Rynek pracy

Rynek pracy
Popyt na pracę

Popyt na pracę (od strony pracodawców) –
wielkość zgłaszanego przez pracodawców
zapotrzebowania na siłę roboczą w
określonych warunkach rynkowych.

Podaż pracy (ze strony pracowników) –
liczba osób chętnych do podjęcia pracy za
oferowaną na rynku płacę.
Podaż pracy
Płaca
Płaca
Zasób siły roboczej to ogół jednostek pracujących
lub poszukujących pracy. To kto ile chce
przepracować zależy od płacy realnej.
jest popytem pochodnym na produkty
przedsiębiorstwa,
 zależy od okresu czasu, w długim
przedsiębiorstwo reguluje wszystkimi
czynnikami produkcji,
 zależy od rachunku marginalnego –
koszt z zatrudnienia kolejnego
pracownika musi być mniejszy od
korzyści z jego zatrudnienia.

SL
Liczba godzin pracy



Płaca realna
Dochód
U
indywidualnych
preferencji – czas wolny
czy praca (wzrost dochodu i
konsumpcji) – linia U
wysokości dochodu
niezwiązanego z pracą BC
kosztów stałych wynikłych
z zatrudnienia - CA
stawki płacy realnej
Liczba godzin pracy
Rynek pracy – ujęcie
graficzne
Aktywność zawodowa zależy od:

SL
D
SL – podaż pracy
SL
C
E
DL – popyt na pracę
SP
SP – krzywa skłonności do
podjęcia pracy
D
W2
E
Przy płacy W1
W1
C
A
O-A – wielkość zatrudnienia
B
A-B – bezrobocie dobrowolne
A
B
24 h
Wolny czas
DL
Przy płacy W2
O-C – wielkość zatrudnienia
C-D – bezrobocie przymusowe
Zatrudnienie
D-E – bezrobocie dobrowolne
1
Czynniki wpływu
Podaż pracy zależy od:




wysokości płacy realnej
korzyści pozapieniężnych
(prestiż, samorealizacja
itd.)
uciążliwości pracy
poziom świadczeń
socjalnych
Popyt na pracę zależy od:



wysokości płacy realnej
poziomy wydajności pracy
popytu na dobra i usługi AD
Bezrobocie

Przeciętna stopa bezrobocia - procentowy udział bezrobotnych
zarejestrowanych w liczbie cywilnej ludności aktywnej
zawodowo.

Bezrobotni zarejestrowani - osoby niezatrudnione i
niewykonujące innej pracy zarobkowej, zdolne i gotowe do
podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującego w danym zawodzie lub służbie, nieuczące się
w szkole w systemie dziennym, zarejestrowane we właściwym
dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego)
powiatowym urzędzie pracy.

Ludność aktywna zawodowo (aktywni zawodowo) - osoby
pracujące w gospodarce narodowej oraz osoby
zarejestrowane w urzędach pracy jako bezrobotne.
Bezrobotni (według BAEL - Badanie
Aktywności Ekonomicznej Ludności i NSP
2002)
ZASÓB SIŁY ROBOCZEJ
Pracujący
Bezrobotni
Osoby w wieku 15-74 lat, które spełniają jednocześnie trzy warunki:

w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi (zgodnie z definicją
pojęcia "Pracujący (według BAEL i NSP 2002)"),

aktywnie poszukiwały pracy, tzn. podjęły konkretne działania w ciągu 4 tygodni
(wliczając jako ostatni - tydzień badany), aby znaleźć pracę,

były gotowe (zdolne) podjąć pracę w okresie: wg BAEL- w ciągu dwóch tygodni
następujących po tygodniu badanym, wg NSP 2002 - w tygodniu badanym lub
następnym.
Zniechęceni
poszukiwaniem pracy
Podejmujący
pracę
Tracący
pracę
NIE NALEŻĄCY DO
ZASOBU SIŁY
ROBOCZEJ
Do bezrobotnych zostały zaliczone także osoby, które nie poszukiwały pracy, ponieważ
miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie przez okres nie dłuższy niż 3
miesiące oraz – dodatkowy warunek w BAEL - były gotowe ją podjąć.
Zaczynają
szukać pracy
Rodzaje bezrobocia:
-
Przymusowe
Naturalne
Cykliczne
Sezonowe
Koniunkturalne
Ukryte
Rejestrowane
Rodzaje bezrobocia:




