Taksonomia- nauka o regułach klasyfikacji istot zywych w

Taksonomia- nauka o regułach klasyfikacji istot zywych w jednostki różnej rangi.
Karol Linneusz stworzył metode klasyfikacji, dwuczłonowe nazewnictwo(nazwa rodzajowa i gatunkowa),
stworzył hierarchiczny układ taksonów. System botaniczny: gromada,kalsa,rzą,rodzina,rodzaj,gatunek. System
zoologiczny:typ,gromada,rząd,rodzina,rodzaj,gatunek. Miejsce człowieka w porządku systematycznym:
królestwo- zwierzęta, podkrólestwo-tkankowce,typ-strunowce,podtyp-kręgowce,gromada-ssaki,podgromadassaki właściwe,szczep-łożyskowce,rząd-naczelne,podrze-antropoidy,infrarząd-człekokształtne,rodzinaczłowiekowate,rodzaj-człowiek,gatunek-człowiek rozumny.
Gatunek-ogół osobników,które mogą się potencjalnie ze sobą krzyżować i dawać płodne potomstwo,wspólna
pula genowa. System naturalny- odzwierciedlający rzeczywiste relacje ewolucyjnych pokrewieństw między
gatunkami. System sztuczny wykorzystujący proste podziały wg kilku wybranych kryteria. Wyróżniamy
podział na zwierzęta i rośliny a takżę na prokarionty( bakterie i archebakterie) i eukarionty( organizmy
jądrowe,zbudowane z komórk mających jądro komórkowe) Eukarionty dzielimy na: protesty(organizmy
jądrowe o prostej budowie ciała,samożywne lub cudzożywne), rośliny(jądrowe,wielokomórkowe,są
samożywne-fotosyntezują)zwierzęta(organizmy jądrowe wielokomórkowe,większość ma tkanki i
narządy,cudzożywne) grzyby(organizmy jądrowe o prostej budowie,nigdy nie tworzą tkanek,cudzożywne.
Organizmy prokariotyczne(bezjądrowe)-bakterie
Mają postać grudki cytoplazmy,otoczone błoną i ścianą komórkową, każda posiada nukleoid(zawiera DNA),
cytoplazma, mają mezosomy(biorą udział w podziale komórki) lub tylakoidy(zawierają barwniki) bakterie
kuliste: ziarniaki ,dwoinki paciorkowce, gronkowce, pakietowece. Wydłużone: pałeczki,laseczki,maczugowce.
Spiralnie skręcone: krętek, przecinkowiec,śrobowiec. Formy rozgałęzione promieniowiec,prętek.
Bakterie to potrafia przeprowadzać fotosynteze,żywią się martwymi szczątkami(saprofity) lub atakują żywe
organizmy(pasożyty-bakterie chorobotwórcze). Wyróżniamy bakterie purpurowe,sinnice,bakterie
chemosyntetyzujące. Bakterie oddychają beztlenowo(fermentacja) i tlenowo a niektóre z nich są zdolne do
wiązania azotu atmosferycznego). Podstawowym sposobem rozmnażania jest podział komórki przez amitoze(
podział bezpośredni) polegający na replikacji nici DNA i podziału cytoplazmy na połowe. Najliczniejszą grupą
bakteri są eubakterie(ziarniaki,dwoinkim,pałeczki,laseczki,krętki,przecinkowce,śrubowce) bakterie
chorobotwórcze to: pałaczka dżumy,przecinkowiec cholery,prętek gruźlicy,krętek blady,dwoinka
rzeżączki,laseczka tężca). Odrębną grupę eubakteri stanowią sinnice-są samożywne,przeprowadzają fotosynteze
z udziałęm chlorofilu,żyją w wodach słodkich i słonych.
Organizmy eukariontyczne(jądrowe)
Mają wykształtowane jądro,system wewnętrznych błon,cytoszkielet,mitochondria,plastycy. Część ma także
ściane komórkową.
