wiecznej Łodzi

Koło Naukowe Towaroznawców
Wydział Technologii Materiałowych i Wzornictwa Tekstyliów
Etyka XIX – wiecznej Łodzi- pionierzy
przemysłu włókienniczego
Autorzy:
Agnieszka Szałek, Beata Szałek, Paulina Mastalerz, Marta Ociepa
Opiekunowie Koła :
dr Marina Michalak, dr inż. Tomasz Czajkowski
Kto założył osadę zwaną Łodzią, pozostaje to do tej pory
tajemnicą. W to że jeszcze 200 lat temu była tu puszcza nie każdy
uwierzy. Jednak potwierdza to dzisiejsza rzeczywistość gdyż
zachowały się do dziś fragmenty dawnych lasów w parku na
Zdrowiu, parku im. 3-go maja, parku Źródliska czy w lesie
Łagiewnickim.
Park na Zdrowiu
Park im. Konstytucji 3 –Maja
Park w lesie Łagiewnickim
Park Źródliska
Początki Łodzi sięgają 30 stycznia 1821r. Wtedy to
Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Policji na wniosek
Rajmunda Rembelińskiego zezwoliła na utworzenie osady
przemysłowej w Łodzi.
I tak do Łodzi zaczęli przybywać fabrykanci …
Izrael Poznański był przedsiębiorcą
pochodzenia żydowskiego. Był on tzw. Królem Bawełny i
drugim potężnym producentem wyrobów bawełnianych na
rynku łódzkim.
W 1872r. wykupił działki wokół ulicy Ogrodowej, na której
wybudował kompleks przemysłowy, na terenie którego
postawił tkalnię bawełny, przędzalnię, bielnik, apreturę,
farbiarnię i drukarnię.
Dawne zakłady I.K Poznańskiego
Fabrykant jako pierwszy wybudował dla swoich
pracowników domy mieszkalne przy ulicy Ogrodowej, szpital
fabryczny przy ulicy Sterlinga oraz szkołę. Wspierał
finansowo przytułki, ochronki i domy opieki. Wykładał
pieniądze na obiekty sakralne i finansował kolonie dla
biednych dzieci.
Szpital przy ulicy Sterlinga
Karol Scheibler
Karol Wilhelm Scheibler był jednym z największych łódzkich
przemysłowców. W 1848r. przybył do Królestwa Polskiego,
obejmując posadę dyrektora przędzalni bawełnianej w
Ozorkowie.
W 1853r. podpisał kontrakt, na mocy którego otrzymał
dzierżawę placu w Nowej dzielnicy przy Wodnym Rynku.
Dwa lata później otworzył pierwszą w pełni zmechanizowaną
przędzalnię bawełny.
Dawne zakłady Karola Scheiblera
Fabrykant wybudował między innymi kompleks
mieszkalny dla swoich pracowników i szkołę przy ulicy
Przędzalnianej, szpital na Księżym Młynie oraz kościół. Wraz
z żoną Anną ufundował szpital im. Korczaka dla dzieci przy
ulicy Piłsudskiego w Łodzi.
Szkoła na Księżym Młynie
Szpital im. Korczaka
Domy dla robotników
Leopold Kindermann
Leopold Kindermann przyjechał do Łodzi w XIX wieku z
Saksonii. Był fabrykantem pochodzenia niemieckiego. W
swoim zakładzie produkował chusty wełniane, tkaniny i
różnego rodzaju sukna.
Dawne zakłady Kindermana
Tak jak inni przemysłowcy wybudował on także dla swoich
pracowników osiedle mieszkalne. Kindermann oprócz
działalności w Łódzkim Chrześcijańskim Towarzystwie
Dobroczynnym i innych stowarzyszeniach charytatywnych,
fundował również dzieciom z najuboższych rodzin kolonie i
książki do bibliotek publicznych. Jako pierwszy utworzył też
dla swoich pracowników Kasę Pożyczkową i
Oszczędnościową.
Karol Rajmund Eisert
Karol Rajmund Eisert był właścicielem warsztatu
tkackiego. Wraz z bratem objął kierownictwo w zakładzie
ojca. Rozbudowując go z czasem do rozmiarów dużego
przedsiębiorstwa, które później przekształcił w spółkę
akcyjną.
Dawne zakłady Karola Eiserta
W 1894roku wykupił fabrykę od Izydora Barego przy
ulicy Karola. Fabryka ta została później przekształcona w
Zakłady Przemysłu Wełnianego im. Norberta Barlickiego
„Norbelana”. Na terenie zakładu w 1910r. wybudował
pięciokondygnacyjną przędzalnię. Kompleks fabryczny, który
składał się z przędzalni wełny, tkalni, farbiarni i wykańczalni.