Frykcyjne
Strukturalne
Klasyczne
Wynikające z niedostatku popytu
(keynesowskie)
2
Walka z bezrobociem
Koszty i korzyści bezrobocia
A
Aktywne:
Korzyści
Prywatne
 czas wolny
 lepsza praca w
przyszłości



Społeczne
 zmiana struktury
zawodowej

Warunki skutecznego
wyprowadzania ludzi z
bezrobocia:
maj
czerwiec
lipiec
sierpień
1,9
2,4
3,1
3,8
4,5
5,0
5,5
5,9
6,5
7,1
7,3
7,7
8,4
9,4
9,8
10,5
10,8
11,1
12,2
1992
12,1
12,4
12,1
12,2
12,3
12,6
13,1
13,4
13,6
13,5
13,5
14,3
1993
14,2
14,4
14,4
14,4
14,3
14,8
15,4
15,4
15,4
15,3
15,5
16,4
1994
16,7
16,8
16,7
16,4
16,2
16,6
16,9
16,8
16,5
16,2
16,1
16,0
1995
16,1
15,9
15,5
15,2
14,8
15,2
15,3
15,2
15,0
14,7
14,7
14,9
1996
15,4
15,5
15,4
15,1
14,7
14,3
14,1
13,8
13,5
13,2
13,3
13,2
1997
13,1
13,0
12,6
12,1
11,7
11,6
11,3
11,0
10,6
10,3
10,3
10,3
1998
10,7
10,6
10,4
10,0
9,7
9,6
9,6
9,5
9,6
9,7
9,9
10,4
1999
11,4
11,9
12,0
11,8
11,6
11,6
11,8
11,9
12,1
12,2
12,5
13,1
2000
13,7
14,0
14,0
13,8
13,6
13,6
13,8
13,9
14,0
14,1
14,5
15,1
2001
15,7
15,9
16,1
16,0
15,9
15,9
16,0
16,2
16,3
16,4
16,8
17,5
2004
20,6
20,6
20,4
19,9
19,5
19,4
19,3
19,1
18,9
18,7
18,7
19,0
2005
19,4
19,4
19,2
18,7
18,2
18,0
17,9
17,7
17,6
17,3
17,3
17,6
2006
18,0
18,0
17,8
17,2
16,5
15,9
15,7
15,5
15,2
14,9
14,8
14,8
11,2
13,4
13
12,1
12,4
12,5
9,5
14,8
11,4
19,0
17,6
20,0
20,0
17,5
10,3
10,4
13,2
16,0
14,9
13,1
15,1
13
20
12
20
20
11
20
10
20
09
20
08
20
07
20
06
20
05
20
04
20
03
20
02
20
01
20
00
19
99
19
98
19
97
19
93
19
92
X
kwiecień
1,5
6,8
11,3
12,2
14,3
6,5
marzec
0,8
11,6
19
91
19
90
luty
11,9
.
0,0
6,6
12,1
listopad
5,0
0,3
12,3
paźdz
10,0
Styczeń
12,9
W 2011 r. na aktywne
formy przeciwdziałania
bezrobociu wydano 3,3
mld zł, a na 2012 r.
zaplanowano o ponad 100
tys. więcej - 3,2 mld zł.
15,0
1991
13,6
Udzielenia zasiłków
20,0
1990
14,3
wrzesień
16,4
Liczniejsi doradcy zawodowi,
 większa efektywność aktywnych
form przeciwdziałania bezrobociu,
 więcej środków z Funduszu Pracy
na ten cel
 Zaangażowanie w walkę z
bezrobociem prywatnych firm i
instytucji społecznych,

