Stawonogi i grzyby, jako bioindykatory stanu krajobrazu rolniczego

Kod przedmiotu
Rok akad./ semestr
(zimowy, letni)
IV rok - semestr zimowy
Nazwa przedmiotu
Stawonogi i grzyby, jako bioindykatory stanu krajobrazu rolniczego
Kierunek
Rolnictwo
Typ studiów
Studia niestacjonarne I stopnia
Rodzaj przedmiotu
Fakultatywne
Semestr studiów
7
Punkty ECTS
2
Formy kształcenia
(wykłady/ćwiczenia/inne)
– liczna godz.
Prowadzący
Język
Efekty kształcenia
Wykłady – 9 h
Ćwiczenia – 9 h
Dr hab. Zdzisław Klukowski prof. UPW; Dr hab. Krzysztof Matkowski
Polski
Wiedza:
Zna zagadnienia związane z pojęciem bioindykacji i biomonitoringu środowiska. Prawidłowo definiuje pojęcia,
charakteryzuje cechy właściwe bioindykatorom, opisuje najważniejsze grupy stawonogów i grzybów
stenotypowych mające znaczenie dla bioindykacji. Zna biowskaźniki opisujące kondycję ekosystemu, w
szczególności systemów mezofauny glebowej oraz małych zbiorników i cieków słodkowodnych. Zna
podstawowe testy z zastosowaniem biomarkerów. Potrafi opisać podstawowe testy ekotoksyczności oraz
wyjaśnić układy z elementem biosensorycznym R1R_W05, R1R_W08, R1R_W016
Umiejętności:
Umie prawidłowo pobrać próby grzybów i stawonogów, ocenić ich liczebność. Student potrafi wyszukać
gatunki wskaźnikowe w terenie. Prawidłowo rozpoznaje najważniejsze gatunki grzybów i owadów mogące
mieć znaczenie, jako bioindykatory lub biomonitory dla określonego środowiska. Planuje proste systemy
Wymagania wstępne
Treści kształcenia
Literatura
Metody oceny
monitoringu na podstawie gatunków bioindykacyjnych. Umie zinterpretować proste reakcje organizmów
wskaźnikowych na zmiany powodowane przez człowieka w obserwowanym środowisku.
Umie zastosować wiedzę z zakresu biomonitoringu do podejmowania właściwych zabiegów integrowanej
ochrony roślin. Potrafi zbierać materiały niezbędne do realizacji pracy magisterskiej R1U_U01, R1R_U04,
R1R_U07, R1R_U09.
Kompetencje społeczne:
Ma świadomość zagrożeń związanych z występowaniem w uprawach agrofagów, jako efekt zachwiania
bioróżnorodności. Rozumie potrzebę dokształcania się i podnoszenia kompetencji w zakresie wykorzystania
organizmów żywych do oceny jakości środowiska, oraz obserwacji niekorzystnych zmian w nim zachodzących
R1R_K01, R1R_K03, R1R_K05, R1R_K06.
Zoologia, Entomologia,
Znajomość ważnych gospodarczo gatunków wskaźnikowych. Rola grzybów i stawonogów w ekosystemach
naturalnych i antropogenicznych. Gleba powietrze i woda, jako środowisko życia stawonogów i grzybów.
Testy biotyczne i wskaźniki stosowane do oceny zależności zachodzących w zbiorowiskach grzybów i
stawonogów.
Możliwości wykorzystania grzybów i stawonogów, jako indykatorów stanu środowiska
1. Invertebrate Biodiversity as Bioindicators of Sustainable Landscapes. Practical Use of Invertebrates to
Assess Sustainable Land Use. Ed. Paoletti M.G. (1999), Elsevier Science B. V.
2. Kaiser J. 2001. Bioindicators and Biomarkers of Environmental Pollution and Risk Assessment. Science
Publishers.
3. Makomaska - Juchiewicz M. (red.) 2010. Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część I.
GIOŚ, Warszawa.
