DNA

Pojęcia biologiczne:
GENETYKA - nauka o dziedziczności i zmienności.
ZMIENNOŚĆ – zróżnicowanie cech osobników w
obrębie jednego gatunku; może być uwarunkowana
czynnikami genetycznymi i środowiskowymi.
DZIEDZICZNOŚĆ– przekazywanie cech potomstwu.
GEN – podstawowa jednostka dziedziczności.
ALLEL – forma genu; może być dominujący ( oznacza się
go wielką literą) lub recesywny ( oznaczany małą literą).
GENOTYP – wszystkie geny organizmu.
FENOTYP – zespół cech zewnętrznych organizmu, czyli
jego wygląd zewnętrzny.
DNA – kwas deoksyrybonukleinowy, struktura podwójnej
helisy, pod względem chemicznym buduje geny.
NUKLEOTYD – podstawowy element budujący DNA i RNA;
składa się z reszty kwasu fosforowego, cukru –
deoksyrybozy (DNA) lub rybozy (RNA), i jednej z zasad
azotowych – adeniny, guaniny, cytozyny, tyminy ( tylko w
DNA) lub uracylu ( tylko w RNA).
REPLIKACJA – powielanie materiału
genetycznego przed każdym podziałem
komórkowym zgodnie z regułą
komplementarności zasad.
RNA – kwas rybonukleinowy biorący udział
w syntezie białek.
MUTACJE – nagłe i trwałe zmiany
w materiale genetycznym. Mogą być
spontaniczne lub indukowane, dziedziczne
lub nie. Czynniki wywołujące mutacje
określa się jako mutageny.
EKOLOGIA – nauka badająca wzajemne zależności
między organizmami oraz pomiędzy organizmami
a ich środowiskiem.
OCHRONA PRZYRODY – działania zapobiegające
niszczeniu elementów przyrody ożywionej
i nieożywionej.
OCHRONA ŚRODOWISKA – działania ograniczające
niekorzystny wpływ cywilizacji na wodę, powietrze
i gleby.
OSOBNIK – pojedynczy organizm, przedstawiciel
gatunku, wyodrębniony z otoczenia.
POPULACJA – zespół organizmów jednego gatunku,
żyjących równocześnie w określonym środowisku
i wzajemnie na siebie wpływających.
BIOCENOZA – zespół populacji roślinnych i zwierzęcych
powiązanych wzajemnymi zależnościami i żyjących
w określonym środowisku.
BIOTOP – nieożywione środowisko życia.
EKOSYSTEM – biocenoza + biotop.
BIOSFERA (sfera życia) – przestrzeń, w której żyją
organizmy ( dolna część atmosfery, powierzchniowe
warstwy litosfery i prawie cała hydrosfera).
TOLERANCJA EKOLOGICZNA – zdolność organizmów
do przystosowywania się do zmian danego czynnika
środowiska (np. temperatury).
NISZA EKOLOGICZNA – wszystkie wymagania
organizmu (gatunku) w stosunku do czynników
biotycznych i abiotycznych.
ZAGĘSZCZENIE – liczba osobników przypadająca na
jednostkę powierzchni.
MUTUALIZM – symbioza obligatoryjna przynosząca
korzyści obu gatunkom.
PROTOKOOPERACJA – symbioza nioobligatoryjna
przynosząca korzyści obu gatunkom, związek nie musi
być nieodzowny
i może występować okresowo.
KOMENSALIZM – związek między osobnikami dwóch
gatunków, który przynosi korzyści populacji jednego
gatunku, a nie wpływa na drugą.
PRODUCENCI – organizmy samożywne, które
wytwarzają związki organiczne z prostych zw.
nieorganicznych w procesie fotosyntezy lub
chemosyntezy.
KONSUMENT – wszystkie organizmy cudzożywne
odżywiające się innymi organizmami lub ich
odchodami.
DESTRUENCI – organizmy, które rozkładają szczątki
innych organizmów do prostych związków
nieorganicznych( bakterie i grzyby).
ŁAŃCUCH POKARMOWY – seria organizmów,
z których każdy jest zjadany przez kolejnego.
OBIEG MATERII – krążenie pierwiastków pomiędzy
biotopem i biocenozą
w ekosystemach.
PIRAMIDA EKOLOGICZNA – graficzny sposób
przedstawienia struktury ekosystemu.
PRZEPŁYW ENERGII- proces przekazywania energii
z niższego na wyższy poziom troficzny, któremu
zawsze towarzyszą straty energetyczne w postaci
ciepła.
EFEKT CIEPLARNIANY – wtórne ogrzewanie
powierzchni Ziemi i ochrona przed jej
wychłodzeniem, dzięki obecności w atmosferze
gazów pochłaniających odbite od naszej planety
promieniowanie kosmiczne.
GLOBALNE OCIEPLENIE – niekorzystne nasilenie
efektu cieplarnianego.
ENERGIA ALTERNATYWNA – energia przyjazna dla
środowiska; uzyskana z takich źródeł jak: woda, wiatr,
promieniowanie słoneczne, fale morskie i
oceaniczne, ciepło wnętrza Ziemi, biomasa.
EWOLUCJA – proces stopniowych, ciągłych zmian
prowadzących do powstawania nowych gatunków.
DOBÓR NATURALNY – proces, w wyniku którego
przeżywają i wydają na świat potomstwo osobniki
najlepiej przystosowane do życia w danych
warunkach środowiska; główny mechanizm ewolucji.
DOBÓR SZTUCZNY – selekcja prowadzona przez
człowieka w celach hodowlanych.