życie przeciętnego polaka wg maslowa
advertisement
ŻYCIE PRZECIĘTNEGO POLAKA WG MASLOWA Większość ludzi zadaje sobie pytania dotyczące siebie, takie jak kim jestem? Jaki jestem? Skąd wiem ze ja- to ja?. Wiemy, że człowiek jest oryginalną jednostką, którą ciężko rozpatrzyć. To kim człowiek jest, złożone jest to z jego cech psychicznych z wyglądu, historii życia oraz doświadczeń. Człowiek jest istotą społeczną, która posiada kulturę i tradycje. Rozwój człowieka zależy od jego cech wrodzonych i nabytych. Każdy człowiek ma indywidualne oraz niepowtarzalne cechy. Inaczej mówiąc ludzie mają określoną osobowość. Ludzie posiadają określone potrzeby, czyli pragnienia, tego czego nam brakuje, staramy się jak najszybciej je zaspokoić. W naukach społecznych istnieje wiele podziałów potrzeb, które dzieli się na biologiczne i psychologiczne. W psychologii społecznej podkreśla się znaczący wpływ potrzeb na proces tworzenia się postaw. Należy zaznaczyć że tych stanów jest tak dużo jak wiele różnych warunków musi być spełnionych aby organizm się rozwijał. Podstawowe środki do zaspokojenia potrzeb znajdują się w otoczeniu człowieka co powoduje integracje człowieka ze środowiskiem. Stopień i wielkość odczuwania potrzeb jest zróżnicowany ze względu na warunki w jakich człowiek żyje. Pojęcie potrzeby bywa czasem używane zamiennie z terminami pragnienie i wartość. Wydaje się jednak, że ich zakresy znaczeniowe są różne. Po pierwsze potrzeba tkwi wewnątrz natury człowieka i popycha go do działania, zaś wartość jest czymś w stosunku do niego zewnętrznym. Po drugie potrzeba dotyczy tego co jest człowiekowi niezbędne, aby istniał jako organizm i rozwijał się jako osoba, to pragnienie może również odpowiadać temu, co jest dla niego szkodliwe. Maslow Abraham Harold to amerykański psycholog i psychopatolog, twórca i czołowy przedstawiciel tzw. psychologii humanistycznej. Teoria potrzeb Maslowa stanowiła źródło inspiracji dla wielu innych autorów. Maslow budując swoją teorię potrzeb inspirował się na osiągnięciach szkoły stosunków społecznych Eltona Mayo. Postawił on hipotezę, że człowiek w swoim działaniu dąży do zaspokojenia zespołu potrzeb, zaś potrzeby te tworzą logiczną hierarchię Postawił on hipotezę, że człowiek w swoim działaniu dąży do zaspokojenia zespołu potrzeb, zaś potrzeby te tworzą logiczną hierarchię. Według Maslowa (1954) poszczególne potrzeby są współzależne i uporządkowane hierarchicznie w piramidę potrzeb. Można je podzielić na potrzeby niedoboru i wzrostu. Potrzeby niedoboru dzielą się na kilka kategorii, poczynając od najbardziej pierwotnych fizjologicznych (związanych z pięcioma elementami: powietrzem, pokarmem, wodą, snem i rozmnażaniem). Są one kategoryczne, ale nie zawsze jednoznaczne (głód może sygnalizować brak pożywienia lub uczucie niepokoju). Jeżeli podlegają deprywacji, przekierowują zasoby uwagowe i reakcje behawioralne na ich natychmiastowe zaspokojenie. Jeżeli są zaspokajane systematycznie, organizm uruchamia potrzebę bezpieczeństwa, która może być deprywowana przez chaos, niestabilne otoczenie, konflikty społeczne, deficyty ekonomiczne. Zaspokojenie potrzeb bezpieczeństwa pozwala na rozwinięcie potrzeby miłości i przynależności, których deprywacja wywołuje chęć odnajdywania ludzi i sytuacji zaspokajających tę potrzebę lub konieczność zmodyfikowania otoczenia pod kątem oczekiwanego zaspokojenia. Jeszcze wyżej w hierarchii znajduje się potrzeba szacunku, deprywowana przez niską ocenę naszego zachowania wystawioną przez innych, zajmowanie mało satysfakcjonującej pozycji społecznej, niedostatek sił, prestiżu, sukcesu. Zaspokojenie, nawet częściowe, potrzeb niższych sprawia, że zaczynamy odczuwać i zaspokajać najwyższą potrzebę samoaktualizacji - potrzebę nabywania wiedzy, zrozumienia świata, poszukiwania doznań estetycznych. Zestawiając wymienione wyżej potrzeby w hierarchiczną piramidę, otrzymujemy zgrabny przepis na zachowania, których ciągłość jest warunkiem prawidłowego rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego. Stąd wniosek, że