Zakład Karola Eiserta ,, Norbelana’’
Był aktywnym działaczem społecznym i współzałożyciel
szpitala dla nerwowo i psychicznie chorych przy ulicy
Aleksandrowskiej w Łodzi. Ufundował dom sióstr Diakonis w
Łodzi, a poza tym był też prezesem kuratorium ,,Domu
Miłosierdzia” (szpital ewangelicki przy ulicy Północnej w
Łodzi) i kuratorem szpitala świętego Aleksandra.
Szpital ewangelicki przy ulicy Północnej
Ludwik Grohman
Ludwik Grohman urodził się 28 sierpnia 1826roku w
Warszawie. W 1842r. Ojciec Ludwika wykupił dzierżawę
placu zwanego Młyn Lamus, gdzie wybudował fabrykę
bawełny.
U podstawy fabryki znajdują się do dnia dzisiejszego
charakterystyczne dwie szerokie kolumny zwane „Beczkami
Grohmana”, które przypominają szpule nici wykorzystywane
w fabryce.
Słynne „Beczki Grohmana”
Grohman był założycielem pierwszej fabrycznej Straży
Ogniowej w swojej fabryce, oraz współzałożycielem Łódzkiej
Ochotniczej Straży Pożarnej. Uczestniczył w
stowarzyszeniach charytatywnych, wspierał finansowo
przytułki i domy miłosierdzia.
Dawny pojazd straży ogniowej
Juliusz Heinzl
Juliusz Heinzl był synem łódzkiego przemysłowca i
fabrykanta Johanna Heinzla. W 1855r. odziedziczył po ojcu
tkalnię ręczną. A w 1861 roku otworzył na ulicy
Piotrkowskiej własną mechaniczną tkalnię towarów
wełnianych, a kilka lat później został nazwany „królem
wełny”.
Widzewska manufaktura WiMa
Juliusz brał czynny udział w stowarzyszeniach
charytatywnych. Był współzałożycielem sierocińca dla dzieci i
przytułku dla chorych. Fundował kolonie dla
najbiedniejszych dzieci oraz wspomagał finansowo
najuboższe rodziny swoich pracowników.
Jakub Hertz
Jakub Hertz urodził się 8 sierpnia 1846 roku w Warszawie.
Był przemysłowcem, społecznikiem i filantropem. W latach
1882- 1901r. powołał i prowadził własną fundację na rzecz
sierot.
Wraz z żoną założył ochronkę dla dziewcząt i dom dla
sierot. Fundował także stypendia dla najuboższych artystów
plastyków.
Dawny pałac Hertza
Hertz był prezesem Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa
Dobroczynności, członkiem Towarzystwa Pielęgnowania
Chorych, a od 1909 roku prezesem zarządu Żydowskiego
Szpitala im. małżonków Izraela i Leony Poznańskich.
Szpital im. Poznańskich obecnie rektorat Uniwersytetu Medycznego
Podsumowanie
Przedstawiłyśmy największych pionierów przemysłu
włókienniczego, którzy wpisali się w historię Łodzi
pozostawiając po sobie oprócz majątków i wielkich fabryk,
które obecnie niekiedy popadają w ruinę, także domy dla
swoich pracowników, szpitale przyfabryczne, szkoły dla
dzieci, przytułki i domy miłosierdzia, które często jeszcze do
tej pory spełniają swoje funkcje.
Dali tym samym świadectwo etycznej postawy wobec
pracowników, pokazując że w XIX - wiecznej Łodzi, w
czasach kiedy wyzysk był na porządku dziennym, można było
również dbać o biednych robotników, którzy swoją ciężką
pracą, często w bardzo trudnych warunkach, przyczyniali się
do rozwoju ich imperiów.
,, Łódź- miasto czterech kultur’’
Łódź miasto czterech kultur,
Gdzie wpływy różnych narodów wpisane są w jej historię,
Wmalowane w mapę miasta,
wille i pałace dawnych fabrykantów.
Idąc ulicą Ogrodową oczy me zadziwia,
czerwoną cegłą malowane dawne imperium Poznańskiego.
Przechodząc zaś ulica Piotrkowską,
widzę wpisaną w pejzaż Białą fabrykę.
W szukaniu historii dawnej Łodzi,
spaceruję wzdłuż dawnych familiaków na Księżym Młynie,
wiele jest zabytków w mieście Łodzi.
W tym znane Beczki Grohmana, czy Grand Hotel Meyera,
stary cmentarz na Ogrodowej, czy kamienice Piotrkowskiej.
Gdy w sercu tęsknota rozkwita,
za zielenią traw, cieniem drzew i krzewów,
liczne wtedy parki witają wędrowca,
w tym park Źródliska, park na Zdrowiu,
park im. 3 maja, czy park Śledzia.
Znane są również rzeki płynące przez Łódź,
Jasień, Łódka, Bałutka, zaś na północy miasta,
Bzura i Ner płynąca z południa.
Wiele jest legend ukrytych w Łodzi,
które dodają miastu uroku,
wszystkich zaś Łodzian starych czy młodych,
cieszą najpiękniejsze zabytki miasta Łodzi.
Beata Szałek
Zapraszamy do Łodzi