Zarządzanie międzykulturowe.

Zajęcia specjalizacyjne
Zarządzanie Przedsiębiorstwem
KULTURA ORGANIZACYJNA
doc. dr Tomasz Ochinowski
[email protected]
Jakby tu kulturalnie zaliczyć?



wystarczy spełnić
odpowiednią część następujących kryteriów:
rozmowa końcowa po ostatnich zajęciach (50% oceny,
tematem rozmowy zaliczeniowej będzie treść wykładów
i lektur przewidzianych na końcowe zliczenie),
prace wykonane w trzyosobowych grupach związane z
sytuacją firm ukraińskich w Polsce (trzeba je
sukcesywnie przygotowywać na kolejne zajęcia, 30%
oceny, szczegóły pod koniec naszych zajęć)
sprawdzian z literatury przedmiotu dotyczącej
kontaktów międzykulturowych i okolic (20% oceny,
sprawdzian odbędzie się na ostatnich zajęciach, można
na nim mieć notatki z lektur)
Co jest największym problemem działalności firm
ukraińskich na terenie Polski ?

-




zakres tematyczny:
biurokracja
korupcja
niekorzystne przepisy (jakie ?)
przeszkody polityczne
konflikty międzykultirowe (obciążenie przeszłością, różnice w
mentalności)
brak wsparcia rządów Polski i Ukrainy (podać przykłady)
sondaż telefoniczny
grupy trzyosobowe; każda grupa bada 3 firmy ( z listy giełdowej
firm ukraińskich)
na 29 stycznia: scenariusz wywiadu, instrukcja dla badanych
i lista firm
na 5 lutego: raport: opis firmy ( z uwzględnieniem doniesień
prasowych na jej temat wyszukanych w Internecie); opis
przebiegi sondażu (dokładne dane czasowe, trudności, Państwa
wrażenia) i wyniki
Dynamika naszych zajęć w tym semestrze
 29 stycznia, 2012 godz. 12. 15 sprawdzian z lektur
dot. kontaktów międzykulturowych i okolic
 5 luty 2012 – umawiamy się na termin rozmów zaliczeniowych
I jeszcze…
A fuj!!!
Lektura do sprawdzianu



Glinka B. i Jelonek W. (red.) (2010). Zarządzanie
międzykulturowe. Kraków: Wyd. UJ,
rozdz. 3. Glinka, B. Wielokulturowość w organizacji: źródła, przejawy,
wpływ na zarządzanie; rozdz. 4. Pawłowska, A., Kulturowe
zróżnicowanie procesów motywacyjnych; rozdz. 5 Postuła, A.
Negocjacje i komunikacja międzykulturowa - wybrane wyzwania;
rozdz. 8 Grzymała – Moszczyńska, H. Treningi kulturowe w biznesie;
oraz rozdz. 12. Kostera. M. I śliwa, M. Nowe tendencje w badaniach
międzykulturowych i badaniach kultury
Grzymała-Moszczyńska, H i Kownacka, E (2005). Szok kulturowy –
zło konieczne?, Alma Mater, nr. 71. Dostępne w:
http://149.156.65.10/alma/alma/71/01/18.html [2009.09.24]
Boski, P. (2009). Kulturowe ramy zachowań społecznych.
Warszawa: PWN i Academica Wydawnictwo SWPS, rozdz. 3
Psychologiczne wymiary kultur. Badania Hofstede, rozdz. 4. Dziewięć
wymiarów projektu GLOBE i siedem według Trompenaarsa. Korekta
Hofstede, rozdz. 5. Schwartza kulturowa mapa świata oparta na
badaniach wartości,, rozdział 10 Ramy zachowań społecznych w
kulturze polskiej, s. 370 – 410, rozdz. 13 Psychologia akulturacji oraz
rozdz. 14 Stosowana psychologia międzykulturowa, s. 504 – 610.
Lektura do rozmów końcowych
(ale, trzeba też mieć wiadomości
z zajęć – niestety !!!)