4. Nałęcz-Jawecki G. 2000: Bioindykacja. Biologiczne metody badania toksyczności środowiska. Wyd.
Akademii Medycznej, Warszawa.
5. Richling A., Splon J. 1996. Ekologia krajobrazu. PWN Warszawa, ss.311
6. Sarosiek J. 1997. Bioindykacja skażeń chemicznych i radioaktywnych środowiska z wykorzystaniem roślin.
Wyd. UW Wrocław; Śnieżka T. 1997. 2. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego Wyd. UW
Wrocław.
7. Zimny H.: Ekologiczna ocena stanu środowiska. Bioindykacji i biomonitoring. Wyd. Grzegorczyk,
Warszawa 2006.
Wiedza: Kolokwia na ćwiczeniach, egzamin pisemny.
Umiejętności: Ocena z kolokwium, ocena z praktycznej umiejętności rozpoznawania gatunków
wskaźnikowych grzybów i stawonogów zasiedlających gleby i wódy słodkowodne.
Kompetencje społeczne: Rzeczowość argumentacji studenta podczas dyskusji w 5 stopniowej skali.
Tematyka wykładów (4,5 x 1h+ entomologia oraz 4,5 x1h fitopatologia ):
1. Bezkręgowce, jako bioindykatory stanu środowiska. Podstawowe właściwości bioindykatorów i biomonitorów - ich klasyfikacja i znaczenie.
Monitoring biologiczny - rodzaje metod opartych na gatunkach wskaźnikowych.
2. Funkcje metod bioindykacyjnych (GEMS, EMEP). Indeksy biotyczne. Czy bezkręgowce mogą być wartościowymi gatunkami wskaźnikowymi
skażenia powietrza?
3. Bioindykacja stanu wód. Stawonogi małych zbiorników i cieków słodkowodnych.
4. Reakcja gatunków wskaźnikowych na mechaniczne zmiany struktury gleby. Bezkręgowce – wskaźniki środowiska glebowego. Możliwości
wykorzystania bezkręgowców, jako wskaźników zanieczyszczeń chemicznych środowiska (nawozy, insektycydy).
5. Wstęp do mikologii środowiskowej. Grzyby w ekosystemach naturalnych i antropogenicznych.
6. Wpływ grzybów na postęp genetyczny. Wskaźniki stosowane do oceny zbiorowisk grzybów.
7. Grzyby, jako indykatory stanu środowiska. Techniki i metody badawcze w propagacji grzybów .
8. Grzyby w glebie, wodzie i powietrzu.
9. Prognozowanie efektów zanieczyszczenia ekosystemu na podstawie gatunku wskaźnikowego. Zaliczenie przedmiotu.
Tematyka ćwiczeń (4,5h entomologia+ 4,5 h fitopatologia):
1. Przegląd systematyczny wybranych grup bezkręgowców będących indykatorami mechanicznych i strukturalnych zmian zachodzących w
środowisku glebowym.
2. Bezkręgowce – wskaźniki zanieczyszczeń chemicznych krajobrazu rolniczego (nawozy, herbicydy, insektycydy, zanieczyszczenia
przemysłowe)
3. Oznaczanie słodkowodnej makrofauny stawonogów dla potrzeb bioindykacji stanu środowiska. Bezkręgowce, jako bioindykatory czystości
wód. Systemy saprofobowe (Pantlea i Bucka wraz z modyfikacjami oraz BMWP-PL).
4. Gatunki wskaźnikowe zmian siedliskowych ekosystemów naturalnych i chronionych. Indeksy biologiczne siedlisk. (temat wspólny)
5. Morfologia grzybów. Podstawowe taksony grzybów spotykane w środowisku. Przegląd przedstawicieli poszczególnych gromad.
6. Zasady identyfikacji grzybów.
7. Pomiar obecności grzybów w powietrzu i wodzie. Analiza mikologiczna gleby.
8. Testy biotyczne, jako wskaźnik przystosowania grzybów do środowiska.
9. Obce gatunki inwazyjne –powodujące zmiany w populacjach roślin i zwierząt.