Lekcja 21., 23. Temat: Stabilizowanie wartości pieniądza Pieniądz

Krzysztof Gergelewicz
Lekcja 21., 23.
Temat: Stabilizowanie wartości pieniądza
Temat w podręczniku: Pieniądz
Pieniądz jest to powszechnie akceptowany ekwiwalent (równowartość) towarów i usług,
wyrażający ich wartość oraz bezpośrednio na nie wymienialny.
Ewolucja form pieniądza:
 pieniądz towarowy (zboże, skóry, sól, zwierzęta),
 pieniądz kruszcowy (bryłki a potem monety głównie z metali szlachetnych),
 pieniądz papierowy (wartość nominalna nie zależy od wartości materiału),
 pieniądz elektroniczny (występuje w postaci elektronicznych zapisów na rachunku
bankowym).
Barter jest to wymiana bezgotówkowa, czyli towar (lub usługa) za towar (lub usługę).
Płacidło jest to towar (mający lub nie mający wartość użytkową) pełniący funkcje pieniądza.
Obecnie wyróżnia się dwie formy pieniądza:
 pieniądz gotówkowy – znaki pieniężne występujące w postaci papierowych biletów
banknotowych i metalowego bilonu,
 pieniądz bezgotówkowy – zapisy, wkłady na rachunkach bankowych uruchamiane przy
użyciu np. czeków, karty czy komputera.
Właściwości pieniądza:
 stabilność – wartość nie podlega dużym wahaniu w czasie;
 poręczność – łatwość użytkowania, przenoszenia, przechowywania;
 trwałość – trwałość materiału;
 jednolitość – te same nominały mają jednakową wartość;
 podzielność – podzielność na mniejsze jednostki;
 rozpoznawalność - łatwość rozpoznawania trudność podrabiania.
Funkcje pieniądza:
 miernik wartości – wartość towarów i usług wyrażana jest w pieniądzu w celu umożliwienia
ich porównywalności w czasie i przestrzeni;
 środek wymiany – pośredniczy w transakcji kupna-sprzedaży;
 środek płatniczy – służy do regulacji zobowiązań (np. opłat za telefon), dzięki pieniądzu
możliwe jest odroczenie płatności w czasie;
 środek tezauryzacji (środek przechowywania wartości, bogactwa) – umożliwia gromadzenie
bogactwa w formie pieniędzy, co jest wygodniejsze niż przechowywanie np. dzieł sztuki czy
sztabek złota; w warunkach inflacji pieniądz „papierowy” funkcji tej nie spełnia, gdyż jego
siła nabywcza spada.
Obieg okrężny (obieg okrężny dóbr, usług i płatności) jest to system zależności, przepływów
strumieni dóbr, usług, czynników produkcji i płatności za nie między wszystkimi uczestnikami
życia gospodarczego.
Pokazuje on, w jaki sposób funkcjonuje proces wymiany, w którym uczestniczą: rząd,
przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe.
Należy pamiętać, że wzrost ilości pieniądza wcale nie musi zamienić się we wzrost ilości
produktów albo w zwyżkę cen. Pieniądz może być przechowywany. Jego przechowywanie może
przyjąć postać tezauryzacyjną (np. obligacji oszczędnościowych, funduszy emerytalnych
1
Krzysztof Gergelewicz
i zasobów szlachetnych kruszców) lub inwestycyjną (instrumenty giełdowe, obligacje
państwowe, bony skarbowe). Analiza poniższego Równania obiegu pieniądza prowadzi więc
do wniosku, że zwiększane ilości pieniądza tylko w części lokowane są na rynku.
MV=PY+H+S
gdzie:
M – podaż pieniądza, V – prędkość jego obiegu, P – ceny, Y – produkt, H – pieniądz
tezauryzacyjny, S – pieniądz inwestycyjny (spekulacyjny)
Siła nabywcza waluty jest to ilość dóbr i usług, jaką można kupić za określoną liczbę jednostek
danej waluty.
Inflacja jest to ogólny trwały wzrost średniego poziomu cen w gospodarce w danym czasie.
Stopa inflacji jest to procentowy wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce w ciągu roku.
Kurs walutowy jest to cena jednostki monetarnej danego kraju wyrażona w jednostkach
pieniężnych innych krajów.
Klasyfikacja inflacji ze względu na wartość stopy inflacji:
 inflacja pełzająca – stopa inflacji na poziomie kilku procent;
 inflacja krocząca – stopa inflacji na poziomie kilkunastu procent;
 inflacja galopująca (superinflacja) – stopa inflacji na poziomie kilkudziesięciu procent;
 inflacja szalejąca (hiperinflacja) stopa inflacji na poziomie kilkuset procent.
