem takich przedsięwzięć… pomyślałem sobie ten program jest dla mnie... Zajmowałem się programowaniem, projektowaniem… była szansa, aby firmę podnieść na wyższy poziom… Znalazłem (firma) w kluczowym momencie działania, musiałem skorzystać z tego programu… 12 Trafność – bariery Opóźnienie uruchamiania środków przedakcesyjnych adresowanych do MSP SPO WKP Działanie 2.3 – nie mniej niż 10 tys. PLN, nie więcej niż 1.250 mln PLN Działanie 2.3 zakres – niemal cały proces inwestycyjny, w tym również prace budowlano - montażowe SPO WKP Działanie 2.1 – nie mniej niż 2.5 tys. PLN, nie więcej niż 250 tys. PLN limity dotacji większe większy zakres działań na Działanie 2.1 zakres – doradztwo w zakresie jakości, prowadzenie przedsiębiorstwa kwalifikowanych rynku UE, innowacji i nowych technologii, wprowadzania produktów na nowe rynki zagraniczne, tworzenia sieci kooperacyjnych przedsiębiorstw, łączenia przedsiębiorstw, pozyskiwanie zewnętrznego finansowania na rozwój działalności 13 Trafność – bariery Liczba wniosków Komponent sektorowy (razem) 1386 Fundusze Inwestycyjne komponentu sektorowego 1303 Fundusze Doradcze komponentu sektorowego 83 6111 Phare 2003 (inwestycyjne) Phare 2003 (doradcze) 898 7009 Phare 2003 Działanie 2.3 (inwestycyjne) Działanie 2.1 (doradcze) Zdecydowanie większe zainteresowanie udziałem w SPO WKP 21677 4688 14 Trafność – bariery Doradztwo mniej ważne dla przedsiębiorców „niezaspokojony głód” inwestycyjny (środki trwałe) zdaniem przedsiębiorców - doradztwo jest gorsze bo nie przynosi od razu wymiernych korzyści 4688 Liczba wniosków do funduszy doradczych sektorowego Phare 2002, Phare 2003 i SPO WKP (Działanie 2.1) 83 Komponent sektorowy Phare 2003 Liczba wniosków po wyłączeniu działań związanych z poprawą jakości 2058 1734 181 Komponent Działanie 2.1 SPO sektorowy Phare WKP 2002 dystans wobec firm doradczych – ja lepiej znam specyfikę mojego przedsiębiorstwa doradztwo – kolejny etap rozwoju firmy – najpierw inwestycje, później doradztwo brak możliwości połączenia doradztwa z inwestycjami (krótki okres wdrażania Phare 2003) – ale „łączenie” zwiększa ryzyko instrumentalizacji doradztwa 15 Trafność – kryteria doboru Bariera rozwoju sektora MSP trudny dostęp do profesjonalnego doradztwa niska świadomość potrzeby wykorzystywania doradztwa Fundusze doradcze - kryterium selekcyjne – korzystanie w przeszłości przynajmniej z jednego projektu doradczego o co najmniej takiej samej wartości jak wartość projektu, którego dotyczył wniosek Inwestycyjny SIB Adresat pomocy musiał działać na rynku krócej niż rok i jednocześnie musiał wykazać się zdolnością finansową do prowadzenia działalności co najmniej 5 lat od zakończenia projektu 16 Trafność – deadweight, beneficjenci RiMP Czy gdyby Pana(i) firma nie otrzymała dotacji, to inwestycja zrealizowana dzięki dotacji zostałaby przeprowadzona: 1. W większym zakresie 2. W takim samym zakresie 3. W mniejszym zakresie 1. W szybszym terminie 4. W ogóle nie zostałby przeprowadzona 2. W takim samym terminie 3. W późniejszym terminie A czy inwestycja zostałaby zrealizowana? mniejszy zakres i późniejszy termin inwestycji 50% taki sam zakres, ale późniejszy termin inwestycji 31% N=199 taki sam zakres i taki sam termin inwestycji 10% mniejszy zakres, ale późniejszy termin inwestycji 9% brak inwestycji 6% N=212 17 SKUTECZNOŚĆ Skuteczność – wzrost sprzedaży, beneficjenci RiMP Firmy deklarujące wzrost i konkretną jego wielkość procentową Deklarowany średni wzrost w % 22,7 Średnia szacowana stopa wzrostu w % „będącego skutkiem programu” (po uwzględnieniu wagi) 10,3 Średni szacowany wzrost sprzedaży „będący skutkiem programu” (po uwzględnieniu wagi) 2 315 000 zł Średnia wielkość dotacji Koszt wzrostu sprzedaży o 1 zł 126 374 zł 5 gr. 19 Skuteczność – nowe miejsca pracy, beneficjenci RiMP W jednym przedsiębiorstwie powstały średnio 24 nowe miejsca pracy Ale średnio 9,7 etatów było pochodną dotacji Powstało około 3 560 nowych miejsc pracy (Łącznie Phare 2003 8060 nowych miejsc pracy) Koszt stworzenia jednego nowego miejsca pracy wyniósł 8 290 PLN Wzrost wartości funduszu płac wyniósł 18,7% Wzrost wartości funduszu plac będący efektem dotacji wyniósł 7,3% 20 Skuteczność – rezultaty, produkty ZAKŁADANE Rezultaty Wzrost inwestycji w sektorze MSP Zwiększenie wydajności produkcji i poprawa jakości w sektorze MSP OSIĄGNIĘTE Ale w obrębie grupy beneficjentów – wpływ na sektor – skumulowany efekt wszystkich Phare Zwiększenie udziału w sektorach innowacyjnych Zwiększenie liczby utworzonych i utrzymanych miejsc pracy w sektorze MSP Produkty 24 – 45 MSP rozwijających plany i strategiczne programy rozwoju przy użyciu nowych technologii 33 500 – 600 MSP zainwestuje we wprowadzenie nowoczesnych