Współpraca interdyscyplinarna w województwie podlaskim

Współpraca interdyscyplinarna
w województwie podlaskim
na przykładzie wieloletnich działań pedagoga
szkolnego Szkoły Podstawowej nr 44
w Białymstoku
1. Specyfika lokalnego środowiska
a)
b)
•
•
•
•
•
c)
•
•
•
•
położenie szkoły - osiedle ,,Zielone Wzgórza”, peryferie miasta,
Galeria Handlowa ,,Carrefour”
główne problemy lokalnej społeczności:
bezrobocie,
zaniedbania środowiskowe,
brak właściwej opieki nad dzieckiem,
niewydolność wychowawcza rodziców,
alkoholizm, dysfunkcja rodziny.
sytuacja dzieci, nastolatków:
zaburzenia zachowania, trudności w nauce,
zagrożenie niedostosowaniem społecznym, inicjacje z substancjami
psychoaktywnymi,
brak zagospodarowanego czasu wolnego - „dzieci ulicy”,
przebywanie dzieci w galerii handlowej.
2. Podjęte inicjatywy wychowawcze
• zainicjowanie powstania na terenie szkoły Zespołu
Inicjatyw Wychowawczych – organizacja czasu wolnego
• utworzenie Szkolnego Klubu Wolontariusza,
• zorganizowanie Zespołu Wychowawczego w celu
wsparcia dziecka i rozwiązywania problemów
wychowawczych,
• utworzenie Stowarzyszenia Pomocy Rodzinie i
Dzieciom „SZANSA”,
• utworzenie Świetlicy Socjoterapeutycznej „Szansa” do
której kierowani są uczniowie z zaburzeniami
zachowania, trudnościami w nauce, z rodzin
dysfunkcyjnych, dzieci zaniedbane, z grup
podwyższonego i wysokiego ryzyka, zagrożone i
niedostosowane społecznie.
3. System współpracy interdyscyplinarnej
jako odpowiedź na lokalne problemy
Zespół interdyscyplinarny powstał z inicjatywy
pedagoga szkolnego przy wsparciu Stowarzyszenia
Pomocy Rodzinie i Dzieciom „Szansa” w 2008 roku.
Jego członkowie rekrutują się spośród osób zawodowo
pracujących z dziećmi i rodzinami dotkniętymi
problemem przemocy oraz przedstawicieli urzędów
i instytucji. Profesjonaliści różnych dziedzin i
specjalności, zajmujący się pomocą dziecku
krzywdzonemu, podejmują współpracę
interdyscyplinarną. Polega ona na wspólnym,
wielodyscyplinarnym badaniu sytuacji konkretnego
dziecka, planowaniu i podejmowaniu pomocy oraz
monitorowaniu jego sytuacji.
3. System współpracy interdyscyplinarnej
c.d.
Działania te angażują nauczycieli, pedagogów,
psychologów, pracowników socjalnych, lekarzy,
policjantów, kuratorów sądowych – osoby pracujące
w różnych instytucjach i organizacjach.
Zespół interdyscyplinarny to grupa profesjonalistów,
którzy współpracują ze sobą w skoordynowany sposób,
łącząca swoją wiedzę, umiejętności oraz możliwości
wynikające z instytucji, którą reprezentują, zapewniająca
skuteczne reagowanie na doniesienia o krzywdzeniu
i zaniedbywaniu dzieci.
4. Idea pracy zespołu interdyscyplinarnego
4.1. Misja zespołu:
• zapobiegać, interweniować szybko i profesjonalnie, pomagać
skutecznie dziecku i rodzinie w sytuacji krzywdzenia.
4.2. Cele zespołowe:
• skuteczna pomoc dzieciom krzywdzonym i ich rodzinom,
• wspólne rozwiązywanie problemów, opracowywanie strategii
działania, szukanie nowych możliwości pomocy,
• podział ról między członkami zespołu,
• dzielenie się wiedzą i doświadczeniem zawodowym, wymiana
informacji,
• ewaluacja efektów działań.