Królestwo protesty
Jedno-lub wielokomórkowe,lecz nie tworzą typowych tkanek. Przykładem jednokomórkowca jest komórczak- 1
bardzo duza komorka z wieloma jądrami. Protesty żyją głownie w wodach a także w środowiskach
wilgotnych,formy pasożytnicze zyją w tkankach i płynach ustrojowych roślin i zwierząt. Protesty mogą być
nieruchliwe jednak niekiedy SA aktywne ruchowa jak wiciowce czy pełzaki. Wyróżniamy też protesty
wielokomórkowe, ich ciałą nazywamy plechą. Do królestwa protestów należa organizmy
samożywne,cudzożywne lub miksotroficzne czyli potrafia się odżywiać dwoma sposobami( gdy jest światło
samożywnie,brak to cudzożywnie) autotrofy przeprowadzają fotosynteze za pomocą chloroplastów, protisty
heterotroficzne pobierają gotowe substancje organiczne z zewnątrz . protisty rozmnażają się płciowo i
bezpłciowo. Jednokomórkowce mogą się dzilić i pączkować, niekiedy mogą rozmnażać się płciowo przez
mejoze postgamiczną. Diploidalne protisty wielokomórkowe mogą się rozmnażac bezpłciowo przez podział
plechy lub też wytwarzać w procesie mejozy haploidalne zarodniki(spory). Bezpłciowe pokolenia protistów to
sporofit. Z zarodników wyrasta wielokomórkowe pololenie płciowe, które do rozrodu płciowego wytwarza
gamety i takie pokolenie nazywa się gametofitem. Następowanie po sobie pokolenia płcioweo i bezpłciowego
nazywa się przemianą pokoleń.
Przegląd protistów
Krasnorosty-org.morskie o plechach jedno i wielokomórkowych,samożywne,chlorofil i inne barwniki,nie mają
stadiów rozwojowych opatrzonych wiciami przykład to widlik, wytwarza się z nich substancje żęlujące.
Zielenice-od ruchliwych jednokomórkowców przez formy kolonijne do złożonych i osiadłych.zdarzaja się też
komórczaki. Występują w wodach słodkich,slonych,korach drzew, na powierzchni gleby np. pierwotek. Watka
Brunatnica -wody słone, największe samożywne protisty,plecha wielokomórkowa,przypominają rośliny. Często
tworzą pseudotkanki. Przykład to morszczyn i listownice.
Eugleniny-wyłącznie protisty jednokomórkowe,ruchliwe,poruszające się za pomocą 2 wici. Większość to
miksotrofy które mogą pozbywaćsie swoich plastyków i przechodzić na heterotroficzny sposób odżywiania.
Przykład to klejnotka.
Orzęski- jednokomórkowce,sprawne drapieżniki lub filtratory o dużych rozmiarach o skomplikowanej budowie.
Przykład to pantofelek i wirczyk.
Ameba-grupa obejmująca protisty io zmiennych kształtach, poruszająca się ruchem pełznącym. Przykład to
pełzak okrężnicy o pełzak czerwonki.
Królestwo rośliny
Mszaki- pokoleniem dominującym jest gametofit, ma postać łodyżki pokrytej drobnymi listkami zbudowanymi
z jednej warstwy komórek, mszaki nie mają korzeni a chwytniki, gametofit mszaków Mozę być jednopienny(
występują męski i żeńskie narządy rozrodcze-gametangia) i dwupienny(są plemnia albo rodnia), do
zapłodnienie zachodzi w obecności wody. Sporofit składa się z puszkowatej zarodni i nierozgałęznionej nitki
zwanej setą, sporofit jest niesamodzielny wyrasta na gametoficie i odżywia się jego kosztem. Mszaki
podzieloną na: mchy- rośliny niewielki rosnące w kępach, mają dużo zdolność do zatrzymywania wody czyli
retencja, mchy chronią glebe przed wysychaniem i erozją. Przykady to gajnik,widłoząb,torfowiec.
Paprotniki- gametofit paprotników-przedrośle- jest zredukowany, zazwyczaj samodzielny, zapłodnienie w
obecności wody. Łodygi nei wykazują przyrostu wtórnego. Rozróżniamy 2 linei rozwojowe paprotników:
widłakowe-postać widlasto rozgałęzionych łodyżek pokrytych drobnymi listkami. Ich zarodnie wystepują na
górnej powierzchni liści zarodnionośnych zwanych sporofilami które tworzą kłosy zarodniowe. Przykład to
widłak goździsty. Skrzypowe-przypominają miniatury choinki łodyga pdzielona na na odcinki tworzy węzły i
międzywięzla. W węzłach wyrastają niewielkie łukowate liście zrośnięte w pochewkę oraz boczne odgałęzienia
pędu. Liście sporofilów zebrane są w kłos zarodnionośny,mają postać płąskich tarczek pod którymi znajdują się
zarodnie. Przykład to skrzyp polny. Sporofit paprociowy składa się z podziemnej łodygi z której na kształt
pióropusza wyrastają pierzasto podzielone liscie. Zarodnie zebrane w tzw kupki w spodniej warstwie liścia
przykład narecznica,paprotka zwyczajna.
