1 - BIP - Radzymin Urząd Miasta i Gminy
advertisement
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 1 WPROWADZENIE ............................................................................................................. 4 1.1. CEL I ZAKRES PROGRAMU ............................................................................................. 5 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY RADZYMIN ......................................................... 7 2.1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA ................................................................................. 7 2.1.1. Położenie ................................................................................................................. 7 2.1.2. Rys historyczny........................................................................................................ 7 2.1.3. Ludność ................................................................................................................... 8 2.1.4. Komunikacja ........................................................................................................... 8 2.1.5. Inwestycje ................................................................................................................ 8 2.2 . POŁOŻENIE FIZYCZNO- GEOGRAFICZNE I GEOMORFOLOGIA GMINY .................. 9 2.3. BUDOWA GEOLOGICZNA ............................................................................................. 10 2.4. WARUNKI KLIMATYCZNE ............................................................................................ 10 2.5. FORMY UŻYTKOWANIA TERENU ................................................................................. 11 2.6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA GMINY RADZYMIN .................................................. 13 2.6.1. Zaopatrzenie w wodę ............................................................................................ 13 2.6.2. Kanalizacja i oczyszczanie ścieków ...................................................................... 15 2.6.3. Zaopatrzenie w ciepło ........................................................................................... 16 2.6.4. Energetyka ............................................................................................................ 17 2.7. STAN I KIERUNKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO ..................................................... 17 3. ZASOBY I RÓŻNORODNOŚĆ PRZYRODNICZA GMINY ................................. 20 3.1. ZASOBY WODNE ........................................................................................................... 21 3.1.1. Wody powierzchniowe .......................................................................................... 21 3.1.2. Wody podziemne ................................................................................................... 23 3.2. ZASOBY LEŚNE ............................................................................................................ 23 3.3. ZASOBY SUROWCÓW MINERALNYCH ......................................................................... 24 3.4. RÓŻNORODNOŚĆ PRZYRODNICZA GMINY RADZYMIN ................................................ 25 3.5. SYSTEM OBSZARÓW CHRONIONYCH GMINY RADZYMIN ............................................ 26 3.5.1. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu w gminie Radzymin ..................... 31 3.5.2. Pomniki przyrody ................................................................................................. 31 4. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO............................................. 32 4.1. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA ................................................................................ 32 4.2. ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH....................................................... 33 4.3. ZANIECZYSZCZENIA WÓD PODZIEMNYCH .................................................................. 34 4.4. ZANIECZYSZCZENIE POWIERZCHNI ZIEMI .................................................................. 35 4.5. ZAGROŻENIA POWODZIOWE ....................................................................................... 37 4.6. ZAGROŻENIE HAŁASEM ............................................................................................... 39 4.7. ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE Z WYTWARZANIA ORAZ DEPONOWANIA ODPADÓW ...... 41 4.8. ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z OBECNOŚCIĄ PROMIENIOWANIA NIEJONIZUJĄCEGO...... 43 4.9. ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z EKSPLOATACJĄ SUROWCÓW MINERALNYCH .................. 44 4.10. ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE Z AWARII PRZEMYSŁOWYCH........................................ 45 5. OCENA STANU ŚRODOWISKA-PODSUMOWANIE ............................................... 46 5.1. ANALIZA SWOT .......................................................................................................... 46 6. ZAMIERZENIA GMINY W ZAKRESIE OCHRONY WARTOŚCI I ZASOBÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ............................................................................. 49 6.1. POSTULATY POWIĘKSZENIA OBSZARÓW PRAWNIE CHRONIONYCH ........................... 49 6.1.1. Użytki ekologiczne ................................................................................................ 50 „CleanMed” s.c. 1 tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 6.1.2. Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe ................................................................... 50 6.1.3. Korytarze ekologiczne ........................................................................................... 50 6.2. OCHRONA WÓD ............................................................................................................ 51 6.3. OCHRONA POWIETRZA ................................................................................................ 52 6.4. OCHRONA GLEBY ......................................................................................................... 53 6.5. MOŻLIWOŚCI WALKI Z HAŁASEM ............................................................................... 54 6.6. INNE ZAMIERZENIA GMINY W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ............................................................................................................................................. 54 6.6.1. Ochrona lasów ...................................................................................................... 55 6.6.2. Ochrona kopalin naturalnych ............................................................................... 56 7. UWARUNKOWANIA OPRACOWANIA PROGRAMU ............................................ 57 7.1. ANALIZA OBOWIĄZUJĄCEGO STANU PRAWNEGO ORAZ KIERUNKÓW ZMIAN ............ 57 WYNIKAJĄCYCH Z WYMOGU DOSTOSOWANIA POLSKIEGO USTAWODAWSTWA DO .......... 57 WYMOGÓW USTAWODAWSTWA UNII EUROPEJSKIEJ. ...................................................... 57 7.2. ZAŁOŻENIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA W ODNIESIENIU DO GMINY ........... 59 7.3. ZAŁOŻENIA GMINNE PRZY REALIZACJI PROGRAMU .................................................. 62 7.3.1. Limity racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych obowiązujące w gminie ......................................................................................................................................... 62 7.4. PROGRAMY REGIONALNE I LOKALNE STANOWIĄCE PODSTAWY OPRACOWANIA ..... 64 8. CELE PROGRAMU I ZADANIA REALIZACYJNE .................................................. 70 8.1. CELE I ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY PRZYRODY I KRAJOBRAZU ......................... 71 8.2. CELE I ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY WÓD POWIERZCHNIOWYCH ....................... 72 8.3. CELE I ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY WÓD PODZIEMNYCH, POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB .................................................................................................................................... 73 8.4. CELE I ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY POWIETRZA ................................................ 73 8.5. CELE I ZADANIA W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI ............................................. 74 8.6. CELE I ZADANIA W ZAKRESIE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ .......................................... 74 8.7. CELE I ZADANIA W ZAKRESIE MONITORINGU ŚRODOWISKA ...................................... 75 9. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ ................................................................. 75 9.1. ZADANIA SAMORZĄDÓW GMINNYCH W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ............. 76 9.2. FINANSOWANIE ZADAŃ ................................................................................................ 89 9.2.1. Środki krajowe ..................................................................................................... 89 9.2.2. Fundusze strukturalne ........................................................................................... 93 9.2.3. Inne instytucje wspierające ................................................................................... 98 9.3. ZASADY UDZIELANIA POMOCY .................................................................................... 99 9.4. PRZYZNANIE ŚRODKÓW ............................................................................................. 100 10. MONITORING, ZARZĄDZANIE PROGRAMEM ................................................. 102 11. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REALIZACYJNE PROGRAMU ..................... 104 11.1. PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA I INNE AKTY PRAWNE NIEZBĘDNE DO REALIZACJI ........................................................................................................................................... 104 PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA .............................................................................. 104 11.1.1. Ustawy............................................................................................................... 104 11.1.2. Rozporządzenia ................................................................................................. 105 13.2. OBOWIĄZUJĄCE DYREKTYWY W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ................... 110 13.3. INNE AKTY PRAWNE ................................................................................................. 113 12. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ................................. 114 „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 13. PIŚMIENNICTWO I MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA PROGRAMU....................................................................................................................... 119 Tabele TABELA 1. POWIERZCHNIE GRUNTÓW I UŻYTKÓW ROLNYCH NA TERENIE GMINY RADZYMIN. .......................................................................................................... 12 TABELA 2. CHARAKTERYSTYKA GŁÓWNYCH UJĘĆ WÓD PODZIEMNYCH I STUDNI NA TERENIE GMINY RADZYMIN. ............................................................... 14 TABELA 3. ZESTAWIENIE ZŁÓŻ KOPALIN O UDOKUMENTOWANYCH ZASOBACH, EKSPLOATOWANYCH NA TERENIE GMINY RADZYMIN ............ 25 TABELA 4. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ..................................... 32 TABELA 5. DOPUSZCZALNA WARTOŚĆ STĘŻEŃ ZANIECZYSZCZEŃ W GLEBIE LUB ZIEMI W MG/KG SUCHEJ MASY. ........................................................ 36 TABELA 6. DANE DOTYCZĄCE TERENÓW ODWADNIANYCH POPRZEZ POMPOWNIE....................................................................................................................... 38 TABELA 7. CHARAKTERYSTYKA POMPOWNI ........................................................ 38 TABELA8. DOPUSZCZALNE POZIOMY HAŁASU W ŚRODOWISKU POWODOWANEGO PRZEZ POSZCZEGÓLNE GRUPY ŹRÓDEŁ HAŁASU, Z WYŁĄCZENIEM HAŁASU POWODOWANEGO PRZEZ LINIE ELEKTROENERGETYCZNE ORAZ STARTY LĄDOWANIA ORAZ PRZELOTY STATKÓW POWIETRZNYCH ......................................................................................... 40 TABELA 9. HARMONOGRAM WDRAŻANIA PROGRAMU ..................................... 76 TABELA 10. ZADANIA WŁASNE GMINY ..................................................................... 79 TABELA 11. ZADANIA KOORDYNOWANE DLA GMINY ........................................ 84 TABELA 12. OGÓLNY PODZIAŁ ŚRODKÓW UE NA POMOC STRUKTURALNĄ W LATACH 2000 – 2006 ..................................................................................................... 96 TABELA 13. POMOC STRUKTURALNA UE ORAZ WSPIERAJĄCE JĄ FUNDUSZE STRUKTURALNE ......................................................................................... 98 Wykresy WYKRES 1. FORMY UŻYTKOWANIA GRUNTÓW.................................................... 13 WYKRES 2. ROZKŁAD ŚRODKÓW Z FUNDUSZY STRUKTURALNYCH UE NA REALIZACJĘ CELÓW POLITYKI STRUKTURALNEJ W POLSCE ....................... 95 „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 1 Wprowadzenie Konstytucja RP stwierdza, że ochrona środowiska przyrodniczego jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewniać bezpieczeństwo ekologiczne współczesnym i przyszłym pokoleniom. Podstawę prawną niniejszego Programu stanowią przede wszystkim ustawy: - o samorządzie gminnym - prawo ochrony środowiska W myśl wymienionych uchwał Samorząd Gminny zobowiązany jest do prowadzenia samodzielnej polityki gminnej, na którą w głównej mierze składa się racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a także obowiązek sporządzenia programu ochrony środowiska. Program ten ma określać cele, priorytety i działania ekologiczne i obejmować swoim zakresem rzeczowym następujące zagadnienia: ochronę środowiska przyrodniczego, gospodarkę wodną, gospodarkę leśną, ochronę środowiska przed zanieczyszczeniami, kształtowania świadomości ekologicznej, propagowania proekologicznych form działalności gospodarczej. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „Prawo ochrony środowiska” (Dz. U. 2001.62 poz. 627 z późn. zm.) nakłada na wszystkie szczeble administracji samorządowej obowiązek opracowania programów ochrony środowiska, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Projekty programów ochrony środowiska są opiniowane odpowiednio przez Zarząd Powiatu i Radę Gminy. Niezwykle istotnym etapem są tutaj konsultacje społeczne, prowadzone przez Urząd Gminy, który ma obowiązek podania do wiadomości publicznej wiadomości o udostępnieniu projektu wszystkim zainteresowanym. Gminny program ochrony środowiska sporządza Burmistrz, natomiast uchwala Rada Gminy. Z wykonania programu sporządzane są co dwa lata raporty, które przedstawiane są Radzie Gminy. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Program, a przede wszystkim proces jego tworzenia, powinien mobilizować podmioty gospodarcze, organizacje pozarządowe oraz szereg innych instytucji i organizacji do wspólnego precyzowania problemów, sposobu ich rozwiązywania oraz wyboru priorytetów w działaniach na rzecz ochrony środowiska. Powinien także stać się zaczątkiem funkcjonowania nowego i trwałego systemu zarządzania środowiskiem w gminie. Realizacja „Programu ochrony środowiska dla gminy Radzymin” pozwoli na osiągniecie trwałego, zrównoważonego rozwoju gminy, gdzie ochrona środowiska stanowi nierozłączną część procesów rozwojowych i jest rozpatrywana razem z nimi. 1.1. Cel i zakres programu Głównym i nadrzędnym celem Programu Ochrony Środowiska jest określenie polityki ekologicznej dla gminy Radzymin. Istotną funkcją Programu – zgodnie z Ustawą Prawo ochrony środowiska – jest także realizacja polityki ekologicznej państwa, wyrażoną w następujących dokumentach: - Narodowa Strategia Ochrony Środowiska na lata 2000-2006 (projekt) – Ministerstwo Środowiska, Warszawa, marzec 2000 r., - II Polityka Ekologiczna Państwa – Ministerstwo Środowiska, Warszawa czerwiec 2000 r., - Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010 – Ministerstwo Środowiska, Warszawa marzec 2002 r., - Polityka Ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010 – Rada Ministrów, Warszawa grudzień 2002 r. - Program Ochrony Środowiska dla woj. mazowieckiego - Oprócz powyżej wymienionych dokumentów określone w Programie cele i priorytety są zgodne z celami i priorytetami zawartymi w następujących dokumentach: - Strategia rozwoju energetyki odnawialnej; Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2000 - Polityka leśna państwa (wraz z dokumentami uzupełniającymi, takimi jak Krajowy Program Zwiększenia Lesistości, Strategia ochrony leśnej różnorodności biologicznej i in.); Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 1999 - Narodowa strategia edukacji ekologicznej; Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 1998 - Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju – Polska 2025; rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa, 2000 - Narodowa strategia rozwoju regionalnego; Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2000 „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 roku; Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2000 - Polityka transportowa państwa na lata 2001-2015 dla zrównoważonego rozwoju kraju; Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa, 2001 - Średniookresowa strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa, 1999 - Strategia rozwoju turystyki w latach 2001-2006; Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001 „Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Radzymin” zawiera następujące informacje: 1. Ogólna charakterystyka i diagnoza stanu aktualnego poszczególnych komponentów środowiska, 2. Określa podstawowe zagrożenia środowiska oraz możliwości przeciwdziałania tym zagrożeniom, 3. Analiza SWOT – mocnych i słabych stron gminy 4. Uwarunkowania prawne oraz wytyczne programów wyższych szczebli 5. Cele i kierunki działań w zakresie ochrony środowiska w perspektywie lat 2005-2015 6. Harmonogram realizacji programu 7. Źródła i możliwości realizacji wytyczonych zadań 8. Metody kontroli, monitorowania skutków realizacji programu i oceny realizacji zamierzonych celów. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 2. Charakterystyka gminy Radzymin 2.1. Charakterystyka ogólna 2.1.1. Położenie Miasto i gmina Radzymin położone są w środkowej części województwa mazowieckiego, w północno – zachodniej części powiatu wołomińskiego, 20 km od Warszawy, na trasie Warszawa – Białystok, która jest częścią międzynarodowej trasy relacji Helsinki – Warszawa (tzw. Via Baltica), łączącej państwa nadbałtyckie z Europą środkową i zachodnią. Północna część obszaru leży w Dolinie Dolnego Bugu, a zachodnia część na terenie Kotliny Warszawskiej. Przez gminę przepływają rzeki: Rządza, Czarna i starorzecze rzeki Bug, mające swoje ujście do Zalewu Zegrzyńskiego, z którym gmina bezpośrednio graniczy. Ponadto obszar znajduje się w strefie oddziaływania rzeki Narew. Teren gminy jest płaski wznoszący się lekko w kierunku południowo – wschodnim. Najbardziej charakterystycznymi elementami rzeźby terenu są wydmy paraboliczne i wałowe. Okolice miasta Radzymin są atrakcyjne pod względem turystycznym z uwagi na m.in. bliskość Zalewu Zegrzyńskiego, co sprzyja budownictwu rekreacyjnemu oraz sobotnioniedzielnemu wypoczynkowi. W 10 miejscowościach gminy występują liczne działki rekreacyjne, często użytkowane całorocznie. 2.1.2. Rys historyczny Najstarsze dzieje ziemi radzymińskiej sięgają I połowy XIII wieku i związane są z Konradem Mazowieckim. Miasto Radzymin otrzymało prawa miejskie w 1475 r. nadane przez księcia mazowieckiego Bolesława. Najważniejszym wydarzeniem w dziejach miasta była bitwa pod Radzyminem w sierpniu 1920 roku, podczas wojny polsko-bolszewickiej. Ciężkie walki o miasto, zakończone zwycięstwem Polaków, zapobiegły zdobyciu Warszawy i utracie niepodległości przez Rzeczpospolitą. Dzień 15 sierpnia - zwycięstwa pod Radzyminem stał się świętem Żołnierza Polskiego, a wydarzenie zyskało miano "Cudu nad Wisłą". Wielcy Polacy związani z ziemią radzymińską to: Cyprian Kamil Norwid czy Julian Ochorowicz. Mieszkał tutaj także Izaak Singer - słynny pisarz amerykański żydowskiego „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 pochodzenia, laureat literackiej Nagrody Nobla, a także pisarka Marta Tomaszewska i znany astronom Eugeniusz Rybka. 2.1.3. Ludność Obszar Gminy zamieszkuje obecnie około 17 968 osób, a gęstość zaludnienia na 1 km 2 wynosi ok. 140,9 osób. Saldo migracji w latach 2002 – 1995 wynosiło 1300. Wskaźnik wzrostu liczby mieszkańców jest dodatni, ale wiąże się to z migracją, a nie z przyrostem naturalnym. Czynnikiem powodującym wzrost liczby mieszkańców jest sąsiedztwo Warszawy i związana z tym możliwość łatwiejszego znalezienia pracy. 2.1.4. Komunikacja Przez teren gminy przechodzą drogi o dużym natężeniu ruchu, min.: droga Warszawa – Białystok (droga krajowa) wraz z obwodnicą Radzymina, Wołomin – Radzymin (droga wojewódzka nr 635). Łączna powierzchnia dróg krajowych wynosi- 36 km, powiatowych 74,6 km, a gminnych – 136 km. Planuje się przebudowę drogi krajowej nr 8 Warszawa – Białystok na drogę ekspresową. Ponadto gminę przecina kolej o ruchu towarowym łącząca Legionowo z Tłuszczem. Radzymin posiada dogodne połączenia autobusowe na 15 liniach, min. z: Warszawą, Kuligowem, Czarnowem, Sokołówkiem, Łosiem, Załubicami, Ślężanami, Roszczepem, Tłuszczem, Białobrzegami, Wołominem. Przez Radzymin przebiega połączenie Warszawa – Wyszków. 2.1.5. Inwestycje Po II wojnie światowej gmina Radzymin była pomijana pod względem inwestycji przez władze komunistyczne. W 1952 r. siedzibę powiatu przeniesiono do Wołomina i zaprzestano inwestować na obszarze miasta. Dopiero po roku 1989 po przemianach ustrojowych w kraju, gmina Radzymin rozpoczęła nadrabianie strat. Wybrane władze ze znacznym zaangażowaniem przystąpiły do odbudowy wizerunku i znaczenia miasta. W nowe tysiąclecie Radzymin wszedł z wieloma sukcesami gospodarczymi i rozpoczętymi inwestycjami. Decydujące znaczenie dla dalszych losów Gminy mają dwie równoległe inwestycje: budowa sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej. Podjęto decyzje także o wielu nowych „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 zamierzeniach, które stworzą możliwość realizacji nowych przedsięwzięć finansowanych przez podmioty komercyjne i osoby fizyczne. W 1999 roku Radzymin został wyróżniony przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową jako jedno z 38 najatrakcyjniejszych miast dla inwestorów. Miasto i Gmina Radzymin powoli, ale konsekwentnie odzyskuje dawną świetność i znaczenie w województwie mazowieckim. 2.2. Położenie fizyczno- geograficzne i geomorfologia gminy Pod względem fizyczno-geograficznym gmina Radzymin znajduje się (wg J. Kondrackiego) w obrębie trzech mezoregionów Niziny Środkowomazowieckiej. Dominująca część gminy leży w północno-zachodniej części tzw. Równiny Wołomińskiej, część północna położona jest w Dolinie Dolnego Bugu, a część zachodnia w Kotlinie Warszawskiej. Mezoregiony te różnią się między sobą nie tyle charakterem rzeźby terenu, co genezą i wiekiem powstania. Najstarsza jest Równina Wołomińska, którą tworzy silnie zdenudowana wysoczyzna polodowcowa i taras rzeczno-zastoiskowy. Fragmenty wysoczyzny wznoszą się na wysokość powyżej 94 m n. p. m. i występują jedynie w rejonie Emilianowa i Rżysk. Powierzchnia ich jest płaska i lekko wznosi się w kierunku południowym i wschodnim. U stóp wysoczyzny rozciąga się tzw. taras radzymiński wznoszący się na wysokość 86 – 94 m n.p.m. Zajmuje on większą część powierzchni gminy. Wyróżnione w północnej i zachodniej części gminy mezoregiony: Kotlina Warszawska i Dolina Dolnej Narwi mają wspólną genezę i wiek. Głównym czynnikiem morfotwórczym na tym obszarze była akumulacja rzeczna. Z chwilą odblokowania przez lądolód przepływu wód Wisły i Bugu na zachód pradoliną toruńsko- eberswaldzką wzmagają się procesy erozyjne. Rozcięty zostaje taras radzymiński i obie rzeki budują kolejny niższy taras zwany nadzalewowym. Powierzchnia jego na terenie gminy wznosi się na wysokość 80,5-83 m n.p.m. W obrębie tarasu nadzalewowego wyróżnia się obniżenia o charakterze starorzeczy, obniżeń podskarpowych lub niecek deflakacyjnych oraz wzniosłości – kępy. Różnice wysokości nie przekraczają 2 –3 m. Najmłodszą formą erozyjno – akumulacyjną na omawianym terenie są holoceńskie tarasy zalewowe Bugu, Rządzy i Czarnej. Powierzchnia ich wznosi się na 1 –3 m ponad poziom rzek. W obrębie tarasu zalewowego Bugu można wyróżnić obniżenia – kępy. Na tarasach zalewowych nie ma wydm. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 2.3. Budowa geologiczna Gmina Radzymin znajduje się w obrębie wschodniej części warszawskiego odcinka (niecka mazowiecka) dużej jednostki tektonicznej leżącej na skraju platformy warsyscyjskiej (synklinorium brzeżne). Niecka zbudowana jest ze słabo sfałdowanych utworów mezozoiki. W zachodniej i północnej części gminy wśród osadów czwartorzędowych dominują osady rzeczne (piaski). W kierunku wschodnim i południowym rośnie udział utworów glacjalnych (glin zwałowych) z przewarstwieniem piasków wodnolodowcowych i rzecznych. W strefie przypowierzchniowej występują osady zlodowacenia środkowopolskiego, północnopolskiego i holocenu. Osady glacjalne zlodowacenia środkowopolskiego praktycznie nie występują. Znajdują się one jedynie pod piaskami peryglacjalnymi i eolicznymi na wschodnich i południowo-wschodnich krańcach gminy w obrębie zdenudowanej wysoczyzny polodowcowej. Taras radzymiński tworzą osady zlodowacenia północnopolskiego, głównie iły, mułki i piaski zastoiskowe oraz rzeczno-zastoiskowe o miąższości od kilku do kilkunastu metrów. W podmokłych obniżeniach występują torfy holoceńskie. Taras nadzalewowy zbudowany jest z piasków miejscami ze żwirem serii rzecznej. Wydmy i pola piasków eolicznych zbudowane są z drobnych piasków. Na terenie gminy występują także holoceńskie piaski i namuły tarasów zalewowych oraz torfy (w nieckach deflacyjnych), które są najmłodszymi utworami. 2.4. Warunki klimatyczne Klimat charakteryzuje się znacznym wpływem cech kontynentalnych. Zróżnicowane elementy klimatu na obszarze gminy, determinowane miejscowymi warunkami geograficznymi, powodują niejednorodność tutejszego klimatu. Średnie roczne promieniowanie całkowite wynosi około 240 cal/cm2/dzień. Usłonecznienie rzeczywiste sięga przeciętnie 4,4 godziny w ciągu dnia. Najwięcej godzin ze słońcem jest w miesiącu czerwcu -7,8 godzin., zimą czas usłonecznienia skraca się do 1,3 godz. w styczniu. Dni pogodne na obszarze gminy nie występują zbyt często i stanowią ok. 28 dni w ciągu roku. Mgły które pojawiające się na terenie gminy można podzielić na występujące w chłodne dni - są to mgły adwekcyjne (związane z bliskością zbiornika wodnego) i frontalne oraz na mgły „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 występujące latem i wczesną jesienią - mgły radiacyjne. Średnia liczba dni w roku z widzialnością poziomą poniżej 1 km to 34 dni. Dni mroźne kształtują się na poziomie 47 dni w ciągu roku. Dni bardzo mroźne występują średnio w ciągu 22 dni w roku. Przymrozki obserwuje się w około 119 dni w ciągu roku . Okres bezprzymrozkowy trwa ok. 170 dni. Temperatura powietrza średnio wynosi się na poziomie 7.7C na obszarach równinnych i wydmowych, i około 7.6 w dolinach i na obrzeżu Zalewu Zegrzyńskiego. Średnie temperatury w charakterystycznych miesiącach kształtują się odpowiednio: w styczniu – 3,7C, w kwietniu 7,2 C, w lipcu 18,0C, w październiku 8,1 C. Wilgotność powietrza zależy od pory roku i najsilniejsza jest w okresie letnim. Roczne zmiany wilgotności są uwarunkowane rocznym przebiegiem temperatur i są odwrotnie proporcjonalne. Średnia roczna wilgotność sięga 78 . Roczna ilość opadów kształtuje przeciętnie poniżej 500 mm i jest niższa niż średnia dla Polski (600 mm). Najwięcej opadów jest w miesiącach letnich ( czerwiec – sierpień) i wynosi ok. 200 mm, a najmniej w miesiącach zimowych (grudzień – luty) ok. 100 mm. W miesiącach wiosennych suma opadów średnio 110 mm, a w miesiącach jesiennych 120 mm. Wiatry notuje się najczęściej w kierunku zachodnim i południowo-zachodnim, które charakteryzują się dużymi prędkościami. Średnia roczna częstotliwość wiatrów zachodnich wynosi 33 %, północnych 19 %, południowych 21 %, a wschodnich 22 %. 