Jarosław Gębka

Politechnika Warszawska WBMiP w Płocku
IS 21a
Numer
sprawozdania:
2
09.03.1999r.
Prowadzący:
Jarosław Gębka
Temat:
mgr A. Malesa
Ocena:
Obserwacje mikroskopowe wybranych klas grzybów,
gromady porostów, mszaków i pierwotniaków
Cel ćwiczenia
Dokonanie obserwacji mikroskopowych wybranych klas grzybów, gromady porostów,
mszaków i pierwotniaków oraz ich identyfikacja.
Zakres ćwiczenia
 Poznanie cech morfologicznych niektórych grzybów na podstawie obserwacji
mikroskopowych preparatów stałych i przyżyciowych.
Wstęp teoretyczny
GRZYBY, Fungi, cudzożywne organizmy plechowe nie posiadające chloroplastów
w komórkach; ok. 100 tys. gatunków; pasożytują na organizmach żywych lub żywią się ich
szczątkami (saprofity); znane są też symbionty z roślinami wyższymi (mikoryza1) i glonami
(tworzą porosty); niektóre powodują fermentację alkoholową, inne wytwarzają antybiotyki;
grzybnia jedno- lub wielokomórkowa; rozmnażają się płciowo lub bezpłciowo, zwykle przez
zarodniki; dzielą się na pragrzyby, glonowce, workowce i podstawczaki; wiele gatunków
jadalnych lub trujących; dawniej zaliczane do królestwa roślin, obecnie wydzielone jako
samodzielne królestwo.
Grzyby przyjmuje się, że pochodzą od glonów jednak w przeciwieństwie do nich są
pozbawione barwników asymilacyjnych, nie przeprowadzają więc procesu fotosyntezy.
Odżywiają się heterotroficznie podobnie jak większość bakterii i zwierzęta. Ciało wielu
grzybów otoczone jest ścianką zbudowaną z chityny lub z celulozy, co odróżnia je od
komórek zwierząt.
Podstawową częścią ciała grzybów jest plecha, którą stanowi protoplast, okryty błoną
euplazmatyczną (tzn. stanowiącą jego integralną część) i ścianą metaplazmatyczną
(tzn. wydzieloną przez protoplast, lecz nie będącą jego elementem składowym). Wewnątrz
protplastu znajdują się liczne jądra. Znaczna większość grzybów wytwarza grzybnię
zbudowaną ze strzępek (nitkowatych organów wegetatywnych). Wśród plech strzępkowych
wyróżnić można plechy syfonalne, w których strzępki nie są podzielone przegrodami
poprzecznymi oraz plechy hyfalne zbudowane ze strzępek podzielonych na odcinki
przewężeniami lub poprzecznymi przegrodami.
Rozmnażanie bezpłciowe grzybów odbywa się za pomocą zarodników wytwarzanych
często w różnego rodzaju zarodniach. Zarodniki można zaliczyć do 5 grup: zoospory,
aplanospory, sporangiospory, konidia i chlamydospory.
mikoryza, współżycie grzybów z korzeniami roślin wyższych; oba organizmy czerpią korzyści (wymieniają
substancje odżywcze); rozwój wielu gatunków roślin (np. wrzosu, storczyka) zależy od obecności
odpowiedniego gatunku grzyba; mikoryzę odkrył (1880) Polak, F. Kamiński.
1
-2Rozmnażanie płciowe polega na połączeniu się ze sobą dwóch protoplastów i na
zespoleniu się ich jąder. Wyróżnia się dwa typy procesu płciowego: zachodzący pomiędzy
plechami lub ich częściami oraz jednojądrowymi gametami, które są zarodnikami
o zmienionych funkcjach.
Grzyby wytwarzają także przetrwalniki, które umożliwiają ich przeżycie w trudnych
warunkach środowiskowych.
Grzyby to drobnoustroje. Do hodowli służą specjalne szklane naczynia tzw. szalki
Petriego. Składają się z dwóch części: dolnej – mniejszej i górnej – większej. W tych szlakch
hoduje się mikroorganizmy wymagające podłoża stałego Sabourand. Grzyby drożdżopodobne
podobne do kolonii bakterii niewielkie o zabarwieniu różowym i kremowym. Grzyby
pleśniowe żyją na podłożach organicznych. Wydzielają bardzo toksyczne substancje mające
działanie karcelogenne. Podstawą każdego grzyba jest strzępka. Zespół strzępek tworzy
grzybnię. Grzyby pleśniowe hodowane są na podłożu Saburo, wytwarzają część strzępek
w podłożu. Zabarwienie koloni grzybów bardzo różne jak i kształt. Kolonie mogą być płaskie
lub wzniesione, mogą mieć taką samą wysokość na całej powierzchni lub może być
wzniesiony tylko w centrum kolonii. Inkubacja trwa około 6 dni w temp. 24 oC – jest to czas
tworzenia zarodników.
