Kod przedmiotu Rok akad./ semestr (zimowy, letni) III rok

Kod przedmiotu
Rok akad./ semestr
(zimowy, letni)
III rok - semestr letni
Nazwa przedmiotu
Stawonogi i grzyby, jako bioindykatory stanu krajobrazu
rolniczego
Kierunek
Rolnictwo/ Agronomia
Typ studiów
Studia stacjonarne II stopnia
Rodzaj przedmiotu
Fakultatywne
Semestr studiów
6
Punkty ECTS
2
Formy kształcenia
Wykłady – 15 h
(wykłady/ćwiczenia/inne)
Ćwiczenia – 15 h
– liczna godz.
Dr hab. Zdzisław Klukowski prof. UPW; Dr hab. Krzysztof
Prowadzący
Matkowski
Polski
Język
Efekty kształcenia
Wiedza:
Zna zagadnienia związane z pojęciem bioindykacji i
biomonitoringu środowiska. Prawidłowo definiuje pojęcia,
charakteryzuje cechy właściwe bioindykatorom, opisuje
najważniejsze grupy stawonogów i grzybów stenotypowych
mające znaczenie dla bioindykacji. Zna biowskaźniki opisujące
kondycję ekosystemu, w szczególności systemów mezofauny
glebowej oraz małych zbiorników i cieków słodkowodnych. Zna
podstawowe testy z zastosowaniem biomarkerów. Potrafi opisać
podstawowe testy ekotoksyczności oraz wyjaśnić układy z
Wymagania wstępne
Treści kształcenia
Literatura
elementem biosensorycznym R2R_W07, R2R_W08
Umiejętności:
Umie prawidłowo pobrać próby grzybów i stawonogów, ocenić
ich liczebność. Student potrafi wyszukać gatunki wskaźnikowe w
terenie. Prawidłowo rozpoznaje najważniejsze gatunki grzybów i
owadów mogące mieć znaczenie, jako bioindykatory lub
biomonitory dla określonego środowiska. Planuje proste systemy
monitoringu na podstawie gatunków bioindykacyjnych. Umie
zinterpretować proste reakcje organizmów wskaźnikowych na
zmiany powodowane przez człowieka w obserwowanym
środowisku.
Umie zastosować wiedzę z zakresu biomonitoringu do
podejmowania właściwych zabiegów integrowanej ochrony
roślin. Potrafi zbierać materiały niezbędne do realizacji pracy
magisterskiej R2U_U01, R2R_U05, R2R_U07.
Kompetencje społeczne:
Ma świadomość zagrożeń związanych z występowaniem w
uprawach agrofagów, jako efekt zachwiania bioróżnorodności.
Rozumie potrzebę dokształcania się i podnoszenia kompetencji w
zakresie wykorzystania organizmów żywych do oceny jakości
środowiska, oraz obserwacji niekorzystnych zmian w nim
zachodzących R2A_K01, R2R_K03, R2R_K05.
Zoologia, Entomologia,
Znajomość ważnych gospodarczo gatunków wskaźnikowych.
Rola grzybów i stawonogów w ekosystemach naturalnych i
antropogenicznych. Gleba powietrze i woda, jako środowisko
życia stawonogów i grzybów. Testy biotyczne i wskaźniki
stosowane do oceny zależności zachodzących w zbiorowiskach
grzybów i stawonogów.
Możliwości wykorzystania grzybów i stawonogów, jako
indykatorów stanu środowiska
Metody oceny
1. Invertebrate Biodiversity as Bioindicators of Sustainable
Landscapes. Practical Use of Invertebrates to Assess
Sustainable Land Use. Ed. Paoletti M.G. (1999), Elsevier
Science B. V.
2. Kaiser J. 2001. Bioindicators and Biomarkers of
Environmental Pollution and Risk Assessment. Science
Publishers.
3. Makomaska - Juchiewicz M. (red.) 2010. Monitoring
gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część I. GIOŚ,
Warszawa.
4. Nałęcz-Jawecki G. 2000: Bioindykacja. Biologiczne metody
badania toksyczności środowiska. Wyd. Akademii
Medycznej, Warszawa.
5. Richling A., Splon J. 1996. Ekologia krajobrazu. PWN
Warszawa, ss.311
6. Sarosiek J. 1997. Bioindykacja skażeń chemicznych i
radioaktywnych środowiska z wykorzystaniem roślin. Wyd.