2.5. Formy użytkowania terenu Gmina Radzymin zajmuje teren wielkości ok. 131 km 2. Jest to gmina miejsko – wiejska o charakterze rolniczym. W strukturze użytkowania dominują użytki rolne z przewagą gruntów ornych. Pozostałe funkcje terenów gminy Radzymin stanowią: mieszkalnictwo, usługi, komunikacja, turystyka i rekreacja, rzemiosło, przemysł oraz eksploatacja surowców. Gleby w gminie charakteryzują się dużym zróżnicowaniem przestrzennym ze względu na warunki gruntowo – wodne i rzeźbę terenu. Grunty orne można sklasyfikować na obszary występowania gleb o dużych (kompleks 2 i 4), średnich (kompleks 8, 5) i słabych (kompleks 6, 9, 7) wartościach użytkowych. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Gleby o dużych wartościach użytkowych stanowią kompleks pszenny dobry i żytni bardzo dobry i są to gleby bielicowe i pseudobielicowe z glin lekkich, średnich, piasków gliniastych i iłów. Gleby o średnich wartościach użytkowych stanowią kompleksy: zbożowo – pastewny mocny (czarne ziemie zdegradowane) i żytni dobry (gleby bielicowo i pseudobielicowe). Gleby słabe stanowią kompleks żytni słaby (gleby bielicowe i pseudobielicowe oraz brunatne wyługowane i kwaśne), zbożowo-pastewny słaby (gleby murszowo-mineralne), żytni bardzo słaby (gleby brunatne wyługowane i kwaśne). W strukturze zabudowy dominuje zabudowa jednorodzinna – 62,57 %, znaczny jest także udział zabudowy zagrodowej- 30,41%. Zabudowa wielorodzinna stanowi 5,21 %, a komunalna 1,83 %. Zastój w rolnictwie, rozdrobnienie gospodarstw rolnych, częsty brak specjalizacji produkcji, trudny teren dla uprawy rolniczej - słabe gleby, brak rynków zbytu, liczne odłogi, brak motywacji do szkolenia/kształcenia w zawodach rolniczych, niskie kwalifikacje większości rolników, niski poziom specjalizacji, brak tradycji współpracy rolników, brak rozwiniętego przetwórstwa rolno – spożywczego, wysoki udział kosztów stałych w produkcji, brak wiedzy nt. funkcjonowania gospodarstw rolnych w UE. Wykorzystanie tych terenów o dużym potencjale rekreacyjno- wypoczynkowym jest dalece niewystarczające i niezadowalające. Dlatego też należy opracować plan zagospodarowania składający się z realnych możliwości w tym zakresie. Przedmiotem szczególnej troski jest również jak najszybsza poprawa stanu czystości wód Zalewu Zegrzyńskiego. Jezioro to stanowi główny rejon wypoczynku podmiejskiego Warszawy i łącznie z sąsiadującymi odcinkami Bugu i Wisły zaliczane jest do głównych w skali kraju kompleksów wypoczynkowo - turystycznych . Tabela 1. Powierzchnie gruntów i użytków rolnych na terenie gminy Radzymin. Rodzaje użytku Powierzchnia (ha) Struktura Użytków rolnych ogółem 8026 61,3 % Grunty orne 4496 34,34 % Sady 87 0,66% Łąka 1838 14,04 % Pastwiska 1605 12, 26 % „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Lasy i grunty leśne ogółem 3299 25,2 % Grunty pod wodami 460 3,5 % Tereny komunikacji 459 3,5 % Tereny osiedlowe 626 4,8 % Tereny rożne 20 0,2 % Nieużytki 203 1,5 % 13 093 100,00 Razem Użytki rolne 3,5% 4,8% 3,5% 0,2% Lasy i grunty leśne 1,5% Grunty pod wodami Tereny komunikacyjne Tereny osiedlowe Tereny różne Nieużtki 61,3% 25,2% Wykres 1. Formy użytkowania gruntów 2.6. Infrastruktura techniczna gminy Radzymin 2.6.1. Zaopatrzenie w wodę Właściwa gospodarka wodna powinna obejmować działania zmierzające do zwodociągowania jak największej liczby budynków mieszkalnych i gospodarstw wiejskich, celem poprawy jakości życia mieszkańców oraz stworzenia dogodniejszych warunków „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 rozwoju działalności gospodarczej. Niezbędna jest także modernizacja istniejących ujęć wody w studniach kopalnych, systematyczna kontrola stanu technicznego urządzeń wchodzących w skład systemów zaopatrzenia w wodę (np. sieć rozdzielcza, zbiorniki wyrównawcze) oraz kontrola ilości dostarczanej wody do sieci w celu ograniczenia strat wody. Gmina Radzymin zaopatrywana jest w wodę głównie z ujęć wód podziemnych piętra czwartorzędowego. W 1995 r. oddano do użytku Stację Uzdatniania Wody położoną w południowo – zachodniej części gminy, w Aleksandrowie przy ul. Batalionów Chłopskich. Ujęcie wody dla wodociągu gm. Radzymin składa się z trzech studni (nr 1, 2, 3) ujmujących wodę z utworów czwartorzędowych, zlokalizowanych w rejonie stacji uzdatniania wody. Gmina Radzymin nie została jeszcze w pełni zwodociągowana. Ogólna długość sieci wodociągowej stanowi 64 289 mb. Ponadto na terenie gminy istnieje jeszcze jedno ujęcie publiczne w miejscowości Ciemne będące w użytkowaniu przez Miejski Zakład Wodociągów Kanalizacji i Administracji Budynków Komunalnych (MZWKiABK), a także studnie głębinowe tj.: Coca Cola – Radzymin, ul. Przemysłowa, Nadma – Nadma, ul. Szkolna, Stare Załubice – Wolice, TAGO PPC – Ciemne, J.W. Construction, które zostały szczegółowo omówione w tabeli nr 7. Tabela 2. Charakterystyka głównych ujęć wód podziemnych i studni na terenie gminy Radzymin. Nazwa ujęcia Lokalizacja Głębokość otworu (m p.p.t.) Użytkownik ujęcia Wydajność ujęcia (m3/h) Głębokość lustra wody (m p.p.t.) 204 bd Ujęcie publiczne Ciemne 40 MZWKiABK Coca Cola dwie studnie Radzymin ul.Przemysłowa 60 60 Coca Cola Beverages Polska Sp.z o.o. łącznie 120 bd SUW Aleksandrów Radzymin ul. Batalionów Chłopskich 60 61,5 63,9 MZWKiABK Radzymin łącznie 220 bd Ujęcie oligoceńskie Radzymin ul.Batorego 239 Instytut Geologiczny Warszawa bd bd „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 Utwory geologiczne nad poziomem wodonośnym piasek, ił warwowy glina zwałowa, piasek piasek drobnoziarnisty, glina pylasta, piasek średnioziarnisty piasek drobnoziarnisty, piaski różnoziarniste ze żwirem i otoczakami, glina piaszczygłazikami głazikami, piasek, glina z otoczakami, iły pstre, węgiel brunatny 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 30 Szkoła Podstawowa 20 bd Stare Załubice Wolica 35 Ośrodek Wypoczynkowy 21 bd TAGO PPC Ciemne 141D 30 TAGO Ciemne 141D 6 JW. Construction Stare Załubice 235 JW. Construction 12 Nadma Nadma ul.Szkolna piasek, ił piaszczysty piaski drobno i gruboziarniste z otoczakami i żwirem, ił bd piasek drobny pylasty, ił warowy, glina 206 piaski (6,9 ustabili- średnioziarniste, zowane) żwiry, iły szare i pstre, glina. 2.6.2. Kanalizacja i oczyszczanie ścieków Gmina Radzymin posiada Miejską Oczyszczalnie Ścieków, która jest eksploatowana od 1994 roku przez Miejski Zakład Wodociągów Kanalizacji i Administracji Budynków Komunalnych. Ścieki oczyszczane są metodą mechaniczno-biologiczną. Przepustowość oczyszczalni wynosi - 2 080 m3/d. Oprócz ścieków komunalnych trafiają tutaj ścieki z przemysłu spożywczego (ok. 20 % całkowitej ilości). W wyniku oczyszczania ścieków powstają następujące rodzaje odpadów: - skratki – 45,5 Mg - zawartość piaskowników – 38,8 Mg - zawartość tłuszczowników – 1,0 Mg - osad wtórny – 1 386 Mg Skratki i piasek z piaskowników są składowane na składowisku odpadów komunalnych. Osady ściekowe poddawane są zagęszczaniu, stabilizacji tlenowej i odwadniane w prasach komorowych, a następnie wykorzystywane są do nawożenia gruntów. Analiza osadów ściekowych wykonywana jest dwa razy do roku. Oczyszczalnia posiada zezwolenie na wykorzystanie osadów w celach nawozowych i do rekultywacji. Ścieki są głównie dowożone wozami asenizacyjnymi. Przeprowadzona w 2004 r. modernizacja oczyszczalni ścieków objęła montaż prasy do odwodniania osadów. Oczyszczone ścieki z oczyszczalni miejskiej odprowadzane są do rzeki Beniaminówka, z której prowadzi się również pobór wody z dla potrzeb technologicznych. Gmina posiada pozwolenie wodnoprawne na piętrzenie wody dla potrzeb oczyszczalni. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 W północno – zachodniej części miasta Radzymin, na terenie przemysłowym zlokalizowana jest oczyszczalnia ścieków Coca-Cola Beverages Polska Sp. z. o. o. Do eksploatacji została oddana w 1992 roku. Oczyszczanie ścieków odbywa się metodą mechaniczno – biologiczną z osadem czynnym. Jest to oczyszczalnia ścieków przemysłowych, ścieki komunalne stanowią ok. 0,1 % całej ilości ścieków. Przepustowość oczyszczalni stanowi max 1000 m3/d. Powstaje tutaj 0,7 Mg skratek, które są składowane. Średnie uwodnione osadów ściekowych wynosi 11- 18 %, a wykorzystywane są do rekultywacji gruntów. Badania osadu przeprowadzane są dwa razy w roku. Posiada on kwaśny odczyn, zawiera z punktu widzenia nawozowego zawartości azotu, fosforu, wapnia, magnezu i substancji organicznej. Oczyszczone ścieki kierowane są do rzeki Beniaminówka. Całkowita długość sieci kanalizacyjnej wybudowanej na terenie miasta i gminy Radzymin wynosi 5 813,7 mb. Do chwili obecnej na terenie gminy wykonano 8 091,7 mb kanalizacji (kanał tłoczny + grawitacyjny). Na ukończeniu jest budowa 759,5 mb kanalizacji, a rozpoczęta została realizacja etapu przewidującego 216,5 mb. W 2004 r. zostały opracowane projekty kanalizacji obejmującej ulice: Traugutta, Czartoryskiej, Norwida i Batorego. W perspektywie lat 2005-2015, na terenie gminy przewiduje się modernizację i rozbudowę miejskiej oczyszczalni ścieków oraz rozbudowę kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Planowana budowa kanalizacji sanitarnej pozwoli na odprowadzenie ścieków sanitarnych od 90 % mieszkańców. 2.6.3. Zaopatrzenie w ciepło Teren Gminy zaopatrywany jest w ciepło głównie z indywidualnych kotłowni węglowych, stanowiących niskie, rozproszone źródła emisji zanieczyszczeń. W ostatnich latach sukcesywnie zastępuje się w lokalnych systemach grzewczych, paliwa stałe na ekologiczne paliwa ciekłe, takie jak olej opałowy lekki. W ostatnich latach zapotrzebowanie na energię cieplną do celów grzewczych uległo znacznemu zmniejszeniu. Wiąże się to z prowadzeniem modernizacji instalacji centralnego ogrzewania w budynkach wielorodzinnych (montaż zaworów termostatycznych, automatyzacja urządzeń w węzłach cieplnych, montaż podzielników cieplnych), modernizacją budynków (wymiana okien na szczelne, wykonanie termoizolacji ścian). Przyjmuje się natomiast, że zapotrzebowanie na ciepłą wodę będzie się utrzymywać na tym samym poziomie. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Około 46 % ludności gminy Radzymin korzysta z gazu ziemnego, ale trudno jest oszacować jaki procent ludności używa tego surowca jako źródła ciepła. Istniejący gazociąg średniego ciśnienia obejmuje miejscowości: miasto Radzymin, Arciechów, Borki, Cegielna, Ciemne, Dybów – Kolonia, Emilianów, Mokre, Nadma, Słupno, Dybów, Stary Janków, Ruda, Nowy Janków, Wiktorów, Zawady oraz Zwierzyniec. Wszystkie budynki podległe pod Gminę zaopatrywane są w ciepło gazem ziemnym. 2.6.4. Energetyka Gmina Radzymin zaopatrywana jest w energię elektryczną przez rejon w Wołominie a także rejon Legionowo i rejon Wyszków. Stan techniczny istniejących linii jest zadawalający. W istniejącej sieci przesyłowej występują znaczne rezerwy mocy. Istniejący układ sieci daje dużą pewność zasilania przy małych spadkach napięć. Wydajność energetyczna sieci pozwala na realizację nawet znacznego zapotrzebowania na energię. Bardzo istotna wydaje się być współpraca Zakładów Energetycznych z gminą w zakresie współtworzenia infrastruktury elektro-energetycznej. W przygotowaniu projektu realizacji inwestycji elektroenergetycznych niezwykle pomocne są bowiem dwa dokumenty planistyczne, których opracowanie należy do kompetencji gminy – „Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” oraz „Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego”. 2.7. Stan i kierunki rozwoju gospodarczego Na terenie gminy Radzymin nie planuje się przedsięwzięć mogących wywoływać konflikty społeczne. Gospodarka Gmina miejsko - wiejska Radzymin ze względu na swoje korzystne położenie komunikacyjne i bliskość stolicy, posiada duży potencjał gospodarczy. Obecnie na terenie gminy funkcjonuje ok. 1300 podmiotów gospodarczych, ale w większości są to małe i średnie jednostki. Rozwinął się tutaj przemysł budowlany, który skupia się na produkcji ceramiki budowlanej i bazuje na miejscowych surowcach. Istotną rolę w rozwoju gospodarczym odgrywają także przedsiębiorstwa owocowo-warzywne, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 cukiernicze, wód mineralnych, artykułów z tworzyw sztucznych. Nie brakuje także usług remontowo – budowlanych, stolarskich, transportowych itp. Do największych przedsiębiorstw występujących na terenie gminy Radzymin zaliczają się: „Coca – Cola Beverages Polska” - największy zakład w Europie środkowo – - wschodniej, - Fabryka kosmetyków „SORAYA”, - Zakład poligraficzny „WINKOWSKI”, - „Zakład BTB Produkty Betonowe”, - Skład celny „RATPOL”, - „TAGO”. Turystyka Turystyka i agroturystyka ze względu na walory środowiska, ma szansę stać się ważną gałęzią gospodarki gminy. Warunkiem jej rozwoju są nakłady na ochronę środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego, budowę i modernizację bazy turystycznej oraz infrastruktury technicznej. Turystka na tym obszarze jest związana z Zalewem Zegrzyńskim i występowaniem wielu walorów turystyczno-wypoczynkowych. Duże znaczenie dla rozwoju turystyki ma występowanie szlaków turystycznych i pomników przyrody (350 szt.). Główne szlaki turystyczne przebiegające przez teren gminy stanowią: szlak czerwony – fragment tzw. obwodnicy warszawskiej łączącej miejsca bitew - warszawskich i miejsc pamięci. Przebiega przez Ząbki, Zielonkę, oraz Marki, gm. Radzymin, szlak zielony – przebiega od stacji w Zielonce, wzdłuż rzeki Długiej, do cmentarz - poległych w 1920 roku w Ossowie, przez okolice rez. „Grabicz”, rejon Cmentarza i Kościoła w Kobyłce, okolice Dworu w Czarnej, dalej wzdłuż rz. Czarnej, wokół rez. „Puszcza Słupecka” do Sierakowa w gm. Radzymin. Plan przestrzennego zagospodarowania Radzymina wskazuje orientacyjny przebieg tranzytowych szlaków turystyki pieszej, ścieżek panoramicznych i przechadzkowych, szlaków turystyki rowerowej i ścieżek rowerowych, szlaków turystyki kajakowej oraz pasażerskiej żeglugi promowej wzdłuż rzeki Rządzy oraz na Zalewie Zegrzyńskim i na rzece Bug. Energia odnawialna „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Do podstawowych źródeł energii odnawialnej zalicza się: - energia słoneczna, - energia wiatrowa, - energia z biomasy, - energia geotermalna, - energia wód. Najpopularniejszą energią jest energia słoneczna, która jest wykorzystywana do ogrzewania wody (tzw. kolektory), do wytwarzania energii w fotoogniwach, ogrzewania budynków przez zastosowanie odpowiednich elementów budowlanych. Energia wiatrowa jest wykorzystywana w młynach do mielenia zboża, do wykorzystywania energii elektrycznej w elektrowniach wiatrowych, do pompowania wody w wodociągach. Ostatnio największe nadzieje wiąże się z biomasą. Jej udział w bilansie paliwowoenergetycznym w Polsce rośnie. Może ona być wytwarzana na cela energetyczne w procesach bezpośredniego spalania biopaliw stałych (drewna, słomy), gazowych w postaci biogazu lub przetwarzania na paliwa ciekłe (olej, alkohol). Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju przynoszącego wymierne efekty ekologiczno - energetyczne. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo - energetycznym powinien przyczyniać się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów energetycznych oraz do poprawy stanu środowiska. Ten rodzaj działań może przyczynić się do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa energetycznego, stworzenia nowych miejsc pracy. Zaletą odnawialnych źródeł energii, jest to, że pozyskiwanie energii z tych źródeł nie wymaga budowy scentralizowanej instalacji oraz kosztownych linii przemysłowych, mają one wynikający ze swej natury charakter lokalny. Energia odnawialna jest bardzo ważnym i perspektywicznym źródłem ekologicznie czystej energii zarówno w krajach UE jak i w Polsce. Rolnictwo ekologiczne Rolnictwo ekologiczne oznacza system gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa, który oparty jest na środkach pochodzenia biologicznego i mineralnego nieprzetworzonych technologicznie. Głównym wyróżnikiem „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 tego sposobu gospodarowania, w potocznym rozumieniu, jest eliminacja środków technologii chemicznej z produkcji rolniczej. Rolnictwo ekologiczne stworzy zatem możliwość uzyskania optymalnych plonów o wysokiej jakości, bez stosowania nawozów mineralnych i pestycydów. W 2001 r. uchwalona została ustawa o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. z dnia 2 maja 2001 r. z późn. zm). Reguluje ona warunki prowadzenia produkcji rolniczej i przetwórstwa rolno-spożywczego metodami ekologicznymi oraz system kontroli i certyfikacji tej produkcji i tego przetwórstwa, obrót produktami rolnictwa ekologicznego oraz zasady ich znakowania. W gminie Radzymin uprawy ekologiczne prowadzone są głównie pod osłonami. Do negatywnych cech rolnictwa danego regionu należą: - zbyt niska efektywność produkcji, - zbytnie rozdrobnienie gospodarstw rolnych, - niski dysparytet dochodów rolniczych, - brak integracji w środowisku wiejskim, - brak świadomości społeczności gminnej na temat korzyści wynikających z dostosowania prawa polskiego w zakresie gospodarki rolnej do przepisów UE. Według informacji udzielonych przez Biuro Powiatowe AriMR w Radzyminie – na terenie gminy Radzymin funkcjonuje jedno gospodarstwo zajmujące się rolnictwem ekologicznym, powierzchnia upraw ekologicznych tego gospodarstwa wynosi 1,2 ha i są to uprawy pod osłonami. Według ARiMR zainteresowanie uprawami ekologicznymi na terenie gminy wzrasta. 3. Zasoby i różnorodność przyrodnicza gminy Gmina Radzymin ze względu na swoje położenie oraz walory turystyczno-krajoznawcze może stanowić atrakcyjne miejsce rekreacyjne dla mieszkańców Warszawy. Największy obszar, który może być wykorzystany w tym celu znajduje się w północno-zachodniej części gminy. Są to głównie leśne obszary krajobrazu chronionego. Rozległe piaszczyste równiny urozmaicają ciągi wzniesień wydmowych porośnięte lasem. Gmina Radzymin znajduje się w strefie oddziaływania dużych rzek i dolin rzecznych Bugu i Narwi, w pasie nizin środkowopolskich. Lasy pokrywają 23 % obszaru gminy. Największe kompleksy leśne znajdują się w południowo – zachodniej części gminy. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Dominują bory świeże i bory suche, a lokalnie występują bory mieszane i tereny bagienne oraz łęgi i olsy. Na terenie gminy w planie przestrzennego zagospodarowania terenu, wyodrębniono obszary chronionego krajobrazu wchodzące w skład Warszawskiego Obszaru Chronionego oraz pomniki przyrody. 3.1. Zasoby wodne 3.1.1. Wody powierzchniowe Gmina Radzymin znajduje się w strefie oddziaływania dużych dolin rzecznych Bugu i Narwi (Zalew Zegrzyński). Przez teren gminy przepływają rzeki Rządza i Czarna mająca swoje ujście do Zalewu Zegrzyńskiego, z którym gmina bezpośrednio graniczy. Część północna i północno-wschodnia gminy odwadniana jest do Zalewu za pośrednictwem starorzecza Bugu i rzeki Rządzy, których odcinki ujściowe znajdują się północno- zachodniej części terenu. Nadmiar wód powierzchniowych z centralnej i południowej części gminy odprowadzany jest poza jej granice ciekami Beniaminówki i Kanału Sierakowskiego oraz rzeką Rządzą i Czarną, które wpływają w kierunku zachodnim do kanału Żerańskiego i dalej do Zalewu Zegrzyńskiego. Z kolei lokalnymi odbiornikami wód powierzchniowych na terenie gminy są nieliczne sztuczne zbiorniki wodne (glinianki) zgrupowane głównie w południowej części Radzymina. Rzeka Bug Bug jest lewobrzeżnym dopływem Narwi o powierzchni całkowitej 39 420,2 km 2. Charakteryzuje się dużą niejednorodnością pod względem hydrologicznym, co wpływa negatywnie na bilans wodny wszystkich jej użytkowników, a także na wody gruntowe. Proces roztopowy w dorzeczu Bugu rozpoczyna się wcześniej na obszarze źródłowym (Wyżyna Podolska na Ukrainie) niż w odcinku środkowym i ujściowym. Bug charakteryzuje się śnieżno – deszczowym ustrojem zasilania z dwoma wysokimi stanami wody w ciągu roku. Zasilanie śnieżne powoduje wysokie stany w kwietniu, a deszczowe jest związane z letnim maksimum opadowym i przypada na miesiące czerwiec – lipiec. Okresy niskiego stanu przypadają na miesiąc wrzesień. Największe wylewy obserwuje się w kwietniu i maju. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Na terenie gminy występują starorzecza Bugu. Charakterystyczne przepływy roczne (wartości wyrównane m3/s wg wskazań wodowskazu Wyszków) kształtują się: przepływ średni –140, przepływ max z prawdopodobieństwem wystąpienia 10 % - 1 140, przepływ średni niski – 34,6. Rzeka Rządza Rzeka jest lewostronnym dopływem Narwi – Jeziora Zegrzyńskiego. Jej dolina jest szeroka, słabo wcięta, z podmokłymi dolinami i licznymi starorzeczami. Zasilana jest przez liczne, drobne cieki i kanały melioracyjne. Rzeka Czarna Rzeka Czarna ma kierunek przepływu z południowo-wschodniego na północno-zachodni. Jest prawostronnym dopływem Kanału Żerańskiego. Uchodzą do niej liczne kanały melioracyjne. Jej dolina jest szeroka, słabo wcięta, z podmokłymi dolinami i licznymi starorzeczami. Zalew Zegrzyński Jezioro Zegrzyńskie obejmuje 40 kilometrowej długości rozlewisko rzek Narwi Bugu o powierzchni 33 km2. Jest to zbiornik retencyjny pozwalający zminimalizować groźbę powstania powodzi w dolnym biegu Narwi, oraz Wisły, a także umożliwia nawodnienie ponad 8 tys. hektarów łąk i pól. Zbiornik ten służy również zaopatrzeniu w wodę znacznej części Warszawy - wybudowany w latach osiemdziesiątych Wodociąg Północny pobiera wodę z Zalewu w okolicach Wieliszewa. Zbiornik wodny rozciąga się od wysokiej na 24 m zapory i usytuowanej na niej elektrowni wodnej dostarczającej 20 MW energii elektryczne w miejscowości Dębe, aż po historyczne miasto Pułtusk. Połączenie z Warszawą zapewnia jezioru malowniczy, 19 kilometrowy Kanał Żerański. Zalew Zegrzyński stanowi dzięki temu ważny odcinek jednej z głównych arterii wodnych łączących Jeziora Mazurskie oraz dorzecze Narwi i Bugu z rzeką Wisłą. Dobrze rozwinięta sieć dróg dojazdowych wiąże leżące nad nim miejscowości bezpośrednio z Warszawą. Zalew Zegrzyński to przede wszystkim miejsce wypoczynku. Sprzyjają temu jego czyste wody. Dzieje się tak dzięki wybudowaniu w ostatnich latach wielu oczyszczalni nad Narwią, Bugiem i ich dopływami. Wokół jeziora powstało wiele ośrodków wypoczynkowych i domków letniskowych. Bioindykatorami czystości wód w zbiorniku są spotykane tu ryby: szczupaki, okonie. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 3.1.2. Wody podziemne Na terenie tarasów zalewowych i nadzalewowych występuje tylko jeden miąższy poziom wodonośny, który drenowany jest przez Bug i Wisłę. Zwierciadło wody posiada swobodny charakter, a warstwa wodonośna nie podlega izolacji od powierzchni. Woda gruntowa występuje wśród piasków rzecznych o korzystnych warunkach filtracji. Zasilanie odbywa się za pośrednictwem miejscowych opadów atmosferycznych i dopływ podziemny wzdłuż dolin rzecznych oraz z tarasu radzymińskiego i wysoczyzny. Powierzchnia piezometryczna zwierciadła wody jest prawie płaska – lekko nachylona w kierunku drenujących cieków powierzchniowych. Na obszarze tarasu zastoiskowego (radzymińskiego) i na zdenudowanej wysoczyźnie polodowcowej występują co najmniej dwa poziomy wodonośne rozdzielone serią nieprzepuszczalnych iłów, mułów lub glin: - Górny poziom wód gruntowych występuje w stropie serii nieprzepuszczalnej jako swobodne zwierciadło wśród piasków leżących na iłach i mułach, lub jako sączenie z serii zastoiskowej. Wody podziemne zasilane są wyłącznie dzięki infiltracji opadów atmosferycznych, a od okresowego bilansu tych opadów i parowania zależy aktualny stan wód. Okresowe wahania poziomu wód są duże ze względu na utrudnioną infiltrację wgłębną i dopływ powierzchniowy. - Dolny poziom wodonośny tarasu radzymińskiego i zdenundowanej wysoczyzny występuje poniżej ilastej serii zastoiskowej. Zwierciadło wody podziemnej jest napięte i stabilizuje się na poziomie zbliżonym od zwierciadła górnego poziomu, co świadczy, że wody obu poziomów pozostają w kontakcie hydraulicznym. Dolny poziom wodonośny jest głównym źródłem wody dla celów komunalnych i przemysłowych. W rejonie Radzymina górny poziom wodonośny charakteryzuje się pogorszoną jakością ze względu na zrzut zanieczyszczeń do gruntu. 3.2. Zasoby leśne Lesistość Gminy Radzymin stanowi 25,6 ogólnej powierzchni. Wskaźnik ten jest mniejszy w stosunku do średniej lesistości powiatu (27,39 ) i kraju ( 28,4 ). Największe kompleksy leśne znajdują się na jej obszarze w południowo-zachodniej i zachodniej części gminy. Dominują bory świeże i bory suche, a lokalnie występują bory mieszane i bagienne oraz łęgi i olsy. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Powierzchnia lasów została przekształcona i ograniczona w wyniku działalności człowieka. Budując wały przeciwpowodziowe, meliorując łąki, zakładając sztuczne plantacje często w formie monokultury, a przede wszystkim karczując naturalne zbiorowiska leśne i wprowadzając na te obszary rolnictwo, przemysł, osadnictwo, turystykę – przekształcił i zdegradował, naturalne środowisko przyrodnicze. Lasy łęgowe porastające w przeszłości obszary tarasu zalewowego zostały prawie całkowicie wycięte i występują dziś tylko lokalnie w postaci drobnych fragmentów. Mniej od łęgów przekształcone, a co za tym idzie bardziej naturalne są występujące lokalnie w obrębie tarasu zalewowego zbiorowiska roślin tzw. łozy. Z kolei w stanie bliskim do naturalnego zachowały się olsy i bory bagienne. Zespołom tym towarzyszy naturalna roślinność szuwarowo – bagienna. Siedliska boru mieszanego świeżego oraz grądu są w zdecydowanej większości odlesione i wykorzystywane do celów rolniczych. Pozostałe fragmenty lasów mają przekształcony skład florystyczny i strukturę drzewostanów w stosunku do naturalnych. Często są to sztuczne plantacje sosny. 3.3. Zasoby surowców mineralnych Na obszarze gminy Radzymin występują przede wszystkim złoża surowców mineralnych wykorzystywane do produkcji ceramiki budowlanej. Są to głównie iły i muły zastoiskowe (warwowe) tzw. zastoiska warszawskiego. Zostały one dość szczegółowo rozpoznane i są przedmiotem wieloletniej intensywnej eksploatacji. Surowce ilaste ceramiki budowlanej praktycznie występują w całej południowej i środkowej części gminy oraz wąskim pasem ciągnącym się na północ od Radzymina po wieś Łosie. Iły warowe zalegają pod niewielkim nakładem bezpośrednio pod glebą, a najczęściej pod piaskami rzecznymi i eolicznymi o miąższości 0,7 –2,0 m. W serii złożowej zaznaczają się 2 poziomy ilaste: dolny i górny. Poziom górny stanowią iły mułkowate, charakteryzujące się większa zawartością frakcji pyłowej i piaszczystej. Występują tu dość znaczne ziarna marglu, szkodliwego dla ceramiki budowlanej. Średnia miąższość górnego poziomu wynosi ponad 2m. Poziom dolny natomiast – o średniej miąższości ponad 5 m – zbudowany jest z iłów warowych z wyraźnym rozwarstwieniem. Ze względu na swoje właściwości chemiczno – fizyczne iły te znalazły szerokie zastosowanie do produkcji różnorodnych wyrobów ceramiki czerwonej – głównie cegły pełnej, cegły dziurawki i kratkówki. Trzeba jednocześnie podkreślić, że z uwagi na ich powszechne występowanie, nie wyznaczono obszarów prognostycznych, a na terenie gminy znajduje się „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 kilkanaście złóż o udokumentowanych zasobach. Na bazie tego surowca działają liczne cegielnie prywatne. W północnej części gminy eksploatowane jest kruszywo naturalne drobne. Tabela 3. Zestawienie złóż kopalin o udokumentowanych zasobach, eksploatowanych na terenie Gminy Radzymin Nazwa złoża Lp. Miejscowość Powierzchnia Kopalina główna (ha) Słupno 1,3 Surowce ilaste ceramiki budowlanej -ił Zawady 3,2 j.w. 1. Nowe Słupno V 2. Zawady 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Zawady I Mokre III Mokre – Truszkowski, Kryski Ciemne VI Radzymin –dz.nr.4 Łosie I Łosie Mokre Słupno -Wawrzynów Zawady Mokre Mokre Ciemne Radzymin Losie Losie Mokre Słupno 2,7 0,6 2,7 6,1 1,7 3,0 3,5 6,14 2,37 j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. 12. 13. 14. 15. 16 Słupno Nowe Słupno V Ciemne I Mokre II Arciechów Słupno Słupno Ciemne Mokre Arciechów 5,12 1,3 0,5 2,3 0,6 j.w. j.w. j.w. j.w. Kruszywo nat. Zasoby (tys. m3) 54,6 144,5 56,8 piaski schudz. 94,8 51,0 147,3 221,9 113,9 142,4 168 188 276 55 piaski schudz. 24,5 54,6 29,6 81 8,8 3.4. Różnorodność przyrodnicza gminy Radzymin Gmina Radzymin charakteryzuje się bogatą różnorodnością przyrodniczą. We florze obserwuje się tutaj wyraźny zanik kserotermicznych gatunków pantyjskich, stopniowy zanik roślin atlantyckich, oraz ilościowy przybytek roślin północno – wschodnich. Charakterystyczne dla tej krainy jest panowanie borów sosnowych o różnej przynależności fitosocjologicznej oraz borów mieszanych i lipy drobnolistnej, a także rozprzestrzenienie roślinności torfowiskowej i piaskowej. Bezpośredni wpływ na powstawanie określonych naturalnych zbiorowisk roślinnych mają czynniki środowiska przyrodniczego jak: budowa geologiczna, klimat, gleby, stosunki wodne. Na terenie gminy Radzymin wyraźnie widać tę zależność. Potencjalną roślinność terenów równin tarasów zalewowych stanowią lasy łęgowe oraz zarośla łozowe. Obszary równin tarasów nadzalewowych i zastoiskowego oraz wysoczyzny „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 polodowcowej to miejsce występowania borów mieszanych świeżych oraz grądów. Wydmy paraboliczne i wały piaskowe porasta bór suchy, a równiny torfowe bór bagienny. 