ASD073001

1
SCENARIUSZ ZAJĘĆ „UKŁAD ODDECHOWY CZŁOWIEKA”
BIOLOGIA, III ETAP EDUKACYJNY
Temat: Układ oddechowy człowieka.
Treści kształcenia
Podstawa programowa: Punkt (6.4) [uczeń] podaje funkcje części układu oddechowego,
rozpoznaje je (na schemacie, modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia
związek ich budowy z pełnioną funkcją; opisuje przebieg wymiany gazowej w tkankach i
w płucach oraz przedstawia rolę krwi w transporcie gazów oddechowych; przedstawia
czynniki wpływające na prawidłowy stan i funkcjonowanie układu oddechowego
(aktywność fizyczna poprawiająca wydolność oddechową, niepalenie papierosów
czynnie i biernie).
Cele zoperacjonalizowane
charakteryzuje wdech i wydech;
definiuje pojęcia: wymiana gazowa,
wentylacja płuc;
UCZEŃ
opisuje przebieg wymiany gazowej w
tkankach i w płucach;
wyjaśnia pozytywny wpływ aktywności
fizycznej na wydolność oddechową
człowieka;
Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris - portal wiedzy dla nauczycieli” współfinansowanego przez
Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
2
wyjaśnia rolę przepony i mięśni
międzyżebrowych w
procesie wentylacji płuc;
wykazuje różnice pomiędzy procesem
oddychania komórkowego, a wymianą
gazową;
wykazuje związek budowy narządu w
układzie oddechowym z jego funkcją;
wykazuje związek pomiędzy układem
krwionośnym a oddechowym;
wymienia elementy budowy układu
oddechowego człowieka;
wymienia funkcje poszczególnych
części układu oddechowego człowieka;
zna rolę krwi w transporcie gazów
oddechowych;
zna szkodliwy wpływ palenia na
zdrowie człowieka;
Nabywane umiejętności
UCZEŃ
doskonali umiejętności właściwej
organizacji pracy;
jest świadomy szkodliwości palenia
papierosów;
Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris - portal wiedzy dla nauczycieli” współfinansowanego przez
Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
3
poprawnie interpretuje wyniki swoich
obserwacji;
prezentuje postawę wyrażającą
szacunek dla zdrowia własnego i
innych;
rozumie ważność aktywnego spędzania
czasu dla zachowania prawidłowego
stanu i funkcjonowania układu
oddechowego;
wskazuje na modelu i nazywa
poszczególne części układu
oddechowego człowieka;
Kompetencje kluczowe