4. Idea pracy zespołu interdyscyplinarnego
4.3. Rodzaje przypadków, które zespół bada:
• przemoc wobec dzieci,
• uzależnienia dzieci i młodzieży,
• trudna sytuacja bytowa rodziny, przemoc w rodzinie,
• problemy wychowawcze pojawiające się w szkole i
w domu (niezaradność wychowawcza rodziców).
5. Procedura działania w sytuacji
zgłoszenia krzywdzenia dziecka
5.1. Zgłoszenie przypadku na zespole:
• sprawdzenie wcześniejszych doniesień,
• zebranie informacji od innych instytucji, decyzja o podjęciu
dalszego wyjaśniania lub zakończenia sprawy,
• określenie czy potrzebna jest szybka reakcja-podział zadań
między członkami zespołu-zlecenie danej sprawy konkretnej
osobie.
5.2. Planowanie działań:
• określenie zmian niezbędnych do zapewnienia dziecku poczucia
bezpieczeństwa,
• określenie mocnych stron rodziny i jej potrzeb,
5. Procedura działania … c.d.
• ustalenie zakładanych rezultatów podejmowanych działań,
• określenie jak pomoc będzie świadczona, przez kogo, jak długo
i z jaką częstotliwością,
• ustalenie, co będzie przedmiotem kontroli,
• ciągły nadzór nad bezpieczeństwem dziecka.
5.3. Ewaluacja sytuacji:
• ocena postępów badania z uwzględnieniem opinii wszystkich
zaangażowanych w pomoc i sądu, jeżeli jest włączony do sprawy,
• uzyskanie informacji od klienta odnośnie jego postrzegania
postępu dochodzenia,
• zdecydowanie, które ze świadczonych usług są nadal potrzebne,
• ciągły nadzór nad bezpieczeństwem dziecka.
5. Procedura działania … c.d.
5.4. Zakończenie przypadku:
• ewaluacja przebiegu i efektów badania wraz z rodziną,
• ocena czy ciągle istnieje zagrożenie dla dziecka,
• określenie, jakie kroki należy podjąć, jeżeli znowu pojawi się
potrzeba interwencji,
• decyzja o zakończeniu sprawy,
• poinformowanie o decyzji wszystkich stosownych osób,
• udokumentowanie zasadności decyzji o zakończeniu sprawy.
5. Procedura działania … c.d.
5.5. Efekty pracy Zespołu Interdyscyplinarnego:
• skuteczne reagowanie w sytuacji doniesień o krzywdzeniu dzieci,
• ustalenie „mapy zagrożeń”,
• ścisłe określenie i zlokalizowanie na „mapie” grup dzieci,
młodzieży i rodzin zagrożonych patologią, przemocą,
alkoholizmem,
• na bazie „mapy zagrożeń” planowanie działań interwencyjnych,
profilaktycznych,
• ewaluacja i planowanie dalszych działań strategicznych na rzecz
przeciwstawiania się patologii, przemocy, paleniu papierosów
oraz spożywania alkoholu przez dzieci i młodzież.
6. Charakterystyka przypadku
objętego pomocą interdyscyplinarną
Kamil P. lat 9, uczeń drugoroczny z poważnymi trudnościami
dydaktycznymi z wiodących przedmiotów nauczania. Chłopiec
przejawiał niepokojąco zmienne nastroje i formy zachowania,
wielokrotne doświadczenia związane z piciem alkoholu i
paleniem papierosów oraz zachowania agresywne kierowane na
rówieśników. Ma za sobą kilkakrotne łamanie prawa: kradzież
w galerii handlowej, próba podpalenia klatki schodowej oraz
włamanie. Wywiad środowiskowy w domu ucznia ujawnił
problemy z jakimi borykała się od lat ta rodzina. Kamil
wychowuje się w rodzinie pełnej, wielodzietnej (5 dzieci) wśród
pełnoletniego, bezrobotnego rodzeństwa. Ojciec rodziny jest
nałogowym alkoholikiem, w chwili obecnej przebywa w areszcie
z powodu znęcania się nad rodziną, licznych awantur w
obecności dzieci, nieregulowanych zobowiązań alimentacyjnych
(dziecko z innego związku).