2007

Stopa bezrobocia w latach
19
96
Społeczne
 wydatki na zasiłki
 mniejsza wielkość
produkcji
19
95
Prywatne
 zasiłek dla
bezrobotnych jest
mniejszy niż płaca
 utrata umiejętności
 cierpienie i straty
psychiczne
Pasywne:
Szkolenia
Udzielenie kredytów dla osób
bezrobotnych.
Częściowe zwolnienia z
podatków
Prace publiczne, oraz
umożliwienie „spotkania się”
pracodawców i pracowników
przy pomocy pośrednictwa
pracy, zatrudniania w
tymczasowej pracy.
Wspieranie bezrobotnych np.
na podstawie o europejskiego
funduszu spójności.

19
94
Koszty
grudzień
15,1
14,8
2008
11,5
11,3
10,9
10,3
9,8
9,4
9,2
9,1
8,9
8,8
9,1
9,5
2009
10,4
10,9
11,1
10,9
10,7
10,6
10,7
10,8
10,9
11,1
11,4
11,9
11,2
2010
12,9
13,2
13,0
12,4
12,1
11,7
11,5
11,4
11,5
11,5
11,7
12,3
2011
13,1
13,4
13,3
12,8
12,4
11,9
11,8
11,8
11,8
11,8
12,1
12,5
2012
13,2
13,5
13,3
12,9
12,6
12,4
12,3
12,4
12,4
12,5
12,9
13,4
2013
14,2
14,4
14,3
14,0
13,6*
13,2
13,1
13,0
13,0
13,0
13,2
13,4
2014
13,9*
13,9
13,5
13,0
12,5
12.0
11,8*
11,7
11,5
11,3
Miesięczna informacja o
Bezrobociu w Polsce
Podstawowe miesięczne wyniki
Luty 2013
Styczeń
2014
Stan w końcu miesiąca
2336,7
2260,7
Bezrobotni zarejestrowani w tys.
14,4
14,0
224,9
269,2
184,0
166,5
43,3
46,7
Stopa bezrobocia rejestrowanego w %
Luty 2014
2255,9
[1]
Bezrobotni nowo zarejestrowani (napływ) w
tys.
Osoby wyłączone z ewidencji (odpływ) w
tys.
Oferty pracy w tys.
13,9
194,1
199,6
56,2
3
Bezrobocie w UE

Według danych Eurostatu w strefie euro stopa bezrobocia wyniosła w grudniu
2011 r. 10,4 %. Rok wcześniej wskaźnik ten wynosił 10,0 %.

W całej unii stopa bezrobocia wyniosła w grudniu 9,9 %. Dwanaście miesięcy
wcześniej wskaźnik ten wynosił 9,5 %.

Eurostat szacuje, że w grudniu 2011 w Unii Europejskiej bez pracy było 23,8 mln
osób, z czego 16,5 milionów bezrobotnych żyje w strefie euro. W ciągu miesiąca
liczba bezrobotnych w całej unii wzrosła o 24.000, a w strefie euro o 20.000. W
porównaniu z grudniem 2010 r. w UE przybyło 923.000 bezrobotnych. W strefie euro
liczba osób poszukujących pracy zwiększyła się o około 751.000 osób.

Najniższą stopą bezrobocia może poszczycić się Austria (4,1 %), Holandia (4,9 %)
i Luksemburg (5,2 %).
Najgorzej sytuacja na rynku pracy przedstawia się w Hiszpanii 22,9 %, Grecji 19,2%
w październiku 2011 roku i Litwie 15,3 % w trzecim kwartale 2011 r.
Stopa bezrobocia na świecie
2000
20,0
2005
Inflacja
2010
18,0

