I. UWAGI WSTĘPNE 1. Na czym polega ekonomiczny aspekt
advertisement
I. UWAGI WSTĘPNE 1. Na czym polega ekonomiczny aspekt ludzkiej działalności? Gospodarczy charakter działalności ludzi jest jednym z wielu jej aspektów, choć czasem może mieć znaczenie pierwszoplanowe (praca najemna, własna firma). Aspekt ten dotyczy natury gospodarowania, które obejmuje dużą grupę zachowań ludzkich, których efektem jest wytwarzanie potrzebnych, a nie dostarczonych bezpośrednio przez przyrodę dóbr. Trudno jednak określić, co jest najważniejsze: wytwarzanie, pomnażanie dochodu i majątku, wymiana dóbr, czy sposób podejmowania decyzji. Gospodarowanie jest procesem historycznym i w różnych okresach na pierwszy plan wybijały się inne pytania, w zależności od sposobów gospodarowania i pojmowania świata (np. nowożytna ekonomia rozwinęła się w równolegle do gospodarki rynkowej). 2. Jakie jest pochodzenie nazwy ekonomia? Stworzył ją Arystoteles. Pochodzi ze złożenia dwóch greckich słów: oikos (gospodarstwo domowe) i nomos (prawo). Oznaczała, że ekonomia jest wiedzą o działalności w oikosie, dającą się ująć w postaci praw naukowych. 3. Czym zajmuje się ekonomia? Celem ekonomii jest poznanie rzeczywistości gospodarczej, opisanie jej i wyjaśnienie przyczyn i natury zjawisk oraz procesów zachodzących w gospodarce rynkowej, w których podmiotem jest człowiek. Za podstawowy problem badawczy uważa się pytanie o sposób dokonywania wyborów ekonomicznych przez uczestników życia gospodarczego oraz o ich skutki w skali gospodarki. 4. Czym zajmuje się mikroekonomia, a czym makroekonomia? Mikroekonomia zajmuje dedukcyjna? Metoda indukcyjna polega na empirycznym badaniu pewnej klasy zjawisk i formułowaniu na jego podstawie hipotez. Metody tej nie stosuje się już raczej w mikroekonomii, gdyż dziedzina ta jest zbyt skomplikowana. Metoda dedukcyjna polega na dedukcyjnym wnioskowaniu i odkrywaniu zależności z modelu o zredukowanej liczbie zmiennych. Jest to najpopularniejsza metoda ekonomii, wykorzystująca zasadę ceteris paribus. 8. Co to jest teoria ekonomiczna? Teorią ekonomiczną nazywamy zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne ujmowane w modelu ekonomicznym. Nie każdy jednak zbiór twierdzeń jest teorią naukową, która musi mieć następujące cechy: zgodność z obserwacjami, niesprzeczność logiczna, płodność poznawcza, prostota i elegancja. 9. Wymień i omów ważniejsze trudności myślenia ekonomicznego. 1) Zdarzenia gospodarcze są sprzężone zwrotnie. 2) To, co jest prawdziwe w mikroskali, nie musi być prawdziwe w makroskali. 3) Częste uleganie złudzeniu, że w danej sytuacji występują zależności przyczynowoskutkowe. 4) Subiektywizm i stereotypowość badającego. 5) Mierzenie zdarzeń gospodarczych (wiele z nich ma naturę jakościową) jest trudne, a ma bardzo duży wpływ na wynik badań (wybór sposobu pomiaru i miernika). 10. Co to jest model ekonomiczny? Modele teoretyczne to konstrukcje myślowe mające na celu wyjaśnienie obserwowanych zjawisk. Służą do wyizolowania badanych zjawisk, po to aby wyraziście ujawniły się badane zależności. Teoretyczny model ekonomiczny składa się z pewnej liczby założeń, człowiek uważa za niezbędne do utrzymania go przy życiu, umożliwienia mu rozwoju, realizowania ról społecznych itp. Cechami potrzeb są indywidualizm i subiektywizm. Struktura potrzeb człowieka (wg Maslowa): 1 - biologiczne, 2 bezpieczeństwa, 3 kontaktów społecznych, 4 - uznania, 5 samorealizacji. 3. Jakie środki służą do zaspokajania potrzeb? Osiągnięcie korzyści wymaga odpowiednich środków materialnych lub pieniężnych. Wszystkie środki służące bezpośrednio lub pośrednio do zaspokajania potrzeb ludzkich, w formie rzeczy, usługi lub stanu, nazywamy dobrami. 4. Jaki jest związek między zaspokajaniem potrzeb a dobrami produkcyjnymi? Zaspokajanie potrzeb to inaczej konsumpcja. Dobra konsumowane określa się jako dobra konsumpcyjne. Wytwarza się je z dóbr produkcyjnych. Poza tym wiele dóbr może mieć jednocześnie charakter konsumpcyjny i produkcyjny. 5. Jakie właściwości mają dobra ekonomiczne? Dobra ekonomiczne (wytworzone przez człowieka w ograniczonej ilości) mają dwie główne cechy: a) do ich wytworzenia trzeba użyć pracy ludzkiej oraz innych dóbr ekonomicznych i dóbr pierwotnych, b) są dobrami rzadkimi (w danym czasie mogą być wytworzone w ograniczonej ilości i przez to tylko częściowo zaspokoić potrzeby). 6. Co stanowi kryterium podziału dóbr na dobra ekonomiczne i dobra wolne? Kryterium podziału jest tutaj rzadkość i konieczność (lub nie) wytwarzania. 7. Czy wszystkie dobra rzadkie są dobrami ekonomicznymi? Czy wszystkie dobra pierwotne są dobrami kapitałowych w wielu procesach produkcyjnych (stałe wyposażenie, które musi być utrzymywane w sprawności produkcyjnej). 