Hofstede, G. i Hofstede, G.J. (2007 i nast..). Kultury
i organizacje, PWE: Warszawa.
Sennett, R. (2010). Kultura Nowego Kapitalizmu.
Warszawa: MUZA SA.
Magala, S. (2011). Kompetencje międzykulturowe. Wolter
Kluwers.
Co jeszcze warto przeczytać?
(dla smakoszy, którzy nie boją się inności)




Nisbett, R. E. (2009). Geografia myślenia. Dlaczego ludzie
Wschodu i Zachodu myślą inaczej. Sopot: Smak Słowa.
Hay, D. (2006). Jakość życia/ jakość zarządzania: znaczenie
świadomości relacyjnej, Problemy zarządzania, nr 1, s. 122135.
Strużyna, J. i Słota, K. (2009). Duchowy wymiar
zarządzania zasobami ludzkimi. W: Juchnowicz, M. (red.),
Kulturowe… dz. cyt., s. 161 – 172.
Zohar, D. (2006). Inteligencja duchowa: inwestowanie
w wartości. W: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Biznes, t. 5.
Biblioteka Gazety Wyborczej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, s.
68 – 71.
Jak się tworzą stereotypy?
Michael Billig






I. podejście poznawcze:
„kategoryzacja” - dążenie do minimalizacji różnic
w obrębie kategorii i wyolbrzymiania różnić między
kategoriami;
„asymilacja”; „spójność” - dążenie do zrozumienia świata
i ochrony własnej integralności (np. Henri Tajfel)
stereotypy c.d.
II. podejście dyskursywne (retoryczne):

kategorie mają charakter wyłącznie językowy; znając
język mogą posługiwać się nim w sposób elastyczny,

mogą wchodzić w szczegóły swoich kategorii, mogą je
krytykować

język istnieje w kontekście ideologicznym

dowcipy są często ważnym elementem wyrażania uczuć
związanych z
ideologią

język wyznacza jak i o czym należy mówić- a jednocześnie –
„o czym się nie mówi”
Niewolnik czy „slave”?
„Zanim dwanaście milionów Afrykanów porwano i sprzedano
w nowym świecie jako niewolników, głównymi ofiarami
niewolnictwa byli Słowianie. To od nazwy tego ludu (slav)
pochodzi angielska nazwa „niewolnik” (slave). Słowian,
łapanych przez Rzymian, chrześcijan, muzułmanów, wikingów
i Tatarów, sprzedawano na całym świecie. I słowo Słowianin
zaczęło oznaczać cudzoziemca. (…) Bliżej naszych czasów,
gdy Słowianami zaczęli rządzić tyrani i lud ten nie przejawiał
nadziei na wyzwolenie, niektórzy doszli do ponurego wniosku,
że najwidoczniej w charakterze ludzi słowiańskiego
pochodzenia tkwi coś, co skazuje ich na niewolnictwo. Ale taki
wniosek został wyprowadzony z fałszywych przesłanek (…)”
(Theodore Zeldin)
przypadek Polaków – członków zarządu francuskiej
firmy Lafarage Gisp (2000-2004)



oskarżenie o stosowanie mobbingu przez nowego prezesa
wobec Polaków- członków zarządu (jeden proces zakończony
dużym odszkodowaniem dla Polaka, drugi proces trwa)
„wielkie gówno” na określenie czteroletniej pracy Polaków,
ironiczne: „polska logika myślenia”, „polska inteligencja”
zlecanie dyrektorowi finansowemu obliczania kosztów
utrzymania prywatnego domu prezesa spółki; ironiczne
stwierdzenie, ze dyrektor mógłby także skosić trawnik przed
domem prezesa
Fabryka Samochodów Osobowych w Warszawie Dewoo FSO pod
zarządem koreańskim
(1997-2004)






przekazywanie polskim robotnikom i inżynierom wiedzy oraz
doświadczenia technicznego, które już posiadali
niektóre elementy nowego systemu zarządzania jakością kojarzyły się
w Polsce z fasadowymi obrzędami czasów komunistycznych
zdarzały się wypadki agresji fizycznej wobec pracownikow ze strony
koreańskich menedżerów
nie respektowano przywiązania Polaków do 8 godzinnego dnia pracy
nie brano pod uwagę faktu, ze w Europie władza ma charakter bardziej
poziomy (np. w Polsce ważna rola związków zawodowych i
nieformalnych powiązań), niż to jest w azjatyckim systemie wartości
właściciel koreański okazał się kryminalistą (dziś jest w więzieniu w
USA)
Slogan polskich robotników FSO z tamtych czasów: „Przeżyliśmy
czerwonych (to jest władze komunistyczna), przeżyjemy i żółtych”
SWOT Analysis of Taiwanese companies in Poland
Hsinyi Tsai
2007
Small and medium business,
have more flexibility
Easy to realize their business
strategies