pierwszą i najbardziej oczywistą dziedziną, w której teoria Maslowa można znaleźć praktyczne zastosowanie jest edukacja i wychowanie. Zachowanie człowieka według tej teorii określone jest przez dwa prawa: prawo homeostazy i prawo wzmocnienia. Pierwsze z nich mówi o dążeniu do równowagi potrzeb niższego rzędu. Oznacza to, że niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu będzie naruszać ustaloną równowagę organizmu człowieka, zaś ich zaspokojenie będzie tę równowagę przywracać i stan napięcia zniknie. Z kolei do potrzeb wyższego rzędu ma zastosowanie prawo wzmocnienia. Według tego prawa zaspokojenie wyższych potrzeb nie powoduje ich zaniku, lecz wręcz przeciwnie, człowiek odczuwa je jako przyjemne i będzie dążył do ich wzmocnienia. Czyli muszą być zaspokojone przede wszystkim potrzeby niższego rzędu, aby było możliwe zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu. Oprócz wymienionych pięciu potrzeb, Maslow wyróżnił również tzw. potrzeby dodatkowe. Przez potrzeby dodatkowe należy rozumieć takie, które mogą ujawniać się tylko u niektórych ludzi. Dla przykładu mogą to być potrzeby wiedzy, czy też potrzeby estetyczne. Zdaniem Maslowa trudno jest o nich cokolwiek powiedzieć, gdyż nie zostały jeszcze dogłębnie poznane, ale można próbować wiązać je z potrzebami samorealizacji. Maslow zwrócił uwagę na dwie interesujące sprawy w związku z tymi potrzebami. Po pierwsze, jeśli jest zagrożona jedna z silniejszych potrzeb, podrywamy się by jej bronić. Np. nie martwimy się o swoja pozycję, jeśli głodujemy. Po drugie, zaspokojona potrzeba przestaje działać motywacyjnie. Gdy pewien obszar potrzeb ulega zaspokojeniu dana osoba zaczyna uświadamiać sobie występowanie innego zbioru potrzeb. Te z kolei zaczynają ją motywować. Kolejne schematy czynności zaspokajających potrzeby powstają w drodze aprobaty społecznej. Społeczeństwo to główny "twórca" potrzeb i metod ich zaspokajania, w tym tak zwanych potrzeb przymusowych takich, jak obowiązek kształcenia się. Ich zaspokajanie jest wymuszone przez otoczenie i skutecznie zapewnia akceptację społeczną i uspołecznienie. Jeżeli chodzi o potrzebę samoaktualizacji, to wydaje się, że powinna ona wynikać raczej z potrzeby samodzielnego rozwoju własnego potencjału fizycznego i psychicznego człowieka, niż z oddziaływań bodźców zewnętrznych. Maslow zakłada, że każdy człowiek jest wyposażony z niezbywalne atrybuty: w wolność, odpowiedzialność, wybór i umiejętność przekraczania własnych ograniczeń. Ostatni z wymienionych jest najmocniej związany z rozwojem człowieka. Posiadanie tych atrybutów sprawia, że niemożliwe staje się narzucenie człowiekowi zachowań niezgodnych z jego potrzebami. Stąd wniosek, że oddziaływania wychowawcze nie mogą przyjąć form przymusu, narzuconego obowiązku; powinny być zachętą do poznawania siebie i wyboru celów odpowiadających wzbudzonym potrzebom. Podobne podejście do jednostki możemy zaobserwować w pracy z chorymi, zwłaszcza tymi, którzy cierpią na różnorakie zaburzenia psychiczne. Każda choroba jest zaburzeniem stanu równowagi psychosomatycznej, wpływa negatywnie na wiele obszarów życia. Modyfikuje także rodzaj odczuwanych potrzeb i ich pozycję w hierarchii. Najsilniejsza jest potrzeba bezpieczeństwa, gdyż sytuację chorobową postrzegamy jako silnie zagrażającą różnym dziedzinom naszego życia, sprzyjającą wystąpieniu zaburzeń psychosomatycznych, kłopotów finansowych, destabilizacji rodziny. Choroba deprywuje potrzeby społeczne - potrzebę szacunku i przynależności, przestajemy wierzyć w szczerość uczuć naszych bliskich. Nasze możliwości samoaktualizacji zostają ograniczone, co wywołuje silne uczucie frustracji. Aby walka z chorobą była skuteczna, zadaniem każdego lekarza i terapeuty jest nawiązanie kontaktu z chorym, przez poznawanie i manifestowanie zrozumienia dla zmian zachodzących w sposobie percepcji rzeczywistości i życiu pacjenta. Działania pozwalające na uporządkowanie pozycji potrzeb pacjenta, przywrócenie im właściwych proporcji i umożliwienie ich zaspokojenia, sprzyja zwiększeniu