11. Czym różnią się strumienie od zasobów? Strumień oznacza przepływ określonej ilości wielkości ekonomicznej w ciągu danego czasu przez podmiot gospodarczy lub gospodarkę. Zasób oznacza ilościowy stan wielkości ekonomicznej w danym punkcie czasu. 12. Na czym polega suwerenność konsumenta? Suwerenność konsumenta wyraża się w swobodzie dokonywania wyborów wpływających na jak najlepsze zaspokojenie jego potrzeb. 13. Wymień podstawowe podmioty gospodarcze. Jaka jest wspólna cecha podmiotów gospodarczych? Podmiot gospodarczy to podstawowa jednostka ekonomiczna podejmująca autonomiczne decyzje o zastosowaniu dóbr rzadkich, będących jej własnością. Główne podmioty gospodarcze to: konsument, nabywca, producent, sprzedawca (uogólnia się je jako gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa). Ich wspólną cechą jest podejmowanie wyborów dotyczących posiadanych dóbr. 14. Jakie są zależności między gospodarstwem domowym a przedsiębiorstwem? Gospodarstwo domowe dostarcza przedsiębiorstwom czynników produkcji: kapitału pieniężnego, pracy, a także ziemi. Przedsiębiorstwa dostarczają gospodarstwom domowym środków do zaspokajania ich potrzeb: dóbr i usług oraz wynagrodzenia za dostarczone czynniki produkcji. 15. Scharakteryzuj prawa własności. Jakie są cechy dobra konsumpcyjne, w jakiej ilości i do kogo nabywać, a producenci co, ile, jak i dla kogo produkować. Zależność między tymi decyzjami wynika z faktu, że producenci muszą brać pod uwagę wybory konsumentów. 2. Na czym polega statyczna, a na czym dynamiczna analiza decyzji ekonomicznych? Statyczna analiza decyzji ekonomicznych opiera się na założeniu, że danym czasie pewne czynniki są stałe. W przypadku producenta mówi się wtedy o stałych i zmiennych czynnikach produkcji oraz o decydowaniu ile i czego produkować. W analizie dynamicznej wszystkie czynniki są zmienne, a do decyzji dochodzi pytanie jak produkować. 3. Jakie zależności występują między czynnikami produkcji? Czynniki produkcji mogą być komplementarne (uzupełniają się w celu spełnienia określonej funkcji) lub substytucyjne (można je sobą zastępować). 4. Jak obliczamy produkt marginalny? Produkt marginalny obliczamy jako stosunek przyrostu całkowitego produktu do odpowiedniego przyrostu zmiennego czynnika produkcji: . 5. Jak zmienia się produkt marginalny w wyniku zwiększania nakładu zmiennego czynnika produkcji? Produkt marginalny (po przekroczeniu pewnego nakładu początkowego) maleje wraz ze wzrostem nakładu jednego czynnika produkcji (przy stałej ilości innych czynników i niezmiennej technice produkcji). 6. Wyjaśnij prawo malejącego produktu marginalnego. Zmniejszanie się produktu marginalnego wynika z tego, że przy powiększaniu nakładu jednego czynnika produkcji, stosunek stałych czynników do niego stale się zmniejsza. się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w poszczególnych obszarach gospodarki, obserwowanych i wyjaśnianych z punktu widzenia działalności gospodarczej poszczególnych podmiotów gospodarczych: nabywców, konsumentów, sprzedawców i producentów. Makroekonomia zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce. 5. Co stanowi kryterium podziału ekonomii na pozytywną i normatywną? Kryterium podziału ekonomii na pozytywną i normatywną są sądy. Jeśli ekonomia zajmuje się tylko wyjaśnianiem zjawisk, zachowań i procesów gospodarczych, to określa się ją jako pozytywną. Jeżeli zaś wydaje sądy i formułuje zdania o powinnościach, to ma charakter normatywny. 6. Na czym polegają sądy oceniające w ekonomii? Sądy oceniające w ekonomii: a) o wartości etycznej orzekają, że jakiś czyn, zjawisko gospodarcze lub cały system ma wartość dodatnią lub ujemną; są to sądy a priori; b) o słuszności orzekają, czy co konkretny czyn spowodował i czy był w danej sytuacji najlepszy z możliwych; c) o moralności dotyczą intencji czynu i woli zachowania się nienagannego pod względem etycznym. 7. Na czym polega metoda indukcyjna, a na czym metoda nieefektywność wykorzystania). Na zewnątrz granicy możliwości produkcyjnych znajdują się kombinacje, których producent uzyskać nie jest w stanie w danym czasie. 10. Co oznacza przesunięcie granicy możliwości produkcyjnych? Przesunięcie granicy możliwości w których: a) odrzuca się pewne zjawiska uznane za przypadkowe lub nieistotne, b) przyjmuje się, że badane zjawiska, przedmioty i osoby mają określone cechy. Model ekonomiczny jest więc zbiorem założeń tworzącym uproszczony, schematyczny obraz pewnego fragmentu gospodarki, w którym można badać istotne zależności. 