Klasyfikacja ze względu na przyczyny:
 inflacja popytowa,
 inflacja podażowa (kosztowa).
Inflacja popytowa jest to inflacja, która występuje gdy podaż pieniędzy na rynku przekroczy
wartość towarów i usług.
Inflacja podażowa jest to inflacja, która występuje gdy popyt w całej gospodarce przekracza
zdolności produkcyjne, spowodowana ograniczeniem zasobów lub wzrostem ich ceny, co
powoduje wzrost kosztów wytworzenia.
Przyczyny inflacji popytowej:
 zmniejszenie obciążeń podatkowych,
 zmniejszenie oprocentowania kredytu w bankach,
 dodatkowa emisja pieniądza (tzw. dodruk „pustego pieniądza”, który występuje najczęściej
w przypadku deficytu budżetowego, gdy w ten sposób rząd zdobywa pieniądze na pokrycie
swoich wydatków).
Przyczyny inflacji podażowej:
 wzrost cen kluczowych surowców i materiałów (np. ropy naftowej na rynkach światowych,
co spowoduje wzrost kosztów wytwarzania – energii, transportu, a zatem i cen większości
dóbr i usług),
 wzrost płac nie związany ze wzrostem wydajności pracy (rosną koszty wytworzenia),
 zmonopolizowanie gospodarki (monopolista dyktuje warunki sprzedaży, często podwyższa
ceny, gdyż nabywca i tak musi skorzystać; łatwiej jest mu podnieść ceny niż zredukować
koszty).
2
Krzysztof Gergelewicz
Sposoby ograniczania inflacji:
 podwyższanie oprocentowania w bankach, co zachęca do oszczędza, a jednocześnie utrudnia
dostęp do tanich kredytów,
 utrzymywanie stabilnego kursu walutowego, aby bezpieczne było lokowanie oszczędności
w złotówkach, a nie w walutach obcych,
 ograniczanie deficytu budżetowego (zwiększenie podatków i ograniczenie wydatków
rządowych, co zmniejsza ogólną podaż pieniądza).
Ćwiczenia
1. Zdefiniuj pojęcia: pieniądz, inflacja, stopa inflacji, kurs walutowy.
2. Wyjaśnij, czym jest barter. Opisz, w jakiej sytuacji może on być stosowany współcześnie.
3. Wyjaśnij, na czym polega siła nabywcza waluty.
4. Wymień dwie współcześnie występujące formy pieniądza.
5. Wymień właściwości pieniądza.
6. Wyjaśnij, na czym polega stabilność i podzielność pieniądza.
7. Wymień funkcje pieniądza.
8. Omów poszczególne funkcje pieniądza.
9. Sklasyfikuj inflację ze względu na wartość stopy inflacji.
10. Wyjaśnij, na czym polega inflacja popytowa.
11. Wyjaśnij, na czym polega inflacja podażowa.
12. Wymień przyczyny inflacji popytowej.
13. Wymień przyczyny inflacji podażowej.
14. Omów poszczególne sposoby ograniczania inflacji.
15. Wstaw znak „X” wskazując, jakiego rodzaju inflacji (ze względu na przyczyny) dotyczą
opisane poniżej sytuacje.
Przyczyny inflacji
Inflacja
popytowa
Opis sytuacji
Inflacja
podażowa
Mieszkańcy w kraju A otrzymali zaległe wyrównania
wynagrodzeń
W kraju B, którego gospodarka opiera się na rolnictwie
i przemyśle rolno-spożywczym wystąpił nieurodzaj owoców
W kraju A rząd zdecydował o pobieraniu dodatkowych wpłat
za samochody dostawcze i ciężarowe
Rząd w kraju B zdecydował o obniżeniu wysokości podatków
od osób fizycznych
Zadania testowe
1. Inflacją kroczącą nazywamy inflacją, przy której stopa inflacji wynosi
A. kilka %.
B. kilkanaście %.
C. kilkadziesiąt %.
D. kilkaset %.
2. Przyczyną inflacji popytowej może być
A. wzrost cen kluczowych surowców i materiałów.
B. wzrost płac nie związany ze wzrostem wydajności pracy.
C. zmniejszenie obciążeń podatkowych.
D. zmonopolizowanie gospodarki.
3
Krzysztof Gergelewicz
3. Przyczyny inflacji podażowej może być
A. wzrost płac nie związany ze wzrostem wydajności pracy.
B. zmniejszenie obciążeń podatkowych.
C. zmniejszenie oprocentowania kredytu w bankach.
D. dodruk „pustego pieniądza”.
4. Ilość dóbr i usług, jaką można kupić za określoną liczbę jednostek danej waluty nazywamy
A. inflacją.
B. stopą inflacji.
C. siłą nabywczą.
D. kursem walutowym.
4