3.5. System obszarów chronionych gminy Radzymin Na terenie gminy Radzymin wyróżnia się następujące formy ochrony przyrody: obszary chronionego krajobrazu wchodzącego w skład Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, pomniki przyrody, W 2001 r. Gmina Radzymin otrzymała nagrodę WFOŚ (Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska) za działalność w zakresie ochrony przyrody. Na terenie gminy Radzymin nie występują obszary Natura 2000. Istotnym dla przyszłych inwestycji, zwłaszcza dla procesu opiniowania i sporządzania ocen oddziaływania na środowisko jest fakt przechodzenia obszarów Natura 2000 w sąsiedztwie gminy Radzymin. W okolicach gminy Radzymin występują następujące obszary chronione: Ostoja Nadbużańska (PLH 140011) Charakterystyka obszaru: Ostoja ta obejmuje naturalną dolinę nizinnej rzeki z licznymi starorzeczami, meandrami, piaszczystymi wyspami i łachami. Ogromna różnorodność siedlisk przyrodniczych pociąga za sobą bogactwo gatunkowe roślin oraz zwierząt. Jest to obszar szczególnie cenny dla ptaków. Występuje tu także żółw błotny. Ostoja Nadbużańska stanowi specjalny obszar ochrony siedlisk Gatunkami priorytetowymi na obszarze ostoi są wilk (Canis lupus), oraz ryba strzebla przekopowa (Phoxinus percnurus). Położenie: Ostoja Nadbużańska obejmuje dolinę rzeki Bug od ujścia Krzny, aż po Jezioro Zegrzyńskie, o długości 260 km. Historia i ukształtowanie: Obszar obejmuje dolinę rzeki Bug. Głównym elementem jest tu koryto nizinnej, wolno płynącej rzeki z licznymi starorzeczami, piaszczystymi wyspami i łachami. W dolinie Bugu występują dobrze wykształcone terasy: zalewowy i nazdalewowy. W obrębie terasu nadzalewowego liczne są wydmy śródlądowe, pagórki i pola piasków przewianych. W wielu miejscach, na krawędzi doliny występują tarasy kemowe. Przeważający na tym obszarze krajobraz morenowy urozmaicają doliny mniejszych rzek stanowiących dopływy Bugu. Ekosystem: Różnorodność siedlisk przyrodniczych jest na tym obszarze ogromna. Występuje tu 16 typów siedlisk wymienionych w załączniku I do Dyrektywy Siedliskowej. Na dnie „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 doliny, oprócz głównego koryta rzeki występują liczne starorzecza w różnym stopniu porośnięte przez roślinność wodną i bagienną. Możemy w nich wyróżnić: zbiorowiska szuwarowe ze skrzypem bagiennym i oczeretem jeziornym, szuwary manny jadalnej, pałki wąskolistnej i szerokolistnej, a także jeżogłówki gałęzistej. Niezwykle cenne są nadrzeczne łęgi wierzbowo-topolowe oraz łęgi wiązowo-jesionowe. Obszary bagienne znajdują się głównie przy ujściach rzek będących dopływami Bugu, a także wokół starych koryt rzeki. Znaczne obszary porastają suche, ekstensywnie użytkowane pastwiska oraz łąki (stanowią 40 % powierzchni ostoi). Pola uprawne zajmują około 30 % powierzchni ostoi, a lasy – mniej niż 20 %. Duże zróżnicowanie siedlisk przyrodniczych sprawia, że licznie reprezentowane są tu rzadkie i chronione gatunki roślin i zwierząt. Do najciekawszych roślin można zaliczyć między innymi: leńca bezpodkwiatkowego, staroduba łąkowego, widłaka spłaszczonego, lepnicę litewską, zawilca wielkokwiatowego, goryczkę gorzką, zimozioła północnego i tajężę jednostronną. Fauna obszaru także jest bardzo bogata, szczególnie w gatunki związane z siedliskami wodno-błotnymi. Występuje tu bóbr, wydra, wilk; liczne są ptaki z takie jak: bielik, orlik krzykliwy, bocian czarny, żuraw, derkacz, bąk i puchacz. Awifauna jest na tyle interesująca i zróżnicowana, że obszar ten jest ostoją ptasią o randze europejskiej. Osobliwością herpetofauny jest bez wątpienia spotykany w starorzeczach żółw błotny, kumak nizinny oraz traszka grzebieniasta – wszystkie trzy uznane za gatunki priorytetowe dla ochrony przyrody. Ichtiofauna również obfituje w gatunki rzadkie i chronione – w wodach żyją m.in. koza złotawa, babka łysa oraz kiełb białopłetwy. Zagrożenia: Największym zagrożeniem dla walorów przyrodniczych tego obszaru są wały przeciwpowodziowe, szczególnie te usypane blisko koryta rzeki, prowadzące do odcinania starorzeczy od głównego koryta, co w konsekwencji powoduje ich szybkie wypłycanie i zarastanie. Szczególnie niekorzystne jest wycinanie lasów łęgowych oraz regulacja małych cieków wodnych. Negatywny wpływ na przyrodę ma także zabudowa doliny oraz rozwój infrastruktury rekreacyjnej. Ochrona przyrody: Obszar ten został włączony do europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000 jako specjalny obszar ochrony siedlisk. Na terenie ostoi nakładają się różne formy ochrony przyrody: Park Krajobrazowy Podlaski Przełom Bugu, Nadbużański Park Krajobrazowy, Nadbużański Obszar Chronionego Krajobrazu oraz rezerwaty przyrody: Szwajcaria Podlaska – o charakterze krajobrazowym obejmujący wilgotne lasy liściaste, nadrzeczne łęgi wierzbowo-topolowe oraz starorzecza Bugu; „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Łęg Dębowy – leśny obejmujący zwarty kompleks starodrzewu dębowego z rzadko już spotykanym łęgiem dębowym; Zabuże – leśno-krajobrazowy chroniący drzewostan dębowy i dębowo-sosnowy z licznymi drzewami pomnikowymi; Przekop – leśny chroniący naturalne lasy liściaste; Wydma Mołożewska – faunistyczny chroniący obszerny fragment pastwisk przechodzących w piaszczyste plaże. Utworzony głównie z uwagi na gniazdujące tu i przelotne ptaki; Skarpa Mołożewska – florystyczny; Dębniak – chroni naturalny las dębowy; Kaliniak – leśny; Kózki – ornitologiczny obejmujący starorzecza wraz z przyległymi zbiorowiskami murawowymi, łąkami i fragmentami zadrzewień. (Tekst:Renata Krzyściak-Kosińska) Dolina Dolnego Bugu (PLB 140001) Charakterystyka obszaru: Dolina Dolnego Bugu odznacza się znaczną różnorodnością przyrodniczą, zwłaszcza siedlisk roślinnych. Ponadto jest jedną z najcenniejszych ptasich ostoi w Polsce. W celu zachowania tych unikatowych terenów objęto je ochronnym programem NATURA 2000. Położenie: Bug płynie przez terytorium Polski, Ukrainy i Białorusi. Wypływa na Wyżynie Podolskiej na Ukrainie, uchodzi w Polsce do Zalewu Zegrzyńskiego stanowiąc lewy dopływ Narwi. Jego łączna długość wynosi 772 km, z czego 587km przypada na obszarze Polski. Dolina Dolnego Bugu położona jest na pograniczu Mazowsza, Kurpi i Podlasia. Ekosystem: Dolina Bugu stanowi ostoję ptaków o randze światowej, występują tu największe w kraju populacje derkacza, sieweczki obrożnej, brodźca krwawodziobego, rybitwy czarnej i jaskółki brzegówki. Bug jest typową nieuregulowaną rzeką nizinną, silnie meandruje tworzy liczne zakola i starorzecza. Miejscami powstają łachy i piaszczyste skarpy. Brzegi porośnięte są zaroślami, łąkami zalewowymi i lasami łegowymi. Dolinę cechują dobre warunki przyrodnicze do rozwoju wielu cennych ptaków, stanowi ona również ostoję dla niektórych gatunków migrujących. Zamieszkują ją również rzadkie ssaki wodnych wydry i bobry. Flora: Występuje tu wiele różnorodnych zbiorowisk roślinnych, obok podmokłych torfowisk pojawiają się piaszczyste wydmy, natomiast wilgotne lasy łęgowe przenikają się z suchymi borami. Znaczne obszary zajmują bory sosnowe, a także lasy łęgowe wierzbowo – topolowe „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 i wiązowo – jesionowe. Stwierdzono występowanie około 1028 gatunków roślin, z czego 47 to gatunki chronione a 170 zalicza się do szczególnie rzadkich w skali kraju. Spośród roślin leśnych najcenniejsze są wawrzynek wilczełyko, orlik pospolity, lilia złotogłów, naparstnica zwyczajna, zimoziół północny, parzydło leśne, mącznica lekarska, gruszyczka okrągłolistna, widłaki goździsty, spłaszczony, jałowcowaty i wroniec, listera jajowata, kruszczyk okrągłolistny. Torfowiska i łąki porośnięte są takimi roślinami jak bagno zwyczajne, rosiczki, kosaciec syberyjski, wielosił błękitny, pełnik europejski, czarcikęsik Kluka, storczyki szerokolisty i plamisty. Wśród roślin wodnych i nawodnych dominują grzybień biały, grążel żółty, okrężnica bagienna i osoka aloesowata. Na obszarach muraw piaskowych występują kocanki piaskowe, jastrzębiec polski i gruczołowaty, lepiężnik kutnerowaty, kozłek całolistny, jaskier kaszubski, skalnica trójpalczasta, przetacznik pagórkowy. Fauna: Fauna doliny Bugu najliczniej reprezentowana jest przez ptaki, zamieszkuje ją około 200 gatunków w tym 150 zakłada tu gniazda. Dla rybitwy białoczelnej i czarnej, sieweczki rzecznej i obrożnej dolina Bugu jest największą ostoją w Polsce. Ponadto występuje tu wiele unikatowych gatunków związanych z terenami podmokłymi kszyk, samotnik, krwawodziób, zielonka, wodnik, błotniak stawowy. Na nadbrzeżnych skarpach wykształcił się warunki odpowiednie do zakładania gniazd przez zimorodki i kolonijnie jaskółki brzegówki. Lasy zamieszkiwane są przez bociana czarnego, słonkę, orlika krzykliwego, trzmielojada, kobuza, krogulca i pustułkę. Spośród ssaków warto wymienić zamieszkujące lasy łosie, jelenie, dziki, sarny, borsuki i lisy oraz oczywiście bobry i wydry. Nadburzańskie podmokłe tereny są również środowiskiem życia rzadkiego na terenie Polski żółwia błotnego. Wody Bugu są bardzo zasobne w ryby, występują tu takie unikatowe gatunki jak głowacz białopłetwy, brzany, świnki, certy i węgorze. Ochrona: W dolinie Bugu na obszarze 74136,5ha utworzono Nadbużański Park Krajobrazowy jest to jeden z największych parków w Polsce. Na terenie parku wyznaczono 13 rezerwatów głównie leśnych, zajmujących powierzchnię 683,89ha. Unikatowe formy przyrody objęto ochroną w formie pomników przyrody, są to przede wszystkim imponujących rozmiarów drzewa, dęby, lipy, sosny, jesiony. Natomiast cenne, naturalne ekosystemy oznaczono jako użytki ekologiczne. (Tekst Małgorzata Misztal) Krogulec (PLH 140008) „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Charakterystyka obszaru: Krogulec stanowi specjalny obszar ochrony siedlisk o powierzchni 110.7 ha, leżący na terenie województwa mazowieckiego. Ostoja Krogulec została wpisana na listę obszarów w sieci NATURA 2000 ze względu na występujące na tym obszarze siedliska z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej: • naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne, • bory i lasy bagienne. Łęgi Czarnej Strugi (PLH 140009 ) Charakterystyka obszaru: Ostoja Łęgi Czarnej Strugi stanowi specjalny obszar ochrony siedlisk o powierzchni 39.5 ha, usytuowany w Kotlinie Warszawskiej, na zachodnim skraju lasów Drewnickich (województwo mazowieckie). Obszar ostoi objęto ochroną ze względu na zajmujące znaczącą jej część lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe, które stanowią priorytetowe siedlisko przyrodnicze w ochronie bioróżnorodności Europy. Drzewostany składają się głównie z olchy czarnej oraz wiązu szypułkowego i jesionu. Na terenie spotkać można także trzy rzadkie gatunki zwierząt: bobra europejskiego, kumaka nizinnego i traszkę grzebieniastą. Ostoja leży na terenie istniejącego rezerwatu przyrody "Łęgi Czarnej Strugi". Rezerwat Przyrody Puszcza Słupecka został utworzony na mocy Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 31 grudnia 1993 roku, dzięki staraniom prof. Witolda Rosy Zajmuje wydzielony z dużego kompleksu leśnego obszar lasu o powierzchni 160,56 ha. Należy do Leśnictwa Czarna Struga w Nadleśnictwie Drewnica. Położony jest w południowo-wschodniej części mazowieckiej gminy Nieporęt, po obu stronach rzeki Czarnej. Graniczy z miejscowościami Izabelin, Stanisławów i Strugą. Obwód rezerwatu wynosi około 7 km. Ten największy z trzech nieporęckich rezerwatów od 1997r. dołączono do strefy szczególnej ochrony ekologicznej Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. W gminie Nieporęt strefa ta obejmuje rozległe obszary łąkowe na wschód od Małołęki, Aleksandrowa, Izabelina i Stanisławowa, leżące na podmokłej części tarasu zalewowego pradoliny Wisły i Narwi, nazywanej doliną nieporęcką. Rzeźba tych terenów została ukształtowana w schyłkowym okresie zlodowacenia. Celem ochrony Puszczy Słupeckiej jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych zróżnicowanych zbiorowisk leśnych, łęgów, grądów i borów, z bogatymi „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 stanowiskami roślin chronionych, rzadkich i zagrożonych wyginięciem. Jest to Rezerwat Krajobrazów ekologicznych i biokompleksów naturalnych i ponaturalnych, natomiast według głównego typu środowiska - Rezerwat Lasów: borów - lasów nizinnych. 3.5.1. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu w gminie Radzymin Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu ustanowiony został Rozporządzeniem Wojewody Warszawskiego z dnia 29 sierpnia 1997 r. w sprawie utworzenia obszaru chronionego krajobrazu na terenie województwa warszawskiego (Dz. Urz. Woj. Warszawskiego Nr 43 z 1997 r. poz. 149) i zmieniony Rozporządzeniem Nr 117 Wojewody Mazowieckiego z dnia 3 sierpnia 2000 r. opublikowanym w Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 93 z 2000 r. poz. 911. Zagospodarowanie i użytkowanie gruntów w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu nie może wywoływać negatywnych zjawisk w środowisku przyrodniczym. Nie powinny tam mieć miejsca inwestycje uciążliwe, wielkotowarowa produkcja rolna, nadmierny rozwój turystyki, osadnictwa, komunikacji i zagęszczanie ciągów infrastruktury technicznej. W granicach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu wyodrębniono strefę szczególnej ochrony ekologicznej obejmującą wybrane tereny miast i wsi oraz obszary o wzmożonym naporze urbanistycznym, posiadające szczególne wartości przyrodnicze. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu na terenie gminy Radzymin obejmuje swym zasięgiem północne, zachodnie i południowe tereny. Pod względem powierzchni zajmuje 65 gminy. Podstawowymi funkcjami jakie pełnią te tereny są: rolnictwo, rekreacja indywidualna i zbiorowa, turystyka oraz ochrona terenów leśnych, wód otwartych i ekosystemów, a funkcję uzupełniającą stanowi mieszkalnictwo w formach ekosystemowych wraz z usługami o zasięgu lokalnym. 3.5.2. Pomniki przyrody Pomniki przyrody są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno – pamiątkowej i krajobrazowej, odznaczające się indywidualnymi cechami. Na terenie miasta i gminy Radzymin znajduje się 350 pomników przyrody i drzew o wymiarach pomnikowych. Największe egzemplarze dębu szypułkowego zewidencjonowano we wsi Popielarze. Są to dwa drzewa rosnące w sąsiedztwie o obwodach 590 cm oraz 500 cm. W latach 1992 – 2001 na prawie wszystkich drzewach zostały wykonane zabiegi „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 pielęgnacyjne. Dominującym gatunkiem jest dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, wiąz szypułkowy, klon srebrzysty i jesion wyniosły. Ponadto występują pojedyncze egzemplarze wiązu górskiego, brzozy brodawkowej, sosny pospolitej, klonu zwyczajnego i klonu jawora. 4. Zagrożenia środowiska przyrodniczego 4.1. Zanieczyszczenie powietrza Do niekorzystnych zjawisk wymuszających działania w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem można zaliczyć: - emisję zorganizowaną pochodzącą ze źródeł punktowych (przemysł, usługi, lokalne kotłownie), - emisję niezorganizowaną tj. emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celu środków technicznych np. spawanie czy lakierowanie wykonywane poza obrębem warsztatu czy spalanie na powierzchni ziemi jak wypalanie traw, itp., - emisję ze źródeł liniowych i powierzchniowych (drogi, parkingi). Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza szerzej obrazuje tabela 3. Tabela 4. Źródła zanieczyszczenia powietrza Zanieczyszczenie Źródło emisji Pył ogółem Spalanie paliw, unoszenie pyłu przez wiatr, pojazdy SO2 – dwutlenek siarki Spalanie paliw zawierających siarkę, procesy technologiczne NO - tlenek azotu Spalanie paliw i procesy technologiczne przy wysokiej temperaturze „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 NO2 – dwutlenek azotu Spalanie paliw i procesy technologiczne NOx - suma tlenków azotu Sumaryczna emisja tlenków azotu (NO, NO2) CO - tlenek węgla Powstaje podczas niepełnego spalania O3 – ozon Powstaje naturalnie oraz z innych zanieczyszczeń (utleniaczy) Pomiary stanu powietrza dla obszaru gminy prowadzone są przez Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Wołominie i Wojewódzką Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Warszawie. Roczna ocena wykazała przekroczenie poziomu dopuszczalnego stężenia dla pyłu - PM10. Na terenie gminy Radzymin na zanieczyszczenie środowiska mają wpływ źródła zanieczyszczeń o lokalnym zasięgu oddziaływania oraz emisje ze źródeł pozostałej części województwa, głównie z energetyki i przemysłu miasta Warszawa. Występujące w gminie zakłady przemysłu mineralnego i spożywczego, nie wpływają znacząco na zanieczyszczenie powietrza. Zakłady skoncentrowane są główne blisko tras komunikacyjnych, a w północno – wschodniej części miasta, tworzą dzielnicę przemysłową. Coraz większy problem dla gminy Radzymin stanowią natomiast zanieczyszczenia powietrza z komunikacji samochodowej, co wiąże się z występowaniem dróg o dużym natężeniu ruchu, jak m.in.: Warszawa – Białystok. Istniejące stacje paliw stwarzają zagrożenie emisji węglowodorów do powietrza. Powstające stacje są już właściwie wyposażone w urządzenia do hermetyzacji dystrybucji etyliny. Znaczny wpływ na zanieczyszczenie powietrza Gminy ma również emisja zanieczyszczeń ze źródeł bytowo – komunalnych oraz systemów grzewczych - węglowych. 4.2. Zanieczyszczenia wód powierzchniowych W 2002 roku przeprowadzono badania wód powierzchniowych przepływających przez teren gminy Radzymin w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Klasyfikacja wód powierzchniowych uwzględniająca cechy fizyczno – chemiczne – bakteriologiczne wykazała, że na terenie Gminy nie ma ani jednego odcinka rzeki, który odpowiadałby I lub II klasie czystości wód powierzchniowych. Wynika to w dużej mierze z faktu, że do badań typowane są te cieki, które są szczególnie narażone na antropopresję, a więc niosące największe ilości zanieczyszczeń. W dużej ilości przypadków o negatywnej klasyfikacji decyduje pojedynczy wskaźnik, taki jak: miano coli typu kałowego, azot azotynowy, fosfor ogólny, fosforany, BZT5 [biologiczne zapotrzebowanie tlenu]. Rzeka Bug prowadzi wody pozaklasowe ze względu na zanieczyszczenia fizykochemiczne, saprobowość i zanieczyszczenia bakteriologiczne powstałe głównie poza granicami gminy. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Rzeka Rządza w ocenie ogólnej ma wody III klasy czystości ze względu na zanieczyszczenia bakteriologiczne, a pod względem fizyko – chemicznym odpowiada II klasie czystości. Rzeka Czarna w ocenie ogólnej posiada III klasę czystości ze względu na zanieczyszczenia bakteriologiczne (Miano Coli) i fizyko-chemiczne. Ciek Beniaminówka został sklasyfikowany do wód pozaklasowych głównie ze względu na zanieczyszczenia fizyko – chemiczne, pomimo iż pod względem bakteriologicznym odpowiada III klasie czystości. Zanieczyszczenie rzek przepływających przez obszar gminy Radzymin rzutuje niekorzystnie na czystość Zalewu Zegrzyńskiego, stanowiącego źródło zaopatrzenia w wodę Wodociągu Północnego miasta Warszawa. Do najczęstszych źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie gminy należą: - spływy obszarowe z terenów rolnych, - nieuregulowane spływy wód deszczowych z terenów zurbanizowanych i uprzemysłowionych, - źle składowane i zabezpieczone pryzmy obornika oraz zbiorniki na gnojowicę położone w pobliżu cieków wodnych, - niesprawnie działające systemy urządzeń melioracyjnych, - ścieki komunalne i przemysłowe powodują wzrost stężenia azotu azotynowego, fosforanów i fosforu ogólnego. 4.3. Zanieczyszczenia wód podziemnych Na terenie gminy występują dwa użytkowe piętra wodonośne: - czwartorzędowe – z trzema poziomami wodonośnymi, - trzeciorzędowe – z dwoma poziomami wodonośnymi: poziom mioceński i poziom oligoceński. Wody gruntowe w przeważającej mierze zaliczane są do II (średniej) klasy jakości wód i wymagają prostego uzdatniania, ze względu na powszechną zawartość żelaza i manganu powyżej dopuszczalnej wartości dla wód pitnych. Miejscami występują wody zaliczane do klasy III ze względu na ponadnormatywną zawartość żelaza, manganu i jonu amonowego. Wody gruntowe w strefie przypowierzchniowej są bezpośrednio narażane na zanieczyszczenia antropogeniczne pogarszające ich jakość. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Jakość wody gruntowej w większości studni lokalnych, z których korzystają mieszkańcy miasta i gminy nie spełniają norm przewidzianych dla wody pitnej ze względu na zanieczyszczenia fizykochemiczne. W północnej części gminy duże znaczenie na zanieczyszczenie wód ma bliskość Zlewu Zegrzyńskiego. Duży wpływ na poprawę jakości wody pitnej ma stopień zwodociągowania gminy. Całkowita długość sieci wodociągowej w mieście i gminie Radzymin wynosi 60 km. W najbliższej perspektywie czasu planuje się dalszą rozbudowę sieci, co przyczyni się do sukcesywnej poprawy czystości wód. Do najczęstszych źródeł zanieczyszczeń wód gruntowych na terenie gminy należą : - nieuporządkowana gospodarka ściekowa i odpadowa, - pozaklasowe wody rzek i Zalewu Zegrzyńskiego, - wykonywanie wierceń i odkrywek, - stacje paliw. 4.4. Zanieczyszczenie powierzchni ziemi Gleba należy do nieodnawialnych zasobów środowiska i spełnia szereg funkcji, przede wszystkim stanowi siedlisko wzrostu i rozwoju roślin i zwierząt, a także transformacji składników mineralnych i organicznych. Różne czynniki pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego wpływają na spadek urodzajności gleb, powodując ich degradację. Skutkiem ich działania jest obniżenie jakości i ilości próchnicy w glebach, zmiana kwasowości i struktury gleb, a w konsekwencji spadek zasobności i żyzności gleby. Zanieczyszczenie gleb jest oceniane na podstawie zawartości metali ciężkich w powierzchniowej, dwudziestocentymetrowej warstwie gruntu. Pośrednio, zanieczyszczenie gleby mierzy się również zawartością metali ciężkich, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin (świeże owoce, korzenie). Monitoringowe badania skażenia gleb metalami ciężkimi (ołowiem, cynkiem, kadmem, miedzią, niklem) oraz siarką, są prowadzone w Polsce od 1992 roku. Dopuszczalne wartości zanieczyszczeń w glebach obrazuje tabela 4. Źródłami zagrożeń dla jakości gleb na obszarze gminy Radzymin są wprowadzane do nich nie oczyszczone ścieki komunalne i przemysłowe, chemizacja rolnictwa (środki ochrony roślin, nawozy), działalność wydobywcza surowców mineralnych, jak również tzw. „dzikie” wysypiska oraz wzmożony ruch komunikacyjny. Zagrożenia dla gleby emitowane ze źródeł komunikacyjnych są wynikiem osiadania na powierzchni ziemi cząstek zawierających „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 toksyny, które trafiły do powietrza z rur wydechowych pojazdów samochodowych poruszających się po drodze. Poważne zagrożenie dla gleby niosą również stacje paliw. Środowisko wodno – gruntowe na obszarach lokalizacji stacji paliw może być zanieczyszczone następującymi rodzajami produktów naftowych: - benzynami etylizowanymi; są to lekkie ropy naftowej, - olejem napędowym, - olejami silnikowymi, są to ciężkie destylaty ropy naftowej, - olejami przekładniowymi; są to ciężkie destylaty ropy naftowej. Gleba na terenie miasta Radzymin posiada odczyn obojętny (6,7-7,4) lub zasadowy (>7,4), na pozostałych terenach gleby wykazują odczyn kwaśny (<6,7) typowy dla większości gleb warstwy powierzchniowej z obszaru Polski. Wysokie pH gleb poziomu powierzchniowego w miastach jest wynikiem opadu pyłów ze spalania paliw oraz działalności zakładów przemysłowych. Tabela 5. Dopuszczalna wartość stężeń zanieczyszczeń w glebie lub ziemi w mg/kg suchej masy. L.p. Zanieczyszczenia Obszary prawnie chronione Grunty rolne, leśne i budowlane, Głębokość Głębokość 0,0 – 0,3 m 0,3-15,0 m p.p.t. p.p.t. Tereny komunikacyjne, przemysłowe i użytkowe Głębokość Głębokość 0,0-2,0m 2,0-15,0 m p.p.t. p.p.t. 1 Cynk 100 300 350 / 300* 1000 300/3000* 2 Kadm 1 4 5 / 6* 15 6/20* 3 Miedź 30 150 100 600 200/1000* 4 Ołów 50 100 100 / 200* 600 200/1000* 5 Benzyna ogólnie 1 1 5 / 375* 500 50/750* 6 Olej mineralny 30 50 200 /1000* 3000 1000/3000* 7 WA* 0,1 0,1 1 / 7* 200 10/250* 8 WWA** 1 1 20 / 40* 250 20/200* Źródło: Załącznik do Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U.02.165.1359). * - WA – suma węglowodorów aromatycznych; wodoprzepuszczalność graniczna: 1x10 –7 m/s ** - WWA – wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. * - grunt przepuszczalny/ grunt nieprzepuszczalny. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 4.5. Zagrożenia powodziowe Powódź jest wezbraniem wód rzecznych, które powoduje szkody gospodarcze, społeczne i przyrodnicze. Wielkość powodzi określa się w 3 – stopniowej skali: - mała – o zasięgu lokalnym - średnia – o zasięgu regionalnym - duża – o zasięgu krajowym, mające charakter klęski żywiołowej. Miasto Radzymin z geologicznego punktu widzenia położone jest w niekorzystnych warunkach, ponieważ pod wierzchnią warstwą złożoną przeważnie z piasków zalegają bezpośrednio gliny lub iły znacznej miąższości. Wysoki poziom wód gruntowych na terenie miasta oraz okolicznych wsi sprawia, że podczas dni deszczowych zalewane są zarówno ulice jak i budynki mieszkalne. Z tego powodu wymagane jest odprowadzanie nadmiaru wody gruntowej wszelkiego rodzaju drenażami lub rowami oraz kanalizacją deszczową. Na terenie miasta i gminy Radzymin istnieją szczątkowe fragmenty kanalizacji deszczowej spełniającej obecnie rolę kanalizacji ogólnospławnej, w bardzo złym stanie technicznym co przyczynia się do występowania lokalnych podtopień. Największe zagrożenie powodziowe dla mieszkańców gminy Radzymin stanowi od dawna rzeka Bug wpływająca do Zalewu Zegrzyńskiego, która w przypadku powodzi może zatopić powierzchnię 28 km2 . Nagłe przerwanie wału bocznego na odcinku Kuligów – Stare Załubice może zagrozić zatopieniem miejscowości: - Arciechów – 144 mieszkańców, - Stare Załubice (ok. 50 %) – 412 mieszkańców, - Nowe Załubice (ok. 40 %) -137 mieszkańców. Rzeka Rządza nie stanowi znacznego zagrożenia powodziowego, pod warunkiem prawidłowego utrzymywania ujścia rzeki. Ogólna długość obwałowań gminy wynosi 58,332 m, w tym zapór bocznych 49,352 m, a wałów wstecznych 8.980 m. Zapory boczne na rzece Rządzy stanowią : - lewe obwałowanie rz. Rządzy (3,58 km) - prawe obwałowanie rz. Rządzy (2,70 km) - zapora Rządza.( 2,42 km) Zapory boczne na odcinku Arciechów – Kuligów: „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - odcinek Arciechów (5,10 km) - odcinek Popielarze (3,985 km) Zapora boczna rzeki Rządzy nie wymaga podwyższenia. Obwałowanie rzeki Rządzy zarówno lewe jak i prawe wymagają podwyższenia, w górę części cofki max o ok. 0,25 m. Zapora boczna Arciechów – Kuligów wymaga podwyższenia na odcinku: od 4. 400 km do 8. 200 km max o ok. 0,40 cm. Duże ryzyko zagrożenia powodziowego wynika z topografii gminy. Znaczna część obszaru gminy znajduje się w znacznym obniżeniu w stosunku do poziomu wód Zalewu Zegrzyńskiego. W przypadku podwyższenia się poziomu lustra wody zbiornika może nastąpić zalanie znacznego obszaru gminy. W celu uniknięcia takiej sytuacji, w miejscowościach znajdujących się w okolicach Zalewu i położonych w znacznej depresji w stosunku do jego poziomu wybudowano pompownie, mające na celu odwadnianie terenów szczególnego ryzyka. Tabele 5. i 6. zawierają charakterystykę pompowni i terenów przez nie odwadnianych. Tabela 6. Dane dotyczące terenów odwadnianych poprzez pompownie Powierzchnia zlewni [ha] Pow. terenu w depresji do zbiornika w [ha]. Wydatek instalacji Ilość pompowni [szt.]