UW Wrocław; Śnieżka T. 1997. 2. Zintegrowany monitoring
środowiska przyrodniczego Wyd. UW Wrocław.
7. Zimny H.: Ekologiczna ocena stanu środowiska.
Bioindykacji i biomonitoring. Wyd. Grzegorczyk, Warszawa
2006.
8. 12. Źródła w postaci oryginalnych artykułów naukowych.
Wiedza: Kolokwia na ćwiczeniach, egzamin pisemny.
Umiejętności: Ocena z kolokwium, ocena z praktycznej
umiejętności rozpoznawania gatunków wskaźnikowych grzybów
i stawonogów zasiedlających gleby i wódy słodkowodne.
Kompetencje społeczne: Rzeczowość argumentacji studenta
podczas dyskusji w 5 stopniowej skali.
Uwagi
Tematyka wykładów (7,5 x 1h+ entomologia oraz 7,5 x1h fitopatologia ):
1. Bezkręgowce, jako bioindykatory stanu środowiska. Podstawowe właściwości bioindykatorów i biomonitorów - ich klasyfikacja i
znaczenie. Definicje.
2. Monitoring biologiczny. Rodzaje metod opartych na gatunkach wskaźnikowych. Funkcje metod bioindykacyjnych (GEMS,
EMEP). Indeksy biotyczne.
3. Czy bezkręgowce mogą być wartościowymi gatunkami wskaźnikowymi skażenia powietrza?
4. Bioindykacja stanu wód. Stawonogi małych zbiorników i cieków słodkowodnych.
5. Reakcja gatunków wskaźnikowych na mechaniczne zmiany struktury gleby. Bezkręgowce – wskaźniki środowiska glebowego.
6. Możliwości wykorzystania bezkręgowców, jako wskaźników zanieczyszczeń chemicznych środowiska (nawozy, herbicydy,
insektycydy, zanieczyszczenia przemysłowe).
7. Wstęp do mikologii środowiskowej. Przegląd głównych jednostek taksonomicznych.
8. Rola grzybów w ekosystemach naturalnych i antropogenicznych
9. Grzyby i ich ewolucja. Wpływ grzybów na mechanizmy postępu genetycznego, w szczególności na tworzenie odmian roślin
uprawnych
10. Testy biotyczne i wskaźniki stosowane do oceny zależności zachodzących w zbiorowiskach grzybów
11. Możliwości wykorzystania grzybów, jako indykatorów stanu środowiska.
12. Techniki i metody badawcze stosowane w analizie obecności grzybów w środowisku
13. Aeromikologia. Rola powietrza w propagacji grzybów
14. Grzyby, jako organizmy bioindykacyjne małych zbiorników i cieków słodkowodnych. Reakcja zbiorowisk grzybów na zmiany
struktury gleby. Grzyby – wskaźniki środowiska glebowego.
15. Prognozowanie efektów zanieczyszczenia ekosystemu na podstawie gatunku wskaźnikowego.(to powinien być jeden z ostatnich
tematów wykładowych)
Tematyka ćwiczeń (7,5h entomologia+ 7,5 h fitopatologia):
Przegląd systematyczny wybranych grup bezkręgowców będących indykatorami mechanicznych i strukturalnych zmian zachodzących
w środowisku glebowym.
Bezkręgowce – wskaźniki zanieczyszczeń chemicznych krajobrazu rolniczego (nawozy, herbicydy, insektycydy, zanieczyszczenia
przemysłowe)
Oznaczanie słodkowodnej makrofauny stawonogów dla potrzeb bioindykacji stanu środowiska. Bezkręgowce, jako bioindykatory
czystości wód. Systemy saprofobowe (Pantlea i Bucka wraz z modyfikacjami oraz BMWP-PL).
Gatunki wskaźnikowe zmian siedliskowych ekosystemów naturalnych i chronionych. Indeksy biologiczne siedlisk. (temat wspólny)
Morfologia grzybów
Podstawowe taksony grzybów spotykane w środowisku. Przegląd przedstawicieli poszczególnych gromad.
Zasady identyfikacji grzybów.
Pomiar obecności grzybów w powietrzu.
Pomiar obecności grzybów w wodzie.
Analiza mikologiczna gleby.
Testy biotyczne, jako wskaźnik przystosowania grzybów do środowiska.
Obce gatunki inwazyjne –powodujące zmiany w populacjach roślin i zwierząt.