Strengths
Polish bureaucracy is not
efficient
Cultural difference such as
language

Weakness
SWOT Analysis of Taiwanese companies in Poland
Hsinyi Tsai
2007
Potential market, after
Poland jointed to EU, and big
population in central and
eastern European countries,
 GDP is getting better than
before

Opportunities
New competitors entered the
Polish market, such as China

Threats
A bywa też tak ze stereotypami…
polscy pracownicy w Wielkiej Brytanii



„Brytyjski paradoks”:
polscy pracownicy pozytywnie postrzegani przez Brytyjczyków, a
równocześnie brak zgody na złagodzenie ograniczeń
(Communicate Research, 2007)
kilka miesięcy później prognoza Erica Berghopa z Europejskiego
Banku Rozwoju: od następnego roku Polacy będą wracać do
swej ojczyzny – w brytyjskiej prasie dyskusja „Kto zastąpi
Polaków?
Polacy konkurencyjni w segmencie robotników
wykwalifikowanych (fachowość, a nie tylko taniość) – kursy
doskonalące kompetencje brytyjskich robotników
wykwalifikowanych
myślenie postkolonialne
Ewa Thompson



kategoria, którą polsko- amerykańska slawistka z Rice
University zaproponowała przenieść z
literaturoznawstwa do analizy politycznej sytuacji Polski
polega na przystosowywaniu działań danego kraju
wyłącznie do racji hegemonów (najsilniejszych
państw) zamiast formułowania i artykułowania
własnych interesów
zerwanie z takim myśleniem przez polityków
reprezentujących dane państwo jest ważnym krokiem
ku normalności zgodnej z demokratycznycznymi
regułami gry – a w działalności biznesowej ?
P. Kurek i T. Ochinowski (2005):
-analiza pól semantycznych rozdziałów
dotyczących kultury organizacyjnej 



„Zarządzanie- teoria
i praktyka”, A. Koźmiński,
W. Piotrowski, 1998r. (pol.)
„Zarządzanie- podstawy
kierowania
przedsiębiorstwem”,
H. Steinmann, G.
Schreyögg, 1999r. (niem.)
„”Kierowanie”, James A.F.
Stoner, R. Edward Freeman,
Daniel R. Gilbert Jr., 1999r
(amer.)
„Zarządzanie firmą”,
Strategor, 1997r. (fr.)
duże podobieństwa
podręcznika polskiego
i amerykańskiego
w kontraście
do pozostałych:
-
język i styl
silne podkreślanie zależności
kultura organizacyjna –
efektywność; nieraz wręcz
uzależnianie sukcesu
organizacji od „dobrej”
kultury
cywilizacja
(model Feliksa Konecznego)




sposób (metoda) ułożenia
życia społecznego
„pięciomian”: dobro, prawda,
piękno, zdrowie, dobrobyt
stosunek do czasu, relacja
między prawem prywatnym
a publicznym, źródła prawa,
poczucie narodowe
kultura jest częścią większej
całości, tj. cywilizacji
prace Konecznego
jako źródło współczesnych kategorii
(za Janem Skocznym)

westernizacja
jej źródłem jest „cywilizacja łacińska” =
zachodnia

modernizacja
cywilizacja łacińska najbardziej nowoczesna,
szczególnie pod względem społecznym
i prawnym
Samuel Huntington
(1927-2008)
cywilizacja





największa jednostka kulturowa
najwyższy kulturowy stopień ugrupowania ludzi
najszersza płaszczyzna tożsamości kulturowej
największe „my”
Grupa, w ramach której czujemy się „jak w domu”
pod względem kulturowym
Typy/ rodzaje cywilizacji
Koneczny
1.
łacińska
2.
bizantyńska
3.
turańska
4.
żydowska
5.
arabska
6.
chińska
7.
bramińska
Huntigton
1.
zachodnia
2.
prawosławna
3.
chińska
4.
hinduistyczna
5.
japońska
6.
islamska
7.
latynoamerykańska
8.
afrykańska
O trudnościach kontaktów
międzycywilizacyjnych

