Nauczyciel prowadzący: Małgorzata Marzec (biologia MM) – sala 28

Nauczyciel prowadzący: Małgorzata Marzec (biologia MM) – sala 28
FAKULTETY I TURA
BIOLOGIA
Wykaz treści, które musisz znać na zakończenie Gimnazjum. Wszystkie były omawiane na
lekcjach.
II. Budowa i funkcjonowanie komórki:
1) podstawowe elementy budowy komórki (błona komórkowa, cytoplazma, jądro, chloroplast, mitochondrium,
wakuola, ściana komórkowa);
2) podstawowe funkcje poszczególnych elementów komórki;
3) porównanie budowy komórki bakterii, roślin i zwierząt, cechy umożliwiające ich rozróżnienie.
III. Systematyka – zasady klasyfikacji, sposoby identyfikacji i przegląd różnorodności
organizmów.
1) sposoby katalogowania organizmów, jednostki taksonomiczne, podwójne nazewnictwo;
2) oznaczanie organizmów przy pomocy prostego klucza do oznaczania;
3) cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów zbudowanych z komórek;
4) znaczenie czynności życiowych organizmu (jednokomórkowego i wielokomórkowego): odżywiania,
oddychania, wydalania, ruchu, reakcji na bodźce, rozmnażania, wzrostu i rozwoju;
5) podstawowe czynności życiowe organizmu jednokomórkowego na przykładzie wybranego protista
samożywnego (np. eugleny) i cudzożywnego (np. pantofelka);
6) występowanie bakterii i protistów oraz ich znaczenie w przyrodzie i dla człowieka;
7) cechy grzybów, występowanie grzybów (w tym grzybów porostowych);
8) cechy glonów i roślin lądowych (mchów, widłaków, skrzypów, paproci, nagozalążkowych
i okrytozalążkowych),
9) cechy parzydełkowców, płazińców, nicieni, pierścienic, stawonogów (skorupiaków, owadów i pajęczaków),
mięczaków, ryb, płazów, gadów, ptaków, ssaków;
10) porównanie grup kręgowców pod kątem pokrycia ciała, narządów wymiany gazowej, ciepłoty ciała,
rozmnażania i rozwoju;
11) znaczenie poznanych grzybów, roślin i zwierząt w środowisku i dla człowieka.
Poniżej zebrałam najważniejsze wiadomości z klasy pierwszej. Przeczytaj je uważnie. Jeśli
wszystko jest Ci znane, to świetnie – GRATULACJE, dużo pamiętasz. Jeśli w trakcie czytania
stwierdzisz, że czegoś nie pamiętasz, nie rozumiesz – SPRAWDŹ, ZAJRZYJ DO ZESZYTU,
PODRĘCZNIKA, INTERNETU. Wykonaj też polecenia, które pojawiają się w tekście. Jeśli
dobrze się przygotujesz, to zaprocentuje to pozytywnymi ocenami i dobrym wynikiem egzaminu.
1. WIRUSY – formy bezkomórkowe. Wypisz przynajmniej 3 cechy wirusów
2. CECHY BUDOWY KOMÓRKI:
- bakteryjnej
- grzybów
- roślinnej
- zwierzęcej
 brak jądra komórkowego
 obecność nukleoidu – nici DNA, która pełni funkcję jądra
 białkowo-cukrowa ściana komórkowa
 obecność jądra kom.
 chitynowa ściana komórkowa,
 brak chloroplastów,
 celulozowa ściana komórkowa,
 obecność chloroplastów
 duże wakuole
UZUPEŁNIJ
A. Porównaj ze sobą różne komórki – znajdź cechy wspólne i różniące
Rozpoznaj przedstawione na schematach komórki. Nazwij zaznaczone organella
komórkowe i określ ich rolę. Rolę głównych organelli komórkowych wpisz do zeszytu
(błona komórkowa, ściana komórkowa, jądro, mitochondrium, chloroplast, siateczka
śródplazmatyczna, wodniczka).
3. CZYNNOŚCI ŻYCIOWE ORGANIZMÓW
a) Oddychanie – proces wyzwalania energii niezbędnej do życia. Polega na rozkładzie
glukozy do dwutlenku węgla i wody z wyzwoleniem energii. Zachodzi w
mitochondriach. Ważnym etapem oddychania jest wymiana gazowa – dostarczenie do
organizmu tlenu i usunięcie dwutlenku węgla.
Organizmy mogą oddychać tlenowo (zdecydowana większość) lub beztlenowo (np.
niektóre bakterie, tasiemiec.
Narządami wymiany gazowej zwierząt są: cała powierzchnia ciała, skrzela, tchawki,
płuca. Przypomnij sobie u jakich zwierząt występują te narządy.