technologii i maszyn 396 5 beneficjentów zdobędzie nowe umiejętności biznesowe i rozwinie nowe działania biznesowe w oparciu o innowacje 32 21 Skuteczność – interwencja, czy inne czynniki? Wzrost zatrudnienia – 65% beneficjentów RiMP 12% 5% Wzrost przychodów ze sprzedaży – 79% beneficjentów RiMP 5% 6% Wzrost nakładów inwestycyjnych – 58% beneficjentów RiMP 5% 15% 4% 23% Wzrost wartości funduszu płac – 85% beneficjentów RiMP 5,2 4,8 W bardzo dużym stopniu 4,4 W ogóle 3,6 Średnia wpływu uczestnictwa w RiMP Skala 0 – brak wpływu, 9 – w bardzo dużym stopniu wzrost zatrudnienia wzrost przychodów ze sprzedaży wzrost nakładów inwestycyjnych wzrost wartości funduszu płac 22 Skuteczność – sytuacja społeczno-gospodarcza 120 115 110 105 100 Produkt krajow y brutto Spożycie indyw idualne Nakłady na środki trw ałe 95 90 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 120 115 110 105 100 przemysł budownictwo 95 usługi rynkowe 90 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 23 Skuteczność – sytuacja społeczno-gospodarcza Stopa bezrobocia 20,0 20,0 19,0 17,5 16,4 14,3 12,2 16,0 15,1 14,9 13,2 17,6 14,8 13,1 10,3 10,4 11,4 6,5 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 24 Skuteczność – inne czynniki… wysoka dynamika PKB spożycie indywidualne nakłady inwestycyjne budownictwo produkcja przemysłowa usługi rynkowe dynamiczny spadek bezrobocia migracja – Anglia, Irlandia, Szkocja... presja płacowa tworzenie nowych miejsc pracy problemy ze znalezieniem pracowników łatwiejszy dostęp do zewnętrznych, komercyjnych źródeł finansowych zmniejszenie oprocentowania kredytów dla przedsiębiorstw akcja kredytowa nastawiona na MSP złagodzenie obaw przed nietrwałością wzrostu gospodarczego 25 Skuteczność – doświadczeni vs. niedoświadczeni beneficjenci niedoświadczeni – rzadziej deklarują poprawę szeregu wskaźników, ale częściej poprawa wiązana jest z uczestnictwem w Phare 2003 doświadczeni – zmiany skumulowanym efektem więcej niż jednej interwencji doświadczeni – większy potencjał inwestycyjny – wielkość dotacji Phare 2003 ma relatywnie niską wagę w odniesieniu do całości wydatków inwestycyjnych 69% Otrzymali wsparcie przed Phare 2003 N=71 Więcej niż jedna umowa z Phare 2003 N=22 Otrzymali wsparcie po Phare 2003 Nie ubiegali się o wsparcie przed i po Phare 2003 89% 62% 92% 86% 100% 68% wzrost zatrudnienia 100% wzrost inwestycji 77% 88% N=84 wzrost wartości sprzedaży 65% wzrost funduszu płac 93% 51% N=61 69% 48% 74% 26 Skuteczność – przełamywanie istotnych problemów sektora MSP niski poziom konkurencyjności polskiego sektora MSP na rynku UE większość beneficjentów RiMP (89%) odczuwała poprawę pozycji konkurencyjnej, ale sam program nie jest bezpośrednim katalizatorem działań eksportowych wśród eksporterów ocena wpływ programu na możliwość poszerzania rynków zbytu (nowe rynki zagraniczne) była znacznie korzystniejsza niż w grupie firm bez doświadczenia eksportowego (średnia 4,8 wobec 2,2) niska stopa inwestycji interwencja przyczyniła się do podniesienia stopy inwestycji efekt deadweight – tylko 10% beneficjentów przeprowadziłoby samodzielnie analogiczną inwestycje (zgodność co do zakresu i harmonogramu wdrażania) wzmocnienie możliwości inwestycyjnych – bardziej dostrzegalne w mikroprzedsiębiorstwach Średnia wielkość inwestycji zrealizowanej dzięki udziałowi w RiMP Phare 2003 na jednego zatrudnionego: Mikroprzedsiębiorstwa – 9 314 zł (średnia dla całej populacji mikro – 3 500 zł)* Małe przedsiębiorstwa - 1 314 zł (średnia dla całej populacji małych – 10 800 zł)* Przedsiębiorstwa średniej wielkości – 888 zł (średnia dla całej populacji średnich – 14 300 zł)* *Wielkość inwestycji na jednego zatrudnionego dla całej populacji na podstawie danych GUS. Dane za rok 2005 27 Skuteczność – przełamywanie istotnych problemów sektora MSP dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania współfinansowanie z reguły ze środków własnych przedsiębiorstwa (2/3 beneficjentów) po zakończeniu inwestycji chętnie sięgano po kredyty i pożyczki mimo zakończenia kapitałochłonnej inwestycji ale przy łatwiejszym dostępie do kredytów niż miało to miejsce w przeszłości po zakończeniu inwestycji przedsiębiorstwa chętniej sięgają również po finansowanie ze środków publicznych rozmowy z beneficjentami pokazały, że: nie sprawdziły się obawy związane z korzystaniem ze środków publicznych pojawił się pozytywny dysonans poznawczy – „trzeba było planować z większym rozmachem, nie być zbyt zachowawczym” 28 Skuteczność – przełamywanie istotnych problemów sektora MSP nienowoczesne metody produkcji / świadczenia usług 60% firm uznało, że wpływ RiMP na poprawę tego aspektu był duży (oceny 8 i 9 na skali 0-9) najlepiej oceniany obszar wpływu (beneficjenci