. Długość rowów Rządza 990 Arciechów 1 060 Popielarze 880 237 605 475 1 740 3 9 2320 4 11 638 2 2 Tabela 7. Charakterystyka pompowni Nazwa pompowni Rządza Arciechów Popielarze Wydatek instalowany (łącznie l/s) 1740 2320 638 Rzędne wody w czerpni [m.n.p.] NN Min. Normal Max. 75,50 74,50 76,15 75,70 74,90 76,35 75,90 75,10 76,60 Przy stanach alarmowych i wysokich stanach maksymalnych w perspektywie ostatnich lat, można się spodziewać wylania rzeki i konieczności ewakuacji ludności i zwierząt. Jednak „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 względy ochrony środowiska i zachowania walorów krajobrazu zalecają utrzymanie naturalnych rozlewisk. W związku z powyższym, w przypadku zagrożeń powodziowych musi być podjęta ciągła i dobra współpraca z Komitetem Przeciwpowodziowym w Wyszkowie, co wiąże się m.in. z uzyskiwaniem informacji o stanach wody rzeki Bug z wodowskazu w Wyszkowie. Zasadę postępowania w przypadku powodzi oraz plany ochrony przeciwpowodziowej określa „Prawo wodne.” Ochrona przeciwpowodziowa głównie powinna skupiać się na: - budowie i konserwacji przeciwpowodziowych wałów ochronnych, - budowie zbiorników retencyjnych i innych urządzeń wodnych, - pozostawianiu rezerw pojemności powodziowej, - budowie i konserwacji urządzeń melioracyjnych. W razie zagrożenia powodzią istnieje konieczność ewakuacji ludności i inwentarza w kierunku płd. - wsch. do m. Ruda – Borki i wyżej położonych rejonów Starych Załubic i Nowych Załubic. Ewakuowaną ludność planuje się przewieść transportem prywatnym. Specjalne zagrożenie w pierwszych chwilach po przerwaniu wału ochronnego występuje w rejonie Kuligowa odcinając drogę ewakuacji mieszkańcom Nowych Załubic – Popielarzy wzdłuż starorzecza Bugu. W tej sytuacji jedynym rozwiązaniem jest posiadanie łodzi lub podręcznych środków pływających pozwalających utrzymać się na powierzchni wody do czasu przybycia wyspecjalizowanych sił ratowniczych. System powiadamiania i alarmowania ludności o grożącym niebezpieczeństwie powodzi odbywać się będzie w oparciu o istniejącą sieć telefoniczną straży pożarnej i sołtysów. W wypadku nagłego przerwania wału powiadamianie i alarmowanie ludności odbywać się będzie przy pomocy syreny zainstalowanej w. m. Stare Załubice, której słyszalność wynosi ok. 5 km. 4.6. Zagrożenie hałasem Poważnym zagrożeniem dla środowiska życia człowieka jest emisja hałasu. Hałas według definicji „Prawa ochrony środowiska” (art. 3, pkt 5) rozumie się jako dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16.000 Hz. W rozumieniu potocznym hałasem są wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego, działające za pośrednictwem powietrza na organ słuchu i inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka. W zależności od częstotliwości drgań wyróżnia się: „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 a) hałas infradźwiękowy, niesłyszalny, lecz odczuwalny, o częstotliwości drgań niższej od 20Hz b) c) hałas hałas słyszalny o częstotliwości ultradźwiękowy, w niesłyszalny, przedziale ponad 20-20000 Hz 20000 Hz. Określenie "wibracje" stosuje się do drgań oddziaływujących nie za pośrednictwem powietrza lecz ciał stałych. Tabela 8 przedstawia dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 r. Tabela8. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty lądowania oraz przeloty statków powietrznych Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w dB Drogi lub linie kolejowe Instalacje i pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu Pora dnia – Pora nocy – Pora dnia – Pora nocy – przedział czasu przedział czasu przedział czasu przedział czasu równy 16 odniesienia równy 8 najmniej równy 1 godzinom równy 8 korzystnym najmniej godzinom godzinom dnia korzystnej kolejno po sobie godzinie nocy następującym ochrony 50 45 45 40 L.p. Przeznaczenie terenu 1 2 3 a)Obszary A uzdrowiskowej b)Tereny szpitali poza miastem a)Tereny zabudowy jednorodzinnej b)Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży c)Tereny domów opieki Tereny szpitali w miastach a)Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b)Tereny zabudowy jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi c)Tereny rekreacyjno – wypoczynkowe poza miastem d)Tereny zabudowy zagrodowej 55 50 50 40 60 50 55 45 „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 4 Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. Mieszkańców ze zwartą zabudową mieszkaniową i koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych 65 55 55 45 Załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 roku (poz. 1841) Zgodnie z „Rozporządzeniem w/s ochrony środowiska przed hałasem i wibracjami”, tylko tereny upraw rolnych i lasy nie wymagają ochrony przed hałasem. Głównym źródłem hałasu na terenie gminy Radzymin są trasy komunikacyjne. Radzymin leży na szlaku komunikacyjnym tranzytowym w kierunku wschodnim. Z uwagi na przebudowę drogi krajowej Nr 8 Warszawa - Białystok, wzrastającą liczbę pojazdów i zwiększające się natężenie ich ruchu można przyjąć, że na terenie gminy utrzymywać się będzie tendencja wzrostowa natężenia hałasu związanego z ruchem kołowym. Przyczyną wzrostu uciążliwości jest również zła jakość nawierzchni dróg. Działalność oczyszczalni ścieków w Radzyminie może przyczynić się do występowania niewielkich przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu na granicy środowiska w rozumieniu ustawy „Prawo ochrony środowiska” (44,8 - 53,8 dB dla pory dziennej). Hałas pochodzący z zakładów przemysłowych jest uciążliwy głównie dla budynków zlokalizowanych w pobliżu takich obiektów. Z kolei hałas mieszkaniowy jest odczuwalny głównie w wyniku stosowania „oszczędnych” materiałów, konstrukcji budowlanych i wadliwych instalacji. 4.7. Zagrożenia wynikające z wytwarzania oraz deponowania odpadów Odpady powstające na terenach wiejskich i miejskich są bardzo zróżnicowane pod względem pochodzenia oraz szkodliwości dla środowiska. Ogólnie odpady można sklasyfikować na: - odpady powstające w sektorze komunalnym: odpady komunalne, opakowaniowe, - komunalne osady ściekowe, - odpady powstające w sektorze gospodarczym, - odpady niebezpieczne. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Składowiska odpadów stanowią zagrożenie dla środowiska wód podziemnych, powierzchniowych, gruntów i atmosfery, dlatego polityka odpadowa skupia się na ograniczaniu powstawania odpadów, ich unieszkodliwianiu i przetwarzaniu w wyniku selektywnej zbiórki. Na terenie gminy obowiązuje Uchwała Nr 339 / XLXIVII / 98 z dnia 20 marca 1998r. z załącznikiem w sprawie zasady utrzymania czystości i porządku w gminie oraz Regulamin ochrony środowiska przed odpadami oraz porządku i czystości. Największy problem istnieje tutaj w zakresie odpadów komunalnych. Są to odpady: organiczne, zielone, papier, karton, tworzywa sztuczne, tekstylia, szkło, wielkogabarytowe, budowlane, metale, drobne frakcje popiołowe, odpady niebezpieczne wchodzące w strumień odpadów komunalnych. Największym zagrożeniem związanym z pozbywaniem się odpadów jest powstawanie niekontrolowanych „dzikich” wysypisk. Ich skład jest różnorodny, często zawierający szkodliwe związki chemiczne pochodzące np. ze stosowania środków ochrony roślin. Są to w gminie Radzymin składowiska: Stary Janków, droga w kierunku Borek, Stare ZałubiceWolica, przy ul. Witosa – las, przy ul. Wróblewskiego, w lesie – droga do Silikatów, Cegielnia – górka, Cegielnia ul. Lipowa, Nowy Janków – staw, Nowy Janków – droga do sklepu. Duży problem stanowią także działki rekreacyjne (5 tys. działek), na terenie których nie została rozwiązana polityka odpadowa ze względu brak odpowiednich możliwości prawnych. Na terenie gminy znajduje się jedno nieczynne składowisko odpadów przy ul. Wróblewskiego w Radzyminie o objętości ok. 40 tys. m3 i pojemności ok. 10 160 ton. Eksploatacja wysypiska została zakończona w 1992 r. w związku z brakiem ewidencji deponowanych odpadów oraz z faktem, iż wysypisko zlokalizowane było w niecce o nieustalonym kształcie i objętości bez odpowiedniego zabezpieczenia podłoża. Na terenie wysypiska prowadzi się stały monitoring wód gruntowych. Szacunkowa ilość wytworzonych odpadów komunalnych w gminie Radzymin wynosi 5 887 Mg/rok. Odpady komunalne gromadzone są w pojemnikach 110 i 240 l. Odbiorem zajmują się prywatne firmy. Częściowo odpady są składowane na składowisku w Lipinach Starych w gminie Wołomin. Wysypisko odpadów komunalnych w Lipinach Starych istnieje od 1973 r., a pozwolenie na użytkowanie zostało wydane 7 listopada 2003 r. przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Wołominie. Planowany termin zamknięcia wyznaczono na 2004 r., jednak przewiduje się przedłużenie okresu eksploatacji do roku 2008 w związku z przebudową „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 skarpy wschodniej. Powierzchnia wysypiska wynosi 5,5 ha. Wokół wysypiska wykonano rów opaskowy zakończony dwoma zbiornikami bezodpływowymi o pojemności 25 000 m 3. Odcieki rozdeszczowywane są na powierzchni deponowanych odpadów. Nagromadzenie odpadów od dnia rozpoczęcia eksploatacji do 30.06.2003 r wynosi 729 390,02 Mg (3 646 950,1 m 3). 4.8. Zagrożenia związane z obecnością promieniowania niejonizującego Do promieniowania niejonizującego zaliczane jest pole elektromagnetyczne wytwarzane przez urządzenia elektroenergetyczne. Głównymi źródłami promieniowania niejonizującego w środowisku są: - stacje radiowe i telewizyjne, - elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia, stacje transformatorowe, - stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej, - zespoły sieci i urządzeń elektrycznych w gospodarstwie domowym (np. kuchenki mikrofalowe), - urządzenia radiolokacyjne i radionawigacyjne. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów wyróżnia się pole elektroenergetyczne o częstotliwości 50 Hz (wytwarzane przez urządzenia energetyczne i linie przemysłowe) i pola elektromagnetyczne o częstotliwości od 0,1 MHz do 300 GHz (wytwarzane przez urządzenia radiokomunikacyjne, radiolokacyjne i radionawigacyjne). Według Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące stanowi uciążliwość dla środowiska. Ryzyko związane z narażeniem na oddziaływanie pola elektromagnetycznego, występuje głównie podczas eksploatacji źródeł (urządzeń) wytwarzających energię elektromagnetyczną. Takie promieniowanie może występować wszędzie, w domu, w pracy, a nawet w miejscu wypoczynku. Zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, oprócz prawa ochrony środowiska, są również regulowane „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, prawa zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi. Ochrona przed promieniowaniem niejonizującym polega na ograniczeniu występowania sztucznych pól elektromagnetycznych i ograniczeniu czasu przebywania ludzi w zasięgu ich działania. Na terenie gminy Radzymin nie prowadzono badań poziomu pól elektromagnetycznych oraz dotyczących oddziaływania promieniowania na środowisko, a w szczególności na zdrowie mieszkańców. Jednak, można przypuszczać, że aktualnie w miejscach dostępnych dla ludności nie występują pola elektromagnetyczne o natężeniach wyższych od dopuszczalnych. Z typowych urządzeń energetycznych, które mogą mieć negatywne oddziaływanie dla organizmów żywych występują tutaj napowietrzne linie wysokiego napięcia i stacje transformatorowe, dla których, ze względów bezpieczeństwa, wymagane jest zachowanie odległości ochronnych. Linie wysokiego napięcia stwarzają przede wszystkim zagrożenie życia dla przelatujących ptaków. Gmina posiada również na swoim terenie stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej min.: w Radzyminie na ul. Komunalnej, ul. Wołomińskiej, ul. Weteranów, ul. Batalionów Chłopskich, Stary Rynek, oraz na ul. Polnej w Starych Załubicach. 4.9. Zagrożenia związane z eksploatacją surowców mineralnych W wyniku prowadzenia robót górniczych przekształceniu uległ znaczny areał gruntów. Odkrywkowa wieloletnia eksploatacja (od lat trzydziestych) surowców ceramicznych spowodowała bowiem zniszczenie zdolności użytkowej gruntów, zmianę morfologii terenu, niekorzystne zmiany krajobrazowe. Ustawowy obowiązek sukcesywnej rekultywacji polega na przywróceniu terenu do stanu użyteczności i pełnienia gospodarczo atrakcyjnych funkcji – zgodnie z ustaleniami obowiązującego planu zagospodarowania przestrzennego gminy. W przypadku eksploatacji wgłębnej, poniżej poziomu lustra wody gruntowej, może dojść do obniżenia poziomu wody gruntowej na terenach przyległych, „ściągania” czyli drenażu wody do powstałego zbiornika i przesuszania przyległych do wyrobiska gruntów. Natomiast w wyniku powierzchniowej eksploatacji form wypukłych (np. wzgórz morenowych) następuje zniekształcenie krajobrazu i może to powodować eliminację niektórych rzadkich gatunków roślin i zwierząt, szczególnie piasko- i ciepłolubnych. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Najpoważniejszym jednak zagrożeniem dla środowiska jest pozostawianie wyeksploatowanych wyrobisk bez uporządkowania i rekultywacji. Często takie miejsca stanowią nielegalne składowiska odpadów, co jest o tyle niebezpieczne, iż nie są one uszczelnione od podłoża i mogą stanowić zagrożenie dla wód gruntowych. 4.10. Zagrożenia wynikające z awarii przemysłowych Zgodnie z Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska przez sformułowanie „awarie przemysłowe” rozumie się zdarzenia, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję powstałą w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu z udziałem substancji niebezpiecznych. W wyniku takich zdarzeń może powstać zagrożenie życia i zdrowia ludzi, lub środowiska. Na terenie Gminy mogą występować zagrożenia mające bezpośredni wpływ na środowisko naturalne, takie jak: - awaria wodociągu północnego w Wieliszewie ( zagrożenie wycieku chloru), - katastrowane zatopienia na obszarze sołectw: Arciechów, Stare Załubice, Nowe Załubice, - pożary przestrzenne lasów w północno – wschodniej, północno – zachodniej części gminy, - zagrożenie pożarowe i ekologiczne związane z istnieniem rurociągu podziemnego z ropą naftową przebiegającego przez południową część gminy w rejonie wsi Dybów Kolonia, Cegielnia – w stronę Wólki Radzymińskiej, - zagrożenia ze strony bazy paliw w Emilianowie, - zagrożenia wynikające ze strony transportu kołowego i kolejowego – w skutek wycieku benzyny lub innych substancji, - akty terrorystyczne, - zatrucie rzek. Zakład „Wodociąg Północny w Wieliszewie, ul. 600 – lecia 20 powiat Legionowo” zgodnie z ustawą o ochronie środowiska został zakwalifikowany jako zakład mogący spowodować poważną awarię przemysłową. Zgodnie z scenariuszami dotyczącymi ilości chloru uwolnionego do atmosfery podczas ewentualnej awarii, maksymalny zasięg chloru o stężeniu NDSCH = 9 mg/m3 może dotrzeć na teren gminy Radzymin obejmując swoim zasięgiem miejscowości leżące na terenie gminy wzdłuż rzeki Narew tj. Arciechów, Myszyniec, Wolica. Jednak ze względu na znikome zagrożenie dla zdrowia człowieka „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 (stężenie ok. 9 mg/m3 – prawie 10 – krotnie niższe od stężenia niebezpiecznego wynoszącego 80 mg/m3) nie przewiduje się ewakuacji ludności z w/w miejscowości. 5. Ocena stanu środowiska-podsumowanie Stan środowiska gminy Radzymin można określić jako dobry. Zachowaniu walorów przyrodniczych gminy służą: - położenie gminy w obrębie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, - wysoka różnorodność przyrodnicza, - występowanie wielu ekosystemów naturalnych oraz kompleksów leśnych, Niestety istnieje także szereg problemów środowiskowych związanych z zanieczyszczeniem powietrza i eutrofizacją wód powierzchniowych, czy nielegalnym składowaniem odpadów na terenach leśnych. Dokładniejsze omówienie walorów i zagrożeń środowiska zawiera analiza SWOT. 5.1. Analiza SWOT Analizę SWOT utworzono w oparciu o „Strategię zrównoważonego rozwoju gminy Radzymin 2004-2015”. Zawiera ona czynniki, zjawiska i procesy wpływające na obecne i przyszłe uwarunkowania (możliwości) rozwoju gmin, które można podzielić ze względu na sposób oddziaływania - na silne i słabe. Mocne strony - przynależność 65 % gminy do Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - znaczna ilość terenów zielonych, - wysoka różnorodność biologiczna; występowanie wielu gatunków flory i fauny - korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego i integrowanego, - dbałość o stan środowiska, - atrakcyjność turystyczna i rekreacyjna gminy (płożenie w sąsiedztwie Zalewu Zegrzyńskiego), - dogodne położenie w układzie geograficzno - komunikacyjnym Polski - wyjątkowa dostępność komunikacyjna, bliskie sąsiedztwo Warszawy, obwodnica miasta; - rezerwy atrakcyjnych i stosunkowo tanich terenów pod budownictwo mieszkaniowe, rekreacyjne, handel i różnego typu usługi oraz przemysł, - duża powierzchnia - największa pod względem obszaru gmina w powiecie wołomińskim, - silne tradycje gospodarcze (stosunkowo duża ilość małych i średnich przedsiębiorstw MSP), sprzyjające przedsiębiorczości; - intensywnie rozbudowywana podstawowa infrastruktura techniczna - wolne moce w mediach komunalnych; - dobrze rozwinięte funkcje administracyjno - usługowe; - dobra klasa części gleb, możliwość rozwoju wyspecjalizowanej produkcji rolniczej, występowanie bogactw naturalnych; - dobry dostęp do oświaty - atrakcyjne oferty edukacyjne szkół wszystkich szczebli; - istnienie potencjału hydrogeotermalnego w rejonie gminy - możliwość wykorzystania wód geotermalnych do celów balneologicznych, rekreacyjnych i grzewczych. Słabe strony - niska lesistość gminy, - słabo rozwinięta infrastruktura techniczna ochrony środowiska na terenie gminy, - zanieczyszczone wody powierzchniowe, - zanieczyszczenie powietrza wynikające z położenia przy szlaku tranzytowym i w pobliżu Warszawy, - występowanie „dzikich” wysypisk, - niedostatecznie wykształcona infrastruktura techniczna ochrony środowiska, - niedostatecznie rozwinięta sieć kanalizacyjna „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - ograniczony dostęp do środków na rozbudowę i modernizację infrastruktury służącej ochronie środowiska (brak środków na wkład własny, zapotrzebowanie przekraczające możliwości dofinansowania zadań), - dysproporcje przestrzenne w zakresie wyposażenia poszczególnych terenów w sieć wodociągową i kanalizacyjną, - znaczne niedobory w zakresie wyposażenia miasta w sieć kanalizacji deszczowej. Szanse - wdrażanie nowych przepisów ochrony przyrody i środowiska, - możliwość uzyskiwania dotacji i pożyczek z funduszy krajowych i zagranicznych na inwestycje zmniejszające uciążliwość gospodarki dla środowiska oraz na rozwój infrastruktury, - wdrożenie instrumentów prawno-ekonomicznych mobilizujących do realizacji inwestycji prośrodowiskowych wynikających ze strategii krajowych oraz przyjętych zobowiązań międzynarodowych, - planowanie powiększenia obszarów prawnie chronionych, o takie formy ochrony przyrody jak: użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe, - dynamiczny rozwój turystyki – rekreacyjno wypoczynkowej związany z wykorzystaniem walorów położenia gminy względem Warszawy i Zalewu Zegrzyńskiego; - rozbudowa infrastruktury towarzyszącej inwestycjom drogowym rangi krajowej i międzynarodowej - sąsiedztwo Warszawy dające możliwości inwestycyjne oraz otwarcie nowego rynku pracy, - wzrost „świadomości ekologicznej” poprzez rozwój edukacji ekologicznej. Zagrożenia - słaba koniunktura gospodarcza w kraju i regionie, - brak skutecznych przepisów z zakresu budownictwa i zagospodarowania przestrzennego zabezpieczających krajobraz przed degradacją, - występujące opóźnienia w przygotowaniach nowych aktów prawnych i przepisów wykonawczych dotyczących ochrony środowiska, - trudności w pozyskiwaniu środków pomocowych Unii Europejskiej, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - nieopłacalność produkcji rolnej, - rozdrobnienie gospodarstw rolnych, - wolno postępujący wzrost świadomości społecznej dotyczącej konieczności gospodarowania w sposób przyjazny dla środowiska, - zagrożenia powodziowe, - słaba kondycja zakładów pracy w regionie - wzrost bezrobocia, - konkurencja ze strony sąsiednich gmin. 6. Zamierzenia gminy w zakresie ochrony wartości i zasobów środowiska przyrodniczego Ochrona zasobów przyrodniczych przed zabudową i degradacją oraz poprawa stanu środowiska przyrodniczego jest istotnym czynnikiem wpływającym na jakość życia mieszkańców miasta i gminy Radzymin. Obecny stan wyposażenia miasta i gminy w urządzenia służące ochronie środowiska jest wysoce niezadowalający – pomimo licznych inwestycji w tym zakresie. Sprawia to, że nadal istnieje duże zanieczyszczenie wód podziemnych związkami azotu, w tym azotanami oraz amoniakiem, których głównym źródłem są ścieki bytowe. Znacząca poprawa stanu środowiska przyrodniczego nastąpi dopiero wówczas, gdy: zlikwiduje się niedobory w zakresie sieci sanitarnej, coraz szerzej będą stosowane proekologiczne nośniki pozyskiwania energii (gaz, źródła odnawialne), pełne wdrożenie selektywnej zbiórki odpadów oraz ich bezpieczne składowanie i utylizacja. 6.1. Postulaty powiększenia obszarów prawnie chronionych „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego miasta i gminy Radzymin przewiduje utworzenie na terenie gminy nowych form ochrony przyrody, które mają stanowić użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczo- krajobrazowe. 6.1.1. Użytki ekologiczne Na podstawie art. 42 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Z dnia 30 czerwca 2004 r.) za użytki ekologiczne uznaje się pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk, jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne „oczka wodne”, kępy drzew i krzewów, bagna, wydmy, płaty nie użytkowanej roślinności, starorzecza, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Obszary do objęcia ochroną jako użytki ekologiczne na terenie gminy Radzymin stanowią: - obszar wysp na Bugu w rejonie starorzecza, - obszar starorzecza Bugu, - teren leśny i bagienny w Słupsku i Nadmie (bagno Pólko), - Bagno Zolskie w lasach Nadleśnictwa Drewnica w rejonie wsi Sieraków i Słupno. 6.1.2. Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe Za zespoły przyrodniczo – krajobrazowe uznaje się tereny o wyjątkowo cennych fragmentach krajobrazu naturalnego i kulturowego, które wyznacza się dla zachowania jego wartości estetycznych. Obszary do objęcia ochroną jako zespoły przyrodniczo – krajobrazowe na terenie gminy Radzymin stanowią: - ujściowy odcinek rzeki Rządzy, - Jezioro Czarne we wsi Arciechów, - Lasy Państwowe Nadleśnictwa Drewnica. 6.1.3. Korytarze ekologiczne Korytarze ekologiczne są to obszary węzłowe o wysokich wartościach przyrodniczych i walorach estetycznych krajobrazu, których zadaniem jest pozostawienie swobodnej dyspersji organizmów żywych, co w konsekwencji ułatwia swobodną wymianę genów między „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 różnymi populacjami, wpływając na utrzymanie zróżnicowania pul genetycznych, a zatem na przetrwanie populacji w długiej perspektywie. Na terenie gminy Radzymin takim korytarzem jest dolina Bugu. Stanowi ona międzynarodowej rangi ostoję ptaków. W okresie wiosny i jesieni w dolinie Bugu przebywają tysiące wędrownych gęsi, kaczek, czajek, batalionów, brodźców i biegusów. Zachowały się tu też liczne fragmenty roślinności o charakterze naturalnym i półnaturalnym. Węzłowe obszary o wysokich wartościach przyrodniczych stanowią tutaj również aktywne biologicznie ekosystemy bagienno-wodne, łąkowe i leśne. 6.2. Ochrona wód Analizując stan bieżący wód, należy podjąć działania w celu poprawy ich jakości oraz zapobieganiu dalszej degradacji. Stan czystości wód na terenie gminy Radzymin jest niedostateczny. Objęte badaniami w ramach monitoringu wody płynące nie odpowiadały normom. Jakość wody w większości studni lokalnych, z których korzystają mieszkańcy miasta i gminy również nie spełnia norm przewidzianych dla wody pitnej ze względu na zanieczyszczenia bakteriologiczne. Ochrona wód na szczeblu lokalnym powinna dokonywać się przede wszystkim na etapie lokalizacji inwestycji. Wszelkie inwestycje, co do których istnieje podejrzenie o zanieczyszczenie wody, powinny być lokowane dopiero po uprzednim wykonaniu oceny oddziaływania na środowisko. Oceny takie wykonuje się w oparciu o przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzania raportu oddziaływania na środowisko, a także wytycznych Ustawy z dn. 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Utrzymanie dobrego stanu czystości wód powierzchniowych oraz poprawa jakości wód podziemnych jest ściśle związana z odpowiednią gospodarką wodnościekową, a także gospodarką odpadami. Na mocy decyzji, wydanej w roku 1987 przez Dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska, Gospodarki Wodnej i Geologii Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy, została ustanowiona strefa ochrony sanitarnej pośredniej dla ujęcia wody Wodociągu Północnego m. st. Warszawy ze Zbiornika Zegrzyńskiego. Obejmuje ona ujęcia wody Wodociągu Północnego m. st. Warszawy ze Zbiornika Zegrzyńskiego obejmującą Zbiornik od Zapory w Dębem do „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 granicy województwa na rzece Bug wraz z bezpośrednio połączonymi z nimi starorzeczami i ciekami, dolnym odcinkiem rzeki Rządza do górnej granicy wsi Stare Załubice i częścią Kanału Żerańskiego do ujścia rzeki Czarnej oraz gruntami przyległymi. Decyzja ta wprowadza nakłada szereg ograniczeń w obszarze strefy oraz nakłada na użytkowników obowiązki określonego postępowania. Zasadnicze znaczenie dla ochrony wody ujęcia ma budowa kanalizacji w obrębie tej strefy i podłączenie do niej wszystkich obiektów znajdujących się w jej obrębie. Na terenie strefy ochrony sanitarnej pośredniej zabrania się: - wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych, ziemi oraz szamb i ich rolniczego wykorzystania z chwilą powstania możliwości przełączania ścieków do realizowanej obecnie kanalizacji, - organizowania wysypisk śmieci oraz wylewisk nieczystości płynnych, składowisk odpadów miejskich i przemysłowych, zakładania mogilników środków ochrony roślin z wyłączeniem kompostowania odpadków z indywidualnych gospodarstw na ich terenach, - zakładania cmentarzy i poszerzania istniejących, - wykonywania i odkrywek oraz wydobywania piasku i żwiru bez odpowiednich władz, - lokalizacji baz i warsztatów pływającego sprzętu wodnego z napędem spalinowym bez zezwolenia właściwych organów, z wyłączeniem sprzętu zawiązanego z technologiczną obsługą zbiornika, - urządzania obozowisk oraz korzystania z kąpieli w miejscach do tego nie przeznaczonych, - mycia pojazdów mechanicznych w płynących wodach otwartych, - wykonywania innych czynności, które mogą być powodem zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych. 6.3. Ochrona powietrza Zgodnie z definicją zawartą w Ustawie „Prawo Ochrony Środowiska” art. 85 ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, poprzez: - utrzymanie poziomu substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Szczególne znaczenie konieczności ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami wynika z faktu, że oddziałują one na bezpośrednio na zdrowie człowieka, organizmy żywe, roślinność, wody, gleby, a także zabytki i budowle. Ponadto są to zanieczyszczenia, które łatwo przenoszą się nawet na duże odległości, oddziałują na zmiany klimatu wywołując niekorzystne procesy w ochronnej warstwie ozonowej. Stan czystości powietrza na terenie gminy jest niezadowalający. Istnieje wiele czynników, które przyczyniają się do pogorszenia czystości powietrza. Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy Radzymin jest ruch komunikacyjny oraz emisja zanieczyszczeń z zakładów przemysłowych znajdujących się na terenie gminy oraz terenach sąsiadujących, zwłaszcza z Warszawy. W celu ograniczenia źródeł zanieczyszczeń powietrza należy określić program działań, który będzie obejmował: - ścisłe przestrzeganie przepisów o ochronie atmosfery w przypadku prowadzenia nowych inwestycji, - zmniejszenie emisji zanieczyszczeń z gospodarstw domowych, - zakaz lokalizacji obiektów przemysłowych powodujących zanieczyszczenie powietrza ponad dopuszczalne normatywy, - zastąpienie węgla kamiennego przez inne nośniki energii, takie jak gaz ziemny, olej napędowy, - lokalizowanie zabudowy mieszkalnej w pewnej odległości od tras komunikacyjnych o dużym nasileniu ruchu, - prowadzenie prac remontowych dróg sprzyjające poprawie płynności ruchu, - rozszerzenie monitoringu powietrza poprzez zwiększenie liczby stanowisk pomiarowych SO2, NOx, ozonu, pyłu zawieszonego. 6.4. Ochrona gleby Ochrona gleb polega przede wszystkim na wyeliminowaniu czynników, które powodują zanieczyszczenie i degradację oraz na racjonalnym gospodarowaniu gruntami. Do działań zmierzających do utrzymania dobrego stanu gleb należą: - ograniczenie przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i nieleśne –ochrona ilościowa. - wzrost świadomości społecznej, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - propagowanie rolnictwa ekologicznego, - rekultywacja gleb i gruntów zdegradowanych, - prowadzenie edukacji ekologicznej, - wyeliminowanie czynników wpływających na degradację gleby, jak np.: „dzikie” wysypiska, oraz emisja przemysłowa i komunalna. 