Agresja wśród dzieci

Agresja wśród dzieci
1. Czym jest agresja i przemoc?
Agresja to wszelkie działanie ( fizyczne lub słowne), którego celem jest wyrządzenie
krzywdy fizycznej lub psychicznej – rzeczywistej lub symbolicznej – jakiejś osobie lub
czemuś, co ja zastępuje, a także samemu sobie. Uczniowie zachowują się agresywnie również
wtedy, gdy niszczą swoje lub cudze rzeczy. O agresji można mówić wtedy, gdy obie strony
mają podobną siłę fizyczną i psychiczną, a zaatakowany uczeń potrafi bronić swoich praw.
Przemoc ma miejsce wówczas, gdy uczeń atakujący jest silniejszy fizycznie lub psychicznie.
Cechą charakterystyczną jest, zatem nierównowaga sił. W przypadku przemocy tworzą się
dwie role: ofiary i sprawcy.
Agresywne zachowania uczniów służą m. in.: odreagowaniu złości, wyżyciu się, osiągnięciu
jakiegoś celu, zwróceniu na siebie uwagi, zaspokojeniu potrzeb, rozładowaniu lęków i napięć,
demonstracji siły, maskowaniu lęku i słabości, zdobyciu akceptacji grupy, odpowiedzi na
agresję (”przemoc rodzi przemoc”).
2. Przyczyny zachowań agresywnych u dzieci
Na to, aby dziecko stało się sprawcą przemocy mają wpływ określone warunki jego
rozwoju i sposoby wychowania go. Nie istnieje jedna konkretna przyczyna. To zwykle zespół
różnych czynników decyduje o tym, że niektórzy uczniowie stosują wobec innych przemoc.
Zastanawiając się na przyczynami agresji i przemocy należy wziąć pod uwagę: dom rodzinny
dziecka, szkolę, wpływ grupy rówieśniczej i mediów.
Przyczynami zachowań agresywnych u dzieci są m. in.:









agresja i przemoc w rodzinie,
chaos w rodzinie,
negatywny lub chłodny stosunek rodziców do dziecka,
brak wyznaczonych granic, których dziecku nie wolno przekraczać w zachowaniu
wobec rodziców, rodzeństwa, rówieśników,
mało rozwinięta samokontrola swoich emocji,
ustabilizowane wzory zachowań agresywnych i stosowania przemocy,
używanie alkoholu i narkotyków,
nuda,
przekazywana w telewizji przemoc.
3. Odmiany agresji.
Najczęściej występującymi odmianami agresji są:



agresja instrumentalna
agresja naśladowcza
agresja frustracyjna
Agresja instrumentalna – stanowi wyuczony przez dziecko sposób osiągania różnych
korzyści poprzez zachowanie agresywne.
Należy dziecku stworzyć możliwość osiągania celów sposobami nieagresywnymi,
poprzez takie organizowanie sytuacji społecznych ucznia, aby przejawy agresji nigdy nie
przynosiły mu oczekiwanych rezultatów, natomiast, aby każda próba innego sposobu
osiągania celu zawsze kończyła się powodzeniem.
Agresja naśladowcza - jest wynikiem odwzorowania ( naśladowania) obserwowanych
przez dziecko zachowań agresywnych.
Terapia polega na deprecjonowaniu w oczach dziecka agresywnych bohaterów, z którymi
się identyfikuje oraz na starannym dobieraniu i podsuwaniu wzorów osobowych, do
których mogłoby się upodobnić.
Agresja frustracyjna – jest to stan frustracji, który z reguły wywołuje silny wzrost
napięcia psychicznego ( gniew, złość, wściekłość).
Terapia polega na: odkrywaniu i usunięciu przyczyn frustracji, stworzeniu dziecku
odpowiednich warunków do nauczenia się satysfakcjonujących sposobów zaspakajania
swoich potrzeb, a także systematyczne podnoszenie odporności ucznia na działanie
czynników frustracyjnych
4.Formy przemocy.
Przemoc ma różne formy i w oddziaływaniach wychowawczych musimy je wszystkie
wziąć pod uwagę a przede wszystkim uświadomić je dzieciom. Przemoc nie musi przybierać
formy fizycznego znęcania się, może również przybrać pośrednią formę polegającą na
poniżaniu, zmuszaniu do ustępstw, grożeniu czy straszeniu.
a)formy przemocy fizycznej
:
bicie, podcinanie, wymuszanie pieniędzy, zamykanie, niszczenie własności, kopanie, plucie.
b) formy przemocy słownej:
przezywanie, wyśmiewanie, grożenie, ośmieszanie, plotkowanie, szantaż, obrażanie.
c) formy przemocy bez użycia słów i kontaktu fizycznego:
wrogie gesty, miny, izolowanie, manipulowanie związkami.
5. Cechy charakterystyczne dzieci agresywnych ( agresorów)
Typowych agresorów charakteryzuje stosowanie przemocy wobec rówieśników. Mają
stosunkowo małą samokontrolę i tendencję do zachowań agresywnych wtedy, gdy przeżywają
strach lub stres. Stosują agresję i przemoc, gdy cierpią z powodów osobistych, rodzinnych
i społecznych. Łatwo wpadają we frustrację, są impulsywni mają stałe wzorce do zachowań
agresywnych i stosowania przemocy. W powszechnej opinii psychologów i psychiatrów,
osoby o agresywnym zachowaniu są w rzeczywistości niespokojne i niepewne siebie.
Agresorzy wykazują dużą aktywność i energię, chcą panować nad otoczeniem
podporządkowując sobie innych i czerpią z tego satysfakcję. Wychowują się w rodzinach
z licznymi problemami (alkoholizm, przestępstwa, przemoc, rozwody, itp.), gdzie dorośli
stosują podwójne wzorce zachowań (np. co innego mówią, a co innego robią) i znajdują się
w trudnych warunkach materialnych. To wszystko może wywoływać w nich wrogość wobec
otoczenia. Agresorzy czerpią korzyści materialne i psychiczne ze swojej przemocy.
Dzieci agresywne:









dokuczają, wyśmiewają, ośmieszają, przezywają, robią sobie żarty - bijąc popychając,
kopiąc - swoją agresję kierują głównie do słabszych, bezbronnych,
mają potrzebę dominacji wobec innych, chcą ich podporządkować sobie, używając
groźby i siły, bronią własnych praw, lekceważąc prawa innych,
łatwo popadają w gniew, są impulsywni, sfrustrowani,
nie umieją poradzić sobie z trudnościami i przeciwnościami, trudno jest im stosować
się do ogólnie przyjętych reguł,
generalnie są nastawieni “na nie”, przyjmują postawy wrogie,
są zadowoleni z własnych zachowań, bez poczucia wstydu i winy,
mają łatwy kontakt z otoczeniem, umieją się wybronić w trudnej sytuacji, mają na
wszystko odpowiedź,
są biegłe w udawaniu,
dość wcześnie prezentują zachowanie antyspołeczne tj. kradzież, wandalizm, picie
alkoholu.
6. Cechy charakterystyczne ofiary agresji.
Ofiarami agresji są najczęściej dzieci z niską samooceną, niepewne, ostrożne, wrażliwe,
które:













przezywane, wyśmiewane, ośmieszane, poniżane, zmuszane do posłuszeństwa,
obwiniane, nie są akceptowane przez innych, wstydzą się, że są sprowadzane do roli
ofiary, są z tego powodu nieszczęśliwe i załamane,
w desperacki sposób próbują zdobyć akceptację agresorów (np. kradną dla nich),
strach, zamknięcie w sobie i negatywne wyobrażenie o sobie powoduje, że nie są
zdolne do wyrażania swoich uczuć i dobrej komunikacji z otoczeniem,
są wyizolowane, samotne,
mają nieoczekiwane zmiany nastroju - irytacje i nagłe wybuchy,
mają trudności w wypowiadaniu się,
mogą same używać przemocy wobec słabszych od siebie,
nagle nie lubią szkoły i unikają chodzenia do niej,
spóźniają się do szkoły, w szkole trzymają się blisko nauczycieli lub innych
dorosłych,
tracą zainteresowanie nauką i mają z nią kłopoty,
mają trudności z zabraniem głosu w klasie, sprawiają wrażenie niespokojnych
i niepewnych siebie,
często skarżą się na bóle głowy, brzucha (zwłaszcza rano), nie maja apetytu,
mają siniaki, rany, zadrapania, okaleczenia, podarte ubrania, zniszczone rzeczy
osobiste, czego nie można wyjaśnić w racjonalny sposób, a co oznacza, że powstały
w wyniku fizycznych na nie napadów.
7. Jak zapobiegać agresji?
Agresja, przemoc dzieci jest wynikiem nieszczęśliwych splotów pewnych
okoliczności życiowych, oziębłości emocjonalnej wyniesionej z domu rodzinnego, w którym
nikt nie pokazał, co znaczy obdarzyć uczuciem. Starajmy się szukać przyczyn agresywnych
zachowań uczniów, Uważnie obserwujmy życie klasy. Im szybciej rozpoznamy przemoc tym
łatwiej będzie ją powstrzymać. Rola wychowawcy polegać musi na budowaniu pozytywnej
atmosfery, dawaniu możliwości odreagowywania emocjonalnego, wskazywaniu sukcesów nie
wynikających z bycia lepszym od innych. Uczyć należy dzieci współdziałania, negocjowania,
rozwiązywania konfliktów.
Zapobiegamy agresji m. in. poprzez:
 aktywną
współpracę w rozwiązywaniu problemów wychowawczych ucznia na linii szkoła –
dom,
 działania
 zajęcia

profilaktyczne dostosowane do potrzeb szkoły,
pozalekcyjne kompensujące deficyt poznawczy, emocjonalny i wychowawczy,
pomoc materialną w ramach posiadanych środków finansowych oraz współpracę z
organizacjami pomocowymi działającymi na terenie gminy,
 zajęcia
integracyjne zespołu klasowego.
PAMIĘTAJMY
CZYM DZIECKO ŻYJE, TEGO SIĘ NAUCZY
Jeśli dziecko żyje w atmosferze krytyki uczy się potępiać.
Jeśli dziecko doświadcza wrogości, uczy się walczyć.
Jeśli dziecko znosi kpiny, uczy się nieśmiałości.
Jeśli dziecko jest zawstydzane, uczy się poczucia winy.
Jeśli dziecko żyje w atmosferze tolerancji, uczy się być cierpliwym.
Jeśli dziecko żyje w atmosferze zachęty, uczy się ufności.
Jeśli dziecko jest akceptowane i chwalone, uczy się doceniać innych.
Jeśli dziecko żyje w atmosferze uczciwości, uczy się sprawiedliwości.
Jeśli dziecko żyje w poczucie bezpieczeństwa, uczy się ufności.
Jeśli dziecko żyje w atmosferze aprobaty, uczy się lubić siebie.
Jeśli dziecko żyje w atmosferze akceptacji i przyjaźni uczy się tego,
jak odnaleźć miłość w świecie.
Bibliografia
1. Frączek, I. Pufal-Struzik, Agresja wśród dzieci i młodzieży, Kielce 1996
2. W. Szewczuk, Słownik psychologiczny
3. J. Ranschburg, Lęk, gniew, agresja, Warszawa 1993
4. K.Ostrowska, J.Tatarowicz, Zanim w szkole będzie źle, Warszawa 1998
Opracowały: mgr M. Kozieł
mgr G. Tomasik
mgr J. Borycka