A jak odbywa się wymiana gazowa u roślin.
a) Odżywianie - dostarczanie organizmowi składników budulcowych, energetycznych
i regulujących niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania
Ze względu na sposób odżywiania organizmy dzieli się na:
Samożywne – w procesie fotosyntezy z
dwutlenku węgla i wody, przy udziale
światła wytwarzają związki organiczne
Samożywne są ROŚLINY, niektóre
bakterie i protisty roślinopodobne
Cudzożywne – pobierają gotowe związki
organiczne w postaci roślin (roślinożercy),
zwierząt (mięsożercy), martwej materii
organicznej (saprobionty) lub żyją
kosztem żywego organizmu (pasożyty)
Cudzożywne są bakterie, niektóre protisty
(pierwotniaki), grzyby i zwierzęta.
Przypomnij, co oznaczają pojęcia saprobiont, pasożyt, symbiont. Podaj przykłady –
zadanie do zeszytu.
b) Wydalanie – usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii.
U człowieka narządami wydalniczymi są nerki, płuca i skóra
c) Wrażliwość na bodźce - zdolność odbierania informacji ze środowiska i sprawna
reakcja na bodźce.
d) Ruch – zdolność przemieszczania się całego organizmu lub jego części
e) Wzrost i rozwój
f) Rozmnazanie – zwiększanie liczy osobników populacji.
Organizmy rozmnażają się
Bezpłciowo – organizm potomny
powstaje przez podział lub z części
osobnika macierzystego:
- podział komórki – pantofelek
- pączkowanie – drożdże
- fragmentacja plechy – porosty
- rozmnażanie wegetatywne – np. z części
łodygi
Płciowo – nowy organizm powstaje w
wyniku zapłodnienia
Rozmnażanie płciowe jest procesem,
który trwa dłużej, ale zapewnia
zmienność organizmów i lepsze
przystosowanie do środowiska
g) Metabolizm – ogół procesów chemicznych zachodzących z żywych komórkach, np.
oddychanie wewnątrzkomórkowe i fotosynteza. Przypomnij sobie te procesy
Poniżej lista cech charakteryzujących dwa ważne procesy w życiu rośliny: fotosyntezę
i oddychanie. Które cechują fotosyntezę, a które oddychanie? – wypisz w zeszycie
w dwóch kolumnach cechy charakteryzujące fotosyntezę i oddychanie
A. przebiega wg schematu:
chlorofil , światło
dwutlenek węgla + woda
B. przebiega wg równania:
glukoza + tlen
glukoza + tlen
dwutlenek węgla + woda + energia
C. energia jest pochłaniana;
D. energia jest wyzwalana i gromadzona jest w ATP;
E. zachodzi we wszystkich żywych komórkach;
F. zachodzi na terenie cytoplazmy i w mitochondriach;
G. zachodzi tylko w zielonych częściach rośliny;
H. proces ten zachodzi bez przerwy, zarówno w dzień, jak i w nocy;
I. produktami tego procesu jest glukoza i tlen;
J. proces zachodzi wyłącznie w dzień;
K. produktami tej reakcji jest dwutlenek węgla, woda i energia;
L. zachodzi w chloroplastach;
4. CHARAKTERYSTYKA KRÓLESTW
Systematyka dzieli świat organizmów na 5 królestw: PROKARIOTA (bezjądrowe),
PROTISTY, GZRYBY, ROŚLINY I ZWIERZĘTA.
Nadkrólestwo
Prokariota
(bezjądrowe)
Królestwo
Bakterie
Charakterystyczne cechy
 żyją we wszystkich środowiskach
 organizmy jednokomórkowe
 brak wyodrębnionego jądra
komórkowego i innych obłonionych
struktur
 obecność nukleoidu
 cudzożywne (pasożyty, saprofity lub
symbionty), niektóre samożywne
 rozmnażanie przez podział komórki
 wytwarzanie przetrwalników
Przedstawiciele
Dwoinka zapalenia płuc
Laseczka tężca
Bakterie gnilne
Protista
Grzyby
Rosliny
Eukariota
(jądrowe)
Zwierzęta
 organizmy wodne, wilgotnych
środowisk lub pasożyty
 komórki mają jądro komórkowe
 jednokomórkowe lub plechowate (nie
tworzą tkanek)
 samożywne lub cudzożywne
 wilgotne, bogate w substancje
organiczne, zacienione miejsca
 wyłącznie organizmy cudzożywne
 jednokomórkowe lub plechowate,
nigdy nie tworzą tkanek
 chitynowa ściana komórkowa
 komórki otoczone celulozową ścianą
komórkową
 obecność chloroplastów- zdolność
fotosyntezy – samożywność
 związane z podłożem-brak zdolności
przemieszczania się
 organizmy cudzożywne
 komórki otoczone tylko błoną kom.
 zdolność ruchu
Pierwotniaki – pantofelek,
ameba, świdrowiec
Protisty roślinopodobne –
morszczyn, okrzemki
Euglena zielona ma cechy
roślin i zwierząt – jakie?