-
-
-
Koneczny
nie istnieje jedna droga
rozwoju cywilizacji,
bo społeczeństwa stawiają
sobie różnorodne cele
przede wszystkim koncepcja
dobra i sposobów jego
realizacji różnicuje
cywilizacje
nie da się połączyć dwóch
odmiennych moralnie
cywilizacji
Huntington
-ekspansywność
kosmopolitycznej
(pozbawionej wartości
lokalnych) cywilizacji
zachodniej
-reakcja obronna (gł. w krajach
arabskich): fundamentalizm
religijny, fanatyzm
-”konflikt cywilizacji”

Tajwan
doświadczenie Tajwanu
1949
- kraj rolniczy
- przeludniony
- rządzony autokratycznie
- ponad 50% ludności
analfabeci
- dochód narodowy
50 USD na mieszkańca
(taki sam w CHRL)
lata 90. XX w
- obroty w handlu
zagranicznym były takie
same jak CHRL (0,4%
powierzchni i 2% ludności)
2008
- dochód narodowy
30 100 USD na mieszkańca
(40 miejsce w świecie;
por. Polska 16 200,
70 miejsce; CHRL 5400,
132 miejsce w świecie)
- olbrzymie rezerwy
dewizowe (4 miejsce w
świecie za Chinami,
Japonią i Rosją)
-
17 gospodarka na świecie
15 potęga handlowa
kraj o silnej demokracji
siły napędowe gospodarki Tajwanu
(O. Gedymin)
prywatne przedsiębiorstwa (rodzinne)
+
centralna administracja państwowa
(z dużą autonomią lokalną)
=
„państwo rozwojowe”
dlaczego zadziałało?
m. in. dlatego, że:
 urzędnicy na ogół cieszą się poważaniem
 wiara w „merytokrację” opartą na
konkurencyjnym systemie egzaminacyjnym
 wiara w możliwość zmiany i poprawy warunków
egzystencji dzięki wspólnemu wysiłkowi
Tajwan według Aleksandra Bregmana, 1968
Sukces gospodarczy
+
Zapewnienie ciągłości cywilizacji chińskiej
2500 lat temu Konfucjusz radził:
(za G. Drydenem i J. Vos)









Połącz to, co najlepsze w nowym i starym.
Ucz się poprzez działanie.
Wykorzystuj cały świat jako szkołę.
Stosuj muzykę i poezję do uczenia się i nauczania.
Łącz pracę umysłu z ćwiczeniami fizycznymi.
Ucz się, jak się uczyć, nie ograniczaj się do
poznawania faktów.
Zaspokajaj potrzeby podwładnych o różnych stylach
uczenia się.
Kształtuj własne zachowanie i system wartości.
Dawaj wszystkim równe szanse.
Theodore Zeldin o cywilizacji chińskiej:



„Chińczycy nigdy nie byli więźniami jednej filozofii.
Konfucjanizm, buddyzm i taoizm uwzględniały różne
aspekty ludzkiej psychiki i Chińczycy potrafili łączyć te
filozofie ze sobą.”
Świątynie taoistyczne nie tylko były miejscem oddawania
czci bogom, ale też miejscem spotkań członków różnych
stowarzyszeń, gdzie główną atrakcją było wspólne palenie
kadzidła, dające poczucie przynależności do wspólnoty.
„Chińską kulturę należy traktować w sposób otwarty, co
oznacza przede wszystkim zwracanie uwagi na
doświadczenia osobiste, na szczegóły i na emocje, a nie
na potężne prawa i doktryny.”
Danny Lam i Cal Clark
(1994)
„rozwojowe państwo” , czy raczej
„partyzancki kapitalizmu” („Guerrilla Capitalism”) ?
agresywna, wręcz zuchwała pogoń za
możliwościami „robienia biznesu”,
 skrajna elastyczność w szybkiej realizacji nawet
drobnych zleceń,

zwrócenie uwagi na jakość i standardy („quality
and design”),
 ryzykowne licytowanie,
 działanie w ramach kompleksowych sieci
podwykonawców
 tylko wybiórcze śledzenie najlepszych spośród
uregulowań rządowych i wynikających z prawa
międzynarodowego, takich jak przepisy dotyczące
własności intelektualnej

partyzancki kapitalizm c.d.