6. Charakterystyka przypadku … c.d.
Jak wynika z wywiadu, dziecko było świadkiem upojenia
alkoholowego ojca, jego zachowań agresywnych kierowanych na
matkę i dzieci, częstych awantur zakończonych interwencją
policji i pogotowia ratunkowego. Na oczach całej rodziny
wyskoczył przez balkon z II piętra, szantażował żonę i dzieci,
niszczył wspólny dobytek, sprowadzał do domu bywalców
pobliskich melin. Rodzice Kamila są niewydolni wychowawczo.
Bezrobotna matka nie panuje nad sytuacją, wciąga dzieci w
układy przeciwko ojcu. Brak jednolitego systemu
wychowawczego, brak konsekwencji, jasno postawionych granic,
przewidywalności i stabilności spowodował u chłopca niskie
poczucie własnej wartości. W jego zachowaniu dominują
wulgaryzmy z podtekstem seksualnym, destrukcja, przemoc
fizyczna.
7. Podjęte oddziaływania
wychowawcze
•
•
•
•
•
W oparciu o przeprowadzoną wnikliwą diagnozę ucznia oraz
wywiad środowiskowy, wobec Kamila zostały zastosowane
następujące oddziaływania:
udział w zajęciach terapii pedagogicznej, pomoc w odrabianiu
lekcji na terenie szkoły,
włączenie do Świetlicy Socjoterapeutycznej „Szansa” (pomoc
specjalistyczna, zajęcia logopedyczne, socjoterapia, Trening
Zastępowania Agresji, udział w imprezach, festynach,
wycieczkach, koloniach),
włączenie do programu „Starszy brat – starsza siostra”,
objęcie rodziny Projektem Asystent Rodzinny,
udział w ogólnopolskim Programie Stypendialnym „Skrzydła”
organizowanym przez Caritas i Grupę Carrefour.
8. Instytucje zaangażowane w pomoc
dziecku
W wyniku aktywnej współpracy poniższych instytucji tj:
•
•
•
•
•
•
•
•
Szkoła Podstawowa nr 44,
Świetlica Socjoterapeutyczna „Szansa”,
Stowarzyszenie Pomocy Rodzinie i Dzieciom „Szansa”,
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 1,
Komenda Miejska Policji – III Komisariat,
Sąd Rodzinny i Nieletnich -V Wydział,
Miejski Ośrodek Pomocy i Rodzinie,
Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Konsultacyjny
8. Instytucje zaangażowane w pomoc
dziecku c.d.
• Specjalistyczna Poradnia dla Dzieci i Młodzieży z
Zaburzeniami Emocjonalnymi,
• Urząd Miejski-Departament Spraw Społecznych,
• Poradnia Lekarza Rodzinnego,
• Powiatowy Urząd Pracy,
• Caritas Archidiecezji Białostockiej
uzyskano następujące efekty:
9. Efekty współpracy interdyscyplinarnej
a) korzyści dla dziecka:
• zwiększenie poczucia bezpieczeństwa własnego,
• zwiększenie poczucia własnej wartości,
• wyraźna poprawa funkcjonowania emocjonalnego,
• wzrost praktycznych umiejętności życiowych i
społecznych,
• wyrównywanie braków edukacyjnych,
• poprawa sytuacji zdrowotnej i socjalnej,
• przyrost umiejętności konstruktywnego radzenia sobie
w sytuacjach kryzysowych.
9. Efekty współpracy interdyscyplinarnej
b) korzyści dla rodziny:
• zmotywowanie rodziny do wprowadzenia w jej obrębie
pozytywnych zmian, rozbudzenia aspiracji,
• podniesienie kompetencji społecznych,
• wzmocnienie umiejętności dążenia do celu i
pokonywania trudności,
• wytwarzanie prawidłowych wzorców rodzinnych,
zwiększenie świadomości emocjonalnej,
• odtworzenie lub wzmocnienie jej funkcji,
9. Efekty współpracy interdyscyplinarnej
c. d.