11. Jak można sprawdzić teorie ekonomiczne? Metody sprawdzania teorii: a) weryfikacja - przez porównanie teorii z wynikami obserwacji empirycznych, b) falsyfikacja - obalanie tezy przez znalezienie przypadku, w którym hipotetyczne zależności nie zachodzą. Obecnie w ekonomii przyjmuje się, że teorię można obalić, o ile istnieje od niej lepsza. II. PROCES GOSPODAROWANIA 1. Jaki jest naturalny cel gospodarczej działalności człowieka? Naturalnym celem gospodarczej działalności ludzi jest zaspokajanie potrzeb. 2. Co to są potrzeby? Jaka jest ich struktura? Potrzeba to subiektywne odczuwanie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych warunków lub rzeczy, które się w sposób dobrowolny i ciągły, w których wyniku określone zostają ceny oraz ilości nabywanych i sprzedawanych dóbr. Jest to również forma nawiązywania kontaktów między kupującymi i sprzedającymi. Rynki można podzielić ze względu na rodzaj towarów (rynek pracy, rynek ziemi itp.), ze względu na zakres przestrzenny transakcji (rynki lokalne i światowe), ze względu na stopień legalności (rynki białe, szare i czarne). 5. W jaki sposób rynek koordynuje, za pośrednictwem systemu cen, działalność wolnymi? Niektóre dobra pierwotne są dobrami rzadkimi, np. czyste powietrze, piasek pustynny (dla Polaka) itp. 8. Na czym polegają: produkcja, podział, konsumpcja? Jakie są zależności między nimi? Produkcja to wytwarzanie dóbr i usług. Podział zajmuje się rozdysponowaniem tych dóbr rzadkich między producentów i konsumentów. Konsumpcja zaś polega na zaspokajaniu ludzkich przy pomocy dóbr i usług. Bez produkcji nie ma podziału, bez podziału nie ma konsumpcji, a konsumpcja napędza produkcję. 9. Czym są czynniki produkcji? Jakie są ich rodzaje? Czynniki produkcji to wszystkie dobra pierwotne i ekonomiczne oraz praca stosowane w produkcji do wytwarzania dóbr i usług. Dzielą się na: a) ziemię - dobra pierwotne, np. surowce mineralne, lasy, wody itp. b) pracę - ludzie wraz ze swoją wiedzą, zdolnościami i umiejętnościami, c) kapitał - ekonomiczne dobra produkcyjne (maszyny, urządzenia, budynki, surowce itp.) 10. Na czym polega zużywanie się poszczególnych czynników produkcji? Jednorazowe zużywanie się czynników produkcji polega na przekształcaniu w produkt o nowych właściwościach. Stopniowe zużywanie się czynników produkcji polega na wykorzystaniu danych dóbr Powyższy model został skonstruowany w celach badawczych. 8. Na czym polega zasadnicza różnica między gospodarką rynkową w ujęciu modelowym a współcześnie działającymi gospodarkami noszącymi miano rynkowych? Współczesne gospodarki rynkowe mają charakter mieszany. Oznacza to, własności prywatnej? Kompletny zestaw praw własności obejmuje: a) prawo do użytkowania i zużywania przedmiotu własności, b) prawo do zawłaszczenia dochodów osiągniętych dzięki wykorzystaniu przedmiotu własności, c) prawo określania przeznaczenia dochodów z własności, d) prawo zaniechania użytkowania, e) prawo przekazania swoich praw własności innym osobom. Główne cechy własności prywatnej to: - ograniczenie pewnych praw własności, - kompletność praw własności, - wyłączność (lub rozproszenie) praw własności, - cel wykorzystania praw własności. 16. Na czym polega kontrakt między podmiotami gospodarczymi? Celem kontraktu jest przeniesienie praw własności z jednej osoby na drugą. 17. Jaka jest podstawowa różnica pomiędzy dobrami prywatnymi a dobrami publicznymi? Prawo do użytkowania dobra prywatnego ma tylko właściciel, a z użytkowania dobra publicznego nikogo nie można wyłączyć III. GOSPODAROWANIE JAKO PROCES DOKONYWANIA WYBORÓW 1. Jakie podstawowe decyzje podejmują konsumenci i producenci? Jaka jest zależność między tymi decyzjami? Konsumenci decydują o tym, jakie niecenowych należą: ceny czynników produkcji, poziom techniczny produkcji i inne. 9. Jak ilustrujemy zmianę ilości dobra oferowanego na sprzedaż, spowodowaną: a) zmianą ceny tego dobra, b) oddziaływaniem czynników niecenowych? Zmiana ceny danego dobra powoduje przesunięcie wzdłuż jego krzywej podaży, a zmiany czynników 7. W jaki sposób buduje się granicę możliwości produkcyjnych? Wyznaczają ją alternatywne kombinacje dwóch dóbr, które można wytworzyć w przedsiębiorstwie w danym czasie, jeśli wykorzystuje się do tego w całości i w jak najlepszy sposób posiadane czynniki produkcji. 8. Wyjaśnij, dlaczego granica możliwości produkcyjnych jest wklęsła względem początku układu współrzędnych? Wklęsłość granicy możliwości produkcyjnych jest przejawem kosztu alternatywnego rosnącego przy każdej kolejnej zmianie zastosowania czynników produkcji (w celu uzyskania dodatkowych ilości jednego dobra trzeba poświęcać kolejno coraz większe ilości dobra drugiego). 