Inflacja * podstawowe poj*cia

Inflacja – podstawowe pojęcia
Inflacja to proces wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce w pewnym (danym) okresie
Wzrost cen części produktów nie musi oznaczać inflacji
Inflacja to zjawisko nierozerwalnie związane z pieniądzem papierowym
Zerwanie z pieniądzem złotym (po wielkim kryzysie gospodarczym 1929 – 1933) spowodowało nasilenie
tendencji inflacyjnych w świecie
Rodzaje inflacji
Ze względu na jej wielkość (poziom):
• inflacja pełzająca (0-5% rocznie),
nie wywołuje poważniejszych trudności w gospodarce, ani negatywnych skutków
• inflacja krocząca (5-10%),
ma tendencje do wymykania się spod kontroli, może deformować procesy ekonomiczne i hamować
realny wzrost PKB
• inflacja galopująca (10-150%),
poziom dwu i trzy cyfrowy powoduje poważne zniekształcenia w gospodarce, głównie w rachunku
ekonomicznym i w rachunku PKB
• hiperinflacja (powyżej 150%),
niemożliwe są zachowania racjonalne ekonomicznie, rachunek ekonomiczny i racjonalność
gospodarcza zostaje wyeliminowana, powszechna ucieczka od pieniądza.
Mierniki inflacji
Najczęściej stosowaną miarą inflacji jest Indeks Cen Konsumpcyjnych (CPI consumer Price Index)
Indeks Laspayresa
IL = Σ(Xi0 x Pi1)/ Σ (Xi0 x Pi0)
IL = (Koszyk dóbr i usług z roku bazowego x ceny z roku badanego)/ (Koszyk dóbr i usług z roku bazowego x
ceny z roku bazowego)
Badane są ceny stałego koszyka dóbr i usług z roku bazowego
Indeks Paaschego
Ineks Paaschego wykorzystywany jest do obliczania deflatora PKB
Deflator PKB = (nominalny PKB/realny PKB) x 100
IL = Σ(Xi1 x Pi1)/ Σ (Xi1 x Pi0)
IL = (Koszyk dóbr i usług z roku badanego x ceny z roku badanego)/ (Koszyk dóbr i usług z roku badanego x
ceny z roku bazowego)
Badane są ceny stałego koszyku dóbr i usług z roku badanego
W Polsce koszyk inflacyjny (2006) wyglądał następująco:
waga w %
Żywność i napoje bezalkoholowe
27,18
Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe
5,69
Odzież i obuwie
5,05
Użytkowanie mieszkania i nośniki energii
20,27
Wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego
4,73
Zdrowie
5,277
Transport z wyłączeniem prywatnych środków transportu
4,61
Paliwa do prywatnych środków transportu
3,89
Łączność
5,62
Rekreacja i kultura
6,63
Edukacja
1,38
Restauracje i hotele
4,50
Inne towary i usługi
5,18
ogółem
100
Inflacja ciągniona przez popyt
Występuje, gdy całkowita wielkość planowanych wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji ;
zagregowany popyt jest większy od zagregowanej podaży → koncepcja luki inflacyjnej Keynesa
Wzrost popytu spowodowany może być wzrostem dochodów, wzrostem wydatków rządowych,
wzrostem podaży pieniądza
Inflacja strukturalna
Występuje, gdy producenci nie są w stanie dostosować struktury produkcji do zmieniającego się popytu;
pojawiają się niedobory najbardziej poszukiwanych produktów a ich ceny rosną
Inflacja pchana przez koszty występuje, gdy cena jednego lub kilku zasobów wzrasta lub gdy podaż jednego
lub kilku zasobów
jest w sposób pozarynkowy ograniczona
Przyczyny inflacji kosztowej
• Inflacja płacowa – następuje wzrost płac niezależnie od wzrostu popytu na pracę
• Inflacja wywołana przez zyski, gdy przedsiębiorstwa wykorzystując pozycje monopolistyczna
podnoszą ceny niezależnie od popytu na ich wyroby
• Inflacja wywołana przez wzrost cen dóbr importowanych (szczególnie czynników produkcji,
surowców) bez względu na popyt na nie,
• Inflacja wywołana przez podatki, gdy wzrost podatków pośrednich „przerzucany” jest na ceny rynkowe
Inflacja pchana przez koszty to inflacja wywołana wzrostem cen czynników produkcji, głównie surowców i
kosztów pracy.
