Wersja w formacie

Wirusy i wstęp do systematyki
Pojęcia:
1. Taksonomia – Nauka o zasadach i metodach klasyfikowania w szczególności o tworzeniu i
opisywaniu jednostek systematycznych – taksonów.
2. Takson – Dowolna jednostka systematyczna występująca w danym systemie
klasyfikacyjnym, na tyle odrębna, że może zostać zaliczona do konkretnej kategorii
systematycznej.
3. Systematyka organizmów żywych – nauka zajmująca się badaniem różnorodności
organizmów, klasyfikowaniem ich, katalogowaniem oraz opisywaniem. Systematyka
umieszcza każdy organizm (grupę organizmów) zakwalifikowany jako takson w
hierarchicznej strukturze kategorii.
Karol Linneusz – twórca systemu klasyfikacji organizmów oraz dwuimiennego nazewnictwa
biologicznego czyli tzw. nomenklatury binominalnej
Nomenklatura binominalna – wszystkie gatunki mają swoją międzynarodową nazwę (tzw.
Łacińską) rodzajową oraz gatunkową. Nazwa rodzajowa pisana jest wielką literą, a gatunkowa
małą. Np.: Homo sapiens.
Materia:

ożywiona : zdolność do rozmnażania, metabolizm, budowa komórkowa organizmów,
wzrost i rozwój, reakcja na bodźce, zdolność do ewolucji i adaptacji, zdolność do
poruszania, niestabilność termodynamiczna

nieożywiona: zaprzeczenia powyższych
Systemy:

naturalny – klasyfikacja organizmów oparta na znajomości związków pokrewieństwa

sztuczny – klasyfikacja organizmów oparta na wybranych, dobrze rozróżnialnych cechach
morfologicznych, nie oddająca ich związków pokrewieństwa
Klasyfikacja istot żywych:

prokarionty (bakterie i archebakterie)

eukarionty (protisty, rośliny, grzyby i zwierzęta)
Budowa wirusa
Wirusy z biologicznego punktu widzenia nie są organizmami, gdyż nie mają budowy komórkowej.
Są tworami organicznymi składającymi się jedynie z dwóch związków organicznych: kwasu
nukleinowego i białka (czasem także cząsteczki tłuszczów). Wielkość wirusów waha się od
kilkudziesięciu do kilkuset nanometrów.
Jedną, kompletną jednostkę wirusa nazywamy wirionem. Składa się ona z materiału genetycznego i
otoczki białkowej [kapsydu]. Materiał genetyczny jest zawsze jednorodny, stanowi go albo kwas
DNA albo RNA (nigdy oba naraz). Kapsyd może przybierać różne formy, przez co nadaje kształt
wirionowi
Wyróżnia się cztery zasadnicze formy wirusów [formo kapsydów] :
a) bryłowe [będące najczęściej dwunastościanami lub dwudziestościanami]
b) spiralne [mające zwykle postać dłuższej lub krótszej pałeczki lub nieregularnych splotów]
c) o złożonej budowie
d) bakteriofagi [wirusy bakteryjne, złożone z wielościennej główki i ogonka]
Infekcja wirusowa
Etapy:
1. Adsorpcja - pierwszy etap infekcji; proces polegający na przyczepieniu się faga do
powierzchni bakterii, będący wstępem do zakażenia komórki. Dzięki białku kurczliwemu
znajdującemu się u nasady ogonka wiriona, wirus jest wstanie robiąc w ścianie komórkowej
mały kanalik przebić się do wnętrza komórki.
2. Penetracja - jest procesem wnikania/wstrzykiwania DNA wirusa do cytoplazmy komórki
pozostawiając kapsyd na zewnątrz.
3. Replikacja - proces następujący po przejęciu przez DNA wirusa kontroli nad
metabolizmem komórki. Polega on na wykonywaniu przez komórkę genetycznych
instrukcji wirusa, które dotyczą produkcji białek kapsydowych oraz powielania wirusowego
DNA.
4. Składanie wirionów - to proces samorzutnego kompletowania się nowych wirionów,
identycznych pod względem budowy i informacji genetycznej z wirionem, który zaatakował
komórkę.
5. Uwalnianie wirionów - proces w którym bakteria ulega rozerwaniu i uwalniając wirusy na
zewnątrz, które mogą infekować następne komórki.
Choroby wirusowe:
1. Wścieklizna
6. Grypa
2. Pryszczyca
7. Ospa
3. Nosówka
8. Różyczka
4. AIDS
9. Żółta febra
5. Zapalenie opon mózgowych
10. Odra wietrzna
Podział wirusów:
1. Bakteriofag – wirus atakujący bakterie. Przeważnie dany bakteriofag zdolny jest do infekcji
tylko jednego gatunku (a czasem tylko szczepu) bakterii. Mogą przybierać kształty złożone,
pałeczkowate lub wielościenne.
Zakażenie następuje w ten sposób, że kwas nukleinowy jest przez ogonek wstrzykiwany do
komórki bakterii natomiast część białkowa wirusa (kapsyd) pozostaje na zewnątrz. Bakteriofagi
zjadliwe namnażają się i zabijają bakterię, łagodne zaś wbudowują się w chromosom komórki
bakteryjnej i mogą istnieć przez wiele pokoleń bakterii.
Bakteriofagi można podzielić ze względu na zawierający się w nich materiał genetyczny:
•
dwuniciowy DNA, budowa mieszana [największa grupa]
•
jednoniciowy DNA, wielościenne lub helikalne
•
RNA, wielościenne
2. Wirusy roślinne – materiałem genetycznym wirusów atakujących rośliny jest prawie zawsze
RNA. W przeciwieństwie do bakteriofagów [fagów] nie potrafią same przedostać się przez ścianę
komórek roślinnych. Zainfekować daną komórkę mogą jedynie wtedy, gdy jej ściana zostanie
mechanicznie uszkodzona. Przybierają zwykle kształt pałeczkowaty
3. Wirusy zwierzęce – to wirusy o bardzo zróżnicowanej wielkości i kształcie [zazwyczaj są
wielościenne]. Ich materiałem genetycznym mogą być zarówno RNA, jak i DNA. Wirusy
zwierzęce bywają wyspecjalizowane, czasami nie tylko do określonego gatunku zwierzęcia,
ale nawet do konkretnego organu. Do komórki zwierzęcej wiriony wnikają w całości
Zakażenie może przenosić się bezpośrednio z organizmu na organizm, drogą powietrzną lub za
pomocą wektorów, do których zaliczamy np.: owady kropijne, pajęczaki, muchy.