RiMP) podobne opinie wśród beneficjentów funduszy doradczych – program choć nie bezpośrednio, to przyczyniał się do zwiększenia nowoczesności przedsiębiorstw trudny dostęp do nowych technologii i innowacji, niski poziom innowacyjności beneficjenci stosunkowo rzadko postrzegali zrealizowane inwestycje jako innowacyjne, znacznie częściej jako po prostu nowoczesne problem z rozumieniem innowacyjności – nie wiedziałem, czy to działanie jest innowacyjne, ale powiedziano mi, że tak... silnie skonkretyzowane potrzeby inwestycyjne (też doradztwo) były często łączone z pojęciem innowacyjności ograniczony dostęp do profesjonalnego doradztwa w dalszym ciągu istnieje problem nieprofesjonalnych firm doradczych korzystanie z doradztwa tylko nieznacznie poprawiało wskaźnik skuteczności ubiegania się o wsparcie trudności w ocenie projektów doradczych (nie występowały wśród doświadczonych beneficjentów i firm mających skonkretyzowane oczekiwania) 29 Skuteczność – działania administracji centralnej i RIF sprawna realizacja mimo nakładania się SPO WKO i krótkiego okresu wdrażania Phare 2003 umiejętne dyskontowanie nagromadzonego kapitału wiedzy (kumulacja doświadczeń poprzednich edycji) dobra współpraca z RIF – bazowanie na wypracowanym wcześniej modelu współpracy ale pojawiały się problemy z uzyskaniem informacji zwrotnej o projektach, które uzyskały pozytywną rekomendację PAPR stosunkowo mała liczba wnioskodawców, beneficjentów – mniejsze obciążenie mniejsza rotacja kadr (szczególnie po stronie PARP) w przypadku RIF – częstsze przypadki rotacji, zakłócenia pamięci instytucjonalnej (ale nie było to zjawisko tak częste jak w Phare 2002) 30 Skuteczność – bariery Bariery: biurokracja – zbyt rozbudowana, a w efekcie z jednej strony postrzeganie procesu aplikowania i rozliczenia jako czasochłonnego i kapitałochłonnego spadek opłacalności korzystania z funduszy doradczych w relacji do nakładów związanych z koniecznością wynajęcia firmy doradczej (etap aplikowania do programu) Wszystkie programy pomocowe są skonstruowane dla przedsiębiorców, a w dużej mierze przedsiębiorcy nie są w stanie po nie sięgnąć, bo jak przedsiębiorca otwiera stronę internetową i wisi tam od razu 20 załączników, to on wali głową w ścianę, myśląc, od czego zacząć [RIF] O ile w przypadku programów inwestycyjnych rozumieją (przedsiębiorcy), że trzeba składać taką masę dokumentów i podpisywać w 50 miejscach i czekać parę miesięcy na tę dotację, o tyle w przypadku małych dotacji doradczych, rzędu czasem 10, 15 tys. złotych, zgłaszają zastrzeżenia, że jest zbyt rozbudowana ta biurokracja i faktycznie jakbym miał policzyć pracochłonność związaną z obsługą takiego wniosku, to myślę, że koszt takiej obsługi jest dużo wyższy niż udzielona przedsiębiorcy dotacja [RIF] Jeżeli to dofinansowanie byłoby mniejsze niż 30 % to ja bym się nie schylał po to dofinansowanie. To jest ta procedura. Gdyby została uproszczona to już bym się schylał. Ale dzisiaj, przy tej procedurze ... Ja pamiętam te męki, jak my to wszystko przeżywaliśmy, żeby to wszystko wypełnić, dowiedzieć się o co im chodzi [beneficjent doradczego RiMP] 31 Skuteczność – bariery Bariery: ograniczenie wartości środka trwałego do 30 tys. Euro (w ramach jednego KŚT) – uniemożliwiło to czasem zakup najbardziej nowoczesnych urządzeń i ograniczało „apetyt” modernizacyjny przedsiębiorstw do urządzeń mieszczących się w podanej kwocie niektóre przedsiębiorstwa w ogóle nie mogły przystąpić do programu – cena nowoczesnych maszyn przekracza 30 tys. Euro My wiemy jakie były uwarunkowania, natomiast przedsiębiorcy nie musieli ich rozumieć i mieli taki problem, że z jednej strony konieczne było kupienie urządzeń nowych, z drugiej strony nie przekraczających wartości 30.000 euro. W wielu sytuacjach, to po prostu było niewykonalna, ponieważ za około 120.000 zł. tak nowoczesne urządzenie jakie chcieli, nie było do kupienia. I rzeczywiście stąd były kupowane urządzenia mniejsze, czy fragmenty linii… To też był ten problem. Z naszego punktu widzenia on musiał tak wyglądać, z punktu widzenia przedsiębiorcy był on dużym utrudnieniem, bo z jednej strony nowe, z drugiej nie droższe niż 30 000 euro .