9. Co oznacza punkt na granicy możliwości produkcyjnych, wewnątrz granicy możliwości produkcyjnych, na zewnątrz granicy możliwości produkcyjnych? Na granicy możliwości produkcyjnych znajdują się punkty oznaczające wykorzystanie w całości i w najlepszy sposób posiadanych czynników. Wewnątrz granicy możliwości produkcyjnych znajdują się kombinacje dóbr, które można wytworzyć przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji (bezrobocie czynnika, tych krzywych. Stablizację umożliwia mechanizm równowagi rynkowej wyjaśniony przez Walrasa (QD - QS) i Marshalla (PD - PS). 8. Jakie są założenia modelu pajęczyny? Najważniejszym założeniem w tym modelu jest stwierdzenie, że nabywcy reagują w tym samym okresie, w którym następuje zmiana sytuacji rynkowej, sprzedawcy zaś reagują z opóźnieniem (dostosowanie ekstrapolacyjne). produkcyjnych jest przejawem zmian w procesie produkcyjnym. Przesunięcie w prawo świadczy albo o innowacjach technicznych, albo o zwiększeniu zasobów czynników produkcji i oznacza relatywne zmniejszenie rzadkości produkowanego dobra. Przesunięcie granicy możliwości produkcyjnych w lewo oznacza zmniejszenie produkcyjnych możliwości przedsiębiorstwa w wyniku zdarzeń takich jak wojna, kataklizmy, czy nieutrzymywania urządzeń w sprawności. 11. Czy postęp technologiczny może sprzyjać zmniejszeniu znaczenia problemu rzadkości? Postęp technologiczny przyczynia się do zwiększenia możliwości produkcyjnych, co z kolei czyni produkowane dobro relatywnie mniej rzadkim. 12. Jakie korzyści powoduje powiększanie skali produkcji? Możliwe są trzy rodzaje korzyści skali: a) stałe - produkcja rośnie w tym samym stopniu co nakłady, b) rosnące - produkcja rośnie w większym stopniu niż nakłady, c) malejące - produkcja rośnie w mniejszym stopniu niż nakłady V. RYNEK I GOSPODARKA RYNKOWA 1. Jaka jest zasadnicza różnica między gospodarką naturalną a gospodarką rynkową? Zasadnicza różnica polega na specjalizacji działalności gospodarczej i wyodrębnieniu się gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. 2. Dlaczego współczesna gospodarka jest oparta na podziale i specjalizacji pracy? Specjalizacja czyni gospodarowanie efektywniejszym, wykorzystując różnice w umiejętnościach poszczególnych ludzi w celu uzyskania podmiotów gospodarczych? Rynek koordynuje działalność podmiotów gospodarczych za pomocą mechanizmu rynkowego. Mechanizm rynkowy za pośrednictwem systemu cen (relatywnych) dostarcza podmiotom gospodarczym informacje o stopniu rzadkości dóbr. Informacje te podmioty ekonomiczne przetwarzają wg zasady racjonalności i kierując się własnymi korzyściami podejmują masowe decyzje o zmianie (lub nie) zakupów. Dzieje się to poprzez rozwiązanie czterech podstawowych problemów ekonomicznych: co?, ile? (decydują o tym wybory konsumentów), jak? (decyduje o tym konkurencja pomiędzy producentami), dla kogo? (decydują o tym dochody i preferencje konsumentów). 6. Co głosi doktryna niewidzialnej ręki? Doktryna ta mówi o tym, że mechanizm rynkowy rozdziela zyski i straty w taki sposób, by podejmowane indywidualne decyzje w skali gospodarki koordynowały się, powodując ład ekonomiczny. Powoduje to, że jednostki, dążąc do własnych korzyści, działają również dla dobra publicznego, nie zdając sobie nawet z tego sprawy. 7. Omów model czystej gospodarki rynkowej. W jakim celu został on skonstruowany? Model czystej gospodarki rynkowej: 1) Na rynku działają tylko gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa w rolach nabywców i sprzedawców. 2) Podmioty te spotykają się na rynku dóbr konsumpcyjnych i rynku czynników produkcji. 3) Podmioty działają na rynku doskonałej konkurencji: a) poszczególni uczestnicy nie mają wpływu na ceny, b) rynek jest przejrzysty, że mechanizm rynkowy jest zastępowany, uzupełniany i korygowany przez państwo poprzez gwarantowanie przestrzegania reguł gry rynkowej, popieranie wolnej konkurencji, dokonywanie redystrybucji dochodów, działania na rzecz stabilizacji gospodarczej itp. VI. PRAWO POPYTU I PRAWO PODAŻY 1. Co to jest popyt? Popyt to zainteresowanie danym dobrem (ilość nabywana) przy danej jego cenie ceteris paribus i w danym czasie. Na popyt wpływają także czynniki niecenowe. 2. Jakie czynniki determinują popyt konsumenta na dane dobro? Głównym czynnikiem determinującym popyt jest cena danego dobra. Na popyt na dane dobro wpływają również ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych, dochód konsumenta, gusty konsumentów i inne czynniki. 