6.5. Możliwości walki z hałasem Szczegółowe działania zmierzające do ograniczania przenikania hałasu do środowiska prowadzi się poprzez ograniczenie emisji akustycznej podstawowych źródeł hałasu, a w szczególności komunikacji samochodowej. Walkę z hałasem drogowym można prowadzić dwutorowo: - poprzez ograniczenie emisji akustycznej podstawowych źródeł hałasu tj. w tym przypadku komunikacji samochodowej, - poprzez działania zmierzające do ograniczenia przenikania hałasu do środowiska. Pierwsza metoda polega na: - wprowadzeniu ograniczeń prędkości ruchu pojazdów, - poprawie jakości i ewentualnej wymianie nawierzchni jezdni w ramach prowadzonych prac remontowych, zmianie organizacji ruchu. Druga metoda określa działania: - stosowanie ekranów akustycznych tj. naturalnych lub sztucznych przeszkód zakłócających propagację fali akustycznej na drodze pomiędzy źródłem a punktem obserwacji, - specyficzne kształtowanie linii zabudowy i bryły powstających budynków, w celu zminimalizowania wpływu hałasu drogowego, - zwiększenie izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych w budynkach, a w szczególności w stolarce okiennej. Ochrona przed hałasem emitowanym przez zakłady przemysłowe i inne obiekty polega głównie na stosowaniu zabezpieczeń w urządzeniach, maszynach i liniach technologicznych w postaci tłumików oraz wymiana urządzeń na mniej uciążliwe akustycznie. 6.6. Inne zamierzenia przyrodniczego gminy w zakresie „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 ochrony środowiska 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 6.6.1. Ochrona lasów Lasy korzystnie wpływają na klimat, wodę, glebę, powietrze, równowagę przyrodniczą, a także na warunki życia i zdrowie człowieka. Utrzymanie stosunkowo dobrego stanu lasów gminy Radzymin wymaga prowadzenia działań ochronnych. Dotyczy to zarówno dużych, zwartych kompleksów, jak również małych, izolowanych lasów rozproszonych wśród terenów rolnych. Konieczność ochrony terenów leśnych wynika ze stosunkowo małego udziału, jaki na terenie gminy mają te powierzchnie oraz znacznego ich odkształcenia pod względem florystycznym i strukturalnym. Ochrona istniejących lasów powinna obejmować zarówno działania bierne, jak i czynne. Do działań biernych należy zaliczyć rygorystyczne przestrzeganie zakazu przeznaczania jakichkolwiek terenów leśnych na inne cele. Jest to szczególnie istotne w przypadku małych zespołów o funkcjach szczególnych (np. w dolinach rzek). Nadzór nad gospodarką leśną sprawują: 1) minister właściwy do spraw środowiska - w lasach stanowiących własność Skarbu Państwa, 2) starosta oraz w zakresie określonym w ustawie wojewoda - w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa. Działania czynne powinny polegać na egzekwowaniu obowiązków ciążących na właścicielach lasów. Obowiązki te określa Ustawa o lasach z dn. 28 września 1991 r. (Dz. U. 91.101.444 z późn. zm.), a dotyczą one m.in. kształtowania równowagi w ekosystemach leśnych, podnoszenia naturalnej odporności drzewostanów, a w szczególności:. 1) wykonywania zabiegów profilaktycznych i ochronnych zapobiegających powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów, 2) zapobiegania, wykrywania i zwalczania nadmiernie pojawiających i rozprzestrzeniających się organizmów szkodliwych, 3) ochrony gleby i wód leśnych. Ponadto, do istotnych działań zmierzających do ochrony lasów należy zaliczyć: - wprowadzenie zakazu zmniejszania powierzchni lasów, - ochronę przed zaśmiecaniem, wyrzucaniem odpadów i nieczystości, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - usuwanie zanieczyszczeń i rekultywacja terenów po niezorganizowanych wysypiskach odpadów, - ochronę przed grabieniem ściółki i kradzieżą drzewa, - wyeliminowanie przypadków wypalania traw, które są przyczyną większości pożarów w lasach, - zwiększenie lesistości gminy, - złagodzenie deficytu wody w ekosystemach leśnych poprzez odtwarzanie lub budowę śródleśnych zbiorników wodnych, - właściwe kształtowanie granic polno-leśnych uwzględniając je w przestrzennym zagospodarowaniu gminy. 6.6.2. Ochrona kopalin naturalnych Na obszarze gminy Radzymin prawdziwym bogactwem są surowce ilaste wykorzystywane do ceramiki budowlanej, czwartorzędowe iły warstwowe tzw. zastoiska warszawskiego. Wstępują tutaj także złoża piasków. Ochrona zasobów kopalin winna obejmować: - prowadzenie eksploatacji złóż w sposób gospodarczo uzasadniony oraz przy zastosowaniu środków ograniczających szkody w środowisku, - zagospodarowanie i rekultywację terenów wyrobisk poeksploatacyjnych, - przestrzeganie na terenach poeksploatacyjnych obowiązku zagospodarowania zgodnie z projektem zagospodarowania złoża, - zwiększenie efektywności wykorzystania udokumentowanych i eksploatowanych złóż, - rozpoznawanie i dokumentowanie nowych złóż kopalin. Do obszarów przewidzianych do powierzchniowej eksploatacji wymagane jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Za kształtowanie polityki ochrony złóż i kopalin oraz gospodarowanie tymi zasobami odpowiedzialni są Minister Środowiska oraz wojewodowie i starostowie. Zasady korzystania z kopalin uregulowane są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze (z późniejszymi zmianami). Ustawa ujmuje zagadnienia związane z własnością kopalin, użytkowaniem oraz koncesjonowanie. Ponadto ujęta jest również ochrona środowiska, w tym złóż kopalin i wód podziemnych, w związku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin. Obowiązek rekultywacji spoczywa na użytkowniku złoża. Obowiązek ten musi zostać wypełniony w ciągu 5 lat od zakończenia działalności wydobywczej. Rolą organów „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 administracji publicznej jest określenie warunków prowadzenia takiej działalności, jej zakończenia i rozliczenia. 7. Uwarunkowania opracowania programu 7.1. Analiza obowiązującego stanu prawnego oraz kierunków zmian wynikających z wymogu dostosowania polskiego ustawodawstwa do wymogów ustawodawstwa Unii Europejskiej. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, przyjęta w roku 1997 stwierdza, że Rzeczpospolita Polska – kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju – zapewnia ochronę środowiska naturalnego; nakłada ona także na władze publiczne obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom. W 2000 roku został sporządzony dokument programowy „II polityka ekologiczna państwa”, który w 2001 roku został zaakceptowany przez Parlament. Ustala on cele ekologiczne do 2010 i 2025 roku. „II Polityka ekologiczna państwa” zakłada, że niepodważalnym kryterium obowiązującym na każdym – także lokalnym i regionalnym – szczeblu jej realizacji jest człowiek, jego zdrowie oraz komfort środowiska, w którym żyje i pracuje. Człowiek jest ściśle związany w swojej działalności z systemem przyrodniczym „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 (gleba, woda, powietrze, zasoby i różnorodność biologiczna, ekosystemy). Zachowanie równowagi w tym związku wymaga spójnego zarządzania: - dostępem do zasobów środowiska, - racjonalnym użytkowaniem zasobów przyrodniczych, - zapobieganiem powstawaniu negatywnych skutków działalności gospodarczej, - likwidacją negatywnych skutków działalności gospodarczej. Prawodawstwo w zakresie ochrony środowiska i jego dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej W związku z koniecznością dokonania harmonizacji polskiego prawa ochrony środowiska z prawem Unii Europejskiej, przepisy zawarte w unijnych aktach prawnych w tym zakresie są systematycznie transponowane do prawa krajowego. Przy opracowywaniu „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Radzymin na lata 2004 – 2011” posługiwano się aktualnie obowiązującymi przepisami prawnymi w zakresie ochrony środowiska: Konwencje i porozumienia międzynarodowe Polska jest obecnie sygnatariuszem 33 konwencji, porozumień międzynarodowych oraz protokołów w dziedzinie ochrony środowiska, z których 21 ratyfikowała. Postanowienia większości konwencji mają odzwierciedlenie w przepisach Unii Europejskiej. Natomiast postanowienia konwencji ratyfikowanych przez Polskę, do których nie przystąpiły kraje UE, zgodnie z zasadą klauzul zabezpieczających, mają odzwierciedlenie w postanowieniach polskich przepisów prawnych. Programy sektorowe i regionalne Przy sporządzaniu niniejszego dokumentu brano pod uwagę zapisy różnych programów rządowych oraz regionalnych, zwłaszcza: - II polityki ekologicznej państwa, - programu wykonawczego do II polityki ekologicznej państwa, - polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007-2010, - narodowej strategii ochrony środowiska dotyczącej: o spójnej polityki strukturalnej rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, o polityki leśnej państwa, o strategii rozwoju turystyki, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 o programu rozwoju turystyki i zagospodarowania turystycznego województwa mazowieckiego do 2010 roku. 7.2. Założenia polityki ekologicznej państwa w odniesieniu do gminy Dokumentami, które w istotny sposób ustosunkowują się do działań na rzecz ochrony środowiska w regionie są: „Strategia rozwoju województwa mazowieckiego”, „Program rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w latach 2003 – 2006”, „Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego”, „Program gospodarki odpadami województwa mazowieckiego”. Ponadto na politykę z zakresu ochrony środowiska gminy mają wpływ: „Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego”, „Strategia rozwoju powiatu wołomińskiego”, ”Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy”, „Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Radzymin” „Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Radzymin 2004-2015”. Politykę ekologiczną państwa przyjmuje się na okres 4 lat, z tym, że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. Urząd gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza gminny program ochrony środowiska, w którym uwzględnia: - cele ekologiczne, - priorytety ekologiczne, - rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, - środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Głównym celem „II polityki ekologicznej państwa” jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju, przy założeniu, że skuteczna regulacja korzystania ze środowiska nie dopuści do powstania zagrożeń dla jakości i trwałości zasobów przyrodniczych. Przy jej realizacji obowiązywać winny zasady: - zrównoważonego rozwoju – jako zasada podstawowa, - przezorności – przewidująca, że rozwiązywanie pojawiających się problemów powinno następować po bezpiecznej stronie oraz związana z nią zasada wysokiego poziomu ochrony środowiska, integracji polityk ekologicznej i sektorowych, równego dostępu do środowiska przyrodniczego w kategoriach równoważenia szans człowieka i przyrody oraz sprawiedliwości międzypokoleniowej, międzyregionalnej i międzygrupowej, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - regionalizacji w ramach ekosystemów europejskich oraz regionalizacji w stosunku do obszarów o zróżnicowanym stopniu przekształcenia i degradacji z równoczesnym rozszerzeniem uprawnień samorządu terytorialnego i wojewodów, - uspołecznienia, - "zanieczyszczający płaci", - prewencji – przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska podejmowane być powinno na etapie planowania i realizacji przedsięwzięć, - stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT), - klauzul zabezpieczających, umożliwiających państwom członkowskim stosowanie ostrzejszych kryteriów w porównaniu z wymogami prawa wspólnotowego, skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej. - „II Polityka ekologiczna państwa” zakłada 3 etapy osiągania swoich celów, w tym 2 etapy związane z procesem integracji z Unią Europejską: 1. W trakcie ubiegania się o członkostwo w UE – etap realizacji celów krótkookresowych /lata 2000 - 2002/, 2. W pierwszym okresie członkostwa, zakładającym okresy przejściowe i realizację programów dostosowawczych - etap realizacji celów średniookresowych /lata 2003 - 2010/, 3. Etap realizacji celów długookresowych w ramach realizacji "Strategii zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 r." Zadaniami pierwszego etapu były: - pełna realizacja Układu Europejskiego, ustalającego 10-letni okres dla harmonizacji polskiego prawa ekologicznego z wymogami Unii Europejskiej /lata 1994-2004/, - pełna realizacja Narodowego programu przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej, ustalającego zadania szczegółowe dla okresu przedakcesyjnego i zakładającego gotowość integracji w roku 2002. Wymienione zadania były realizowane poprzez: - harmonizację przepisów prawnych z regulacjami obowiązującymi w Unii Europejskiej, - reformę mechanizmów zarządzania ochroną środowiska, dostosowującą ją do wymogów związanych z integracją, - stworzenie warunków prawnych i organizacyjnych do realizacji międzynarodowych konwencji ekologicznych, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - pełne wdrożenie reformy zarządzania państwem we wszystkich ogniwach związanych z ochroną środowiska, - sukcesywne wdrażanie rozwiązań prawnych w sferze ekologicznej przyjmowanych w latach 2000 – 2002 przez Unię Europejską, - zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko i zdrowie człowieka tzw. "gorących punktów" oraz zmniejszenie ich liczby, - usprawnienie systemu przeciwdziałania powstawaniu nadzwyczajnych zagrożeń środowiska (poważnych awarii) oraz rozbudowę systemu ratownictwa ekologicznego i likwidacji skutków takich zagrożeń, - podjęcie działań zmierzających do zintegrowania celów polityki sektorowej z polityką - ekologiczną, rozpoczęcie wdrażania do realizacji polityki ekologicznej nowoczesnych i skutecznych mechanizmów, metod i procedur, których pełne wdrożenie powinno nastąpić w okresie dostosowawczym. Cele średniookresowe (lata 2003 – 2010) przewidują istotną poprawę stanu środowiska, praktyczne wdrożenie unijnych przepisów i standardów ekologicznych oraz postanowień konwencji międzynarodowych i umów dwustronnych, a także wzmocnienie instytucjonalne podejmowanych działań. Cele długookresowe (do roku 2025) wiążą się z perspektywą zrównoważenia społeczno – gospodarczych procesów rozwojowych i pełną (możliwą) rewitalizacją zniszczonych ekosystemów; zakładają one: - ugruntowanie konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju, - utrwalenie zasady skutecznej kontroli państwa nad strategicznymi zasobami przyrodniczymi, - pełną integrację polityk - przestrzennej, ekologicznej i sektorowych, - dokonanie przebudowy modelu produkcji i konsumpcji w kierunku poprawy efektywności surowcowo – energetycznej oraz minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko wszelkich form działalności człowieka i rozwoju cywilizacyjnego, - zachowanie obszarów o wysokich walorach turystyczno - rekreacyjnych, - utrzymanie i ochrona istniejących ekosystemów o cennych wartościach przyrodniczych i kulturowych, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - odbudowa zniszczeń powstałych w środowisku przyrodniczym i renaturalizacja cennych przyrodniczo obszarów, - efektywny wzrost wartości produkcji w rolnictwie i leśnictwie poprzez lepsze wykorzystanie potencjału biologicznego oraz podnoszenie jakości zdrowotnej produktów przy przeciwdziałaniu nadmiernej intensywności procesów produkcyjnych oraz metod upraw i chowu zwierząt, - rezygnacja z niektórych osiągnięć nauki i techniki, które mogłyby negatywnie oddziaływać na środowisko, - wypracowanie mechanizmów reagowania na nowe wyzwania pojawiające się wraz z postępującym rozwojem cywilizacji. W roku 2002 opracowany został „Program wykonawczy do II polityki ekologicznej państwa, na lata 2002 - 2010”, który jest dokumentem o charakterze operacyjnym tj. wskazującym wykonawców i terminy realizacji konkretnych zadań lub pakietów zadań, przewidzianych do realizacji, a także szacującym niezbędne nakłady i źródła ich finansowania. Zapisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska porządkują dotychczasową, istniejącą od 1990 roku, praktykę okresowego sporządzania dokumentów programowych o nazwie „Polityka ekologiczna państwa” dla różnych horyzontów czasowych, lub nawet bez jednoznacznego określania okresu ich obowiązywania. Artykuły 13 – 16 Ustawy nakładają obowiązek przygotowywania i aktualizowania polityki ekologicznej państwa co 4 lata. Przyjęta uchwałą Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 8 maja 2003 r. „Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 - 2010” jest aktualizacją i uszczegółowieniem długookresowej „II polityki ekologicznej państwa”. 7.3. Założenia gminne przy realizacji programu 7.3.1. Limity racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych obowiązujące w gminie Według założeń przyjętej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w roku 2001 II Polityki Ekologicznej Państwa, w odniesieniu do regionalnych oraz lokalnych dokumentów tj. Program Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego oraz Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Radzymin, przyjęto w okresie długoterminowym realizację limitów: „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w - przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle), ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki - sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB), ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i o 25% w stosunku do - 2000 r.(w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB), odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów - komunalnych, pełna likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z terenu miasta i zakładów - przemysłowych, zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, - w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego - również o 30%, ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, - niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu z 1990 r. Zgodnie z Programem Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego, jak też Planem Gospodarki Odpadami dla gminy Radzymin, w gminnym planie przyjęto bardziej szczegółowe wytyczne odnośnie stawianych limitów w gospodarce odpadami: skierowanie w roku 2011 na składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych nie więcej niż 63% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995), osiągnięcie zakładanych poziomów odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów: odpady opakowaniowe: - opakowania z papieru i tektury - 50% - opakowania ze szkła – 45% - opakowania z tworzyw sztucznych – 30% - opakowania metalowe – 45% - opakowania wielomateriałowe –30% pozostałe grupy odpadów: - odpady budowlane – 40% „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - odpady wielkogabarytowe – 50% - odpady niebezpieczne (ze strumienia odpadów komunalnych) – 50%. 7.4. Programy regionalne i lokalne stanowiące podstawy opracowania „Strategia rozwoju województwa mazowieckiego” Punktem wyjściowym „Strategii rozwoju województwa mazowieckiego” była analiza istniejących i przewidywanych uwarunkowań rzutujących na możliwości rozwoju województwa mazowieckiego. W analizie tej, akcent kładzie się na identyfikację silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń rozwoju Mazowsza. Naczelną ideą przyświecającą „Strategii” jest dążenie do uzyskania odczuwalnej społecznie poprawy jakości życia mieszkańców całego regionu. Strategia przewiduje trzy scenariusze rozwoju województwa: zachowawczo-ostrzegawczy, umiarkowany i optymistyczny. Kierując powyższą przesłanką, przyjęto scenariusz optymistyczny, dający podstawę opracowania wizji rozwoju Mazowsza, którą streszcza hasło „Warszawa ku Europie, Mazowsze z Warszawą”. „Strategia rozwoju województwa mazowieckiego” wytyczyła cele i zadania do realizacji dla programów tj.: „Program Ochrony Środowiska dla województwa mazowieckiego”, „Program Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego”, „Programu Ochrony Środowiska dla gminy Radzymin”. „Program Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego” Naczelną zasadą przyjętą w Programie ochrony środowiska dla powiatu wołomińskiego jest zasada zrównoważonego rozwoju w celu umożliwienia lepszego zagospodarowania istniejącego potencjału Powiatu, Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie powiatu. Priorytetowym celem wytyczonym w „Programie...” jest: Osiągnięcie trwałego rozwoju powiatu wołomińskiego i zwiększenie jego atrakcyjności poprzez poprawę stanu środowiska przyrodniczego i rozwój infrastruktury technicznej. W „Programie Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego” ujęto najistotniejsze dla obszaru powiatu cele i zadania: Priorytet 4 - Kreowanie wysokiej jakości życia Cel 4.2. Poprawa ekologicznych warunków życia „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Cel 4.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi Cel 4.4. Poprawa efektywności ochrony przyrody i krajobrazu Priorytet 3 - Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmocnieniu konkurencyjności i spójności regionu” Cel 3.2. Przeciwdziałanie marginalizacji obszarów peryferyjnych Cel 3.3. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury transportowej Cel 3.6. Modernizacja i rozwój energetyki Priorytet 2 - Restrukturyzacja i unowocześnienie gospodarki Cel 2.1. Stworzenie regionalnego systemu innowacji Cel 2.3. Unowocześnienie tradycyjnych sektorów gospodarki Cel 2.4. Rozwój usług, transportu i turystyki Cel 2.6. Wsparcie i stopniowe przekształcanie słabych strukturalnie obszarów wiejskich Do najważniejszych zadań priorytetowych powiatu należą: Priorytet 1 Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych Priorytet 2 Osiągnięcie wymaganych standardów dla jakości powietrza Priorytet 3 Ograniczenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego Priorytet 4 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej ochrony środowiska Priorytet 5 Poprawa stanu środowiska naturalnego poprzez zwiększenie obszarów objętych ochroną prawną ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych i kompleksów leśnych Priorytet 6 Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa powiatu Priorytet 7 Kompleksowa gospodarka odpadami wraz z programem rekultywacji terenów zdegradowanych „Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Radzymin 2004-2015” „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 „Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Radzymin 2004-2015” została opracowana jako jedno z narzędzi służących wspieraniu i koordynacji działań oraz aktywności samorządu lokalnego w zaspokajaniu potrzeb mieszkańców. Zostały w niej wskazane optymalne rozwiązania i kierunki strategiczne dla rozwoju miasta i gminy, które mają zdynamizować jego rozwój oraz spowodować, aby Radzymin był coraz bardziej przyjazny dla swoich mieszkańców, gości oraz inwestorów oferujących nowe miejsca pracy. Strategia wytycza kierunki rozwoju, zgodnie z oczekiwaniami różnych środowisk lokalnych. Strategia rozwoju gminy: 1. Formułuje cele i kierunki rozwoju społeczno – ekonomicznego, 2. Koordynuje i porządkuje działania burmistrza, rady i urzędu gminy, 3.Optymalnie pozwala wykorzystać zasoby ludzkie, infrastrukturę techniczną i społeczną gminy, 4. Pozwala na lepsze i skuteczniejsze zarządzanie budżetem gminy, 5. Zwiększa możliwość zdobywania finansowych środków zewnętrznych, 6.Integruje społeczność lokalną, 7.Dostarcza skutecznego instrumentu do długofalowego zarządzania gminą. WIZJA Wypracowana wizja rozwoju miasta i gminy Radzymin przybrała następującą treść: Radzymin – przedsiębiorczy, nowoczesny i zamożny oraz bezpieczny ekologicznie, a także w pełni wykorzystujący walory swego położenia względem Warszawy Radzymin to gmina dla Ciebie, dbająca o rozwój gospodarczy i dobrobyt mieszkańców, która działaniami promocyjnymi umacnia lokalny biznes oraz przyciąga gospodarczych partnerów z zewnątrz. Radzymin to gmina, która poprzez różnorodne formy kształcenia dba o wysokie kwalifikacje swoich mieszkańców przygotowując ich do konkurencyjnego rynku pracy i podejmowania własnej działalności gospodarczej. MISJA Biorąc pod uwagę powyższe sformułowano misję , czyli generalny cel kierunkowy dla rozwoju , który został ujęty w następujący sposób: Wysoka jakość życia w Mieście i Gminie Radzymin KIERUNKI ROZWOJU MIASTA I GMINY RADZYMIN Prawidłowo zaplanowany i realizowany rozwój miasta i gminy RADZYMIN, powinien spełniać następujące cele: - wspieranie lokalnej przedsiębiorczości – firm działających i powstających, - przyciąganie nowych inwestorów, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - stwarzanie warunków do stałych kontaktów pomiędzy sektorem publicznym, społecznym i prywatnym, - rewitalizacja środowiska naturalnego, społecznego, kulturowego i gospodarczego - podnoszenie kwalifikacji miejscowych zasobów zatrudnienia, - korzystanie z pozytywów integracji z Unią Europejską. Wyznaczone, w dalszej części niniejszego opracowania, kierunki i cele rozwoju umacniają jego dotychczasową różnorodność i wielofunkcyjność, stanowiących podstawę trwałego i zrównoważonego rozwoju Ziemi Radzymińskiej. Cele strategiczne są konkretyzacją misji rozwoju (generalnego celu kierunkowego). Razem z misją stanowią swoistą syntetyczną deklarację intencji władz samorządowych gminy, co do kierunków jej przyszłego rozwoju i stanowią podstawę do formułowania celów operacyjnych Należy podkreślić, iż celów strategicznych nie należy traktować w kategoriach wizji d o c e l o w e g o stanu Miasta i Gminy Radzymin, lecz w aspekcie ustawicznego procesu rozwojowego, przyczyniającego się w rezultacie do podnoszenia poziomu życia lokalnej społeczności i wzrostu rangi Radzymina w regionie. Poniżej podano, określone w „Strategii..” najważniejsze cele, wytyczające kierunki realizacji zadań służących poprawie jakości środowiska przyrodniczego oraz życia mieszkańców. Cel strategiczny nr 1: Tworzenie dogodnych warunków dla lokalnej przedsiębiorczości i inwestorów zewnętrznych. Cel operacyjny nr 1.1 Tworzenie instytucjonalnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości – organizacyjne i finansowe wspieranie rozwoju przedsiębiorczości i pobudzenie aktywności wśród miejscowej ludności. Cel operacyjny nr 1.2 Tworzenie korzystnego klimatu współpracy samorządu i przedsiębiorców – podjęcie działań promocyjnych zmierzających do pozyskania partnerów gospodarczych i wspierania lokalnego biznesu. Cel operacyjny nr 1.3 Opracowanie programu wspierania lokalnego biznesu. Cel operacyjny nr 1.4 Opracowanie kompleksowego programu promocji miasta i gminy i doskonalenie systemu komunikacji społecznej. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Cel operacyjny nr 1.5 Podejmowanie działań na rzecz pozyskiwania dodatkowych (zewnętrznych) środków finansowych. Cel strategiczny nr 2: Tworzenie warunków dla wszechstronnego rozwoju społecznogospodarczego miasta i gminy Radzymin Cel operacyjny nr 2.1 Stworzenie dogodnych warunków dla inwestorów. Cel operacyjny nr 2.2. Rozwój infrastruktury drogowej (budowa, modernizacja, renowacja, odwodnienie i oświetlenie) oraz podniesienie stopnia bezpieczeństwa wszystkich użytkowników dróg. Cel operacyjny nr 2.3 Budowa sieci wodociągowych. Cel operacyjny nr 2.4 Budowa kanalizacji sanitarnej. Cel operacyjny nr 2.5 Modernizacja i rozbudowa infrastruktury społecznej z dostosowaniem do potrzeb mieszkańców. Cel strategiczny nr 3 Zaspokojenie potrzeb rodzin oczekujących na mieszkanie z zasobu gminy oraz rozwój budownictwa w oparciu o kapitał prywatny dla ludności osiadłej i napływowej Cel operacyjny nr 3.1 Rozwój komunalnego budownictwa mieszkaniowego Cel strategiczny nr 4 Podniesienie standardu technicznego gminnych zasobów mieszkaniowych łącznie z rewitalizacją obszarów zabudowy historycznej miasta Cel operacyjny nr 4.1 Remonty i modernizacja gminnych zasobów mieszkaniowych Cel operacyjny nr 4.2 Poprawa wizerunku i estetyki miasta. Cel strategiczny nr 5Podnoszenie poziomu usług społecznych Cel operacyjny nr 5.1. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Stała poprawa warunków funkcjonowania przedszkoli i szkół gminnych Cel operacyjny nr 5.2 Podniesienie poziomu świadczonych usług medycznych i rozwój profilaktyki zdrowotnej . Cel operacyjny nr 5.3 Poprawa świadczenia usług i funkcjonowania placówek opieki społecznej Cel operacyjny nr 5.4 Tworzenie warunków do upowszechnienia oraz rozwoju sportu i kultury fizycznej Cel operacyjny nr 5.5 Poprawa stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego. Cel strategiczny nr 6 Rozwój turystyki i rekreacji, uwzględniający potrzebę ochrony środowiska naturalnego Cel operacyjny nr 6.1. Zagospodarowanie rekreacyjno - turystyczne Zalewu Zegrzyńskiego. Cel operacyjny nr 6.2 Stworzenie warunków dla rozwoju turystyki (tzw. weekendowej i kwalifikowanej). Cel strategiczny nr 7Poprawa życia i efektywności działalności rolniczej Cel operacyjny nr 7.1 Poprawa efektywności działalności rolniczej poprzez intensyfikację produkcji, tworzenie warunków do rozwoju przetwórstwa oraz działania dostosowawcze. Cel operacyjny nr 7.2 Dodatkowe źródła dochodów dla gospodarstw rolnych Cel operacyjny nr 7.3 Wsparcie działań związanych z produkcją i wykorzystaniem biomasy na cele energetyczne Cel strategiczny nr 8:Rozwój i ochrona walorów środowiska naturalnego i rodzimej kultury Cel operacyjny nr 8.1 Ochrona środowiska naturalnego poprzez powszechne wdrożenie programu gospodarki odpadami stałymi i ciekłymi ze szczególnym uwzględnieniem segregacji odpadów „u źródła”. Cel operacyjny nr 8.2 Zabezpieczanie zasobów przyrodniczych przed degradacją - podnoszenie świadomości ekologicznej wśród lokalnej społeczności Cel operacyjny nr 8.3 „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Kreowanie ekoenergetyki - popieranie wszelkiego typu przedsięwzięć związanych z zastosowaniem nowoczesnych technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii Cel operacyjny nr 8.4 Kultywowanie tradycji i ochrona zasobów dóbr kultury (świadectw kultury materialnej i duchowej) Cel operacyjny nr 8.5 Promowanie rodzimej kultury Cel strategiczny nr 9:Przygotowanie mieszkańców do potrzeb nowoczesnej gospodarki oraz rozwój społeczeństwa obywatelskiego Cel operacyjny nr 9.1 Edukacja dzieci i młodzieży w zakresie przygotowania do aktywnego udziału w życiu społecznym i gospodarczym gminy. Cel operacyjny nr 9.2 Edukacja dorosłych w zakresie dostosowania do wymagań aktualnego i przyszłego rynku pracy. Cel operacyjny nr 9.3 Wykorzystanie i promowanie ludzi z wyższym wykształceniem oraz posiadających inicjatywę (tzw. liderów społecznych) Przyjęcie niniejszej strategii przez Radę Miejską zakończy etap planowania rozwoju gospodarczego stawiając struktury samorządowe przed wyzwaniem skutecznego i efektywnego wdrażania jej postanowień. 