Marcin Bartkowiak

Marcin Bartkowiak
CULPA IN CONTRAHENDO
Porównanie polskich i niemieckich rozwiązań prawnych
1.
Culpa in contrahendo – wina przy kontraktowaniu
2.
Cic jest stosunkowo nową instytucją prawną, która została w niemieckim prawie cywilnym po raz
pierwszy skodyfikowana w roku 2002 w § 311 ustępie 2. po modernizacji prawa zobowiązań.
W polskim prawie cywilnym natomiast, nowo ujęta została po nowelizacji w roku 2003. W
związku z tym funkcjonuje jako respektowane, zatwierdzone i nie tak jak wcześniej czysto
zwyczajowe prawo do roszczenia z tytułu nieprawnego kontraktowania.
3.
Osoba w ścisłym kontakcie handlowym, nawiązująca stosunki kontraktowe, polega i zdaję się na
lojalne zachowanie swoje partnera. To zaufanie może obejmować nienaruszenie własnych dóbr
prawnych oraz prawidłowe i czasowo tolerancyjne informacje o umowie która ma zostać zawarta.
Właśnie to zaufanie musi być chronione. Tą funkcję obejmuje instytucja culpa in contrahendo.
4.
W niemieckim prawie cywilnym culpa in contrahendo definiuje się łatwo: – wraz z nawiązaniem
przedumownych pertraktacji powstaje prawny „pertraktowy stosunek zobowiązania” który
obejmuje obowiązek ochronny i respektowania dóbr prawnych partnera w myśl § 241 ustęp 2.
których złamanie prowadzi do odszkodowania.
Obok pertraktacji, również negocjacje umowne traktuje się jako uzasadnienie roszczeń z instytut
culpa in contrahendo. Ponadto osoby których działania utwierdziły specjalne zaufanie co do
przedmiotu lub przebiegu umowy, m.in. maklerzy lub rzeczoznawcy objęci są szczegółami § 311
ustępu 3.
W powyższych rozważaniach widać jednoznaczny charakter polskiego cic – w połączeniu z
domniemanym stosunkiem zobowiązań, jest ważnym elementem pośredniczącym między
roszczeniami wynikającymi z umów oraz czynów niedozwolonych.
5.
Główną regulację polskiego cic znajdziemy w artykule 72 kodeksu cywilnego z roku 2003. Wedle
tego przepisu strona zawierająca, nawiązująca pertraktacje umowne, lub je prowadząca, złamie
zasady wynikające z dobrych obyczajów, w szczególności jeżeli bez woli zawarcia umowy, jest
zobowiązana wynagrodzić szkodę drugiej strony, której da doznała w wyniku zaufania co do
zawarcia prawidłowej umowy.
W polskim prawie cywilnym w związku z culpa in contrahendo spotkamy się z dylematem jakiego
jako takiego nigdy w prawie niemieckim nie było, mianowicie dylemat charakteru cic. Przed
nowym ujęciem w kodeksie z 2003 roku głównym punktem zaczepnym była deliktowa natura
„winy przy kontraktowaniu”. Konsekwencją tego, było położenie ciężaru dowodu co do winy
strony łamiącej dobre obyczaje – ciężar dowodu leżał bowiem przy poszkodowanym.
6.
Narzuca się więc pytanie czy nowa regulacja z 2003 roku coś zmieniła – czy polskie cic
charakteryzuję się teraz kontraktową naturą? W polskiej dogmatyce neguję się taki charakter – po
pierwsze brak prawnie uregulowanego „milczącego porozumienia”, po drugie rozwiązanie takie
mogłoby zakłócić bezpieczeństwo konktraktowe stron i po trzecie w końcu, jest to niezgodne z
fundamentalną dla prawa cywilnego zasadą autonomii woli i swobody umów, która obejmuje
również stosunki przed zawarciem umowy.
Czysto deliktowy charakter również nie może być brany pod uwagę. Nierozsądnym i
niesensownym byłoby wprowadzenie cic jeżeli poszkodowany musiałby ciągle udowadniać winę
deliktową – w tym przypadku możnaby od początku skierować się w stronę roszczeń deliktowych,
z tą różnicą, że jako odszkodowanie traktowałoby się negatywne interesy poszkodowanego.
Systematyka kodeksu i ujęcia culpa in contrahendo w artykule 72 przemawia również przeciwko
deliktowemu charakterowi cic. Odpowiedzialność z artykułu 72 §2 kodeksu cywilnego oparta jest
na samodzielnej przesłance naruszenia dobrych obyczajów, bez domniemanego stosunku
zobowiązania, bez niekorzystnego ciężaru dowodowego – to wszystko stało się dużym ułatwieniem
dla poszkodowanego.
7.
Problemem staję się zastosowanie cic w prawie międzynarodowym i europejskim. Próbą
ujednolicenia jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego prawa
właściwego dla zobowiązań pozaumownych („RZYM II”). Rozporządzenie to znajduję się dopiero
na etapie drugie czytania przed parlamentem, jednak wspólne stanowisko przyjęte przez Radę w
dniu 25 września 2006 r. w celu przyjęcia ww rozporządzenia może świadczyć o niedalekiej
regulacji międzynarodowych zastosowań culpa in contrahendo.
________
Załącznik:
Wspólne stanowisko przyjęte przez Radę w dniu 25 września 2006 r. - kod C6-0317-06
Artykuł 12.