3. Jak zilustrujemy zmianę ilości nabywanej dobra spowodowaną: a) zmianą ceny danego dobra, b) oddziaływaniem czynników niecenowych? Zmianę ilości nabywanej dobra pod wpływem zmiany jego ceny ilustruje przesunięcie wzdłuż krzywej popytu. Czynniki niecenowe powodują przesunięcie całej krzywej popytu. 4. Jaką prawidłowość ilustruje krzywa popytu i co uzasadnia jej kształt? Krzywa popytu ilustruje prawo popytu mówiące o tym, że w miarę wzrostu ceny ilość nabywana danego dobra zmniejsza się ceteris paribus i odwrotnie. 5. Co oznaczają pojęcia efekt Veblena, efekt snobizmu, efekt owczego pędu? Efekt Veblena (efekt prestiżowy) polega na tym, że niektóre gospodarstwa domowe nabywają tym większe ilości danego dobra, im jest ono droższe. Korzyść konsumpcyjna niecenowych powodują przesunięcie całej krzywej podaży. 10. Jaką prawidłowość ilustruje krzywa podaży i co uzasadnia jej kształt? Krzywa podaży ilustruje prawo podaży, mówiące o tym, że wraz ze wzrostem ceny danego dobra ceteris paribus rośnie ilość oferowana tego dobra i odwrotnie. 11. Co to jest typowa krzywa popytu i typowa krzywa podaży? Typowe krzywe popytu i podaży odpowiadają prawom popytu i podaży. Wiadomo jednak, że w każdej regule istnieją wyjątki. Niektóre dobra mają to do siebie, że ich ilość nabywana i oferowana zmieniają się pod wpływem ceny inaczej niż mówi o tym prawo popytu i podaży. Wyznaczone dla nich krzywe popytu i podaży będą miały zatem nachylenie dość nietypowe VII. RÓWNOWAGA RYNKOWA 1. Jak interpretujemy równowagę rynkową na rynku danego dobra? Równowagę rynkową na rynku danego dobra interpretuje się jako punkt przecięcia krzywych popytu i podaży tego dobra, wyznaczający jedyną możliwą cenę, przy której ilość nabyta będzie równa ilości oferowanej na sprzedaż. 2. W jaki sposób L. Walras wyjaśnia działanie mechanizmu równoważenia rynku? U Walrasa zmiany cen spowodowane są różnicami pomiędzy ilością nabywaną i oferowaną na rynku. Jeżeli QD - QS < 0 Ţ PŻ (nadwyżka), a jeżeli QD - QS > 0 Ţ P (niedobór). Punkt równowagi: PD = PS. 3. W jaki sposób A. Marshall uzasadnia kształtowanie się równowagi rynkowej? Marshall uzależnia ilość oferowaną na rynku od rynkowej ceny danego dobra. Jeżeli PD - PS > 0 to QS rośnie (producenci zachęceni zyskiem będą produkować więcej), a jeżeli PD - PS < 0 to QS Zakłada się również, że krzywe popytu i podaży mają charakter liniowy oraz że wcześniej rynek został wytrącony ze stanu równowagi. 9. Jakie rodzaje wahań cen i ilości na rynku możemy zilustrować za pomocą modelu pajęczyny? Za pomocą modelu pajęczyny możemy zilustrować trzy rodzaje wahań cen i ilości: a) oscylacje tłumione (rynek wraca do stanu równowagi), b) oscylacje stałe (wahania na rynku mają charakter ciągły i cykliczny), c) oscylacje wybuchowe (rynek jest niestabilny, a amplituda wahań wzrasta). 10. Jaki jest warunek stabilności rynku w modelu pajęczyny? W modelu pajęczyny rynek jest stabilny tylko wtedy, gdy absolutna wartość stosunku nachylenia linii popytu do nachylenia linii podaży jest większa od jedności (bezwzględna wartość nachylenia popytu jest większa od bezwzględnej wartości nachylenia linii podaży). 11. Jaką rolę na charakteryzującym się występowaniem wahań cyklicznych rynku odgrywają spekulanci? Racjonalne spekulacje wywołują niekiedy względną stabilizację ceny i podaży (wyrównują cykle rynkowe). VIII. ELASTYCZNOŚĆ POPYTU I PODAŻY 1. Jaki jest cel mierzenia elastyczności funkcji? Elastyczność mierzy się w celu badania wpływu zmiany różnych czynników na funkcję. Elastyczność służy zatem do mierzenia reakcji zmiennej zależnej y na zmianę jednej ze zmiennych niezależnych. 2. W jakich jednostkach miary wyrażamy łukową elastyczność funkcji? Elastyczność jest wielkością niemianowaną, ale możemy wyrazić ją w procentach. Będzie nam wtedy mówiła o ile procent zmieniła się rosnących korzyści skali. Człowiek mający predyspozycje do danej działalności rezygnuje z innych, gdyż ponosi w nich wyższe koszty alternatywne. Posiadane zasoby pracy i kapitału stosuje więc w tych dziedzinach gospodarowania, w których osiąga wyższe korzyści marginalne. 3. Dlaczego podmioty gospodarcze przeprowadzają wymianę dóbr i usług? Wymiana jest skutkiem specjalizacji i podziału i służy alokacji dóbr zgodnej z zapotrzebowaniem na nie. W sensie subiektywnym wymiana dochodzi do skutku, ponieważ obie strony wymieniają to, co jest dla nich mniej korzystne, na to, co przynosi im większe korzyści. Zrealizowanie wymiany polega na przeniesieniu wszelkich praw własności do danego towaru od osoby sprzedawcy do osoby nabywcy w zamian za dobrowolnie ustalony ekwiwalent tego towaru, będący własnością nabywcy. 