[RIF] rozwiązywanie umów po przekroczeniu (nawet nieznacznym) przez przedsiębiorcę limitu 30 000 EURO – brak możliwości wyrównania różnicy 32 Skuteczność – korzystne zmiany Korzystne zmiany: klarowność zapisów programowych dot. kosztów kwalifikowanych rezygnacja z wymogu kraju pochodzenia możliwość odejścia od zasady porównywania 3 ofert (w przypadku zamówienia powyżej 5 tys. Euro), w przypadku dokupowania sprzętu kompatybilnego technicznie z posiadanym (fundusze inwestycyjne) 33 EFEKTYWNOŚĆ 34 Efektywność – wykorzystanie środków 92% 85% kontraktacja wydatkowanie Niewielkie zainteresowanie funduszami doradczymi 24% 19% 19% 22% 6% RiMP inwestycyjny RiMP doradczy SIB inwestycyjny 6% SIB doradczy niewielkie zainteresowanie inwestycyjnym SIB – problemy z rozumieniem terminu innowacyjność, adresowany do nowopowstałych przedsiębiorstw – obawy przed konsekwencjami finansowymi nietrafionych lub błędnych pod względem formalnym inwestycji silna konkurencja ze strony SPO WKP 35 Efektywność – wykorzystanie środków, sektorowy vs. regionalny 99,6% 93,0% 92,0% 92,0% 85,0% 98,2% 87,8% 71,0% Kontraktacja po realokacji kontraktacja 52,0% wydatkowanie 39,0% 24,0% 19,0% 19,0% 22,0% 6,0% 6,0% RiMP inwestycyjny RiMP doradczy SIB SIB doradczy inwestycyjny FDI PRP PRPE TIdP 36 Efektywność – RiMP Phare 2003 vs. KFDI Phare 2002 Wymiar Fundusz inwestycyjny RiMP Phare 2003 KFDI Phare 2002 Stopień wykorzystania funduszu Phare 85% 80% Odsetek przedsiębiorstw deklarujących wzrost zatrudnienia 65% 56% Pod wpływem udziału w programie 62% 45% Odsetek przedsiębiorstw deklarujących wzrost nakładów inwestycyjnych 58% 56% Pod wpływem udziału w programie 49% 50% Odsetek przedsiębiorstw deklarujących wzrost funduszu płac 85% 68% Pod wpływem udziału w programie 65% b.d. Odsetek przedsiębiorstw deklarujących wzrost przychodów ze sprzedaży 79% 70% Pod wpływem udziału w programie 74% 64% Średni koszt uzyskania jednostkowego efektu brutto po stronie wzrostu przychodów (o 1 zł) Wszystkie firmy – 6 gr Firmy deklarujące wzrost przychodów – 5 gr Wszystkie firmy – 6 gr Firmy deklarujące wzrost przychodów – 5 gr Średni koszt uzyskania jednostkowego efektu brutto po stronie wzrostu zatrudnienia (o 1 miejsce pracy) 8 290 zł 31 000 zł 37 Efektywność czy można było uzyskać podobne efekty przy mniejszym zaangażowaniu zasobów – nie Tylko 10% beneficjentów inwestycyjnego RiMP było zdolnych do samodzielnej realizacji całego procesu inwestycyjnego SiB (inwestycyjny) – firmy nowopowstałe mają utrudniony dostęp do kredytów – komponent sektorowy przełamywał barierę mniejsze limity wsparcia – nie Beneficjenci inwestycyjnego RiMP dwukrotnie częściej od beneficjentów KFDI Phare 2003 zwracają uwagę na zbyt niski limit dotacji (25% RiMP, 14% KFDI Phare 2002) Silna konkurencja ze strony oferującego większe limity dotacji SPO WKP ewentualne oszczędności Uroszczenie procedur – ubieganie się o wsparcie bez konieczności korzystania z usług firm doradczych Łączenie mało popularnych funduszy – mniejsze obciążenia po stronie RIF 38 UŻYTECZNOŚĆ 39 Użyteczność – nakłady inwestycyjne Czy w roku 2007 poziom nakładów inwestycyjnych ogółem w Państwa firmie, w stosunku do roku ubiegłego… (wzrośnie, zmaleje, nie zmieni się)? Ogółem (N=212) Mikro i małe przedsiębiorstwa (N=103) 58% wzrośnie 48% Średnie przedsiębiorstwa (N=109) 70% Odsetek przedsiębiorstw przypisujących wzrost nakładów na inwestycje udziałowi w programie 76% W jakim stopniu udział w programie wpłynął na wzrost nakładów inwestycyjnych – odpowiedzi wskazujące na postrzeganie wpływu (5-9) na skali od 0 do 9 53% OGÓŁEM (N=212) 49% Mikro i małe przedsiębiorstwa (N=38) Średnie przedsiębiorstwa (N=74) 40 Użyteczność – zatrudnienie Czy w roku 2007 poziom zatrudnienia ogółem w Państwa firmie, w stosunku do roku ubiegłego… …(wzrośnie, zmaleje, nie zmieni się) OGÓŁEM (N=212) Mikro i małe przedsiębiorstwa (N=103) Średnie (N=109) 65% wzrośnie 53% 77% Odsetek przedsiębiorstw przypisujących wzrost zatrudnienia udziałowi w programie W jakim stopniu udział w programie wpłynął na wzrost zatrudnienia – odpowiedzi wskazujące na postrzeganie wpływu (5-9) na skali od 0 do 9 78% 66% 59% OGÓŁEM (N=137) Mikro i małe przedsiębiorstwa (N=55) Średnie przedsiębiorstwa (N=81) 41 Użyteczność – pozycja konkurencyjna Jak Pan(i) sądzi, czy dzięki udziałowi w programie Phare 2003 pozycja konkurencyjna Pana(i) firmy na rynku? nie zmieniła się 11% nieznacznie się poprawiła 39% 89% badanych zadeklarowało, znaczną lub nieznaczną poprawę pozycji konkurencyjnej w skutek uczestnictwa w komponencie sektorowym Phare 2003 znacznie się poprawiła 50% 57% 43% Jak Pan(i) sądzi, czy dzięki udziałowi w programie Phare 2003 pozycja konkurencyjna Pana(i) firmy na rynku? Ocena zmiany pozycji konkurencyjnej według wielkości przedsiębiorstw 46% 33% 9% 11% mikro i małe przedsiębiorstwa (N=103) średnie (N=105) 42 Użyteczność – pozycja konkurencyjna To jest coś, co nam ułatwia życie i pozwala obniżyć ceny, co wiadomo jest niebagatelne i na pewno nie jest bez znaczenia [inwestycyjny RiMP] Poprawa wizerunku firmy poprzez lepszą jakość i nowoczesny sposób świadczenia usług oparty na technologiach internetowych. Usprawnienie… poprawa komfortu pracy pracownikom firmy – absolutnie tak… Obniżenie kosztów działalności – to na pewno… Zwiększenie zatrudnienia – tak… [inwestycyjny RiMP} Na początku zatrudniałem jednego pracownika, w tej chwili pięciu, czyli interes na się tutaj kręci i to jest najważniejsze. Drugie, zaczynamy być widoczni, ogólnie jeżeli chodzi o ten rynek. Trzecie, możemy stworzyć dodatkowe miejsca pracy… możemy się teraz zająć dystrybucją, ogólnie już nawet na całą Polskę [inwestycyjny SIB] Bez tego w ogóle bym nie ruszył z firmą… Nie spodziewałem się, że kupię… byłem przekonany, że zrobię to dopiero w odległym czasie. Teraz myślę o pobudowaniu budynku socjalnego, takiego z prawdziwego zdarzenia, pobudowaniu biura. To też mnie zaskoczyło, że będę mógł już to zrobić. Wszystko jest na plus. Nie wiem na jakim etapie się to zatrzyma. Wcześniej miałem więcej czasu pojechać do nadleśnictwa, zobaczyć surowiec i dostać taki, jaki chcę a teraz nie mam na to czasu, zlecam to komuś telefonicznie [inwestycyjny SIB] Projekt mi pozwolił na większe przychody. Umożliwił mi sprzedanie mojego oprogramowania w innych miastach jak: Suwałki, Mielno, Białystok, Warszawa, Kraków. Wszędzie gdzie się buduje mamy klientów [doradczy SIB] 43 Użyteczność – zarządzenia przedsiębiorstwem w aspekcie ubiegania się o środki publiczne Sektorowy Phare 2003 przyczynił się do trwałych zmian w zakresie zarządzenia przedsiębiorstwem, w tym w szczególności do wzrostu motywacji do korzystania z zewnętrznych źródeł finansowych Straciliśmy jeden rok. Bo w 2007 powinny wejść już programy, a zanosi się na to, że wejdą w 2008 r. To jest złe. Bo już teraz powinny być programy. Już powinniśmy składać. [inwestycyjny RiMP] Szukam, czy są jakieś programy, fundusze na rozwój. Śledzę kiedy się pokażą, bo mamy listopad, a jeszcze się na 2007 – 2013 aplikacje z żadnego programu nie pokazały [inwestycyjny RiMP} Jednak pojawia się niebezpieczeństwo „uzależnienia” od funduszy pomocowych oraz wypierania firm niedoświadczonych 81% Rozmowy z pracownikami RIF pokazały, że doświadczeni beneficjenci charakteryzują się większą skutecznością ubiegania się o wsparcie. 24% Beneficjenci inwestycyjnego RiMP Akualnie korzystający z dofinansowania z programów unijnych Zamierzający w najbliższych 12 miesiącach korzystać z programów unijnych 44 Użyteczność – czy było warto skorzystać? zdecydowanie tak 65% raczej nie 1% Czy gdyby dziś jeszcze raz mógł (mogła) Pan(i) podjąć decyzję o uczestnictwie w programie, to czy Pana(i) firma wzięłaby w nim udział? raczej tak 34% 75% N=212 23% Czy ogólnie rzecz biorąc, Pana(i) zdaniem efekty udziału firmy w programie Phare 2003 warte były poniesionych nakładów? 1% zdecydowanie tak zdecydowanie polecił(a)bym raczej nie 1% zdecydowanie nie nie wiem 69% raczej polecił(a)bym raczej odradził(a)bym raczej tak 0% 29% 0% zdecydowanie odradził(a)bym 1% nie wiem 1% Czy polecił(a)by Pan(i) uczestnictwo w programie o podobnym charakterze innym przedsiębiorstwom, czy też odradził(a)by Pan(i)? N=212 45 Użyteczność – formuła programu 85% beneficjentów RiMP uznało, że otrzymanych środków nie można było wykorzystać z lepszym pożytkiem dla firmy Spontanicznie pojawiały się sugestie, aby można było się również ubiegać o dotacje na inne, nie związane z innowacyjnością inwestycje Problemy z rozumieniem terminu innowacyjność (głównie beneficjenci SIB) O przyznaniu mi dotacji zadecydowała właśnie ocena pod kątem innowacyjności. Wiem, że z tym jest największy problem w tych dotacjach, bo w Polsce mało jest produktów, które można nazwać innowacyjnymi… [inwestycyjny RiMP] Wtedy nie widziano jak ta innowacyjność jest zdefiniowana… … bo to zależy jak się opiszę tą innowacyjność [inwestycyjny SIB] Ta innowacyjność, to była innowacyjność w firmie – ta firma zaczęła robić coś czego nie robiła wcześniej [inwestycyjny SIB] 46 Użyteczność –obsługa administracyjna Na ogół pozytywna ocena obsługi administracyjnej Proszę ocenić swoje ogólne niezadowolenie z obsługi, jaką spotkali się Państwo przy załatwianiu formalności związanych z uzyskaniem dotacji. 30% 23% Średnia ocen 3 N=212 20% 10% 7% 4% 2% 2% 0% - 5 [bardzo niezadowoleni] -4 -3 1% 1% -2 -1 0 1 2 3 4 5 [bardzo zadowoleni] Zarówno PARP, jak RIF Raczej pozytywnie 61% Zdecydowanie pozytywnie 28% N=212 Raczej negatywnie 5% Zdecydowanie pozytywnie 39% N=212 Zdecydowanie negatywnie 2% Ocena PARP Raczej pozytywnie 50% Jak Pan(i) ocenia współpracę z PARP (RIF) w zakresie obsługi projektu Państwa firmy? Raczej negatywnie 3% Ocena RIF 47 Użyteczność –system wdrażania Narzekano na nadmierną, zdaniem beneficjentów, biurokrację To jest takie wąskie gardło dla wielu przedsiębiorców. Ja mam wyższe wykształcenie, więc dla mnie, to co czytam, jest zazwyczaj w miarę zrozumiałe. Ale przy tych wnioskach rzeczywiście musiałem się