Podstawy przedsiębiorczości wg podręcznika „Z

Podstawy przedsiębiorczości wg
podręcznika „Z ekonomią na ty”
Lekcja 9 – Młody człowiek w
świecie pieniądza.
Polskie pieniądze.
Pierwszym władcą, który wybił polskie monety był Mieszko I. Przed
srebrnymi denarami Mieszka na naszych ziemiach używano monet
greckich, rzymskich, a nawet celtyckich.
Na jednym z denarów wybitych przez Bolesława Chrobrego widnieje
napis GNEZDVN CIVITAS. w kolejnych wiekach na ziemiach polskich
używano wiele różnych monet.
Płacono dukatami, szelągami, groszami, talarami, tynfami, a wreszcie od
1654 roku złotymi.
W XVIII wieku założono Mennicę Warszawską , wtedy też pojawiły się
pierwsze polskie pieniądze papierowe.
Obecnie mennica jest w stanie wytłoczyć nawet miliard monet rocznie.
Do czego służy pieniądz ?
Pieniądz, to uniwersalny towar, który można wymienić na każdy inny
oraz spłacać nim zobowiązania i wyrażać nim wartość zgromadzonego
bogactwa.
Współcześnie występują następujące rodzaje pieniędzy:
• Pełnowartościowy (kruszcowy, nie jest już obecnie używany, bo nie
wyciągamy z kieszeni złotych monet i nie płacimy takimi)
• Papierowy (banknoty) i metalowy (monety)
• Bezgotówkowy (czeki)
• Plastikowy (karty płatnicze i kredytowe)
• Elektroniczny (to najbardziej nowoczesny rodzaj pieniądza).
Jakie funkcje pełni pieniądz ?
• Pośredniczy w sprzedaży towarów i usług, czyli wymianie, spełnia
więc rolę środka wymiany (cyrkulacji).
• Jest także środkiem płatniczym przy kupnie towaru na kredyt i
realizacji umów z odroczonym terminem płatności.
• Stanowi jednostkę obrachunkową (jest miernikiem wartości
produktów i usług).
• Umożliwia przechowywanie bogactwa, choć oczywiście tylko w
ograniczonym czasie i w przypadku walut, które nie tracą na wartości.
• Pełni też funkcję oszczędnościowo-kapitałową, czyli umożliwia
odnoszenie korzyści ze środków ulokowanych w banku lub w inny
sposób zainwestowany.
Co to jest inflacja ?
Inflacja to proces ogólnego wzrostu cen, co prowadzi do spadku
wartości pieniądza.
Inflacja może wynikać ze zwiększenia się ilości pieniędzy na rynku,
niekiedy powoduje ją nadmierny popyt, któremu nie odpowiada
dostateczna podaż dóbr i usług (tzw. Inflacja popytowa).
Ceny mogą wzrosnąć także w wyniku zwiększenia kosztów produkcji
wynikające np. Ze wzrostu cen surowców, niskiej wydajności pracy,
a przede wszystkim wzrostu płac, które stanowią główny element
kosztów produkcji (tzw. Inflacja kosztowa).
Inflacja w granicach 2% jest zjawiskiem normalnym, niewzbudzającym
niepokoju wśród ekonomistów.
Najwięcej szkód przynosi hiperinflacja, gdy ceny rosną o kilkaset
procent w skali roku.
Deflacja, czyli inflacja na opak.
Inflacja występuje wówczas, gdy podaż pieniądza rośnie
szybciej niż popyt na pieniądz. Istnieje także zjawisko
odwrotne – deflacja, która objawia się między innymi
spadkiem cen. Nie jest to jednak tendencja korzystna.
Z sytuacją taką mieliśmy niedawno do czynienia w Japonii,
gdzie podaż przewyższała popyt co oznaczało,
że przedsiębiorstwa nie mogły sprzedać wyprodukowanych
przez siebie dóbr. Spotkać się wtedy można było z opinią,
że deflacja jest „zabójstwem” dla przedsiębiorstw. Spadek
cen towarzyszy zwykle recesji, czyli osłabieniu gospodarki.
Bank centralny i jego funkcje.
Systemy bankowe wszystkich państw składają się z banku
centralnego i banków komercyjnych.
Banki centralne pełnią trzy podstawowe funkcje: są bankiem banków
(np. udzielają kredytów bankom zwykłym, czyli komercyjnym); są
bankiem państwa (trzymają fundusze państwa, czasami udzielają
państwu kredytów); utrzymują rezerwy walutowe i są bankami
emisyjnymi, czyli mają prawo emitowania pieniądza papierowego
i monet.
Bankiem centralnym w Polsce jest Narodowy bank Polski (NBP).
Wprowadza on do obiegu banknoty i monety, ustala ilość pieniądza na
rynku tak, aby nie było go ani za mało (wtedy utrudniony jest obieg
gospodarczy), ani za dużo (wtedy maleje wartość pieniądza, czyli
rośnie inflacja).