4. Co to jest rynek i jakie rodzaje rynków można wyróżnić w gospodarce? Rynek to ogół transakcji kupna i sprzedaży towarów, dokonujących przedziale [nieskończoność, nieskończoność] 4. Jak mierzymy punktową elastyczność popytu? c) istnieje swoboda zawierania transakcji, d) istnieje swoboda wejścia i wyjścia. 4) Producenci i konsumenci dążą do ograniczonej maksymalizacji swoich korzyści. 5) Decyzje konsumentów są suwerenne i zależą od preferencji oraz cen relatywnych. 6) Decyzje producentów kształtują się w zależności od zasobów produkcyjnych i cen relatywnych. 7) Ceny to jedyne zewnętrzne informacje dla podmiotów gospodarczych. 8) Więzi między uczestnikami rynku dotyczą jedynie transakcji kupnasprzedaży. 9) Przepływom towarów i pieniądza odpowiada przekazanie praw własności. 10) Strumienie pieniądza i towarów są równoważone za pośrednictwem cen (integralność przepływów pieniądza i towarów pomiędzy poszczególnymi rynkami). elastyczności cenowej podaży? Ponieważ zmiany ceny i ilości oferowanej na sprzedaż są jednokierunkowe, elastyczność podaży przyjmuje wartości dodatnie. Elastyczność łukową podaży mierzymy arytmetycznie: . Elastyczność punktową podaży mierzymy geometrycznie: . 11. Od czego zależy 5. Dlaczego na ogół wartość elastyczności stosuje się bezwzględną wartość cenowej podaży? elastyczności cenowej Elastyczność cenowa podaży zależy od popytu? rodzaju towaru (dzieła Wartość bezwzględna sztuki, bogactwa cenowej elastyczności popytu pomaga uniknąć naturalne, ziemia itp. charakteryzują się wartości ujemnych, co doskonałą odpowiada potocznym nieelastycznością) oraz wyrażeniom o większej od czasu obserwacji lub mniejszej podaży. elastyczności oraz 12. Porównaj ułatwia wszelkie elastyczność cenową porównania z cenową podaży w okresie elastycznością podaży. infrakrótkim, krótkim 6. Jaki związek i długim? występuje między W okresie infrakrótkim elastycznością polega wówczas na demonstrowaniu swoich możliwości konsumpcyjnych. Efekt snobizmu polega na tym, że niektóre gospodarstwa domowe mniej cenią te dobra, które konsumują inni, a zatem nabywają ich mniej lub w ogóle ich nie kupują. Efekt owczego pędu polega na tym, że pewne gospodarstwa domowe tym wyżej cenią pewne dobra i tym więcej ich nabywają, im bardziej je cenią i więcej ich nabywają inne gospodarstwa domowe (np. moda). 6. Jaki jest związek między popytem indywidualnym a popytem rynkowym? Popyt rynkowy jest sumą popytów indywidualnych wszystkich nabywców występujących na rynku. 7. Co to jest podaż? Podaż to ilość dobra oferowanego na sprzedaż w danym czasie uzależniona od czynników cenowych i niecenowych. 8. Jakie czynniki kształtują podaż określonego dobra? Podstawowym czynnikiem jest cena danego dobra. Do czynników 6. Jakimi metodami państwo może wpływać na kształtowanie cen określonych dóbr w warunkach gospodarki rynkowej? Do wyboru są dwie podstawowe metody: a) wywieranie wpływu na ceny przez oddziaływanie na popyt i podaż (zamówienia rządowe, zapasy buforowe, dotacje, podatki), b) bezpośrednie ustalanie cen (ceny maksymalne i minimalne). 7. W jakim celu państwo ustala cenę minimalną na określony produkt i jakie skutki może to wywołać? Ceny minimalne ustala się, aby zapewnić producentom odpowiednio wysokie dochody umożliwiające późniejsze inwestycje itp. Najczęściej powoduje to nadwyżki danego dobra na rynku. (strata zmusi sprzedawców i producentów do zmniejszenia oferty). Następuje tutaj wyrównywanie się korzyści nabywców i sprzedawców. Punkt równowagi: QD = QS. 4. Co oznacza stabilność rynku? Stabilność rynku oznacza, że jest on w stanie powracać do równowagi bez względu na to, jakie początkowe wartości miały jego zmienne. 5. Jaki jest warunek stabilności rynku L. Walrasa, jaki zaś A. Marshalla? (patrz: 3.) 6. W jakich formach działa mechanizm równoważenia rynku w praktyce? Wyraźnie widać go na giełdach i przy zastosowaniu zasady rekontraktu. Po zebraniu ofert sprzedaży i kupna dokonuje się wtedy ustalenia nowej ceny równowagi. 7. Co może spowodować wytrącenie rynku ze stanu równowagi i jaki mechanizm umożliwia stabilizację rynku? Rynek może zostać wytrącony z równowagi zmianą któregokolwiek z niecenowych czynników podaży lub popytu, zmieniającą położenie dochód maksymalizacji użyteczności z konsumpcji wybranego koszyka dóbr i usług. 2. Jaka jest zależność między użytecznością całkowitą a użytecznością marginalną osiąganą z konsumpcji danego dobra? Użyteczność całkowita wzrasta coraz wolniej w miarę stałego wzrostu ilości konsumowanego dobra, w związku z czym użyteczność marginalna maleje w miarę wzrostu konsumpcji tego dobra. maleje 3. Jak uzasadnia się typowy przebieg krzywej popytu w teorii użyteczności kardynalnej? Typowy przebieg krzywej popytu wyjaśnia się za pomocą stosunku użyteczności marginalnej danego do jego ceny, który to stosunek maleje wraz ze zmienna zależna y, gdy zmienna niezależna zmieniła się o 1%. 