Przyczyny inflacji kosztowej
• Żądania płacowe
• Wzrost kosztów pracy
• Ceny „administrowane” zasobów
• Wzrost cen surowców i energii (szoki podażowe –np. naftowe)
• Podwyżki VAT
Inflacja zrównoważona–relacje cen pozostają w dużej mierze niezmienne (wszystkie ceny rosną w
jednakowym tempie)
Inflacja antycypowana–dająca się przewidzieć
Inflacja bazowa –wzrost poziomu cen w określonym czasie, po wyeliminowaniu wpływu czynników
sezonowych oraz szoków podażowych.
Narodowy Bank Polski oblicza i publikuje różne miary inflacji bazowej:
•inflacja po wyłączeniu cen administrowanych (ustalane przez państwo, samorząd, regulatorów)
•inflacja po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych(żywność, energia, dostęp do internetu, usługi prawne)
•inflacja po wyłączeniu cen żywności i energii,
Czysta inflacja –przypadek szczególny , wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym
tempie
Sposoby walki z inflacja
Inflacja ciągniona przez popyt:
 zmniejszanie wydatków rządowych,
 podnoszenie podatków dochodowych,
 ograniczanie ulg podatkowych,
 restrykcyjna polityka monetarna (zmniejszanie ilości pieniądza obiegu)
Inflacja pchana przez koszty:
 pośrednia lub bezpośrednia kontrola podaży i cen kluczowych zasobów
Inflacja strukturalna:
 poprawa przepływu nowych technologii produkcji oraz pracowników w celu dostosowania struktury
podaży do struktury popytu
Skutki inflacji w skali mikroekonomicznej
• Redystrybucja dochodów – na inflacji tracą ci, którzy maja stałe dochody
• Osłabienie skłonności do oszczędzania, powoduje ucieczkę od pieniądza
• Komplikuje prowadzenie rachunku ekonomicznego
• Wprowadzenie elementu niepewności w życiu konsumentów i w działalności producentów –
informacje przekazywane przez rynek (ceny) mogą być błędne i utrudniają planowanie struktury
konsumpcji i produkcji,
• Niepewność dotycząca wyników ekonomicznych przedsiębiorstw, prowadzi to do zaniechania
podejmowania nowych inwestycji
• Deregulacja rynku pieniądza, zmiana sytuacje pożyczkodawców i pożyczkobiorców,
• Sprzyjanie nakręcaniu spirali inflacyjnej, wzrost cen wymusza wzrost płac, rośnie popyt, rosną ceny,
rosną płace
Makroekonomiczne skutki inflacji
•
Niekontrolowany wzrost cen utrudnia lub wręcz uniemożliwia podejmowanie racjonalnych
decyzji makroekonomicznych.
•
Inflacja jest przyczyna niestabilności gospodarczej
Koszty inflacji
• zniekształcenie informacyjnej funkcji cen(rezultat: wypaczenie struktury produkcji i konsumpcji)
• wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej(menu cost, zdarte zelówki)
•
•
•
•
‘ucieczka’ od pieniądza(może prowadzić do np. dolaryzacji)
redystrybucja dochodów (np. drenaż podatkowy, wzrost podatków od zysków kapitałowych – ceny
nominalne akcji rosną, korzystniejsza sytuacja kredytobiorców niż pożyczkobiorców (w tym państwa) obrona przed tymi zmianami to systemy indeksacji)
wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej-silne procesy inflacyjne osłabiają działalność
inwestycyjną i tym samym hamują tempo wzrostu gospodarczego
niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym-jeśli np. inflacja w Polsce kształtuje się na wyższym
poziomie niż w innych krajach, to dobra eksportowane przez polskie przedsiębiorstwa staja się mniej
konkurencyjne na rynkach światowych. Dobra importowane natomiast stają się droższe w stosunku do
dóbr krajowych-prowadzi to do spadku eksportu i wzrostu importu
Sposoby walki z inflacja
Środki polityki gospodarczej
• restrykcyjna polityka monetarna,
• restrykcyjna polityka dochodowa (np. wprowadzenie opodatkowania wzrostu wynagrodzeń ponad
pewien, wyrażony w procentach, próg),
Zmiany instytucjonalno – prawne
• ograniczenie możliwości zwiększania nominalnej podaży pieniądza przez rząd
• prawne uniezależnienie banku centralnego od rządu i zobowiązanie go do dbania o stabilność cen,
• ustawowe ustanowienie górnej granicy tempa rocznego wzrostu nominalnej podaży pieniądza,
• regularne korygowanie nominalnych granic przedziałów opodatkowania i nominalnej wysokości
wszelkich płatności,
Indeksacja-automatyczne dostosowywanie wyrażonych nominalnie zobowiązań dłużników do skutków
oczekiwanej i nieoczekiwanej inflacji.