Nasienne- mają łodygi i korzenie, mają też specyficzny żeński organ zalążek(przekształcona zarodnia
produkująca makrospory. Zalążek ma 1 osłonkę u nagonasiennych i 2 u okrytonasiennych. Męski komórki
rozrodcze(plemnikowi) tworzone są przez zredukowany niesamodzielny gametofit męski zamkniety w ziarnach
pyłku. Są one przenoszone i zapylane a następnie wytwarzają łagiewkę pyłkową w której przemieszczają się
komorki plemnikowi. Zalążki roślin nasiennych po zapłodnieniu przekształcają się w nasiona. Nasiona są
otoczone łupinami i zawieraja substancje zapasowe. Nagonasienne-zalążki tych roślin nei sąosłonięte lecz
wyrastają na łuskach nasiennych w szyszkach żeńskich. Zalążek okrytonasiennych jest chroniony przez
zrośnięte liście zawodnościowe tworzące słupek. Układy przekształconych lisci zarodnionośnych i liści
niezwiązanych bezpośrednio z rozmnażaniem nazywa się kwiatami. U okrytonasiennych ziarno pyłu pada na
znamie słupka i łagiewka pyłkowa musi przerosnąćszyjkę słupka aby dostac się do zalążni.w jego wnętrzu
rozwija się gametofit żeński-woreczek zalążkowy. Dla oktynasiennych charakterystyczne jest podwojone
zapłodnienie: uczestniczą w nim 2 komórki plemnikowi: jedna współtworzy zygote druga komórke macierzystą
bielma wtórnego. Z zygoty rozwija się zarodek zas za komórki macierzystej tkanka spichrzowa.
Wśród nasiennych wyróżnia się: rośliny nagonasienne drobnolistne,nagonasienne wielkolistne, okrytonasienne.
Nagonasienne drobnolistne-wykazują silny przyrost łodyg na grubość,liście niewielkie, przykłady:
miłorząb,sosna zwyczajna,świerk
Nagonasienne wielkolistne-żyjące w klimatach tropikalnych, liście dużę,najczęściej przerzasto podzielone. Np.
sagowce i gniotowe.
Okrytonasienne- mają zalążki okryte słupkami, owadopylne, wiatropylne. Są to m.in.drzewa,krzewy,rośliny
zielne. W zależności od liczby specjalnych lisci zarodniowych dzielimy na
dwuliścienne(jabłonie,brzozy,kaczeńce,stokrotki) i jednoliścienne(tulipan,irys,palmy kokosowe,trawy,zboża)
Cykle rozwojowe wybranych roślin
Mech płonnik(mszak)
Zarodnik-kiełkowanie-niewielki zielony splątek- plemnia ulistniona lodyga<(lub)>rodnia ulistniona łodygaplemnik<>komórka jajowa-gamia-zygota-bezlistny trzonek z zarodnią-zarodnia-komórka macierzysta-mejoza.
Podrzeń żebrowiec(paprotnik jednakozarodnikowy)
Zarodnik-kiełkowanie-niewielkie przedrośla sercowatego kształtu-plemia<>rodnia-plemnik<>komórka jajowagamia-zygota-ulistniona roślina-lisć zarodnionośny(sporofil)-zarodnia-komórka macierzysta-mejoza
Sosna zwyczajna(nagonasienne drobnolistne)
Mikrospora<>makrospora-ziarno pyłku<>ośrodek zalążka bielmo pierwotne-komórka generatywna w łagiewce
pyłkowej<>rodnia-komórka plemnikowi<>komora jajowa- gamia-zygota-kiełkowanie-ulistniona roślinapręcik(cz. Szyjki męskiej)<>owocolistek(cz.szyjki żeńskiej)- woreczek pyłkowy<>ośrodek zalążka- komórka
macierzysta pyłku<>komórka macierzysta makrosporu-mejoza
Marchew zwyczajna(okrytonasienne)
Mikrospoa<>makrospora-ziarno pyłku<>woreczek zalążkowy-komórka generatywna w łagiewce
pyłkowej<>aparat jajowy-komórka plemnikowi<>komorka jajowa-gamia-zygota-kiełkowanie-ulistniona roslinapręcik<>słupek-woreczek pyłkowy<>zalążek-komórka macierzysta pyłku<> komórka macierzysta makrospormejoza