16,0
14,0
12,0
10,0
8,0
jest to obniżanie się siły nabywczej
pieniądza (jego wartości rynkowej). Na
rynku obserwowana jest jako
długotrwały wzrost średniego poziomu
cen określonego koszyka dóbr.
6,0
4,0
Włochy
Turcja
Węgry
Wielka…
USA
Szwecja
Szwajcaria
Czechy
Słowacja
Portugalia
Niemcy
Norwegia
Polska
Malta
Łotwa
Niderlandy
Litwa
Irlandia
Islandia
Grecja
Francja
Hiszpania
Finlandia
Cypr
Dania
Estonia
Belgia
Bułgaria
Chorwacja
0,0
Luksemb…
2,0
Austria

Rodzaje inflacji - ze
względu na natężenie :

pełzająca – nie przekracza 5% rocznie

krocząca – oscyluje w granicach 5-10 % rocznie

galopująca – 10-150% rocznie

hiperinflacja – powyżej 150% rocznie
Rodzaje inflacji - ze
względu na przyczynę

popytowa - jest ona wynikiem nadmiernej ilości pieniądza w obiegu. Nazywa się ją także
inflacją pieniężną. Występuje wówczas, gdy globalny popyt wzrasta szybciej niż wielkość
produkcji.

kosztowa - związana jest ze wzrostem kosztów produkcji. Pojawia się wtedy gdy są
ograniczenia w podaży jednego lub kilku zasobów oraz występuje wzrost cen na te
zasoby. Następną przyczyną mogą być podwyżki płac niepokryte wzrostem wydajności
pracy, ponieważ na wzrost kosztów robocizny na jednostkę wyrobu powodują w
konsekwencji wzrost cen

strukturalna - pojawiająca się wówczas, gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić
struktury produkcji w związku ze zmianami struktury gospodarki w kraju, a braku
określonych towarów na rynku nie można szybko pokryć niezbędnym importem. Zmiana
struktury gospodarczej pociąga za sobą koszty finansowe, przykładowo zakup nowych
technologii czy zatrudnienia wysoko wykwalifikowanej kadry. Koszty te znajdują swoje
odbicie w podniesieniu cen przynajmniej w pewnym okresie czasu.
4
Światowy rekord inflacji w
Zimbabwe
Niemiecka inflacja w latach 1922-23
Data
Obieg
pieniężny
Ceny
Miesięczna
inflacja (%)
I 1922
1
1
5
I 1923
16
75
189
VII 1923
354
2.021
386
IX 1923
227.777
645.946
2.532
X 1923
20.201.256
191.891.890
29.720




Inflacja na Węgrzech
Zimbabwe cd.




Rząd Zimbabwe nie może opanować szalejącej
hiperinflacji.
Na 79,6 miliardów procent szacowany był miesięczny
wzrost cen w Zimbabwe w listopadzie 2008 roku.
Oznacza to, że ceny w sklepach podwajały się
nieomal co dobę.
Niedawno wprowadzono tam banknoty o nominale
1 tryliona zimbabweńskich dolarów.
Tymczasem poziom bezrobocia wynosi już 94 %
Węgry
Zimbabwe
Jugosławia

Pierwsze miejsce należy do Węgier.

Po drugiej wojnie światowej nieodpowiedzialna polityka
monetarna doprowadziła do tego, że w lipcu 1946 roku
inflacja sięgnęła 41,9 trylionów procent.

Ceny podwajały się co 13,5 godzin!

Aby wprowadzić choć trochę porządku do tego chaosu,
władze Węgier wyemitowały banknot o nominale:
100 000 000 000 000 000 000 pengo (sto trylionów). W
przygotowaniu był już banknot o jeszcze wyższym nominale
tryliarda pengo.