Drożdże
Pleśniak
Pieczarka
Poznane grupy:
Mszaki – płonnik
Paprotniki – długosz
Nagonasienne – sosna
Okrytonasienne - jabłoń
Poznane typy:
Gąbki – nadecznik
Parzydełkowce – stułbia
Płazińce – tasiemiec
Obleńce – glista
Pierścienice – dżdżownica
Stawonogi – rak
(skorupiak), mucha
(owad), tygrzyk (pająk)
Mięczaki – winniczek
KRĘGOWCE:
Ryby – karp
Płazy - salamandra
Gady – jaszczurka
Ptaki – wróbel
Ssaki - kot
5. Przypomnij sobie charakterystyczne cechy poznanych grup roślin i zwierząt.
A. PLECHOWCE – to rośliny, których ciało jest plechą, nie wykształcają organów – korzeni,
łodyg i liści. Plechowcami są glony i porosty.
B. ORGANOWCE – rośliny wykształcające tkanki i organy:
- mszaki – chwytniki, łodyżka, listki
- paprotniki – korzenie, łodygi i liście
- nagonasienne - korzenie, łodygi i liście, kwiaty
- okrytonasienne – korzenie, łodygi i liście, kwiaty i owoce.
C. BEZKRĘGOWCE – cechy omawianych typów bezkręgowców.
D. KRĘGOWCE – środowisko życia, pokrycie ciała, ciepłota ciała, rozmnażanie (pojęcia:
stałocieplność,
zmiennocieplność,
bezowodniowce,
owodniowce,
jajorodność,
żyworodność)
RYBY
PŁAZY
GADY
PTAKI
SSAKI
ZMIENNOCIEPLNOŚĆ – brak zdolności
STAŁOCIEPLNOŚĆ – zdolność
utrzymywania stałej temperatury ciała, temperatura
utrzymywania stałej temperatury
ciała zmienia się wraz z temperaturą otoczenia.
ciała niezależnie od temperatury
Ogranicza występowanie i/lub aktywność zwierząt
otoczenia. Umożliwia aktywność
do ciepłych stref klimatycznych lub ciepłych pór
zwierząt we wszystkich strefach
roku
klimatycznych i porach roku
PŁAZY
GADY
PTAKI
SSAKI
BEZOWODNIOWCE – zarodki nie OWODNIOWCE – zarodki wytwarzają błony płodowe,
tworzą błon płodowych – rozwój które stwarzają środowisko wodne. Rozwój jaj
w wodzie
zachodzi na lądzie. Uniezależnienie rozrodu od
zbiorników wodnych
RYBY
PŁAZY
GADY
PTAKI
SSAKI
RYBY
JAJORODNOŚĆ
ŻYWORODNOŚĆ
6. Każdy organizm pełni w przyrodzie ważną i określoną rolę (pożyteczną lub
szkodliwą). Niektóre organizmy są producentami – wytwarzają materię organiczną i tlen,
inne regulują liczebność na niższych piętrach piramidy pokarmowej, inne pełnią funkcję
sanitarną, niektóre są miejscem życia dla innych, jeszcze inne pełnią rolę glebotwórczą itd.
Przypomnij sobie znaczenie różnych grup organizmów w przyrodzie. Pozytywne
i negatywne.
7. Wiele organizmów jest wykorzystywanych w gospodarce człowieka, np. jako
pożywienie- rośliny uprawne, zwierzęta hodowlane lub jako surowiec w wielu gałęziach
przemysłu (spożywczym, farmaceutycznym, włókienniczym itp.). Są też organizmy, które
powodują straty w gospodarce (szkodniki, pasożyty, bakterie chorobotwórcze)
8. Niektóre sukcesy ewolucyjne i ich znaczenie:
- organowce - wykształcenie tkanek i organów – przystosowanie roślin do życia na lądzie;
- stawonogi – chitynowy pancerzyk i członowane odnóża - zabezpieczenie przed utratą
wody i sprawne poruszanie;
- płazy – wykształcenie płuc i kończyn – przystosowanie do oddychania tlenem
atmosferycznym i poruszania po lądzie;
- gady – wykształcanie przez zarodki błon płodowych (owodniowce) – uniezależnienie
procesu rozrodu od środowiska wodnego;
- ptaki, ssaki – stałocieplność – aktywność życiowa we wszystkich strefach klimatycznych
i porach roku.