8. Cele programu i zadania realizacyjne Prawodawstwo polskie, dostosowane do wymogów unijnych, nakłada obowiązek ochrony środowiska naturalnego zgodnie z wymogami zrównoważonego rozwoju. Racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego w celach rozwojowych – w warunkach powszechnego dostępu do dóbr przyrody – wymaga powszechnego stosowania proekologicznych metod gospodarowania oraz podejmowania działań sprzyjających zachowaniu potencjału przyrodniczego regionu. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Realizacja „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Radzymin na lata 2004 – 2015”, zmierza do zachowania walorów środowiska naturalnego oraz poprawy jego stanu i jest uzależniona od upowszechnienia informacji o planowanych kierunkach rozwoju oraz uzyskania akceptacji społecznej dla podejmowanych działań. Cele programu przewidują: - zachowanie oraz odtwarzanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych, - ochronę zasobów i poprawę jakości wód podziemnych i powierzchni ziemi, - ochronę zasobów wód powierzchniowych, poprawę ich jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu, - poprawę stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi, - poprawę jakości powietrza atmosferycznego, - wzrost wiedzy społeczeństwa o stanie środowiska naturalnego, jego zagrożeniach oraz sposobach przeciwdziałania zagrożeniom, - wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz poprawa komunikacji społecznej w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy. Wymienione cele realizowane będą poprzez działania o charakterze inwestycyjnym i organizacyjno-prawnym, zmierzające do eliminacji lub zmniejszania natężenia oddziaływania czynników zagrażających zasobom i jakości środowiska naturalnego. Należą do nich: - racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych; zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności produkcji oraz zmniejszanie poboru wody na cele komunalne, - zmniejszanie ilości wytwarzanych ścieków, odpadów stałych oraz pyłów i gazów, - aktywna ochrona przyrody i krajobrazu, - mobilizowanie społeczeństwa do podejmowania działań proekologicznych. Nadrzędnym, długoterminowym celem programu jest dążenie do zrównoważonego rozwoju oraz stała poprawa jakości życia obywateli poprzez zaspokojenie obecnych potrzeb, bez szkody dla możliwości ich zaspokajania przez przyszłe pokolenia. 8.1. Cele i zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu Cel: Zachowanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 71 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Realizowany on będzie poprzez działania priorytetowe polegające na ograniczaniu lub usuwaniu aktualnych oraz potencjalnych zagrożeń dla zachowania różnorodności biologicznej, jak również wspieranie działalności proekologicznych i wzmocnienie służb ochrony przyrody. Zadania: - ochrona i renaturalizacja siedlisk fauny i flory, - ochrona bioróżnorodności biologicznej i krajobrazowej obszaru oraz zwiększenie powierzchni obszarów chronionych, - wyznaczanie „korytarzy ekologicznych”- terenów węzłowych o wysokich wartościach przyrodniczych, które stanowią drogi migracji na terenach presji różnych niekorzystnych czynników antropogenicznych, - utworzenie na terenie gminy nowych form ochrony przyrody w formie użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo – krajobrazowych. - zalesianie gruntów o znaczeniu marginalnym dla produkcji rolniczej, - promowanie rolnictwa ekologicznego, - wprowadzanie zakazów zmian stosunków wodnych na terenach podmokłych, - egzekwowanie prawnego zakazu wyrzucania opakowań, w szczególności po nawozach sztucznych oraz pestycydach do lokalnych zagłębień, rowów i cieków, które ze względu na swoja szkodliwość zakłócają prawidłowy przebieg cykli reprodukcyjnych organizmów zamieszkujących te tereny. 8.2. Cele i zadania w zakresie ochrony wód powierzchniowych Cel strategiczny: Ochrona zasobów wód powierzchniowych, poprawa ich jakości oraz zapobieganie zanieczyszczeniu. Priorytetowym działaniem będzie ograniczanie zanieczyszczeń wód powierzchniowych oraz przywracanie jakości wód do stanu wynikającego z ich funkcji ekologicznych i sposobu użytkowania. Zadania: - rozbudowa zbiorczej kanalizacji sanitarnej, - rozbudowa kanalizacji deszczowej, - modernizacja istniejących oczyszczalni i stacji uzdatniania wody, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 72 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - wyposażenie gospodarstw wiejskich o zabudowie rozproszonej w indywidualne systemy asenizacyjne-przydomowe oczyszczalnie ścieków, - realizacja inwestycji ograniczających zanieczyszczenia azotowe pochodzące z rolnictwa (np. budowa płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę), - rekultywacja silnie zanieczyszczonych zbiorników wodnych (z wodami pozaklasowymi), - realizacja budowy kanalizacji opaskowej wokół Zalewu Zegrzyńskiego na terenie Gminy Radzymin. 8.3. Cele i zadania w zakresie ochrony wód podziemnych, powierzchni ziemi i gleb Cel strategiczny: Ochrona zasobów i poprawa jakości wód podziemnych, powierzchni ziemi oraz gleb. Realizowany on będzie poprzez eliminację czynników stwarzających zagrożenie dla jakości wód podziemnych, restrukturyzację poboru wód dla celów użytkowych, zmniejszanie wodochłonności gospodarki, a także racjonalne użytkowanie gleb. Zadania: - przestrzeganie nadzoru nad ustaleniami zawartymi w decyzjach dotyczących stref ochronnych wokół ujęć wody, - propagowanie wśród mieszkańców działań mających na celu zmniejszenie zużycia wody, - modernizacja technologii uzdatniania wody do picia, - likwidacja „dzikich” składowisk odpadów, - odpowiednia rekultywacja terenów po składowiskach odpadów, - umieszczanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego granic obszarów i potencjalnych złóż kopalin, - promowanie rolnictwa ekologicznego, - kontrola zawartości metali ciężkich na gruntach w pobliżu tras komunikacyjnych. 8.4. Cele i zadania w zakresie ochrony powietrza Cel strategiczny: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Realizowany on będzie poprzez utrzymanie trendu zmniejszenia zużycia energii na potrzeby bytowe i produkcyjne oraz ograniczenie emisji „u źródła” w energetyce. Zadania: - ograniczenie zużycia energii cieplnej poprzez termomodernizację budynków, montaż liczników ciepła i zaworów termostatycznych, - modernizacja lub wymiana istniejących źródeł ciepła opalanych paliwem stałym na nowoczesne kotły opalane paliwem gazowym, płynnym lub biomasą, wyposażone w automatyczną regulację procesów spalania podnoszącą wydajność cieplną źródła, - realizacja inwestycji związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. 8.5. Cele i zadania w zakresie gospodarki odpadami Cel strategiczny: Poprawa stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczenia powierzchni ziemi. Realizowany poprzez zmniejszanie ilości produkowanych odpadów, odzysk surowców wtórnych oraz odpadów organicznych w celu ich dalszego wykorzystania, a także właściwe składowanie i unieszkodliwianie odpadów. Zadania: - zwiększenie stopnia zagospodarowania odpadów ulegających biodegradacji, - zwiększanie stopnia odzysku substancji, materiałów i energii z odpadów, - kontrola jakości i ilości odpadów wprowadzonych do środowiska, - wydzielanie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych, - wydzielanie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, - stworzenie systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w gospodarstwach domowych, - intensyfikacja działań w kierunku zwiększenia stopnia odzysku lub unieszkodliwiania odpadów. 8.6. Cele i zadania w zakresie edukacji ekologicznej Cel strategiczny: Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy. Zadania: „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 74 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - wspieranie działań uzupełniających system edukacji, podnoszących ekologiczną świadomość społeczności i władz lokalnych, - propagowanie umiarkowanego użytkowania zasobów naturalnych zgodnie z zasadami trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz kształtowanie proekologicznych wzorców konsumpcji w gospodarstwach domowych, - propagowanie zagospodarowania turystycznego obszarów leśnych z elementami edukacji ekologicznej tj. ścieżki edukacyjne, szlaki turystyczne, tablice informacyjne itp., - wspieranie szkolnych kół zainteresowań, konkursów ekologicznych, - upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach, kampaniach i działaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska w danym regionie. - współpraca z Powiatowym Centrum Edukacji Ekologicznej w Wołominie 8.7. Cele i zadania w zakresie monitoringu środowiska Cel: Wzrost wiedzy o stanie środowiska i jego zagrożeniach Zadania: - inwentaryzacja odpadów zawierających azbest oraz odpadów z PCB, - kontrola jakości i ilości odpadów wprowadzanych do środowiska, - monitoring „u źródła” powstawania odpadów, - kontrola ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza, - inwentaryzacja terenów zielonych. Zadania te będą realizowane poprzez doskonalenie monitoringu stanu środowiska, analizę zmian w nim zachodzących oraz ocenę zagrożeń. 9. Harmonogram realizacji zadań Niniejszy Program zawiera (wymienione w poprzednim rozdziale) zadania o charakterze inwestycyjnym jak również organizacyjno-prawnym. Zadania sformułowano po analizie istniejącego stanu środowiska w gminie. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 75 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Niniejszy rozdział zawiera uszczegółowienie zadań. Zadania dla organów samorządu terytorialnego zostaną rozdzielone według kompetencji oraz uzupełnione o szacowane nakłady na realizację Programu. Zostaną także określone szacunkowe koszty realizacji zadań koordynowanych o charakterze inwestycyjnym. Oszacowanie kosztów wdrażania programu podaje się zwykle w ujęciu cztero- lub pięcioletnim, czyli odpowiadającym okresowi krótkoterminowemu programu działań na rzecz ochrony środowiska. Szacunek kosztów w perspektywie do 2015 roku może być obarczony błędem, ze względu na możliwość zaistnienia okoliczności nie przewidzianych. Podmiotem odpowiedzialnym za realizację niżej wymienionych zadań jest Urząd Miasta i Gminy Radzymin. Niektóre z tych zadań realizowane winny być przez udziale instytucji lub podmiotów gospodarczych albo osób fizycznych. Do realizacji zadań powinno się przystąpić w terminie możliwie szybkim, w miarę posiadanych możliwości organizacyjnych i finansowych. Program ochrony środowiska gminy Radzymin będzie realizowany w dwóch horyzontach czasowych tj. w latach 2004 – 2008 i w dalszej perspektywie w latach 2009 – 2015. Tabela 9. Harmonogram wdrażania Programu Lp. Określenie działania Termin/okres realizacji 1. Uchwalenie Programu II kwartał 2005 r. 2. Powołanie komitetu sterującego II kwartał 2005 r. 3. Przekazanie ustaleń Programu wykonawcom III kwartał 2005 r. 4. 5. Upowszechnienie treści Programu wśród społeczeństwa gminy Organizacja cyklu spotkań (szkoły) Wydanie broszury zawierającej skrót Programu Publikacja na stronie internetowej Gminy Monitoring realizacji Programu Ocena w oparciu o mierniki efektywności Ocena realizacji listy priorytetów Raporty z realizacji Programu 6. Monitoring stanu środowiska 7. Aktualizacja Programu II półrocze 2005 r. 2008 (2015) co 2 lata co 2 lata stały nadzór wg harmonogramów instytucji kontrolnych co 4 lata, wg potrzeb 9.1. Zadania samorządów gminnych w zakresie ochrony środowiska Zadania samorządów gminnych Zadania samorządów gminnych obejmują przedsięwzięcia finansowane w całości lub częściowo ze środków pozostających w dyspozycji gmin i szczegółowo ustalone zostaną w „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 76 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 gminnych programach ochrony środowiska. Wykaz zadań samorządów gminnych przedstawiono w tabelach 9 i 10. Zadania koordynowane Wymienione zadania realizowane będą przez organy administracji państwowej i samorządowej oraz przez podmioty gospodarcze. Ponieważ finansowanie tych zadań najczęściej nie leży w kompetencjach organów administracji, określona jednostka odpowiedzialna oznacza spełnianie funkcji koordynatora lub inicjatora działań zmierzających do realizacji zadań. Wśród zadań koordynowanych można wyróżnić zadania o charakterze inwestycyjnym i organizacyjno-prawnym. Zadania o charakterze organizacyjno-prawnym Realizacja Programu ochrony środowiska odbywać się będzie zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, w oparciu o kompetencje podmiotów zarządzających środowiskiem. Zarządzanie środowiskiem realizowane jest na kilku szczeblach. Na poziomie wojewódzkim zarządzanie środowiskiem prowadzi administracja rządowa, samorządowa województwa oraz instytucje im podporządkowane. Działania podejmowane są także na szczeblu powiatu i gminy. Zadania inwestycyjne Zadania inwestycyjne dotyczą wspierania finansowego przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy jakości środowiska. Wsparcia finansowego udzielają fundacje, banki, organizacje rządowe. Szczegółowe omówienie finansowania programu zawarto w rozdziale 9.2. Zadania samorządów gminnych dotyczą między innymi: - opracowania programu ochrony środowiska, - ograniczanie i eliminacja zanieczyszczeń wód, - ochrona gleb i powierzchni ziemi przed degradacją, - zapobieganie niekorzystnym zmianom naturalnych przepływów wody albo naturalnych poziomów zwierciadła wody, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 77 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - promowania ekologicznych kierunków i form zagospodarowania, a w szczególności na obszarach o dużych wartościach środowiska przyrodniczego (obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty przyrody). Wykaz skrótów UMiG - Urząd Miasta i Gminy ARiMR – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa UE – Unia Europejska ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego OEE – ośrodki edukacji ekologicznej ON – ośrodki naukowe SłPl – służby planistyczne – (wykonawcy dokumentów, konsultanci) WFOŚ - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska FOŚ - Fundusz Ochrony Środowiska WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NFOŚ – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WZMiUW- Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych WKP – Wojewódzki Konserwator Przyrody EAGGF – Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 78 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Tabela 10. Zadania własne gminy L.p. Nazwa zadania Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty realizacji (tys. PLN) Źródła finansowania Zadania ogólne 1. Opracowanie gminnego programu ochrony środowiska 2. Osiągnięcie trwałego i zrównoważonego rozwoju gminy, poprawa stanu środowiska Zadania w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego 13 środki własne gminy, fundusze celowe. Ograniczenie zużycia konwencjonalnych źródeł energii 30 środki własne gminy, FOŚ UMiG Radzymin Ograniczenie emisji SO2,CO2 150 środki własne, NFOŚiGW 2005-2015 UMiG Radzymin - 2006-2010 UMiG Radzymin ograniczenie emisji spalin oraz hałasu Ograniczenie zużycia źródeł energii 700 środki własne, fundusze strukturalne środki własne, NFOŚiGW 2004-2006 UMiG Radzymin 620 środki własne, NFOŚiGW 30 Środki własne, Fundusze UE, WFOŚ, NFOŚ 200 Środki własne, Fundusze UE, WFOŚ, NFOŚ, SŁPl 2005 UMiG Radzymin Wdrażanie działań związanych z pozyskiwaniem odnawialnych źródeł energii 2004-2015 UMiG Radzymin 3. Modernizacja kotłowni szkoły w Starych Załubicach 2005 4. Modernizacja dróg na terenie miasta i gminy Radzymin, Termomodernizacja szkół na terenie gm. Radzymin Termomodernizacja szpitala w Radzyminie Organizowanie programów edukacyjnych dla społeczeństwa dotyczących przestrzegania zasad ochrony powietrza 2004-2015 UMiG Radzymin Ochrona cennych – pod względem przyrodniczym obszarów przed zabudową i 2004-2015 UMiG Radzymin 5. 6. 7. 8. Wzrost świadomości mieszkańców odnośnie konieczności ochrony powietrza Zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu Zachowanie różnorodności przyrodniczej gminy. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 79 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 9. 10. 11. degradacją (za pomocą ustaleń planistycznych i decyzji lokalizacyjnych). Inwentaryzacja zieleni na terenie miasta Radzymina. Urządzenie, utrzymanie i ochrona zieleni miejskiej Promowanie gminnych działań i inicjatyw proekologicznych propagujących cenne przyrodniczo walory środowiska (szkolenia, warsztaty dla rolników: programy rolnośrodowiskowe, agroturystyka). 2005-2009 UMiG Radzymin 2006-2011 UMiG Radzymin 2004-2015 UMiG Radzymin Poprawa wizerunku miasta Wzrost świadomości ekologicznej w społeczeństwie 25 środki własne, FOŚiGW 640 Środki własne 200 Środki własne, WFOŚ 40 Środki własne, WFOŚ - środki własne, ARiMR Zadania w zakresie ochrony gleb 12. 13. Wdrożenie systemu informowania mieszkańców o wynikach monitoringu gleb; okresowa kontrola zawartości metali ciężkich w glebach użytkowanych rolniczo. Organizacja lekcji wychowania ekologicznego dla dzieci i młodzieży oraz szkoleń dla rolników z zakresu Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. 2004-2008 UMiG Radzymin Informacja o stanie czystości gleb i możliwości produkcji czystej ekologicznie żywności 2004-2008 UMiG Radzymin Zwiększenie świadomości ekologicznej Zadania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej 14. Inwentaryzacja i kontrola szczelności szamb w strefie ochrony pośredniej ujęcia wody ze Zbiornika Zegrzyńskiego dla miasta Warszawa jak i terenu całej gminy. Zadanie ciągłe UMiG Radzymin Poprawa jakości wód podziemnych „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 10 środki własne gminy 80 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. Ewidencja starych studni gospodarskich oraz nałożenie na ich właścicieli obowiązku ich likwidacji lub renowacji. Zapewnienie ochrony naturalnych i sztucznych zbiorników retencyjnych, takich jak tereny podmokłe, cieki wodne, zbiorniki wód powierzchniowych. Porządkowanie i konserwacja systemu odwodnień i melioracji. Przeciwdziałanie zagrożeniom powodziowym. Monitoring wód gruntowych wokół nieczynnego wysypiska odpadów w Radzyminie. Wykonanie drugiej nitki przewodu zasilającego sieć wodociągową SUWul. Maczka Wykonanie odwiertu studni głębinowej o gł. 60 m oraz zakup głębinowego agregatu pompowego Modernizacja stacji uzdatniania wody w Aleksandrowie Budowa wodociągu- miasto Radzymin Budowa wodociągu – gmina Radzymin 2004-2008 UMiG Radzymin Poprawa jakości wody pitnej 20 środki własne 2004-2008 UMiG Radzymin Ochrona naturalnych zbiorników retencyjnych 150 środki własne, NFOŚiGW 2004-2008 UMiG Radzymin - Środki własne, NFOŚiGW 2004-2008 UMiG Radzymin 2004-2010 UMiG Radzymin 2004 UMiG Radzymin Poprawa jakości wód podziemnych Ochrona przed powodzią Ochrona wód podziemnych przed zanieczyszczeniem Poprawa czystości wody pitnej 2005 UMiG Radzymin 2004-2006 UMiG Radzymin 2004-2006 UMiG Radzymin 2004-2009 UMiG Radzymin Modernizacja miejskiej 2004-2008 UMiG Radzymin 50 środki własne 20 środki własne 70 środki własne, fundusze strukturalne 1 200 Poprawa jakości wody pitnej 350 860 Zwiększenie liczby mieszkańców zaopatrywanych w dobrej jakości wodę pitną Zmniejszenie ładunku „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 10 000 5 760 środki własne, WFOŚiGW środki własne, fundusze strukturalne środki własne, fundusze strukturalne, kredyty środki własne, fundusze strukturalne, kredyty środki własne, fundusze 81 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 oczyszczalni ścieków 26. Budowa drugiego ciągu miejskiej oczyszczalni ścieków 2009-2011 UMiG Radzymin 27. Budowa kanalizacji- miasto Radzymin 2004-2010 UMiG Radzymin 28. Budowa kanalizacji-gmina Radzymin 2008-2011 UMiG Radzymin 29. Opracowanie koncepcji opaski kanalizacyjnej 2004-2010 UMiG Radzymin 30. Renowacja zbiornika retencyjnego przy ul. Żeligowskiego Inwentaryzacja istniejącej kanalizacji deszczowej Opracowanie koncepcji gospodarki ściekami deszczowymi na terenie Radzymina Opracowanie koncepcji gospodarki ściekami 2004-2006 UMiG Radzymin 2005-2006 UMiG Radzymin 2005-2006 UMiG Radzymin 2005-2006 UMiG Radzymin 34. Renowacja istniejącej kanalizacji deszczowej i urządzeń odwadniających 2004-2011 UMiG Radzymin 35. Budowa nowej sieci kanalizacji 2006-2011 UMiG Radzymin 31. 32. 33. zanieczyszczeń w oczyszczonych ściekach Ochrona czystości gleb i wód podziemnych strukturalne, WFOŚiGW, kredyty 75 środki własne, fundusze strukturalne, NFOŚiGW, kredyty środki własne, fundusze strukturalne, NFOŚiGW, kredyty środki własne, fundusze strukturalne, NFOŚiGW, kredyty środki własne, 20 środki własne, NFOŚiGW, 40 środki własne, Ochrona środowiska przed zanieczyszczeniem 100 środki własne, Ochrona środowiska przed zanieczyszczeniem odpadami 100 środki własne, 1.320 środki własne, Poprawa czystości gleb i wód podziemnych. 20 000 25 000 30 000 Poprawa czystości gleb i wód podziemnych poprawa jakości wód zbiornika Zegrzyńskiego Zwiększenie zapasów wody Ochrona środowiska „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 - środki własne, NFOŚiGW 82 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 36. 37. deszczowej na terenie Radzymina Regulacja rzeki Beniaminówka Edukacja oraz propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody przed zanieczyszczeniem 2004-2006 UMiG Radzymin 2004-2015 UMiG Radzymin 100 Zmniejszenie zużycia wody 10 środki własne, kredyt, dotacja z SAPARD środki własne, NFOŚ, WFOŚ, Fundusze UE Zadania w zakresie gospodarki odpadami 38. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów Objęcie wszystkich mieszkańców gminy systemem zorganizowanego wywozu odpadów Opracowanie harmonogramu usuwania azbestu Zadanie ciągłe Zadanie ciągłe UMiG Radzymin 2005 UMiG Radzymin Inwentaryzacja odpadów zawierających azbest na terenie gminy Radzymin Unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest – usuwanie eternitu z budynków na terenie gminy Radzymin Zagospodarowanie osadów ściekowych 2004-2006 UMiG Radzymin 2004-2011 UMiG Radzymin Zmniejszenie uciążliwości odpadów dla środowiska 2005 UMiG Radzymin 44. Intensyfikacja selektywnej zbiórki odpadów 2004-2008 UMiG Radzymin 45. Likwidacja „dzikich wysypisk”. 2004-2010 UMiG Radzymin 46. Organizacja i budowa gminnych 2004-2006 UMiG Radzymin Zmniejszenie uciążliwości odpadów dla środowiska Wzrost stopnia odzysku surowców wtórnych Poprawa czystości środowiska Zmniejszenie 39. 40. 41. 42. 43. UMiG Radzymin środki własne Zmniejszenie uciążliwości odpadów Zmniejszenie ilości dzikich wysypisk 10 - środki własne gminy, WFOŚ Zmniejszenie uciążliwości odpadów dla środowiska 2 środki własne 10 środki własne „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 - środki własne, fundusze strukturalne środki własne, NFOŚiGW 150 100 środki własne, NFOŚiGW środki własne, NFOŚiGW środki własne, 83 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 47. 48. punktów zbiórki odpadów niebezpiecznych. Organizacja zbiórki odpadów niebezpiecznych wyodrębnionych z odpadów komunalnych, odpadów wielkogabarytowych surowców wtórnych na terenie na terenie gminy Radzymin Prowadzenie edukacji ekologicznej mieszkańców w zakresie prowadzenia właściwej gospodarki odpadami 2004-2005 UMiG Radzymin 2004-2008 UMiG Radzymin uciążliwości odpadów dla środowiska Zmniejszenie uciążliwości odpadów dla środowiska Poprawa gospodarki odpadami na terenie gminy NFOŚiGW 200 środki własne, NFOŚiGW 40 Środki własne, WFOŚ 20 Środki własne gminy, Fundusze UE Usprawnienie zarządzania środowiskiem 49. Dostosowanie uchwał Rady Gminy do w sprawie utrzymania czystości i porządku w gminie, zaopatrzenia w wodę, odprowadzenie ścieków do wymogów UE i prawa ekologicznego 2004-2008 UMiG Radzymin Lepszy stan środowiska Jednostka odpowiedzialna Partnerzy Tabela 11. Zadania koordynowane dla gminy Lp Nazwa zadania Termin realizacji „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty Źródła finansowania 84 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 realizacji (PLN) tyś. Zadania w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego 1. Kontrola podmiotów gospodarczych emitujących zanieczyszczenia powietrza 2004-2008 WIOŚ Ograniczenie zanieczyszczenia powietrza pyłem, SO2, NO2, CO2 - FOŚ Zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu 2. Ochrona istniejących lasów, zadrzewień oraz zalesianie gruntów o znaczeniu marginalnym dla produkcji rolniczej Praca ciągła ARiMR, MŚ Wzrost różnorodności biologicznej na obszarach ekstensywnej gospodarki rolnej 500 budżet państwa, WFOŚ, WFOŚ, Fundusze UE 3. Promocja walorów przyrodniczych gminy z uwzględnieniem korzyści dla społeczności lokalnych płynących z zamieszkiwania na terenach cennych przyrodniczo; promowanie agroturystyki 2004-2015 U MiG Radzymin, Wyższa świadomość mieszkańców dot. Piękna otaczającej ich przyrody, lepsze warunki do zdrowego wypoczynku 30 budżet gminy, WFOŚiGW, sponsorzy 4. Wdrożenie i realizacja programów rolno-środowiskowych dla rolników 2004-2015 ARiMR, ODR Lepsze warunki życia mieszkańców - Fundusze UE 5. Wzmożenie kontroli inspekcji ochrony środowiska w zakresie przestrzegania prawa ekologicznego na terenach cennych przyrodniczo 2004-2015 WIOŚ Dobry stan środowiska przyrodniczego - budżet państwa 6. Tworzenie terenów rekreacyjnych, ścieżek rowerowych, szlaków pieszych, boisk sportowych 2006-2015 WKP Promocja turystyczna gminy 25 ARiMR, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, ODR, Zarząd Gminy MRiRW UMiG Radzymin „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 środki gminy, kredyty, NFOŚiGW 85 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 7. 8. 9. Nasadzenie drzew na terenach będących własnością Gminy. Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów leśnych oraz zwiększanie ich powierzchni 2005-2010 Nadleśnictwo 2004-2015 Nadleśnictwo Promowanie, rolnictwa ekologicznego. 2004-2015 UMiG Radzymin, ODR 2004-2015 Wojewoda 10. Utworzenie nowych form ochrony przyrody w postaci użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo- krajobrazowych. 