pytać, bo sam nie rozumiałem, co tam jest napisane. Ja nie wiedziałem, czy taka rzecz, to jest taka, czy taka jest taka. Gdyby to w jakiejś przyjaźniejszej formie było podane. Nie wyobrażam sobie prostej, niewykształconej osoby, która weźmie długopis… i ma wypełnić wniosek [doradczy RiMP] … wielkie słowo – uproszczenie procedur. Na pewno uproszczenie wzorów dokumentów, nie jestem specjalistą, nie wyobrażam sobie w jaki sposób to zrobić i nie od tego jestem, ale na pewno uprościłbym całą metodologię związaną ze sposobem najpierw złożenia wniosku, a później rozliczania tego wniosku. Jest ona dość zawiła, sprawia wrażenie bardzo zawiłej, chociaż taka nie jest, ale same sformułowania, które są tam użyte, przykro mi stwierdzić, ale to jest biurokracja do n-tej potęgi, Tak jest niestety [inwestycyjny RiMP] Dlatego też często sięgano po usługi firm zewnętrznych Podczas planowania przedsięwzięcia – 17% W trakcie pisania wniosku o dotację – 54% Podczas realizacji inwestycji – 15% Podczas rozliczania dotacji – 26% Ale skorzystanie z usług firm zewnętrznych wcale nie gwarantowało „bezproblemowego” uzyskania wsparcia – 40% beneficjentów korzystających z usług firm doradczych musiało poprawiać wniosek Dylemat – czy procedury zbyt trudne, czy firmy doradcze nieprzygotowane? 48 Użyteczność – informacje o programie (dostępność) Korzystnie oceniano dostępność informacji o komponencie sektorowym Phare 2003 Jak Pan(i) ocenia dostępność informacji o programie Phare 2003? 57% N=212 19% 17% 4% bardzo łatwo dostępna raczej łatwo dostępna raczej trudno dostępna bardzo trudno dostępna 49 TRWAŁOŚĆ 50 Trwałość – plany inwestycyjne 90% 90% inwestycje w środki trwałe 79% unowocześnienie technologiczne firmy 75% szkolenie pracowników 61% marketing, promocja produktów 59% unowocześnienie technologii IT/ITC 51% projektowanie nowych produktów/usług 42% inwestycje w nieruchomości 35% wejście na rynki zagraniczne 83% 72% 65% 62% 51% 49% 43% 48% uzyskanie certyfikatów/znaków zgodności 35% zakup patentów, licencji 28% prowadzenie własnych prac B+R 25% specjalistyczne usługi doradcze zakup wyników prac B+R 85% 9% 35% 34% 41% Od czasu Phare 2003 W najbliższych 12 miesiącach 19% N=212 Mimo zrealizowania kapitałochłonnych inwestycji beneficjenci RiMP po zakończeniu programu kontynuowali szereg działań inwestycyjnych. Także w okresie najbliższych 12 miesięcy firmy deklarowały wysoką aktywność inwestycyjną 51 Trwałość – plany inwestycyjne wejście na rynki zagraniczne 14 projektowanie nowych produktów/usług 11 marketing, promocja produktów 11 zakup wyników prac B+R 10 specjalistyczne usługi doradcze 9 inwestycje w nieruchomości 9 szkolenie pracowników 8 prowadzenie własnych prac B+R 7 zakup patentów, licencji 6 unowocześnienie technologii IT/ITC 6 unowocześnienie technologiczne firmy 6 uzyskanie certyfikatów/znaków zgodności inwestycje w środki trwałe Dynamika 5 0 Jedynie w przypadku inwestycji w środki trwałe dynamika działań inwestycyjnych uzyskała wartość 0. Ale ten obszar aktywności inwestycyjnej cieszył się dużą popularnością po zakończeniu programu, a także wysoki odsetek respondentów planował w okresie najbliższych 12 miesięcy kontynuować rozwój poprzez nakłady na środki trwałe. 52 Trwałość – sektorowy vs. regionalny Beneficjenci RiMP w porównaniu z beneficjentami FDI częściej planowali prowadzić działania inwestycyjne w okresie najbliższych 12 miesięcy Ale komponenty były adresowane do różnych grup docelowych. W przypadku RiMP były to przedsiębiorstwa dysponujące większym potencjałem rozwojowym, nastawionych na realizację dużych projektów W przypadku FDI z firmami nastawionymi na dokonanie modernizacji. FDI zmniejszenie aktywności inwestycyjnej – proces naturalny, w następstwie zaspokojenia potrzeb inwestycyjnych 53 Trwałość – efekty trwałe, czy tymczasowe? Innowacyjność – trwałość silnie związana ze skłonnością przedsiębiorstw do prowadzenia procesów modernizacyjnych. Niektórzy beneficjenci podkreślali, że będą maksymalizować okres użytkowania zakupionych maszyn i urządzeń – krótkotrwały efekt innowacyjności Inni z kolei spontanicznie wskazywali na konieczność systematycznej wymiany sprzętu, maszyn i urządzeń jako nieodzownego elementu zachowania przewagi konkurencyjnej i rozwoju firmy Doradztwo – trwałość efektów w zależności od skłonności do implementacji produktów doradczych oraz ponawiania korzystania z doradztwa Badani na ogół wykorzystywali zakupione usługi doradcze; byli z nich zadowoleni, co zwiększało zarówno chęć, jak umiejętność korzystania z usług doradczych 54 Trwałość – zaplecze administracyjne Umiejętne dyskontowanie nabytych doświadczeń Ale niepełne wykorzystanie nabytej wiedzy przy realizacji SPO WKP zmiany proceduralne – konieczność nauki, szkoleń Zaburzenie trwałości – głównie RIF – w efekcie rotacji kadrowych Zmiany, choć nie masowe, to odczuwalne przez pracowników PARP. W efekcie osłabienie „pamięci instytucjonalnej”. Stabilność prawa – podtrzymanie trwałości. Im więcej zmian w procedurach, tym większe zagrożenie dla trwałości 55 Trwałość – profesjonalne zaplecze świadczące usługi doradcze MSP Proces rozłożony w czasie Obawy przed utratą dotacji w przypadku niezadowolenia z usługi doradczej mogą stanowić barierę przed zgłaszaniem nieprawidłowości Korzystanie z doradztwa – funkcja edukacyjna: Wewnętrzna –samouczenie się przedsiębiorstwa: większa umiejętność konstruowania celów, stawiania wymagań weryfikacji jakości uzyskanych produktów zewnętrzna - przekazywanie informacji innym firmom, w tym: rekomendowanie profesjonalnych usług (firm) rekomendowanie korzystania z tego typu produktów Odstąpienie od listy akredytowanych usługodawców – uruchomienie rynkowego mechanizmu weryfikacji przedsiębiorstw świadczących usługi doradcze 56 ANALIZA ELEMENTÓW SYSTEMU WDRAŻANIA PROGRAMU 57 Analiza elementów systemu wdrażania programu – koordynacja Nie stwierdzono większych problemów koordynacyjnych … Wszystko było bardzo sprawnie opracowane, jasno, bez pomyłek… Muszę powiedzieć, że jeśli chodzi o stronę organizacyjną, stronę przygotowania wytycznych, to bardzo fajnie poszło, lepiej niż w poprzednich edycjach, ale to pewnie dzięki doświadczeniu, które poprzednie edycje dostarczały [RIF] W tej chwili tych problemów już nie ma, bardzo dobrze teraz to już chodzi, ale jest to zasługą tego, że wszyscy PARP, RIFy, przedsiębiorcy nabyli doświadczenia, którego 3 czy 4 lata temu nie mieliśmy [RIF] Sektorowy nie „zapisał się w pamięć” – bo niewielka skala trudności Mniejsza liczba beneficjentów Stałość wytycznych Klarowność wytycznych 58 Analiza elementów systemu wdrażania programu – terminowość Korzystna ocena etapu rozpatrywania wniosków, choć zdarzały się niekiedy głosy krytyczne Zwracano uwagę na opóźnienia w wypłatach dotacji. Ale nie stwierdzono przekroczenia terminów zapisanych w umowach z beneficjentami Maksymalny okres oczekiwania na dotację mógł wynosić 4,5 miesiąca – szczególnie dolegliwe w przypadku firm o ograniczonych zasobach finansowych 59 Analiza elementów systemu wdrażania programu – RIF jako partnerzy przedsiębiorców Beneficjenci z bardzo dużym zadowoleniem odnosili się do pracy Regionalnych Instytucji Finansujących … Tak jak powiedziałem skorzystałem z tej pomocy, to już jest plus, kolejek nigdy tam nie było, jak przyjechałem to zawsze wszyscy byli tam dla mnie mili, nie miałem żadnych zgrzytów dziwnych, dojazd mam też dogodny [inwestycyjny RiMP] Nie było problemu. Rewelacja. Nie było żadnych problemów, wszystko poszło tak, jak powinno być. Jeden tylko problem, który nam się pojawił, mianowicie o ile dobrze sobie przypominam (...) i wysłaliśmy prośbę do PARP-u o przedłużenie projektu (...) dostaliśmy odpowiedź pozytywną i zamknęliśmy w przeciągu (...), dokumenty złożyliśmy, żadnych pytań nie było, wszystko tak jak Pan Bóg przykazał. [inwestycyjny RiMP] Zaledwie 5% beneficjentów oceniło negatywnie pracę RIF Ale niedoświadczeni beneficjenci mieli niekiedy poczucie „deficytu informacyjnego”. Pojawiały się opinie, że RIFy nie zawsze były przygotowane do obsługi trudnych, specyficznych projektów inwestycyjnych 60 WNIOSKI I REKOMENDACJE 61 Wnioski Cele komponentu sektorowego – zgodne z potrzebami gospodarki, ale „obok” uświadomionych potrzeb samych przedsiębiorców Doradztwo – wciąż mała popularność. Inwestycje to przede wszystkim zakup nowych maszyn i urządzeń. Za sprawą niewielkiego zainteresowania funduszami doradczymi oraz inwestycyjnym SIB nie wykorzystano wszystkich dostępnych środków: RiMP inwestycyjny – 85% alokacji Phare RiMP doradczy – 19% alokacji Phare SIB inwestycyjny – 22% alokacji Phare SIB doradczy – 6% alokacji Phare 62 Wnioski Nie istniała możliwość osiągnięcia celów poziomu makro – sektor MSP. Zmiany na poziomie sektora – efekt wszystkich edycji! Trafność osłabiona silnie konkurencyjnym SPO WKP oraz brakiem wyraźnego rozgraniczenia między komponentem sektorowym i regionalnym Phare 2002 (dot. RiMP i FDI) SPO WKP – szerszy zakres wsparcia, większe kwoty dotacji W przypadku doradztwa (Działanie 2.1) – silnym magnesem możliwość realizacji działań z zakresu poprawy jakości 63 Wnioski Komponent sektorowy Phare 2003 – skuteczny pod względem osiągania wyznaczonych celów Kreował nowe inwestycje – większość przedsiębiorców mogła je samodzielnie zrealizować, ale osiągnięte efekty byłby gorsze od uzyskanych dzięki interwencji publicznej Tworzył nowe miejsca pracy – średnio 9,7 etatu w wyniku interwencji Wzmacniał innowacyjność, choć