„partyzancki kapitalizm” miał znacznie bardziej niż
wpływ państwa warunkować sukces tajwańskiej
małej i średniej przedsiębiorczości (głównej siły
napędowej gospodarki Republiki Chińskiej od
początku jej istnienia)
rozwój „partyzanckiego kapitalizmu” umożliwiają
czynniki kulturowe
Chińskie Centrum Produktywności/Wydajności
(CPC)

„Głównym celem edukacji powinno być
wpojenie umiejętności uczenia się. Uczcie,
jak się uczyć, a nie – czego się uczyć,
a wówczas przed każdym otworzą się
nieskończone możliwości zdobywania wiedzy”
Casper Shih, były prezes CPC
(1984-1997, za G. Dryden i J. Vos)
Chińskie Centrum Produktywności/ Wydajności
(CPC) c.d. (wg G. Drydena i J. Vos)


Zasługą CPC jest wprowadzenie do
przedsiębiorstw tajwańskich automatyzacji
oraz technik zarządzania przez jakość
Obecnie CPC wzbogaca swoje oferty
szkoleniowe o najlepsze światowe metody
przyspieszonego uczenia w tym również
„uczenie się nie tylko głową, ale
i sercem”
Ubiór





Tajwańczycy ubierają się tak samo jak mieszkańcy
obu Ameryk i Europy.
Zawsze doceniany jest zadbany wygląd
Kobiety ubierają się w eleganckie suknie, spódnice
lub spodniumy. Panowie powinni nosić krawaty, a
przede wszystkim mieć na nogach dobre gatunkowo
skórzane buty.
Należy zdjąć buty przed wejściem do czyjegoś domu.
Noszenie sandałów czy "japonek" uważane jest na
Tajwanie za chłopski obyczaj
(w/g Biuro Gospodarcze i Kulturalne Tajpej w Polsce, oprac.
Przemysław Żebrowski)
Ostrożnie, ponieważ:





Tajwańczycy najczęściej podają sobie ręce. nie ma
zwyczaju składania pokłonów
przy ofiarowaniu prezentów, pieniędzy, przesyłek lub
dokumentów oznaką dobrego wychowania jest
wręczanie ich obiema rękami
Ludzie Wschodu nigdy nie okazują zdenerwowania
publicznie i czują się głęboko urażeni, jeśli robią to
inni.
Tajwańczycy lubią zadawać wiele pytań
Śmieją się, gdy są zakłopotani-rozładowanie
kłopotliwego napięcia (w/g Biuro Gospodarcze i
Kulturalne Tajpej w Polsce, oprac. Przemysław
Żebrowski)
"Twarz"
 Tajwańczycy będą nalegać, abyś przyjął
od nich drinki, posiłki, upominki, jedzenie
i papierosy
 Chodzi o tak zwaną "wymianę twarzy"
(„mian tze")
 Pojęcie "twarzy" zbliżone jest do zachodniej
koncepcji reputacji,
 Esencją "twarzy" jest wielkoduszność
 Dawanie jest w rezultacie otrzymywaniem,
a jeżeli ktoś ciągle otrzymuje, w końcowym
rozrachunku traci. (w/g Biuro Gospodarcze i Kulturalne
Tajpej w Polsce, oprac. Przemysław Żebrowski)
Znajomości





Stworzenie sieci kontaktów ważnym
elementem funkcjonowania w społeczności
chińskiej - kuanhsi (wym. "guanhsi")
Tworzy się przez przeżywanie razem wydarzeń
Proces ten może obejmować tez sporą ilość
prezentów
Bardzo poważnie traktuj swoje zobowiązanie
do pomagania w każdej sytuacji
Szacunek dla starszych
(w/g Biuro Gospodarcze i Kulturalne Tajpej w Polsce, oprac. Przemysław Żebrowski)