• poprawa sytuacji socjalnej i materialnej rodziny,
• zmniejszenie problemów psychologicznych,
wychowawczych i emocjonalnych w rodzinie,
• zminimalizowanie zachowań destrukcyjnych jej
członków,
• rozwój zainteresowań, zwiększenie aktywności
społecznej rodziców,
• zwiększenie integracji wewnątrzrodzinnej,
• wzrost samoświadomości oraz umiejętności
wychowawczych rodziców.
9. Efekty współpracy interdyscyplinarnej
c. d.
c) korzyści dla szkoły:
• zwiększenie kompetencji wychowawczych nauczycieli,
• zintegrowanie działań instytucji lokalnych na zasadzie
partnerstwa,
• zwiększenie efektywności podejmowanych działań
interwencyjnych i pomocowych,
• skuteczniejsze rozwiązywanie problemów społecznych,
• lepsza koordynacja działań nakierowanych na
rozwiązanie problemów całej rodziny,
• zwiększenie poczucia wzajemnego wsparcia podczas
rozwiązywania problemów społecznych,
9. Efekty współpracy interdyscyplinarnej
c. d.
• wypracowanie modelu współpracy
międzyinstytucjonalnej prowadzącej do zwiększenia
efektywności w zespołowym rozwiązywaniu
problemów – jasny i sprawny przepływ informacji
pomiędzy współpracującymi ze sobą stronami,
• oddziaływanie na politykę lokalną w zakresie
wszechstronnej pomocy dziecku i rodzinie,
• zwiększenie poczucia bezpieczeństwa własnego oraz
społeczności lokalnej.
Dlaczego warto tworzyć zespoły
interdyscyplinarne?
• jest działaniem nie instytucją,
• polega na skoordynowanym, zintegrowanym działaniu
różnych służb pracujących z rodziną,
• opiera się na istniejących już zasobach: nie wymaga
nowych inwestycji, sprzętu, etatu,
• ukierunkowany jest głównie na wzmocnienie oraz
wsparcie rodziny,
• opiera się o zestaw metod i procedur pracy
dostosowywanych do lokalnych potrzeb.
Czym dziecko żyje, tego się nauczy
Jeżeli dziecko żyje w atmosferze krytyki, uczy się potępiać.
Jeżeli dziecko doświadcza wrogości, uczy się walczyć.
Jeżeli dziecko musi znosić kpiny, uczy się nieśmiałości.
Jeżeli dziecko jest zawstydzone, uczy się poczucia winy.
Jeżeli dziecko żyje w atmosferze tolerancji, uczy się być cierpliwym.
Jeżeli dziecko żyje w atmosferze zachęty, uczy się ufności.
Jeżeli dziecko jest akceptowane i chwalone, uczy się doceniać innych.
Jeżeli dziecko żyje w atmosferze uczciwości, uczy się sprawiedliwości.
Jeżeli dziecko żyje w poczuciu bezpieczeństwa, uczy się zaufania.
Jeżeli dziecko żyje w atmosferze aprobaty, uczy się lubić siebie.
Jeżeli dziecko żyje w atmosferze akceptacji i przyjaźni,
Uczy się tego, jak znaleźć miłość w świecie.
Autor Nieznany
Los Angeles, 1991 r.
Pamiętaj ! Z ,,tych“ dzieci nie możemy zrezygnować...!
Dziękuję za uwagę
Prezentację przygotowała:
Anna Małgorzata Samborska
Na zlecenie MEN oraz CMPPP opracowałam materiał informacyjny do
,,Poradnika interdyscyplinarnej pomocy dziecku i rodzinie”
Redaktorem merytorycznym jest prof. dr. hab. Zbigniew B. Gaś
Białystok, 28 października 2009 r.