3. Jakie znasz miary elastyczności popytu? Jaki jest cel ich wyznaczania i jakie wartości może przyjmować każda z nich? Wyróżnia się trzy miary elastyczności popytu: a)elastyczność cenową mówi o wpływie zmian ceny na ilość nabywaną danego dobra i przyjmuje wartości w przedziale [nieskończoność, 0] b) elastyczność mieszaną - mówi o wpływie zmiany ceny dóbr zależnych na ilość nabywaną danego dobra i przyjmuje wartości w przedziale [nieskończoność, nieskończoność] c) elastyczność dochodową - mówi o wpływie zmiany dochodu nabywcy na ilość nabywaną danego dobra i przyjmuje wartości w Wiąże się to z większą rzadkością diamentów. XI. TEORIA UŻYTECZNOŚCI - 2 (OPTIMUM KONSUMENTA) 1. Jaka jest podstawowa różnica między założeniami kardynalnej i ordynalnej teorii użyteczności? Podstawowa różnica dotyczy tego, że w kardynalnej teorii użyteczności próbuje się mierzyć użyteczność w sposób dość obiektywny, a w ordynalnej teorii użyteczności rezygnuje się z tego zabiegu opierając się na porządkowaniu subiektywnych preferencji konsumenta. 2. Jakie właściwości mają preferencje konsumenta? Preferencje konsumenta są spójne (kompletne) i przechodnie (zgodne). 3. Jakie właściwości ma krzywa obojętności? Krzywa obojętności łączy takie kombinacje dwóch dóbr, które są tak samo preferowane przez konsumenta. Jest wypukła względem początku układu współrzędnych, co świadczy o jej ujemnym nachyleniu wynikającym z faktu, że jeśli wzrasta w koszyku ilość dobra X, cenową popytu a przychodami producentów? podaż jest stał, więc elastyczność wynosi 0. W okresie krótkim elastyczność jest zmiana e= e> względnie nieduża ceny 1 1 (podaż może wzrosnąć w granicach stałego zmia zmia potencjału na na produkcyjnego). W TR = TR < okresie długim 0 0 elastyczność podaży jest stosunkowo duża. zmia zmia Im podaż jest bardziej na na elastyczna wahania ceny TR = TR > równowagi są coraz 0 0 mniejsze (nie wzrasta, a w skrajnych 7. Jaka jest różnica między elastycznością przypadkach nawet maleje). łukową a IX. ZASTOSOWANIE elastycznością TEORII RYNKU punktową? 1. Czy znajomość Elastyczność łukowa praw rynku może dotycząca nieciągłych przynieść korzyści zmian i obliczana na podstawie tabeli popytu mikropodmiotom gospodarczym? (podaży) odnosi się do Znajomość praw rynku pewnego odcinka przynosi korzyści krzywej popytu mikropodmiotom (podaży). Elastyczność gospodarczym. punktowa dotycząca Najbardziej jest to zmian ciągłych i obliczana geometrycznie widoczne na rynku konkurencji z krzywej popytu niedoskonałej, gdzie (podaży) odnosi się do poszczególnych punktów mogą one do pewnego stopnia wpływać na cenę krzywej. i wielkość oferty 8. Czy elastyczność rynkowej. funkcji popytu w 2. W jakim celu danym punkcie może państwo może być utożsamiana z korzystać ze wartością nachylenia krzywej (linii) popytu znajomości praw rynku? w tym punkcie? Znajomość praw rynku Elastyczność funkcji nie umożliwia państwu jest równa wartości jej korygowanie lub nachylenia, ale w niektórych przypadkach uzupełnianie mechanizmu rynkowego (np. model pajęczyny) przez regulację cen i może być z nią redystrybucję utożsamiana, bowiem: dochodów. 3. W jaki sposób państwo kształtowało . ceny dóbr w W modelu pajęczyny gospodarce centralnie ważny jest stosunek planowanej? elastyczności dwóch W gospodarce centralnie krzywych w punkcie planowanej państwo wspólnym, widać więc, kształtowało ceny (nie że można go zastąpić biorąc pod uwagę stosunkiem ich popytu i podaży) nachylenia. zazwyczaj poniżej 9. Od czego zależy poziomu równowagi. wartość elastyczności Aby likwidować cenowej popytu na niedobory stosowano dane dobro? przymus, regulowano Czynniki wpływające na ceny czynników wartość elastyczności produkcji, dotowano cenowej popytu: przedsiębiorstwa i a) stopień wprowadzano substytucyjności dobra reglamentację. im więcej substytutów 4. Czy liberalizacja danego dobra tym cen w Polsce była większa elastyczność niezbędna? jego popytu, Liberalizacja cen była b) rodzaj dóbr - popyt konieczna w celu na dobra podstawowe uzdrowienia rynku, co jest mniej elastyczny niż przejawiało się głównie na dobra luksusowe, w zniknięciu niedoboru c) znaczenie dobra dla podaży (zlikwidowało to konsumenta - popyt na 8. W jakim celu państwo ustala cenę maksymalną na określone dobra i jakie mogą być tego skutki ekonomiczne? Ceny maksymalne ustala się, aby uczynić dane dobro bardziej przystępnym dla nabywców. Najczęściej powoduje to niedobór podaży i pogorszenie jakości dobra. 