DROŻDŻE, Saccharomyces, saprofityczne grzyby jednokomórkowe z klasy workowców2;
żyją przeważnie na podłożach zawierających sacharydy; wywołują fermentację alkoholową;
rozmnażają się przez pączkowanie, tworzą kolonie; zawierają dużo witamin, zwłaszcza
z grupy B; na skalę techniczną otrzymywane przez hodowlę na melasie cukrowniczej; liczne
odmiany i rasy stosuje się w piwowarstwie, winiarstwie, gorzelnictwie i piekarnictwie.
POROSTY, Lichenes, kosmopolityczne organizmy zbudowane z komórek glonów (sinic,
zielenic) i grzybów (przeważnie workowców); plecha krzaczasta, skorupiasta lub liściasta;
rozmnażają się za pomocą zarodników lub cząstek plechy (bezpłciowo); ponad 20 tys.
gatunków; rozprzestrzeniają się gł. w miejscach nieurodzajnych (skały, drzewa), są bardzo
wytrzymałe na suszę i chłód (rośliny pionierskie); jadalne, lecznicze.
MSZAKI, Bryophyta, gromada rodniowców, drobne rośliny zarodnikowe; nie mają
korzeni lecz chwytniki; w cyklu rozwojowym przemiana pokoleń: gametofit samożywny
(zielony), sporofit - szczecinka z zarodnią; należą tu klasy: glewiki, mchy i wątrobowce.
PIERWOTNIAKI, Protozoa, w systematyce tradycyjnej podkrólestwo jednokomórkowych
organizmów zaliczanych do królestwa zwierząt; wg nowszych systemów zaliczane do
tzw. Protista; ok. 30 tys. gatunków; ciało stanowi grudka plazmy, u niektórych otoczona
pellikulą, z jednym jądrem lub wieloma jądrami i organellami komórkowymi (jak wodniczki,
mitochondria); np. korzenionóżki, orzęski, sporowce pełzakowate i sporowce właściwe,
wiciowce zwierzęce.
workowce, bot. Ascomycetes, klasa grzybów (ok. 30 tys. gatunków), rozmnażających się za pomocą
zarodników workowych (askospory) i zarodników konidialnych; grzybnia wielokomórkowa; pasożytnicze
(np. buławinka czerwona, mączniaki) lub saprofityczne (np. smardze, trufle); niektóre są wykorzystywane
w przemyśle fermentacyjnym, farmaceutycznym (np. drożdże, kropidlaki, pędzlaki).
2
-3-
Materiały
Próbki do badań:
1. Hodowle grzybów
2. Preparaty utrwalone
Szkło:
1.
2.
3.
4.
Pipety miarowe o pojemności 5 cm3
Pipetki
Szkiełka podstawkowe, nakrywkowe, zegarkowe
Szalki Petriego
Sprzęt:
1. Igły preparacyjne
2. Pincety
Aparatura
1. Mikroskop biologiczny zwykły
Wykonanie
Podczas obserwacji mikroskopowych wybranych przedstawicieli grzybów badane próbki
obserwowano w powiększeniach 12,55; 12,510.
Podczas przeprowadzania obserwacji mikroskopowych grzybów przy wykorzystaniu
preparatów utrwalonych określano tylko pączkowanie drożdży:
pączkowanie drożdży
Kolonie grzybów oglądano bezpośrednio z szalek Petriego. Inne preparaty przyżyciowe
wykonywano na laboratorium. Próbki pobierano z kolb za pomocą pipet i nanoszono na szkło
podstawkowe. Po przykryciu jej szkiełkiem przykrywkowym odsączano nadmiar wody.
Podczas przeprowadzania obserwacji mikroskopowych grzybów przy wykorzystaniu
preparatów przyżyciowych zaobserwowano następujące kolonie grzybów:
Penicillium sp.
Kolonia turkusowo-zielona z białą otoczką na zewnątrz, lekko podwyższona w centrum
-4-
Pythium sp.
Trichoderma sp.
Kolonia szara z jaśniejszą otoczką, kształt okrągły, podwyższenie w centrum promieniste
zagłębienia postrzępione na brzegu
Asspergillum sp.
Kolonia zielono-turkusowa, brzeg regularny, wzniesienie w środkowej części
Clodesporium sp.
Kolonia oliwkowo – czarna, brzeg równy w centrum podwyższona, kosmata
-5-
Dorylaimus sp.
Długość ciała ok. 7 mm, występuje w różnych typach wód
Colpola sp.
Długość ciała ok. 0,05 – 0,12 mm, występuje w różnych typach wód, często wśród
gnijących szczątków roślin
Mszaki
-6Porosty
Są to organizmy symbiotyczne
Pierwotniaki
Paramecium sp. (pantofelek)
Długość ciała od 0,18 - 0,30 mm. Występuje w różnych typach wód, najczęściej
zanieczyszczonych, licznie występujący w kałużach
Literatura
Zofia Kańska, Anna Grabińska-Łoniweska, Maria Łebkowska, Emilia Rzechowska,:
Ćwiczenia laboratoryjne z biologii sanitarnej, Wydawnictwa PW, Warszawa 1998.