trudno mówić o wpływie na cały sektor Ograniczenie w ramach jednego KŚT (do 30 tys. Euro) wykluczyło branże, gdzie wartość jednostkowego zakupu przekraczała tą kwotę Krótki termin realizacji i SPO WKP zmniejszyło liczbę beneficjentów, a także utrudniało łączenie inwestycji w środki trwałe z działaniami doradczymi 64 Wnioski Wzrost zatrudnienia – 65% beneficjentów RiMP Wzrost nakładów inwestycyjnych – 58% beneficjentów RiMP Wzrost przychodów ze sprzedaży – 79% beneficjentów RiMP Wzrost wartości funduszu płac – 85% beneficjentów RiMP Średni koszt jednego nowego miejsca pracy będącego efektem interwencji – 8 290 zł Średnia szacowana stopa wzrostu sprzedaży będąca efektem programu – 10,3% Średni szacowany wzrost sprzedaży będący efektem programu – 2 315 000 zł 65 Wnioski Uzyskiwanie korzystnych efektów ułatwione dzięki dobrym wskaźnikom koniunktury gospodarczej Zmniejszenie lęku przed podejmowaniem decyzji inwestycyjnych, zatrudnieniem nowych pracowników oraz zwiększeniem wynagrodzeń … ale też silna presja płacowa połączona z trudnościami w znalezieniu pracowników … Problemem biurokracja i procedury – zbyt dużo, za mało przejrzyste Wnioskowanie o wsparcie – dla 78% beneficjentów RiMP było procesem pracochłonnym, dla 39% kosztowne Mimo krytyki biurokracji i procedur pozytywnie oceniono ogólną obsługę przedsiębiorstwa Pozytywnie oceniono też PARP i RIF– 89% 66 Wnioski Doświadczeni beneficjenci – większa umiejętność poruszania się w obszarze proceduralnym. Częściej deklarują też zmiany (poprawę) podstawowych wskaźników (zatrudnienie, inwestycje, wartość ze sprzedaży, wzrost funduszu płac) Mikroprzedsiębiorstwa – częściej od pozostałych firm łączą zmiany z udziałem w komponencie sektorowym Firmy doświadczone i firmy średniej wielkości – zmiany łączone z szeregiem różnych czynników. Ale według 99% beneficjentów efekty interwencji warte były poniesionych nakładów; 98% ponowiłoby udział w programie 98% rekomendowałoby udział innym firmom 67 Rekomendacje W przyszłych programach warto dążyć do zmiany proporcji między środkami na działania doradcze a wielkością wsparcia o charakterze inwestycyjnym Działania doradcze wymagają większego wsparcia informacyjnego – zwłaszcza te instrumenty, gdzie efekty nie są bezpośrednio widoczne Brak odpowiedniego popytu nie musi ograniczać podaży, o ile zwiększonej podaży będzie towarzyszyć odpowiednia akcja zachęcająca Jest bardzo ważne, aby już przed przystąpieniem do zadania doradczego, przedsiębiorca miał perspektywę uzyskania w późniejszym okresie wsparcia na realizację zadań wynikających z usługi doradczej. Niemniej jednak pojawia się niebezpieczeństwo instrumentalizacji doradztwa 68 Rekomendacje W przypadku wsparcia adresowanego do firm nowopowstałych warto zmniejszyć wymogi dot. trwałości – wymóg zagwarantowania możliwości prowadzenia działalności w okresie co najmniej 5 lat Nie tworzyć barier dostępu do dotacji na doradztwo – wymóg posiadania doświadczenia w realizacji projektów doradczych o wielkości nie mniejszej niż projekt, którego dotyczył wniosek o wsparcie Przyspieszyć obieg informacji pomiędzy PARP i RIF, zwłaszcza informacji dotyczących decyzji o przyznaniu (nie przyznaniu) wsparcia Przekazywać nieskutecznym wnioskodawcom klarowne informacje o przyczynach odrzucenia wniosku – zwłaszcza, że wnioskodawcy często ponosili koszty związane z przygotowaniem wniosku o dotację 69 Rekomendacje Warto precyzyjnie informować beneficjentów co oznacza innowacyjność, tak aby przez niejasne definicje nie tworzyć barier wejścia do programu Warto zastanowić się nad modyfikacją formuły wsparcia dla nowopowstałych przedsiębiorstw. Tego typu firmy w większym stopniu potrzebują wsparcia na podstawowe inwestycje, umożliwiające im rozpoczęcie działalności gospodarczej Należy bezwzględnie dążyć do ograniczenia biurokracji. Wśród przedsiębiorców nie ma najmniejszego zrozumienia dla niepotrzebnego przerostu formalizmu Ponadto do beneficjentów mówić „ich językiem” – nie wymagać od nich aby posługiwali się obcymi i niezrozumiałymi sformułowaniami 70 Rekomendacje W przypadku programów cieszących się małą popularnością warto rozważyć możliwość łączenia komisji, tak aby uniknąć sytuacji tworzenia osobnych komisji, gdy zainteresowanie danym programem jest marginalne (jednostkowe przypadku na poziomie poszczególnych regionów) Wraz z uruchamianiem szeregu instrumentów wsparcia adresowanych do sektora MSP zwiększa się liczba firm doświadczonych w korzystaniu z pomocy publicznej. Dlatego warto rozważyć premiowanie przedsiębiorstw, które po raz pierwszy ubiegają się o dotacje z funduszy pomocowych Wskazane jest przyspieszenie prac na etapie weryfikacji wniosków, a także okresu wypłaty dotacji 71 72