Stagflacja –gospodarkę cechuje wysoka stopa bezrobocia i inflacji oraz niski poziom aktywności
gospodarczej, stagnacja gospodarcza w warunkach inflacji.
W warunkach stagflacji traci racje bytu zależność z krzywej Philipsa
Agflacja to wzrost cen żywności w skali globalnej. Rośnie tempo wzrostu cen artykułów rolnych w
poszczególnych krajach, zjawisko obserwowane od 2007 roku
Przyczyny agflacji:
• nasilenie się gwałtownych zjawisk pogodowych mających wpływ na spadek produkcji rolnej
• wzrost popytu na produkty rolne i produkty żywnościowe ze strony krajów rozwijających się
• wzrost popytu na produkty rolne ze strony producentów biopaliw
Dezinflacja to spadek tempa wzrostu cen (inflacji)
Dezinflacja oznacza, że ceny rosną wolniej niż w poprzednim okresie, nadal jednak rosną i inflacja trwa. Inflacja
wynosiła w roku 2002 –30%, a w roku 2003 –20%. Ceny ciągle rosną, jednak tempo inflacji obniża się.
Slumpflacja charakteryzuje się wzrostem ogólnego poziomu cen i spadkiem PKB; wraz z inflacją i bezrobociem
występuje recesja. Slumpflacja pojawiła się w połowie lat 50 – tych ubiegłego stulecia
Deflacja ogólny spadek poziomu cen w wyniku redukcji zasobów pieniądza.
Polityka deflacyjna realizowana jest przez banki poprzez:
• zmniejszanie emisji pieniądza,
• podnoszenie wysokości rezerw obowiązkowych w bankach,
Polityka deflacyjna realizowana jest przez państwo poprzez:
• zwiększanie podatków i opłat
• gromadzenie nadwyżki budżetowej (ograniczanie wydatków państwa)
Deflacja może wystąpić w sposób naturalny jako skutek kryzysu i wynika ze stanu nierównowagi rynkowej.
Nadwyżka podaży nad popytem jest nazywana wówczas luką deflacyjną.
Równanie wymiany towarowej Fishera M x V = Y x P
M – ilość pieniądza w obiegu
V – szybkość obiegu pieniądza
Y – dochód narodowy; określa rozmiar dokonywanych transakcji towarowych; realna wielkość produkcji
P – poziom cen towarów i usług
Szybkość obiegu pieniądza w gospodarce oznacza ilość transakcji towarowych obsługiwanych przez jednostkę
pieniądza w jakimś czasie
Hipoteza Fishera
Przyspieszeniu tempa inflacji o 1% towarzyszy zbliżony wzrost stopy procentowej (tj. o 1 punkt procentowy).
Monetarna (ilościowa) teoria inflacji
Wg ilościowej teorii pieniądza wzrost podaży pieniądza powoduje wzrost cen.
Ilustruje to równanie wymiany: MV= PY (równanie wymiany Fishera)
Przy V = const i Y = const: M P,
Realna stopa procentowa = nominalna stopa procentowa skorygowana o wpływ inflacji;
r=i-p
r -realna stopa procentowa
i -stopa nominalna
p-stopa inflacji
Krzywa Philpsa pokazuje odwrotną zależność pomiędzy stopą
wzrostu płac a stopą bezrobocia.
Wyższy poziom bezrobocia- niższe tempo wzrostu płac; poprawa
koniunktury prowadzi do spadku bezrobocia i
w zrostu płac.
Krzywa Philipsa
Tempo
wzrostu
płac w %
A
Stopa bezrobocia w %
Zmodyfikowana krzywa Philipsa (Samuelson i Solow)
Stopa
inflacji
w%
Założono wymienność inflacji i bezrobocia, rząd może
dokonywać wyboru: wyższa inflacja i mniejsze bezrobocie
lub odwrotnie; gdy stopa bezrobocia jest zbyt wysoka to za
pomocą ekspansywnej polityki fiskalnej monetarnej można
ja obniżyć, ale wzrośnie inflacja
Stopa bezrobocia w %
Iluzja pieniężna – traktowanie wzrostu płac nominalnych jako wzrostu realnego
Długookresowa krzywa Philipsa (krzywa Friedmana-Phelpsa)
Jest to krzywa, która przedstawia związek pomiędzy inflacja i bezrobociem, kiedy rzeczywista inflacja równa się
oczekiwanej inflacji, czyli w długim okresie.
Krzywa ta jest pionowa i równa naturalnej stopie bezrobocia.
Długookresowa
krzywa Philipsa
LPC
Stopa inflacji w %
Krótkookresowa
krzywa Philipsa
SPC
10 %
Stopa bezrobocia w %
6%