25 Środki własne 400 środki własne, Fundusze UE, WFOŚ, NFOŚ Zachowanie bioróżnorodności i specyfiki gminy 30 Środki własne, Tworzenie Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych 150 Środki własne, Fundusze UE, WFOŚ, NFOŚ Lepsza jakość życia mieszkańców 40 budżet ODR, Uzyskanie produktów wysokiej jakości 300 środki własne, WFOŚ, Fundusze UE Urząd Miasta i Ochrona Gminy bioróżnorodności lasów 50 budżet gminy, budżet ARiMR Urząd Miasta i Zwiększenie Gminy atrakcyjności terenu 400 środki własne właścicieli, WFOŚ UMiG Radzymin, UMiG Radzymin Rada Miasta Radzymin Wzrost różnorodności przyrodniczej gminy Zwiększenie lesistości gminy Zadania w zakresie ochrony gleby i zasobów kopalin 11. Opracowanie i wdrożenie programu tworzenia gospodarstw produkujących żywność metodami ekologicznymi 2004-2011 ODR 12. Standaryzacja i podnoszenie jakości produktów rolnych 2004-2008 13. Szkolenie rolników z zakresu zalesień gruntów rolnych, prowadzenia upraw leśnych i pielęgnacji lasu 2004-2011 Właściciele gospodarstw i drobni przetwórcy ARiMR, WOŚ 14. Racjonalne użytkowanie i ochrona nie eksploatowanych zasobów kopalin Praca ciągła Władający powierzchnią ziemi Prywatni inwestorzy „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 86 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 15. Pozarolnicze zagospodarowanie gruntów niskich klas bonitacyjnych z przeznaczeniem na cele inwestycyjne i zalesianie 2004-2015 rolnicy ODR Zadania ciągłe Właściciele posesji Urząd M iG Radzymin 17. Realizacja inwestycji ograniczających zanieczyszczenia zawierające azot pochodzących z rolnictwa (budowa płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę) 2004-2011 Właściciele gospodarstw 18. Rozszerzenie monitoringu wód powierzchniowych poprzez zwiększenie zakresu i częstotliwości badań 2004-2008 WIOŚ 19. Opracowanie i wdrożenie systemu informowania ludności o stanie jakości wody do picia i w kąpieliskach 2004-2008 Inspektor sanitarny Urząd MiG Radzymin 20. Przebudowa rzeki Beniaminówki i Kanału Sierakowskiego 2004-2009 UMiG Radzymin WZMiUW Zmniejszenie powierzchni terenów objętych erozją 100 Środki własne, EAGGF Zadania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej 16. Budowa oczyszczalni przydomowych na terenach o zabudowie rozproszonej ( z zachowaniem wszystkich odpowiednich wymogów) Wyeliminowanie skażeń wód powierzchniowych i podziemnych ściekami 1 500 środki własne, WFOŚ, NFOŚ, Fundusze UE ARiMR, ODR, Ograniczenie zanieczyszczeń wód powierzchniowych i gruntowych związkami azotowymi 30 Środki własne właścicieli, WFOŚ, Fundusze UE Informowanie ludności o stanie czystości wód, troska o zdrowie społeczeństwa 40 Fundusze UE, WFOŚ 10 środki własne gminy - środki własne gminy, budżet państwa Ochrona przeciwpowodziowa Zadania z zakresu edukacji ekologicznej „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 87 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 21. Doskonalenie służb ochrony środowiska w gminie, radnych gminy, sołtysów w zakresie prawa ekologicznego 2004- 2008 UMiG Radzymin OEE, ON Efektywniejsze wdrażanie przepisów prawa ekologicznego 30 środki własne gminy, Fundusze UE 22. Propagowanie konkursów ekologicznych 2004-2008 UMiG Radzymin OEE, ON Społeczeństwo angażowane w przedsięwzięciach proekologicznych 25 środki własne 23. Organizacja lekcji wychowania ekologicznego dla dzieci i młodzieży oraz szkoleń dla rolników z zakresu Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. 2004-2008 UMiG Radzymin „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 Zwiększenie świadomości ekologicznej - środki własne, ARiMR 88 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 9.2. Finansowanie zadań 9.2.1. Środki krajowe Finansowanie inwestycji ekologicznych związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami można podzielić na dwie grupy: są to środki krajowe pochodzące z różnych źródeł finansowania oraz fundusze strukturalne Unii Europejskiej. Największą instytucją realizującą Politykę Ekologiczną Państwa poprzez finansowanie inwestycji w ochronie środowiska i gospodarce wodnej w obszarach ważnych z punktu widzenia procesów dostosowawczych do standardów i norm Unii Europejskiej jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Główne kierunki jego działalności określa II Polityka Ekologiczna Państwa, natomiast co roku aktualizowane są cele szczegółowe, w tym zasady udzielania pomocy finansowej oraz lista przedsięwzięć priorytetowych. Zasadniczym celem NFOŚiGW jest wspieranie finansowe przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy jakości środowiska w Polsce. W zakresie ochrony powierzchni ziemi, w tym ochrony środowiska przed odpadami NFOŚiGW udziela pożyczek, dotacji i dopłat, dofinansowuje zadania inwestycyjne zgodnie z priorytetami, którymi są m.in.: likwidacja uciążliwości starych składowisk odpadów, unieszkodliwianie odpadów powstających w związku z transportem samochodowym oraz zbiórka i wykorzystanie olejów, przeciwdziałanie powstawaniu i unieszkodliwianiu odpadów niebezpiecznych, realizacja międzygminnych i regionalnych programów zagospodarowania odpadów komunalnych. O dofinansowane z NFOŚiGW mogą ubiegać się: - jednostki samorządu terytorialnego i ich związki - stowarzyszenia, fundacje i inne organizacje - przedsiębiorcy, realizujący przedsięwzięcia ochrony środowiska i gospodarki wodnej Analogicznie do NFOŚiGW w każdym województwie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) przygotowuje listę zadań priorytetowych, które mogą być dofinansowywane z ich środków oraz zasady i kryteria, które będą obowiązywać przy wyborze zadań do realizacji. Rolą wojewódzkiego funduszu jest wspieranie finansowe przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu regionalnym, a podstawowym źródłem ich przychodów są wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 89 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska z 27 kwietnia 2001 roku, środki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska przeznaczane są na dofinansowywanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Środki wojewódzkich funduszy przeznacza się na: - działania na rzecz ochrony przyrody oraz zadania związane ze zwiększaniem lesistości kraju, - działania polegające na zapobieganiu i likwidacji poważnych awarii i ich skutków, - badania, upowszechnianie ich wyników, a także na postęp techniczny w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, - opracowywanie i wdrażanie nowych technik i technologii, w szczególności dotyczących ograniczania emisji i zużycia wody, a także efektywnego wykorzystania paliw, - zapobieganie lub usuwanie skutków zanieczyszczenia środowiska, w przypadku gdy nie można ustalić podmiotu za nie odpowiedzialnego, - system kontroli wnoszenia przewidzianych ustawą opłat za korzystanie ze środowiska, a w szczególności na tworzenie baz danych podmiotów korzystających ze środowiska obowiązanych do ponoszenia opłat, - opracowywania planów służących gospodarowaniu zasobami wodnymi oraz utworzenia katastru wodnego, jak również na wspomaganie działalności, finansowanych także z gminnych funduszy ochrony środowiska, do których należą: - edukacja ekologiczna oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, - wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, - wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła, - realizacje zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 90 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - urządzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, oraz parków, - realizację zadań związanych z gospodarką odpadami, - wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom, - profilaktyka zdrowotną dzieci na obszarach na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, - wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzenia bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, - wspieranie ekologicznych form transportu, - działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi i położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, - realizacja zadań związanych z ochroną ziemi. Szczegółowe warunki udzielania pomocy finansowej są określone w dokumencie "Zasady udzielania pomocy finansowej" uchwalonym przez Radę Nadzorczą Funduszu. Istotne znaczenie ma również fundacja EkoFundusz, która udziela finansowego wsparcia w formie bezzwrotnych dotacji i preferencyjnych pożyczek. Jest to fundacja niezależna działająca według prawa polskiego, a w szczególności ustawy o fundacjach oraz ich statutu. Obecnie fundatorem jest Minister Skarbu Państwa. Do priorytetów EkoFunduszu należą m.in.: ochrona różnorodności biologicznej, gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych, unieszkodliwianie odpadów komunalnych i niebezpiecznych, ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu), ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza). Dotacje mogą uzyskać jedynie projekty dotyczące inwestycji związanych bezpośrednio z ochroną środowiska, (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie przyrody również projekty nie inwestycyjne. EkoFundusz nie dofinansowuje badań naukowych, opracowań oraz tworzenia wszelkiego rodzaju dokumentacji. Źródłem finansowania inwestycji ekologicznych związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami mogą być również kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z dopłatami do oprocentowania, kredyty komercyjne, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 91 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 kredyty konsorcjalne, jak również kredyty międzynarodowych instytucji finansowych Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju- EBOiR i Banku Światowego. Fundacja Komunalna Fundacja Komunalna jest zaangażowana w realizację programu, którego celem i zasadniczym rezultatem będzie zapewnienie długoterminowego finansowania inwestycji gminnych. Programem mogą być objęte inwestycje, które zostały już podjęte przez jednostki samorządu terytorialnego. Uczestnikami przedsięwzięcia będą gminne jednostki samorządu terytorialnego (JST) oraz podmioty świadczące usługi na rzecz JST (wykonawcy) ze względu na zrealizowane projekty lub będące w trakcie realizacji. Przedsięwzięcie zakłada restrukturyzację zobowiązań finansowych JST wobec wykonawców projektów i będzie wiązać się z następującymi korzyściami ekonomicznymi dla jego uczestników: Finansowanie projektów gminnych nastąpi przez zewnętrzny podmiot, który w miejsce gminy sfinansuje zobowiązania wobec jej wierzycieli (wykonawców projektów), Zadłużenie gminy z tytułu realizacji projektów zostanie zamienione na długoterminowe zobowiązanie, które zostanie rozłożone na raty na okres 5 lat przy niskich kosztach obsługi zobowiązania (korzystne oprocentowanie), Zmiana sposobu spłaty zadłużenia gminy zmniejszy bieżące obciążenie jej budżetu, Wykonanie i finansowanie inwestycji gminnych odbywać się będzie przy utrzymaniu stabilnych wskaźników długu i obsługi zadłużenia gminy, Gmina zdobędzie doświadczenia w zakresie funkcjonowania rynków kapitałowych, które będą mogły zostać wykorzystane w przyszłości przy realizacji innych projektów, Finansowanie projektów gminnych w ramach programu umożliwi rozszerzenie działalności inwestycyjnej gminy, Wykonawcy projektów otrzymają wynagrodzenie od zewnętrznego podmiotu przed terminami zapłaty uzgodnionymi z gminą, z dyskontem. Zapewnia to płynność finansowania inwestycji i zapobiega zatorom płatniczym. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 92 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 W ramach programu JST mogą starać się o restrukturyzację swoich zobowiązań finansowych na kwotę do 24.000.000 złotych. Czas trwania programu wyniesie 5 lat (z możliwością przedłużenia). 9.2.2. Fundusze strukturalne Od czasu wejścia Polski do UE z dniem 1 maja 2004 r. możemy korzystać z Funduszy Strukturalnych na finansowanie inwestycji w ochronie środowiska. Dotyczyło to będzie możliwości finansowania inwestycji z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego - inwestycje w skali regionalnej i lokalnej) oraz z Funduszu Spójności. Fundusz Spójności jest komplementarny do Funduszy Strukturalnych, jednak jest przeznaczony dla krajów w których PKB na mieszkańca nie przekracza 90 % średniej Unii Europejskiej. Przedsięwzięcia wspomagane przez Fundusz Spójności w słabiej rozwiniętych krajach mają przyczynić się do rozwoju infrastruktury transportu i środowiska. Zgodnie ze „Strategią wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004-2006”, główne priorytety Funduszu w zakresie ochrony środowiska to: - poprawa jakości wód powierzchniowych, - polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia, które należy podejmować poprzez działania: budowę i modernizację kanalizacji sanitarnej i burzowej oraz oczyszczalni ścieków, rozbudowę i modernizację urządzeń uzdatniających wodę i sieci wodociągowej, - zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego poprzez budowę zbiorników retencyjnych, zbiorników "suchych" obwałowań i innych zabezpieczeń, zalesianie, renaturalizację cieków wodnych, - racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi poprzez budowę, rozbudowę lub modernizację składowisk odpadów komunalnych oraz tworzenie systemów recyklingu i unieszkodliwiania odpadów komunalnych (sortownie, kompostownie), - tworzenie systemów zbiórki odpadów niebezpiecznych w tym spalarnie, tworzenie systemów zagospodarowania osadów ściekowych (w tym spalarnie), rekultywacja terenów zdegradowanych przez przemysł, - poprawa jakości powietrza poprzez modernizację i rozbudowę miejskich systemów ciepłowniczych połączona z likwidacją "niskiej emisji" w strefach o znacznych „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 93 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 przekroczeniach dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń, systemową konwersję palenisk domowych na rozwiązania przyjazne zdrowiu i środowisku. Podstawowe informacje o funduszach strukturalnych UE Fundusze strukturalne są instrumentami polityki strukturalnej UE. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarki krajów członkowskich. W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej. Fundusze są kierowane do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego UE. Europejski Fundusz Społeczny (ESF) został utworzony od 1957 r. jako instrument wspólnotowej polityki społecznej. Jego celem jest walka z bezrobociem. Środki finansowe kierowane są do regionów, w których istnieje zagrożenie bezrobociem długoterminowym, albo bez pracy zostają ludzie młodzi - do 25 roku życia. Fundusz finansuje m.in.: szkolenia i praktyki zawodowe, kształcenie ekspertów i kadr dydaktycznych, wspieranie pośrednictwa pracy, walkę z dyskryminacją zawodową kobiet, promowanie nowych technologii. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF) powstał w 1964 r. na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Wspiera przekształcenia strukturalne w rolnictwie oraz rozwój obszarów wiejskich. Fundusz składa się z dwóch części: - Sekcji gwarancji (finansuje m.in. zakupy interwencyjne produktów rolnych, dotacje dla rolników); - Sekcji orientacji (wspiera przekształcenia w rolnictwie w poszczególnych krajach UE tj.: modernizacja terenów wiejskich, wspieranie konkurencyjności produktów rolnych, pomoc w osiedlaniu się rolników, rozwój rzemiosła, agroturystyki i eksploatacji terenów leśnych). Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) powstał w 1975 r. jako reakcja na coraz głębsze rozbieżności w rozwoju regionów (spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii). Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE. Pomoc w ramach tego funduszu obejmuje inicjatywy w takich dziedzinach, jak: „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 94 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymanie stałych miejsc pracy, - inwestycje w infrastrukturę, z uwzględnieniem tworzenia sieci transeuropejskich dla regionów objętych celem nr 1 polityki strukturalnej UE, - inwestycje w edukację i opiekę zdrowotną w regionach objętych Celem nr 1 polityki strukturalnej UE, - rozwój potencjału lokalnego - małych i średnich przedsiębiorstw, - działalność badawczo-rozwojowa, - inwestycje związane z ochroną środowiska. Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIFG) powstał w 1993 r. Fundusz wspiera restrukturyzację rybołówstwa państw członkowskich UE i finansuje rozwój hodowli ryb oraz infrastruktury portów i floty rybackiej. ERDF FIFG 22% EAGG ESF 13% 63% 2% Wykres 2. Rozkład środków z funduszy strukturalnych UE na realizację celów polityki strukturalnej w Polsce Pomoc strukturalna Unii Europejskiej realizowana jest w formie trzech celów: Cel 1 - obejmuje on regiony o niskim rozwoju gospodarczym. Podstawowym kryterium jest dochód PKB na mieszkańca poniżej 75 %; dodatkowo tym celem zostały objęte tereny słabo zaludnione (poniżej 8 mieszkańców na km2) oraz obszary peryferyjne (najbardziej oddalone). Niemal 70 % wszystkich środków funduszy strukturalnych jest przeznaczane na działania w ramach tego celu. Regiony objęte „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 95 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 celem 1 nie mogą być objęte żadnym innym celem. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej cały obszar kraju został objęty działaniami w ramach Celu 1. Cel 2 - w jego ramach prowadzone są działania prowadzące do odbudowy terenów silnie uzależnionych od upadających gałęzi gospodarki. Na realizację tego celu przeznaczonych jest 11 % wszystkich środków funduszy strukturalnych. Cel 3 - udzielana pomoc w ramach w jego ramach ma służyć modernizacji rynku pracy poprzez szkolenia zawodowe, lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia oraz poprawę dostępu do miejsc pracy. Tabela 12. Ogólny podział środków UE na pomoc strukturalną w latach 2000 – 2006 Pomoc Strukturalna Suma Pomoc Strukturalna w mld euro Suma w mld euro Fundusze strukturalne 195,00 Inicjatywy Wspólnoty 10,44 Cel 1 135,90 Rybołówstwo 1,11 Cel 2 22,50 Działania innowacyjne 1,00 Cel 3 24,05 Fundusz (Kohezji) Spójności 18,00 Ze środków funduszy strukturalnych finansuje się, oprócz trzech wspomnianych celów również tzw. Inicjatywy Wspólnoty, czyli cztery programy inicjowane przez Komisję Europejską i dotyczące całej Unii Europejskiej. Obecnie wyróżnia się następujące inicjatywy: Program Interreg III - promuje nadgraniczną, międzynarodową i międzyregionalną współpracę, pomyślaną jako partnerstwo ponad granicami, mając na celu zrównoważony i harmonijny rozwój obszarów położonych przy granicach państw lub regionów. Środki na realizację programu pochodzą z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Program Urban II - koncentruje się na wspieraniu nowych strategii na rzecz ekonomicznej i społecznej odnowy obszarów miejskich zagrożonych lub dotkniętych zjawiskami bezrobocia strukturalnego i przejawami patologii społecznej. Jest finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 96 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Program Leader+ - ma na celu zbliżenie aktywnych środowisk z terenów wiejskich w celu wypracowania nowych, lokalnych strategii zrównoważonego rozwoju. Potrzebne środki pochodzą z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej – Sekcji Orientacji (EAGGF). Program Equal - promuje i wspomaga międzynarodową współpracę, prowadzącą do eliminacji dyskryminacji oraz wszelkich barier utrudniających dostęp do rynku pracy. Jest finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Socjalnego (ESF). Działania innowacyjne W ramach budżetu funduszy strukturalnych zarezerwowano ponadto 1 mld. euro na finansowanie działań innowacyjnych i pomocy technicznej przy realizacji polityki strukturalnej. Są to analizy, projekty pilotażowe, wymiana doświadczeń, tworzenie systemów komputerowych w celu monitoringu i oceny pomocy oraz inne projekty, mające na celu poprawę jakości i skuteczności świadczonej pomocy. Z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego finansowane są projekty promujące rozwój lokalnej gospodarki w oparciu o wiedzę i innowacje technologiczne, kultywowanie specyfiki regionalnej oraz trwały wzrost. Działania innowacyjne w dziedzinie zatrudnienia i szkoleń są finansowane przez Europejski Fundusz Socjalny, a w sektorze rybołówstwa - z Instrumentu Finansowego Orientacji Rybołówstwa. Fundusz Spójności Nie należy do funduszy strukturalnych. Utworzony w 1993 r. na mocy Traktatu z Maastricht, by pomóc w zrównoważeniu wzrostu gospodarczego i postępu socjalnego krajów UE. Pomoc kierowana jest nie do poszczególnych regionów, ale do poszczególnych krajów. Z funduszu współfinansowane są wydatki o charakterze infrastrukturalnym w dziedzinie transportu oraz na rzecz ochrony środowiska naturalnego. FS wspiera państwa najsłabiej rozwinięte, w których PKB (produkt krajowy brutto) na jednego mieszkańca jest niższy niż 90 proc. średniej unijnej. Kryteria te spełniają obecnie: Grecja, Portugalia, Irlandia i Hiszpania. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 97 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 ERDF ERDF ESF ESF ESF ERDF ERDF INNOWACYJNE DZIAŁANIA ERDF ESF EAGGF RYBOŁÓWSTWO EQUAL LEADER+ URBAN II INTERREG III CEL 3 Cel 2 Cel 1 Tabela 13. Pomoc strukturalna UE oraz wspierające ją fundusze strukturalne ESF EAGGF FIFG FIFG FIFG 9.2.3. Inne instytucje wspierające Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa -jest to bardzo ważny podmiot wspierający różnego rodzaju inwestycje ekologiczne na terenach wiejskich. Agencja jest właściwa dla gospodarowania funduszami Unii Europejskiej i innymi funduszami pochodzącymi z pomocy zagranicznej przekazywanej na podstawie umów Rządu RP. Pomoc udzielana przez Agencję jest dotacją nawet do 50 % wartości. Ośrodki Doradztwa Rolniczego (ODR), Ośrodki Edukacji Ekologicznej (OEE) – skupiają się na edukacja i informacja ekologicznej. Prowadzenie różnorodnych form edukacji ekologicznej, jak organizowanie szkoleń i rozwój ośrodków edukacji środowiskowej (edukacja rolników, kierowców, działkowiczów, prowadzenie olimpiad i konkursów ekologicznych, organizacja kampanii społecznych w szkołach i zakładach pracy na rzecz ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego, rozwijanie różnych form turystyki, itp.), przyczyni się do podniesienia świadomości ekologicznej mieszkańców gminy i stworzy szansę na włączenie się społeczeństwa w działania proekologiczne. Mieszkańcy powinni uczestniczyć w działaniach na rzecz ochrony środowiska. Oczekuje się od nich oszczędnego korzystania z wody, energii elektrycznej i cieplnej oraz udziału w segregacji odpadów. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 98 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 9.3. Zasady udzielania pomocy W ramach pomocy strukturalnej UE fundusze przyznawane są w oparciu o zasady: koncentracji - polegającej na kierunkowaniu środków do regionów w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej (objętych pomocą w ramach poszczególnych Celów); programowania - zakłada ona formułowanie wieloletnich planów rozwoju regionalnego; współfinansowania - oznacza, że środki funduszy strukturalnych uzupełniają środki na realizację projektu, asygnowane bezpośrednio przez kraj go realizujący. Generalnie, wielkość pomocy w ramach Celu 1 w odniesieniu do konkretnego projektu nie powinna przekraczać 75% jego całkowitego kosztu i ma stanowić zarazem, co najmniej 50% wydatków publicznych poniesionych na ten cel. W odniesieniu do projektów realizowanych w ramach Celów 2 i 3, ze środków z funduszy strukturalnych można pokryć maksymalnie 50% kosztów całkowitych, a zarazem powinno to być, co najmniej 25% wydatków publicznych. Nieco inne zasady obowiązują w przypadku inwestycji przynoszących dochód - pułap udziału pomocy z funduszy strukturalnych lub z Funduszu Spójności w całkowitym koszcie inwestycji jest określany na podstawie oczekiwanej stopy zysku brutto i mieści się zwykle w przedziale 10-40%; dodatkowości - zakłada ona, że środki funduszy strukturalnych nie zastępują, asygnowanych przez państwa członkowskie środków publicznych, ale umożliwiają ich powiększenie. W związku z tym korzystające z pomocy w ramach Celu 1 regiony, muszą uzgodnić z Komisją Europejską poziom publicznych wydatków strukturalnych na tych terenach. W odniesieniu do Celów 2 i 3 Komisja Europejska ustala z państwami członkowskimi poziom wydatków publicznych przeznaczonych na aktywną politykę w okresie objętym programowaniem; partnerstwa - oznacza ona, że przygotowanie programów, finansowanie, monitorowanie i ewaluacja pomocy są dokonywane wspólnie, w partnerstwie między Komisją Europejską a krajami członkowskimi. Zasada ta wymaga od wszystkich uczestników zaangażowanych w realizacji pomocy strukturalnej przyjęcia pełnej odpowiedzialności za swoje działania; subsydiarności - w myśl, której stosowanie pomocy powinno być w gestii państw członkowskich. W zależności od charakteru potrzeb na szczeblu jego władz: „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 99 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 ogólnokrajowych, regionalnych i lokalnych oraz ich partnerów gospodarczych i społecznych, przy współpracy z odpowiednimi organami UE (zachowując wspólne cele i reguły działania); kompatybilności - oznacza, iż pomoc udzielana z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, a także otrzymywana z Europejskiego Banku Inwestycyjnego, musi być zgodna z postanowieniami traktatów oraz całościową polityką Unii Europejskiej. 9.4. Przyznanie środków Narodowy Plan Rozwoju (NPR) jest dokumentem określającym strategię społecznogospodarczą Polski w pierwszych latach członkostwa w Unii Europejskiej. Określa cele, priorytetowe działania oraz ramy instytucjonalne i finansowe działań strukturalnych państwa, a także kierunki rozwoju gospodarczego Polski w pierwszych latach po akcesji. Narodowy Plan Rozwoju jest bazą do negocjacji z Komisją Europejską Podstaw Wsparcia Wspólnoty (ang. Community Support Framework - CSF) dla Polski. CSF określi wielkość pomocy z funduszy strukturalnych przyznanych Polsce. Podstawy Wsparcia Wspólnoty dla Polski w latach 2004-2006 będą wdrażane za pomocą: - Pięciu sektorowych programów operacyjnych (SPO), - Wzrost konkurencyjności gospodarki (ERDF), - Rozwój zasobów ludzkich (ESF), - Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwoju obszarów wiejskich (EAGGF), - Rybołówstwo i przetwórstwo ryb (FIFG), - Infrastruktura transportowa (ERDF), - Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR)- beneficjantami końcowymi pomocy są przede wszystkim samorządy województw, powiatów i gmin, stowarzyszenia oraz związki gmin i powiatów, instytucje naukowe, instytucje rynku pracy, agencje rozwoju regionalnego i instytucje wspierania przedsiębiorczości, a za ich pośrednictwem przedsiębiorstwa, w tym głównie małe i średnie (ERDF, ESF, EAGGF), „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 100 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 - Programu operacyjnego pomocy technicznej, służącego pomocy we wdrażaniu funduszy strukturalnych na poziomie Podstaw Wsparcia Wspólnoty oraz programów operacyjnych (ERDF, ESF, EAGGF, FIFG), - Strategii wykorzystania Funduszu Spójności, który nie należy do funduszy strukturalnych, ale realizuje założenia polityki strukturalnej UE. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 101 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 10. Monitoring, zarządzanie programem Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na organy Gminy obowiązek sporządzenia co 2 lata raportu z wykonania programu ochrony środowiska i przedłożenia go Radzie Gminy. Mierniki oceny realizacji Programu Do szczególnie ważnych wskaźników stopnia realizacji „Programu Ochrony Środowiska Gminy Radzymin” należy zaliczyć: ocenę dotrzymania norm jakości poszczególnych komponentów środowiska, określonych wymogami prawnymi, stopień zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń, stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska). Poza wymienionymi głównymi wskaźnikami przy ocenie skuteczności realizacji „Programu Ochrony Środowiska Gminy Radzymin na lata 2004 – 2015” będą stosowane wskaźniki szczegółowe stanu środowiska: - zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, poprawy jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, poprawy jakości wody do picia oraz spełnienia przez wszystkie te rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej, - poprawy jakości powietrza – zmniejszenia emisji zanieczyszczeń powietrza (zwłaszcza metali ciężkich, trwałych zanieczyszczeń organicznych, substancji zakwaszających, pyłów i lotnych związków organicznych), - zmniejszenia uciążliwości hałasu ulicznego wzdłuż tras komunikacyjnych, - zmniejszenia ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenia zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenia zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych, - wzrostu lesistości gminy, - zahamowania zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, a także pomyślnych reintrodukcji gatunków, - zmniejszenia negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowania estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 102 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Wskaźnikami pośrednimi stopnia realizacji programu będą wskaźniki społeczno – ekonomiczne: - zmniejszenia tempa przyrostu obszarów wyłączanych z rolniczego i leśnego użytkowania, - corocznego przyrostu miejsc pracy w wyniku realizacji przedsięwzięć ochrony środowiska, - spójności i efektywności działań w zakresie monitoringu i kontroli, - zakresu i efektów działań edukacyjnych oraz stopnia udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych. Ocena stopnia realizacji programu Bezpośrednim wskaźnikiem zaawansowania realizacji zadań będzie wysokość ponoszonych nakładów finansowych oraz uzyskiwane efekty rzeczowe. Uzyskiwane efekty rzeczowe, zweryfikowane przez ocenę stanu jakości i dotrzymywania norm komponentów środowiska, dokonaną w ramach systemu monitoringu, ilustrować będą zaawansowanie realizacji Programu w skali rocznej i umożliwiać dokonywanie niezbędnych korekt na bieżąco. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska co dwa lata wykonywany będzie raport dotyczący stopnia realizacji Programu. Raport będzie stanowił przegląd wykonania zadań, w oparciu o uzyskane efekty rzeczowe oraz efekty w postaci obniżenia stopnia zanieczyszczenia środowiska i zmian zachodzących w środowisku. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 103 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 11. Narzędzia i instrumenty realizacyjne Programu 11.1. Prawo ochrony środowiska i inne akty prawne niezbędne do realizacji Programu Ochrony Środowiska 11.1.1. Ustawy Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz., 627), Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. 2001 Nr 115 poz. 1229), Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z dnia 7 czerwca 2001 r. (Dz. U. Nr 72, poz. 747; zm.: Nr 115, poz. 1229), Ustawa o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 r. (Dz. U. Nr 100, poz. 1085), Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62 ,poz. 628), Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 r. (Dz. U. Nr 132, poz. 622), Ustawa Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz. U. Nr 89, poz. 414), Ustawa o nawozach i nawożeniu z dnia 26 lipca 2000 r. (Dz. U. Nr 89, poz. 991), Polskie prawo w dalszym ciągu jest w trakcie dostosowywania do wymogów Unii Europejskiej, w związku z tym należy oczekiwać wejścia w życie kolejnych nowych rozporządzeń związanych z gospodarką wodno-ściekową, Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych z dnia 11 maja 2001 roku (Dz. U. Nr 63 poz. 638 z późniejszymi zmianami), Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej z dnia 11 maja 2001 roku (Dz. U. Nr 63 poz. 639 z późniejszymi zmianami), Ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest z dnia 19 czerwca 1997 roku (Dz. U. Nr 101 poz. 628 z późniejszymi zmianami) - w zakresie odpadów zawierających azbest, Ustawa o zmianie ustawy o odpadach i niektórych innych ustaw z dnia 19 grudnia 2002 roku (Dz. U. Nr 7,poz. 78 z 2003r.), Ustawa z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16 poz.78 z pózn. zm.), „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 104 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Ustawa z dnia 26 marca 1982 roku o scalaniu i wymianie gruntów (Dz. U. Nr 58, poz. 349 z pózn. zm.), Ustawa z dnia 16 marca 2001 roku o rolnictwie ekologicznym (Dz.U.Nr.38, poz. 452), Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr114, poz.492 z pózn. zm.), Ustawa z dnia 20 lipca 1991 roku o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 77, poz. 335 z pózn. zm.), Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 roku o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U. Nr 73 poz. 764), Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96 z pózn. zm.), Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717), Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr 56, poz. 679, z pózn. zm.). 11.1.2. Rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 listopada 2001 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 140, poz. 1585), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i sposobu ich przedstawiania (Dz. U. Nr 100, poz. 920), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego droga/ linia kolejowa, linia tramwajowa/ lotniskiem, portem (Dz. U. Nr 35, poz. 308), „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 105 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 czerwca 2003 r. w sprawie określenia wzoru publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie (Dz. U. Nr 110, poz. 1058), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i sposobu ich przedstawiania (Dz. U. Nr 113, poz. 1075), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 4, poz. 44), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy, przyporządkowania zbiorników wód podziemnych do właściwych obszarów dorzeczy, utworzenia regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz podziału obszarów dorzeczy na regiony wodne (Dz. U. Nr 232, poz. 1953), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie metodyk referencyjnych badania stopnia biodegradacji substancji powierzchniowoczynnych zawartych w produktach, których stosowanie może mięć wpływ na jakość wód (Dz. U. Nr 196 poz. 1658), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz. U. Nr 183, poz. 1530), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla Środowiska wodnego (Dz. U. Nr 212, poz. 1799), „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 106 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach przemysłowych (Dz. U. Nr 35, poz. 309), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie śródlądowych wód powierzchniowych lub części stanowiących własność publiczną (Dz. U. Nr 16, poz. 149), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. Nr 8 poz. 70), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie określenia taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (Dz. U. Nr 26, poz. 257), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. Nr 129, poz. 1108), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 października 2002 r. w sprawie warunków wprowadzania nieczystości do stacji zlewnych. (Dz. U. Nr 188, poz. 1576), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku, z dnia 1 października 2002 roku (Dz. U. Nr 176 poz. 1453), „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 107 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie rodzaju odpadów inne niż niebezpieczne oraz rodzajów instalacji i urządzeń, w których dopuszcza się ich termiczne przekształcanie z dnia 29 stycznia 2002 roku (Dz. U. Nr 18 poz. 176), Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów, z dnia 21 marca 2002 roku (Dz. U. Nr 37 poz. 339), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie listy rodzajów odpadów, które posiadacz odpadów może przekazywać osobom fizycznym tub jednostkom organizacyjnym, nie będącymi przedsiębiorcami, do wykorzystania na ich własne potrzeby, z dnia 28 maja 2002 roku (Dz. U. Nr 74 poz. 686), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie komunalnych osadów ściekowych, z dnia 1 sierpnia 2002 roku (Dz. U. 134 poz. 1140 z późniejszymi zmianami), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie odpadów pochodzących z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania tych odpadów, które nie mogą być unieszkodliwiane przez ich składowanie, z dnia 21 października 2002 roku (Dz. U. Nr 180 poz. 1513), Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie rodzajów odpadów, których zbieranie i transport nie wymagają zezwolenia na prowadzenie działalności, oraz podstawowych wymagań dla zbierania i transportu tych odpadów, z dnia 28 października 2002 roku (Dz. U. Nr 188 poz. 1575), Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny, z dnia 30 października 2002 roku (Dz. U. Nr 191 poz. 1595), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami z dnia 9 kwietnia 2003 roku (Dz. U. Nr 66, poz. 620). Rozporządzenie Ministra Środowiska a dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 4, poz. 44, z dnia 15.01.2003), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 grudnia 2001 w sprawie rejestru obszarów górniczych (Dz. U. Nr 148 poz. 1660). Rozporządzenie z dnia 14 listopada 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków, jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 108 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 197, poz. 1667); Rozporządzenie z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490); Rozporządzenie z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 sierpnia 2003 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 163, poz. 1584), Rozporządzenie z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz. 1057), Rozporządzenie z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (Dz. U. Nr 104, poz. 971), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U.03.1.12 z dnia 8 stycznia 2003 r.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87 poz. 796 z dnia 27.06.2002r.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.06.2002r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87 poz. 798 z dnia 27.06.2002r.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. Nr 179, poz. 1498), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 stycznia 2003r. w sprawie rodzajów pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją. dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny być przekazywane właściwym „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 109 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 organom ochrony środowiska, oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. Nr 18, poz. 164), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 lutego 2003r. w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacja instalacji lub urządzenia, przekazywanym właściwym organom ochrony środowiska oraz terminu i sposobu ich prezentacji (Dz. U. Nr 59, poz. 529), Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 czerwca 2003r. w sprawie szczególnych dla zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego w zakresie poziomu hałasu emitowanego przez ten sprzęt (Dz. U. Nr 132, poz. 1228), Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 lipca 2003r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. Nr 138, poz. 1316). 13.2. Obowiązujące dyrektywy w zakresie ochrony środowiska Dyrektywa Rady 2000/60/EC - Ramowa Dyrektywa Wodna, Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre niebezpieczne substancje wprowadzane do środowiska wodnego wspólnoty, Dyrektywa Rady 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany ze źródeł rolniczych, Dyrektywa Rady 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, Dyrektywa Rady 93/481/EWG dotycza.ca formularzy dla prezentowania narodowych programów przewidzianych w art. 17 Dyrektywy Rady 91/271/EWG, Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie odprowadzania niebezpiecznych substancji do wody, oraz dyrektywy ,,córki" nr 82/176, 83/515, 84/156, 84/491, 86/280, 88/347, 90/415, Dyrektywa Rady 75/440/EWG w sprawie wymaganej jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do pobierania wody pitnej w krajach członkowskich, Dyrektywa Rady 80/778/EWG w sprawie jakości wody przeznaczonej do picia, Dyrektywa Rady 98/83/WE w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, uzupełniająca i zastępująca dyrektywę 80/778/EWG, Dyrektywa Rady 76/160 dotycząca jakości wody w kąpieliskach, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 110 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Dyrektywa Rady 77/795 ustanawiająca wspólną procedurę wymiany informacji na temat jakości wód powierzchniowych w Unii, Dyrektywa Rady 79/869/EWG dotycza.ca metod badań i częstotliwości analiz wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w krajach członkowskich, Dyrektywa Rady 80/68/EWG w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem powodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne, Dyrektywa Rady 78/659/EWG w sprawie jakości wód wymagających ochrony dla podtrzymania życia ryb, Dyrektywa Rady 79/923/EWG w sprawie jakości wód wymaganych dla hodowli skorupiaków i mięczaków, Dyrektywa Rady 86/278/EWG/ z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony Dyrektywa ramowa w sprawie oceny i zarządzania jakością. powietrza Nr 96/62/WE wraz z innymi dyrektywami dotyczących powietrza, Dyrektywa Rady 88/609/EWG w sprawie ograniczenia niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania paliw, Dyrektywa Rady 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku, Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska, Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie odprowadzania niebezpiecznych substancji do wody, oraz dyrektywy ,,córki" 82/176, 83/515, 84/156, 84/491, 86/280, 88/347, 90/415, Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych, Dyrektywa ramowa 96/62/WE w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza Dyrektywa 70/220/EWG i 94/12/WE - ustanawia wymogi techniczne i dopuszczalne wartości dla CO i nie spalonych emisji węglowodorów z silników pojazdów samochodowych, Dyrektywa 72/306/EWG, 77/537/EWG - ustanawia normy dla maksymalnej ilości spalin z silników Diesla w pojazdach samochodowych, ciągnikach używanych w rolnictwie i leśnictwie, Dyrektywa 82/884/EWG - ustanowienie maksymalne wartości stężeń ołowiu w powietrzu atmosferycznym, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 111 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Dyrektywa 85/203/EWG - ustanawia obowiązujące dopuszczalne wartości tlenku azotu, Dyrektywa 88/77/EWG - ustanawia wymogi techniczne i dopuszczalne CO, węglowodorów, NO dla samochodów ciężarowych, Dyrektywa 85/210/EWG - w sprawie zawartości ołowiu w benzynie, Dyrektywa 92/72/EWG - ustanawia wartości progowe ozonu, Dyrektywa 93/12/EWG - w sprawie zawartości siarki w paliwach płynnych, Dyrektywa 94/63/WE - ma na celu ograniczenie emisji lotnych związków organicznych (VOC) pochodzących z magazynowania i dystrybucji benzyny, Dyrektywa 99/30/WE w sprawie wartości granicznych stężenia S02, NO2, NOx, pyłu i ołowiu w powietrzu, Dyrektywa 84/360/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczeń powietrza powodowanych przez zakłady przemysłowe, Dyrektywa 89/369/EWG w sprawie zapobiegania zanieczyszczaniu powietrza przez nowe zakłady spalania odpadów komunalnych, Dyrektywa Nr 2003/17/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z 3 marca 2003 wprowadzająca poprawki do Dyrektywy 98/70/EC dot. jakości benzyny i oleju napędowego, Dyrektywa Komisji Nr 2002/80/EC z 3 października 2002 dostosowania do postępu technicznego Dyrektywy Rady Europy Nr 70/220/EEC o sposobach jakie powzięte maja, zostać przeciw zanieczyszczeniu powietrza przez emisji z silników samochodowych, Decyzja Rady Europejskiej Nr 2003/507/EC z 13 Czerwca 2003 o przystąpieniu Wspólnot Europejskich do protokołu z 1979 Konwencji o dalekosiężnych skutkach trans granicznego zanieczyszczenia powietrza, Decyzja Rady Europy Nr 2003/37/E z 16 stycznia 2003 dotycząca metod pomiaru PM2.5 wg Dyrektywy 1999/30/EC, Dyrektywa Rady z dnia 01.12.1986r. w sprawie hałasu emitowanego przez zmechanizowany sprzęt gospodarstwa domowego (numer aktu prawnego 86/594/EWG; miejsce opublikowania OJ 334, 06.12.1986), Wspólne stanowisko Rady z dnia 07.06.2001r. w sprawie przyjęcia dyrektywy 2001/..../WE Parlamentu Europejskiego i Rady (...) dotyczącej oceny i zarządzania hałasem w środowisku (numer aktu prawnego CP (EC) No 25/2001), „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 112 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Dyrektywa Nr 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (zmienionej dyrektywy 97/62/WE), Dyrektywa Nr 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków (zmienionej dyrektywami 81/854/EWG, 91/244/EWG i in.). Wyżej wymienione dyrektywy wiążą się z koniecznością opracowania propozycji europejskiej Sieci Ekologicznej „Natura 2000” – także w oparciu o istniejący system obszarów chronionych oraz inne istniejące projekty i opracowania. 13.3. Inne akty prawne Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej w Polsce przyjęta przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej dnia 23 sierpnia 2000 roku, Program Wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010 ,,Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w UE (1998 r.), ,,Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006, z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010" przyjęta przez Rade Ministrów w grudniu 2002 r, Polityka Leśna Państwa (w tym: ,,Krajowy program zwiększania lesistości" i ,,Strategia ochrony leśnej różnorodności biologicznej"), Narodowa strategia edukacji ekologicznej, Strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, Strategia rozwoju turystyki w latach 2001-2006, ,,Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich dla Polski: 2004-2006", Założenia ,,Programu rolno-środowiskowego" i ,,Zalesiania gruntów rolnych". „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 113 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 12. Streszczenie w języku niespecjalistycznym Pod względem fizyczno-geograficznym gmina Radzymin leży we środkowej części województwa mazowieckiego, w północno-zachodniej części powiatu wołomińskiego, w strefie oddziaływania dużych rzek i dolin rzecznych Bugu i Narwi (Zalew Zegrzyński). Przez Radzymin przepływają rzeki: Rządza, Czarna oraz starorzecze Bugu. Powierzchnia gminy wynosi 13 100 ha, a liczbę mieszkańców szacuje się na ok. 17 968 osób. Najbardziej charakterystycznymi elementami rzeźby terenu wzbogacającymi nizinny krajobraz są wydmy paraboliczne i wałowe. W strukturze użytkowania terenu dominują użytki rolne, wśród których wyraźnie przeważają grunty orne. Lasy i grunty zadrzewione zajmują ok.25,2 % . Największe kompleksy leśne znajdują się w południowo – zachodniej i zachodniej części gminy. Dominują bory świeże i bory suche, a lokalnie występują bory mieszane i bagienne oraz łęgi i olsy. Prawdziwym bogactwem gminy są surowce ilaste dla ceramiki budowlanej, czwartorzędowe iły warstwowe tzw. zastoiska warszawskiego. Osady zastoiskowe tworzą ciągłą warstwę występującą na powierzchni lub pod nakładem. Poza surowcami ceramicznymi na terenie gminy wstępują złoża piasków, które są wykorzystywane przy wyrobie ceramiki budowlanej (piaski eoliczne). Klimat charakteryzuje się znacznym wpływem cech kontynentalnych. Zróżnicowane elementy klimatu na obszarze gminy, determinowane miejscowymi warunkami geograficznymi, powodują niejednorodność tutejszego klimatu. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7.7C na obszarach równinnych i wydmowych, i około 7.6ºC w dolinach i na obrzeżu Zalewu. Znaczna część powierzchni gminy znajduje się w zasięgu Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Planuje się utworzenie, na obszarach wskazanych w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego, użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo – krajobrazowych. Ponadto znajduje się tutaj aż 350 pomników przyrody i drzew o wymiarach pomnikowych. Obszar chronionego krajobrazu obejmuje swym zasięgiem północne, zachodnie i południowe tereny gminy, co stanowi ok. 65 % jej powierzchni. Stan czystości powietrza atmosferycznego gminy Radzymin nie jest zadawalający. Na zanieczyszczenie środowiska mają wpływ źródła zanieczyszczeń o lokalnym zasięgu oddziaływania oraz emisje ze źródeł pozostałej części województwa, głównie z energetyki i przemysłu miasta Warszawa. Również zanieczyszczenia powietrza z komunikacji samochodowej stanowią coraz większy problem dla Radzymina. Przez teren gminy 114 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 przechodzą drogi o dużym natężeniu ruchu, min.: droga Warszawa – Białystok z obwodnicą Radzymina (droga krajowa), Wołomin – Radzymin (droga wojewódzka nr 635). Planuje się także przebudowę drogi krajowej nr 8 Warszawa – Białystok na drogę krajową. Istniejące stacje paliw mogą być źródłem emisji węglowodorów do powietrza, choć nowe stacje są już wyposażone w urządzenia do hermetyzacji dystrybucji etyliny. Znaczny wpływ na zanieczyszczenie powietrza ma również emisja zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł bytowo – komunalnych oraz systemu grzewczego. Jakość wód powierzchniowych również nie jest dostateczna. Klasyfikacja wód powierzchniowych uwzględniająca cechy fizyczno – chemiczne – bakteriologiczne wykazała, że na terenie gminy nie ma ani jednego odcinka rzeki, który odpowiadałby I lub II klasie czystości wód powierzchniowych. Jakość wody gruntowej w większości studni lokalnych, z których korzystają mieszkańcy miasta i gminy nie spełnia norm przewidzianych dla wody pitnej ze względu na zanieczyszczenia bakteriologiczne. Na terenie gminy występują dwa użytkowe piętra wodonośne: czwartorzędowe – z trzema poziomami wodonośnymi i trzeciorzędowe – z dwoma poziomami wodonośnymi: poziom mioceński i poziom oligoceński. Wody te należą przeważnie do II klasy jakości średniej, wymagające prostego uzdatniania, ze względu na powszechną zawartość żelaza i manganu powyżej wartości dopuszczalnej dla wód pitnych. Miejscami występują wody zaliczane do klasy III ze względu na ponadnormatywną zawartość żelaza, manganu i jonu amonowego. Źródłami zagrożeń dla jakości gleb na terenie gminy są wprowadzane do nich nieoczyszczone ścieki komunalne i przemysłowe, chemizacja rolnictwa (środki ochrony roślin, nawozy), działalność wydobywcza surowców mineralnych, jak również tzw. „dzikie” wysypiska oraz wzmożony ruch komunikacyjny. Zagrożenia związane z nadmierną emisją hałasu wiąże się z położeniem Radzymina przy tranzytowym szlaku komunikacyjnym i złą nawierzchnią dróg. Na terenie gminy Radzymin nie występują urządzenia emitujące promieniowanie, które powodowałyby negatywne oddziaływania na ludzi i środowisko. Z typowych urządzeń energetycznych występują napowietrzne linie wysokiego napięcia i stacje transformatorowe, dla których ze względów bezpieczeństwa, wymagane jest zachowanie odległości ochronnych. Zagrożenia walorów przyrodniczych są związane z różnymi formami antropogenicznej działalności człowieka przyczyniającej się do zubożenia flory i fauny zasilającej tereny gminy. Do najważniejszych zagrożeń należy m.in.: zamiana na grunty orne niewielkich płatów trwałych użytków zielonych położonych w kompleksach gruntów ornych. Jest to szczególnie niebezpieczne w sąsiedztwie rzek, ze względu na spływ zanieczyszczeń 115 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 pochodzenia rolniczego. Ponadto obserwuje się również takie zagrożenia jak: wycinanie lasów łęgowych, usuwanie nadrzecznych i śródpolnych zadrzewień, nadmierne pogłębianie istniejących rowów melioracyjnych i kopanie nowych, wypalanie traw, czy też brak właściwej gospodarki odpadami i niedostateczny stan infrastruktury sanitarnej w gminie. Gmina Radzymin zaopatrywana jest w wodę głównie z ujęć wód podziemnych piętra czwartorzędowego. Ujęcie wody dla wodociągu gm. Radzymin składa się z trzech studni (nr 1, 2,3) zlokalizowanych w rejonie stacji uzdatniania wody. Ponadto na terenie gminy istnieją ujęcia: publiczne – Ciemne; Coca Cola – Radzymin, ul. Przemysłowa; Nadma – Nadma, ul. Szkolna; Stare Załubice – Wolice; TAGO PPC – Ciemne; JW. Construction. Długość sieci wodociągowej stanowi 64 289 mb. Gmina Radzymin posiada Miejską Oczyszczalnie Ścieków, która jest eksploatowana od 1994 roku przez Miejski Zakład Wodociągów, Kanalizacji i Administracji. Ścieki oczyszczane są metodą mechaniczno-biologiczną. Przepustowość oczyszczalni wynosi 2 080 m3/d. Oprócz ścieków komunalnych trafiają tutaj ścieki z przemysłu spożywczego (ok. 20% całkowitej ilości). W północno – zachodniej części miasta Radzymin, na terenie przemysłowym zlokalizowana jest jeszcze jedna przyzakładowa oczyszczalnia ścieków Coca-Cola Beverages Polska Sp. z. o. o. Do chwili obecnej na terenie gminy wykonano 8 091,7 mb kanalizacji (kanał tłoczny + grawitacyjny). Na ukończeniu jest 759,5 mb kanalizacji, a rozpoczęta została realizacja etapu przewidującego 216,5 mb. W 2004 r. zostały opracowane projekty kanalizacji obejmującej ulice: Traugutta, Czartoryskiej, Norwida i Batorego. Mieszkańcy Gminy zaopatrywani są jeszcze w ciepło z indywidualnych kotłowni węglowych, stanowiących niskie, rozproszone źródła emisji zanieczyszczeń. Około 46 % ludności gminy Radzymin korzysta z gazu ziemnego, ale trudno jest oszacować jaki procent ludności używa tego surowca jako źródła ciepła. Istniejący gazociąg średniego ciśnienia obejmuje miejscowości: Arciechów, Borki, Cegielna, Ciemne, Dybów – Kolonia, Emilianów, Mokre, Nadma, Słupno, Dybów, Stary Janków, Ruda, Nowy Janków, Wiktorów, Zawady oraz Zwierzyniec. Wszystkie budynki podległe pod Gminę zaopatrywane są w ciepło gazem ziemnym. W energię elektryczną mieszkańcy gminy zaopatrywani są przez rejon energetyczny w Wołominie, rejon w Legionowie oraz rejon Wyszków. Bardzo istotna wydaje się być współpraca Zakładów Energetycznych z gminą w zakresie współtworzenia infrastruktury elektro-energetycznej. 116 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Odpady komunalne z terenu Gminy częściowo składowane są na wysypisku w Lipinach Starych w gminie Wołomin. W roku 2002r. w Radzyminie ilość odpadów komunalnych wynosiła 7 500 Mg. Gromadzi się je w pojemnikach 110 i 240 l ,a odbieraniem zajmują się firmy prywatne. Realizacja „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Radzymin na lata 2004 – 2015”, zmierza do zachowania walorów środowiska naturalnego oraz poprawy jego stanu i jest uzależniona od upowszechnienia informacji o planowanych kierunkach rozwoju oraz uzyskania akceptacji społecznej dla podejmowanych działań. Cele Programu przewidują: - zachowanie oraz odtwarzanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych, - ochronę zasobów i poprawę jakości wód podziemnych i powierzchni ziemi, - ochronę zasobów wód powierzchniowych, poprawę ich jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu, - poprawę stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi, - poprawę jakości powietrza atmosferycznego, - zwiększenie lesistości na terenie gminy, - wzrost wiedzy społeczeństwa o stanie środowiska naturalnego, jego zagrożeniach oraz sposobach przeciwdziałania zagrożeniom, - wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz poprawa komunikacji społecznej w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Wymienione cele realizowane będą poprzez działania o charakterze inwestycyjnym i organizacyjno – prawnym, zmierzające do eliminacji lub zmniejszania natężenia oddziaływania czynników zagrażających zasobom i jakości środowiska naturalnego. Należą do nich: - racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych; zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności produkcji oraz zmniejszanie poboru wody na cele komunalne, - zmniejszanie ilości wytwarzanych ścieków, odpadów stałych oraz pyłów i gazów, - rozbudowa sieci wodociągowej i modernizacja istniejących stacji uzdatniania wody - rozbudowa systemu kanalizacyjnego z oczyszczalnią ścieków oraz budowa przydomowych oczyszczalni ścieków szczególnie na terenach o rozproszonej budowie - aktywna ochrona przyrody i krajobrazu, - mobilizowanie społeczeństwa do podejmowania działań proekologicznych. 117 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 Realizacja Programu ochrony środowiska odbywać się będzie zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, w oparciu o kompetencje podmiotów zarządzających środowiskiem. Zarządzanie środowiskiem realizowane jest na kilku szczeblach. Na poziomie wojewódzkim zarządzanie środowiskiem prowadzi administracja rządowa, samorządowa województwa oraz instytucje im podporządkowane. Działania podejmowane są także na szczeblu powiatu i gminy. W zakresie edukacji ekologicznej mieszkańców Gmina zamierza współpracować z Powiatowym Centrum Edukacji Ekologicznej w Wołominie Realizacja „Programu ochrony środowiska dla gminy Radzymin” pozwoli na osiągniecie trwałego, zrównoważonego rozwoju gminy, gdzie ochrona środowiska stanowi nierozłączną część procesów rozwojowych i jest rozpatrywana razem z nimi. 118 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY RADZYMIN NA LATA 2004 - 2015 13. Piśmiennictwo i materiały wykorzystane do opracowania programu [1] „Powiat wołomiński. Informacja o stanie środowiska”, wrzesień 2003, Wojewódzka Inspekcja Ochrony środowiska w Warszawie Delegatura w Mińsku Mazowieckim, [2] „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Radzymin”, [3] „Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego miasta i gminy Radzymin”, [4] „Program Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego na lata 2004-2011”, [5] „Program wykonawczy do II polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010”, [6] „Korytarz ekologiczny doliny Bugu. Stan, zagrożenia, ochrona”, 2002 r., Fundacja IUCNPoland, Warszawa, [7] „Plan zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego”, 2003 r., Mazowieckie Biuro Planowania Przestrzennego i Rozwoju Regionalnego w Warszawie, [8] „Program ochrony środowiska woj. mazowieckiego”, 2003 r., Mazowieckie Biuro Planowania Przestrzennego i Rozwoju Regionalnego w Warszawie, [9] „Rocznik statystyczny województwa mazowieckiego”, 2002 r., Urząd statystyczny w Warszawie, Warszawa, grudzień 2002 r, [10] „Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego”, 2002 r., Sejmik Województwa Mazowieckiego, Warszawa, [11] „Raport o oddziaływaniu na środowisko przebudowy drogi krajowej nr. 8 WarszawaBiałystok.”, grudzień 2003 r., Warszawa. [12] „Ocena oddziaływania wybudowanej Obwodnica Radzymin na przyległy teren w zakresie stosunków gruntowo-wodnych”, Warszawa, listopad 1999 r. 119