kompetencje informatyczne
myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne
porozumiewanie się w języku ojczystym
umiejętność uczenia się
Etapy lekcji
1) Wstęp:
Zapoznanie uczniów z tematem.
Pogadanka na temat różnic pomiędzy procesem oddychania komórkowego, a
wymianą gazową.
2) Przebieg zajęć:
Nauczyciel prezentuje model anatomiczny człowieka. Omawia budowę układu
oddechowego człowieka.
Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris - portal wiedzy dla nauczycieli” współfinansowanego przez
Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
4
Uczniowie wraz z nauczycielem wyróżniają drogi oddechowe i płuca, określają ich
funkcje.
Nauczyciel wyjaśnia rolę przepony i mięśni międzyżebrowych w
procesie wentylacji płuc.
Nauczyciel odtwarza animację „Wymiana gazowa w płucach i transport gazów
oddechowych”. Uczniowie odtwarzają animację na swoich komputerach.
Uczniowie dokonują obserwacji.
Instrukcja przeprowadzenia obserwacji
1. Opis teoretyczny omawianych zjawisk: Wydychane powietrze zawiera
dwutlenek węgla. W wyniku reakcji dwutlenku węgla z wodorotlenkiem
wapnia obecnym w wodzie wapiennej powstaje węglan wapnia wywołujący
zmętnienie roztworu. Reakcja mętnienia wody wapiennej świadczy o
obecności dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu.
Wentylację płuc umożliwiają ruchy oddechowe – wdech i wydech. Wdech
jest procesem czynnym i powoduje zwiększenie wymiarów klatki piersiowej
w wyniku skurczu przepony i mięśni międzyżebrowych. Wydech jest
procesem biernym, polegającym na rozkurczu mięśni wdechowych. Przy
najgłębszym wdechu i wydechu pojemność płuc wynosi około 4000 cm3 i
nazywa się pojemnością życiową płuc. Przy spokojnym wdechu i wydechu
pojemność płuc wynosi około 500 cm3 i nazywa się objętością oddechową.
2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem obserwacji jest
zbadanie obecności dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu oraz
dokonanie pomiaru obwodu klatki piersiowej podczas maksymalnego
wdechu i wydechu.
3. Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.): Obserwacje są
prowadzone podczas zajęć w klasie. Uczniowie mają do dyspozycji:
słomkę i zlewkę z wodą wapienną, miarkę/centymetr krawiecki.
4. Sposób przeprowadzenia obserwacji: Uczniowie pracują w parach.
Wykonują dwa ćwiczenia. Ćwiczenie nr 1 polega na zbadaniu obecności
CO2 w wydychanym powietrzu. Uczeń przez słomkę wdmuchuje powietrze
z płuc do zlewki z wodą wapienną. Obserwuje zmętnienie wody wapiennej.
Ćwiczenie nr 2 polega na pomiarze obwodu klatki piersiowej podczas
wdechu i wydechu. Uczniowie w parach dokonują pomiaru obwodu klatki
piersiowej centymetrem krawieckim w momencie maksymalnego wdechu i
wydechu. Zapisują wyniki pomiarów.
Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris - portal wiedzy dla nauczycieli” współfinansowanego przez
Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
5
5. Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków,
karta pracy, drzewka decyzyjne, formularze itd.: Uczniowie wyjaśniają o
czym świadczy zmętnienie wody wapiennej zaobserwowane w ćwiczeniu
nr 1. Uczniowie zestawiają i porównują wartości pomiarów uzyskane w
ćwiczeniu nr 2. Wyciągają wnioski i wyjaśniają dlaczego wartości
pomiarów różnią się u innych porównywanych osób.
Nauczyciel przedstawia zestaw zdjęć „Jak dym z papierosów wpływa na płuca”.
Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat szkodliwości palenia na zdrowie człowieka,
zarówno palacza czynnego jak i biernego.
3) Podsumowanie:
W trakcie burzy mózgów uczniowie wykazują związek między układem
krwionośnym a oddechowym. Uczniowie zapisują wnioski.
Zadanie domowe
Korzystając z dostępnych źródeł informacji (podręcznik, Internet) oraz własnych
doświadczeń wyjaśnij pozytywny wpływ aktywności fizycznej na wydolność
oddechową człowieka.
Środki dydaktyczne
 komputer (komputery dla uczniów)
 materiały multimedialne: animacja „Wymiana gazowa w płucach i transport gazów
oddechowych”
 materiały multimedialne: zestaw zdjęć „Jak dym z papierosów wpływa na płuca”
 model anatomiczny człowieka
 słomka
 zlewka z wodą wapienną
 miarka/centymetr krawiecki
 notatnik, długopis
Metody nauczania
Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris - portal wiedzy dla nauczycieli” współfinansowanego przez
Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
6





ćwiczenia praktyczne
dyskusja
obserwacja
pogadanka
pokaz
Formy pracy
 indywidualna
 praca w parach
 zbiorowa
Dodatkowe propozycje wykorzystania
Multimedialne zasoby edukacyjne wykorzystywane w tym scenariuszu nadają się
również do wykorzystania na II etapie edukacyjnym w zakresie nauczania przyrody.
Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris - portal wiedzy dla nauczycieli” współfinansowanego przez
Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.