Najwyższe odnotowane
wartości inflacji
Kraj
Roczna stopa inflacji wyniosła w styczniu 2008 r. 100 580,2 %,
co oznacza wzrost o 34 367,9 pkt proc. w porównaniu
z grudniowym wskaźnikiem 66 212,3 % - wynika z danych
Centralnego Biura Statystycznego.
Oznacza to, że ceny wzrosły o 120,8 % od listopada do
grudnia 2007 r.
Od ośmiu lat gospodarka Zimbabwe jest w stanie rozkładu.
Oprócz hiperinflacji kraj jest nękany 80 % bezrobociem
i dramatycznym spadkiem produkcji.
Bank centralny kilkakrotnie dewaluował walutę - dolara
zimbabweńskiego. W styczniu wprowadzono do obrotu
banknoty o nominale 10 mln dol. zimbabweńskich.
Negatywne skutki inflacji to:
Miesiąc z najwyższą
inflacją
Lipiec1946
Najwyższa miesięczna
inflacja
41 900 000 000 000 000%
Podwojenie
cen w:
13,5 godziny
Listopad 2008
79 600 000 000%
24,7 godziny
Styczeń 1994
313 000 000%
1,4 dnia
Niemcy
Październik 1924
29 500%
3,7 dnia
Grecja
Październik 1944
13 800%
4,3 dnia
Chiny
Maj 1949
2 178%
6,7 dnia

Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji; w
szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których
nominalne dochody są stałe - te niekorzystne konsekwencje inflacji można w pewnym
stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań.

Tzw. koszty zdartych zelówek - są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji
ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi
kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu - wraz z rozpowszechnianiem się obrotu
bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć.

Tzw. koszty zmienianych jadłospisów - są to koszty związane z tym, że w warunkach
wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny co wiąże się z dodatkowymi
kosztami - przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.

Konsumentom łatwiej jest porównywać ceny oferowane przez różnych sprzedawców,
gdy inflacja jest niska.
5
I
700
Analogiczny okres narastający poprzedniego roku = 100
Wskaźniki cen towarów i usług
konsumpcyjnych w latach
685,8
600
500
400
351,1
300
200,8
200
100,9
141,9
2010
2005
2000
1995
1990
1985
1980
1975
1970
1965
1960
1955
0
1950
100
IX
X
XI
XII
1989
183,2
176,2
175,5
176,1
178,2
180,7
184,4
198,1
219,6
258,1
300,3
351,1
1990
1107,6
1198,3
II
1210,7
III
1208,5
IV
1201,1
V
1191,2
VI
1174,0
VII
1112,6
VIII
1020,4
887,1
773,6
685,8
1991
194,9
186,9
185,1
181,1
178,0
177,1
175,6
174,5
173,6
172,5
171,4
170,3
1992
145,4
142,7
141,1
140,8
141,3
140,9
141,0
141,4
142,0
142,5
142,8
143,0
1993
137,5
138,6
139,0
138,7
138,1
137,4
137,0
136,7
136,0
135,3
135,0
135,3
1994
132,4
131,1
130,8
130,9
131,0
131,3
131,5
131,6
132,0
132,4
132,5
132,2
1995
132,3
133,0
133,0
132,9
132,8
132,3
131,6
130,8
130,0
129,2
128,4
127,8
1997
117,8
117,6
117,2
116,7
116,3
116,1
115,9
115,8
115,5
115,3
115,1
114,9
1998
113,6
113,9
113,9
113,9
113,7
113,5
113,2
113,0
112,7
112,4
112,1
111,8
1999a
106,9
106,3
106,2
106,2
106,3
106,3
106,3
106,4
106,6
106,8
107,0
107,3
2000
110,1
110,3
110,3
110,1
110,1
110,1
110,3
110,4
110,4
110,3
110,2
110,1
2001
107,4
107,0
106,7
106,7
106,8
106,7
106,5
106,3
106,1
105,8
105,6
105,5
2002
103,4
103,4
103,4
103,3
103,0
102,8
102,5
102,4
102,3
102,1
102,0
101,9
2003
100,5
100,5
100,5
100,4
100,4
100,5
100,5
100,5
100,6
100,7
100,7
100,8
2004
101,6
101,6
101,6
101,8
102,1
102,5
102,8
103,0
103,2
103,3
103,4
103,5
2005
103,7
103,7
103,6
103,4
103,2
102,9
102,7
102,5
102,5
102,4
102,2
102,1
2006
100,6
100,6
100,6
100,6
100,7
100,7
100,7
100,8
100,9
101,0
101,0
101,0
2007
101,6
101,7
102,0
102,1
102,1
102,2
102,2
102,1
102,1
102,2
102,3
102,5
2008
104,0
104,1
104,1
104,1
104,1
104,2
104,3
104,4
104,4
104,4
104,3
104,2
2009
2010
2011
2012
2013
2014
102,8
103,5
103,6
104,1
100,1
100,1
103,3
102,9
103,6
104,3
100,0
100,2
103,6
102,6
104,3
103,9
100,2
100,3
104,0
102,4
104,5
104,0
100,6
100,2
103,6
102,2
105,0
103,6
100,5
100,1
103,5
102,3
104,2
104,3
100,5
100,1
103,6
102,0
104,1
104,0
100,8
99,9
103,7
102,0
104,3
103,8
100,5
99,5
103,4
102,5
103,9
103,8
100,5
99,4
103,1
102,8
104,3
103,4
100,7
99,5
103,3
102,7
104,8
102,3
100,5
103,5
103,1
104,6
102,4
100,7
Roczne wskaźniki inflacji
Stopa inflacji na świecie
115,0
2000
2005
2010
110,0
105,0
100,0
95,0









niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego
finansowanego przez państwo)
ingerencję państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w
rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.
wadliwą strukturę gospodarki
wzrost cen podstawowych surowców energetycznych (powoduje to wzrost
kosztów produkcji i wzrostu cen)
import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj
następuje wzrost kosztów produkcji , a co za tym idzie wzrost cen)
długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad
importem)
recesja gospodarcza (obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost kosztów
produkcji)
monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą
przenosić na cenę)
Włochy
Węgry
Wielka Brytania
USA
Szwecja
Szwajcaria
Słowacja
Słowenia
Norwegia
Pols ka
Portugalia
Malta
Niemcy
Łotwa
Niderlandy
Litwa
Irlandia
Luksemburg
Grecja
Hiszpania
Francja
Estonia
Cypr
Dania
Belgia
Austria
Przyczyny inflacji
Chorwacja
85,0
Finlandia
90,0
Negatywne skutki inflacji
Dla społeczeństwa:
 ludzie oszczędzający - kiedy trzymają pieniądze w kieszeni lub na rachunku,
 banki, które udzielają pożyczek na długie okresy i w momencie wypłaty
udzielonych pożyczek pieniądze przy inflacji mają dla banków mniejszą siłę
nabywczą,
 ludzie pracujący, którzy w związku z inflacją otrzymują podwyżkę płac
popadają w wyższy podatek ,czyli w wyższą kategorię stawek podatkowych,
 emeryci, gdyż indeksacja emerytur, tak jak wzrost płac pracowników nie
nadąża za wzrostem cen.
dla gospodarki
 niechęć przedsiębiorców do podejmowania inwestycji, gdyż nie można
przewidzieć realnych zysków,
 spadek innowacji i produkcyjności w przedsiębiorstwach, gdyż u
przedsiębiorców zmniejsza się zainteresowanie kredytami, na które nakładane
są wysokie odsetki,
 dewaluacja waluty krajowej - więcej złotówek należy zapłacić za jednego
dolara,
 zakłócenie w systemie finansowym na skutek dużych zmian cen papierów
wartościowych,
 osłabienie wiarygodności państwa u wierzycieli.
6
Korzyści z inflacji mają
ludzie, którzy:


przewidując wzrost cen kupują wcześniej po
relatywnie niskich cenach i sprzedają później po
cenach wyższych,
zaciągają kredyty hipoteczne w okresie inflacji i
spłacają je w pieniądzach mających mniejszą
siłę nabywczą - takie zjawisko nazywa się
premią inflacyjną.
Deflacja
to wzrost wartości pieniądza w czasie z czasem można za daną ilość
pieniędzy kupić coraz więcej towarów
i usług.
Potocznie w ten sposób określa się
spadek cen rynkowych. Jest
zjawiskiem przeciwnym jest inflacja.
7