porozumienia między lekarzem a pacjentem, buduje wzajemne zaufanie i zapewnia współdziałanie (w najgorszym wypadku brak aktywności odwrotnej) w zwalczaniu choroby w ramach zaleceń lekarza. Całkowicie odmienny punkt widzenia prezentują popularne teorie zarządzania i konkurencji rynkowej. W handlu najważniejsze jest utrzymanie stanu braku świadomości własnych potrzeb u przeciętnego człowieka. Piramida potrzeb Maslowa to w takim ujęciu system motywów, pobudzających ludzi do podejmowania określonej aktywności. Będąc młodym menedżerem powinieneś sprawnie rozpoznawać i wykorzystywać potrzeby swoich pracowników. Silnym motywem jest potrzeba osiągnięć, pokonywania trudności, przekraczania osobistych ograniczeń, prowadząca do zaspokojenia potrzeby szacunku. Często gratyfikacja niematerialna, w postaci satysfakcji, sukcesu zawodowego jest dla pracownika ważniejsza niż nagroda pieniężna, czy rzeczowa. Jeżeli chcemy nakłonić nasz zespół do realizacji trudnego zadania, powinniśmy odwołać się do osobistych marzeń, pomysłów i potrzeby ich urzeczywistnienia. Taka manipulacja będzie skuteczna, pod warunkiem, że nasi pracownicy bez trudu zaspokajają swoje potrzeby niższego rzędu. Dlatego ta metoda najczęściej sprawdza się jako technika motywująca osoby wykształcone, zamożne, o wysokiej pozycji społecznej, zajmujące stanowiska kierownicze. Pracownicy niższego szczebla, bardziej dbający o podstawowe potrzeby, nie będą na nią podatni. Zwłaszcza w sytuacji niedostatecznego zaspokojenia ich potrzeb podstawowych, która budzi w nich brak zaufania i przywiązania do firmy (syndrom TNS - "to nie moja sprawa"). Prośba o zaangażowanie się w projekt dla dobra przedsiębiorstwa zadziała tylko wtedy, gdy pierwotne potrzeby zostaną zaspokojone. Widzimy więc, jak bardzo teoria potrzeb Maslowa wpływa na wiedzę z zakresu zarządzania. Mimo słusznego wieku, koncepcja Maslowa nadal jest bardzo kontrowersyjna, a z pewnością nie jest niepodważalna. Humanistyczna teoria motywacji w cudowny sposób potrafi wyjaśnić i powiązać nawet sprzeczne ze sobą zjawiska. Co nie zmienia faktu, że piramida potrzeb jest najczęściej przywoływana koncepcją wyjaśniającą mechanizm działania systemu motywacji człowieka. Chętnie i łatwo może być praktycznie stosowana w różnych dziedzinach życia. Poza tym, jest bardzo przystępnym i efektownym opisem naszych sposobów działania, podejmowania decyzji, obierania celów do realizacji. Okazuje się, że prawie wszystkie codzienne czynności mogą być sposobem na zaspokojenie danej potrzeby lub potrzeb. Na przykład chodzenie do pracy przyczynia się do zaspokojenia potrzeb z kilku poziomów jednocześnie - aktywność zawodowa jest poniekąd źródłem pożywienia, odzieży, dachu nad głową, więc bierze udział w zaspokojeniu potrzeb fizjologicznych i bezpieczeństwa, jako czynnik ustalający regularny tryb życia, zapewniający stabilność finansowa, podnoszący poczucie własnej wartości (sukcesy zawodowe). Nie zdając sobie często sprawy ulegamy naciskowi naszych potrzeb na każdym niemal kroku. Tym bardziej ważne, żebyśmy zdali sobie sprawę z ich istnienia i zasad ich funkcjonowania, gdyż wtedy lepiej będziemy mogli kontrolować nasze życie i wykorzystywać wszystkie szanse jakie nam ono daje. BIBLIOGRAFIA: 1. „Zarządzanie marketingowe w przedsiębiorstwie” M. Trocki (2002), IPIS 2. „Personel Zarządzanie. VADEMECUM MENADŻERA. Hierarchia ludzkich potrzeb” Z. Chrościcki, Gazeta Prawna Nr 236/2004 z dn. 2004-12-03 3. „Psychologia. Podręcznik akademicki” J. Strelau (red.), tom 1 i 2 (1999), Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 4. „Wspomaganie ucznia w rozwoju osobowym jako cel edukacji” dr I. Gryniuk-Toruń, publikacja na podstronie internetowej Instytutu Psychologii UMCS w Lublinie 5. „Potrzeby psychospołeczne dzieci przewlekle chorych przebywających na leczeniu w sanatorium” Z. Wołczańska, publikacja na stronie internetowej Zespołu Szkół Specjalnych w Rymanowie Zdroju 6. „Problemy związane z badaniem jakości życia pacjentów onkologicznych”, M. Stolarska, publikacja na stronie internetowej