Narodowy Bank Polski obsługuje też długi państwa, zarządza
rezerwami dewizowymi ( w tym żelazną rezerwą w złocie i różnych
mocnych walutach, które można wykorzystać w sytuacji zagrożenia
złotego), ustala kurs walutowy.
NBP wykonuje swoje zadania poprzez centralę, która mieści się w
Warszawie oraz poprzez oddziały terenowe.
Jednym z najważniejszych zadań NBP jest dbanie o to, aby w
gospodarce znajdowała się właściwa ilość pieniędzy.
Istnieją trzy źródła tworzenia pieniądza: deficyt budżetowy (jeżeli
jest finansowany przez kredyt banku centralnego), wymiana na
walutę krajową walut obcych oraz kredyty udzielane przez banki
komercyjne.
Bank centralny nie ma wpływu na wysokość deficytu, który
określany jest przez parlament w ustawie budżetowej.
Działania banku centralnego nazywane są polityką monetarną.
Natomiast wysokość stóp procentowych ustala rada Polityki
Pieniężnej.
Co to jest Rada Polityki Pieniężnej ?
Jednym z organów Narodowego Banku Polskiego (obok
Prezesa NBP i Zarządu NBP) jest Rada Polityki
Pieniężnej.
Według konstytucji w skład Rady wchodzi Prezes NBP,
jako przewodniczący oraz 9 osób wyróżniających się
wiedzą z zakresu finansów. Po trzech członków Rady
powołują Prezydent, Sejm i Senat.
Ich kadencja trwa sześć lat.
Inne sposoby na zmniejszanie inflacji.
Jeżeli przedsiębiorcy optymistycznie oceniają koniunkturę, czyli
oczekują, że gospodarka będzie się dobrze rozwijać mogą zgłaszać
bardzo duży popyt na kredyty. Podobnie bankowcy mogą pozytywnie
oceniać wiarygodność kredytową przedsiębiorstw.
Może to spowodować, że udzielone kredyty zwiększą przyrost pieniądza
ponad poziom wynikający z przewidywanego wzrostu produkcji. To także
może grozić wzrostem inflacji. W takiej sytuacji musi interweniować bank
centralny starając się zmniejszyć obieg pieniędzy.
Dysponuje on trzema instrumentami:
• Może powiększyć rezerwy obowiązkowe banków.
• może podnieść oprocentowanie kredytu refinansowego z którego
banki komercyjne korzystają w sytuacjach niedoboru wolnych środków.
Wzrost kosztów pozyskania pieniędzy przez banki komercyjne skłania je
do podwyższenia oprocentowania kredytów i obniżenia ich atrakcyjności.
• może ściągnąć z rynku część pieniądza poprzez tzw. operacje
otwartego rynku polegające na sprzedaży i skupie państwowych
papierów dłużnych (obligacje i bony skarbowe).
Skąd się wzięły banki komercyjne ?
Bank centralny pełni naczelną funkcję w systemie bankowym. Trzonem
tego systemu są jednak banki komercyjne, inaczej zwane handlowymi.
Współczesne banki handlowe są zwykle własnością prywatną (np. BIG
Bank Gdański SA, którego jednym z właścicieli jest Banco Commercial
Portugues, największy bank prywatny w Portugalii), choć istnieją też
banki spółdzielcze (Bank Gospodarki Żywnościowej), spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe (SKOK Arka), czy nawet komercyjne banki
państwowe (Bank Gospodarstwa Krajowego), banki w formie spółek
akcyjnych z kapitałem prywatnym (Bank Millenium SA, ING Bank Śląski,
Bank Zachodni WBK SA). Bank komercyjny może założyć każdy, kto
posiada odpowiednie środki. Kapitał założycielski, którym należy
dysponować, to 5 mln zł. Żeby otworzyć bank trzeba również uzyskać
odpowiednią licencję od Narodowego Banku Polskiego.
Aktywne funkcje banków polegają na prowadzeniu rozliczeń swoich
klientów oraz na udzielaniu kredytów. Działalność kredytowa jest dla
banków głównym źródłem zysków. Podstawowym elementem zysku
bankowego jest właśnie różnica między odsetkami uzyskanymi przez
bank od kredytobiorców, a płaconymi właścicielom wkładów
terminowych.
Sprawdź się zanim sprawdzą Cię inni.
• Jakie funkcje pełni pieniądz, jakie znasz jego
rodzaje ?
• Jak nazywa się polski bank centralny, jakie są
jego funkcje ?
• Czym zajmują się banki komercyjne ? Podaj
przykłady usług bankowych.
• Co warto brać pod uwagę wybierając bank w
którym chcemy ulokować oszczędności, wziąć
kredy, prowadzić rozliczenia ?