9. Jakie argumenty przemawiają za kontrolowaniem cen określonych dóbr przez państwo, jakie zaś przeciw? Głównym argumentem przemawiającym za kontrolowaniem cen przez państwo jest zwiększanie dobrobytu przez czynienie niektórych dóbr bardziej przystępnymi z jednej strony i zapewnianiem producentom odpowiednich zysków z drugiej strony. Silna ingerencja w rynek kosztuje jednak państwo bardzo dużo, jak również nierzadko powoduje negatywne zjawiska w sferze jakości dóbr i usług oraz inwestycji w branżach. 10. Jaki wpływ na równowagę rynkową wywiera opodatkowanie sprzedaży i dotowanie producentów? Podatek od sprzedaży podwyższa cenę równowagi, obniża oferowaną i nabywaną ilość dobra i w zależności od elastyczności popytu zwiększa lub zmniejsza zyski producentów. W długim okresie podatek powoduje straty wynikające ze zmniejszonej produkcji, co powoduje zmniejszenie poziomu inwestycji. Dotacja obniża cenę rynkową, przez co zwiększa się ilość dobra oferowana i nabywana na rynku. 11. Od czego zależy rozdział podatku i dotacji między sprzedawców i nabywców? Jeżeli elastyczność podaży i popytu mają tę samą wartość zarówno dotacja, jak i podatek zostaną rozłożone po równo na sprzedawców i nabywców. Cały ciężar podatku wzrostem ceny, w związku z czym jego utrzymanie na niezmienionym poziomie wymaga zmniejszenia ilości nabywanej. to musi maleć ilość dobra Y (warunek jednakowej preferencji koszyków). Krzywe obojętności oddalające się w prawo od układu współrzędnych 4. Jak interpretujemy wyznaczają koszyki dóbr bardziej preferowane stan równowagi przez konsumenta. konsumenta w Krzywe obojętności nie ramach kardynalnej mogą się przecinać. teorii użyteczności? 4. Jakie zjawisko Warunek równowagi ilustruje malejąca konsumenta w marginalna stopa kardynalnej teorii substytucji? użyteczności wyraża II Malejąca marginalna prawo Gossena, stopa substytucji mówi o mówiące o tym, że w miarę wyrównywaniu się zwiększania konsumpcji użyteczności dobra X konsument jest marginalnych na skłonny rezygnować z jednostkę pieniądza dóbr znajdujących się w coraz mniejszej ilości dobra Y, aby utrzymać koszyku konsumenta: ten sam poziom użyteczności. 5. Porównaj kształt Gdyby marginalna krzywej obojętności użyteczność na dla dóbr jednostkę pieniądza nie substytucyjnych, była równa dla różnych doskonale dóbr, konsument substytucyjnych, mógłby zwiększyć doskonale osiąganą przez siebie komplementarnych. użyteczność całkowitą Krzywa obojętności dla przeznaczając więcej dóbr substytucyjnych pieniędzy na zakup jest wypukła względem dobra dającego większą początku układu użyteczność na współrzędnych jednostkę pieniądza. (malejąca marginalna Konsument nie dokonuje stopa substytucji), dla takich zmian w koszyku dóbr doskonale jeśli marginalne substytucyjnych krzywa użyteczności na obojętności przyjmuje jednostkę pieniądza są kształt linii o stałym równe (koszyk nachyleniu (marginalna optymalny). stopa substytucji jest Równowaga konsumenta stała), a dla dóbr oznacza zatem, że komplementarnych wybrał on taki koszyk krzywa obojętności ma dóbr, który przy danym kształt litery L poziomie dochodów i (marginalna stopa cen ma dla niego substytucji wynosi zero). największą 6. Jak interpretuje się (maksymalną) substytucyjność i użyteczność. komplementarność 5. Co to jest dóbr w teorii nadwyżka użyteczności? konsumenta? Substytucyjność w teorii Nadwyżka konsumenta użyteczności oznacza, że to korzyść netto, jaką dwa dobra zapewniają konsument uzyskuje z niezależnie od siebie tę nabycia danego dobra. samą użyteczność, więc Oblicza się ją jako dla konsumenta będzie różnicę między obojętne, które użytecznością całkowitą konsumuje. osiąganą z danej ilości Komplementarność dobra X, a wydatkiem oznacza, że dwa dobra poniesionym na są użyteczne dla zakupienie tej ilości konsumenta jedynie dobra X. razem i to w stałej 6. Jak zmienia się proporcji, tzn. nadwyżka zwiększanie ilości tylko konsumenta wraz ze jednego z nich nie zmianą ceny danego zwiększa użyteczności dobra ceteris paribus? całkowitej. Im wyższa cena ceteris 7. Jakie czynniki paribus, tym mniejsza ograniczają decyzje nadwyżka konsumenta konsumenta (przy typowej krzywej dobro o dużym udziale w budżecie jest stosunkowo elastyczny, d) poziom ceny towaru im wyższy poziom ceny, tym elastyczność jest większa, e) czas trwania ceny im dłużej utrzymuje się zmiana ceny, tym elastyczność cenowa dobra będzie ceteris paribus większa. 10. Jak mierzymy punktową i łukową elastyczność cenową podaży? Jakie wartości może przyjmować współczynnik Wtedy maksymalna ilość zakupionego dobra kolejki, czarny rynek itp.). Liberalizacja odbywała sie stopniowo, by nie spowodować gwałtownego wzrostu cen. 5. Rynki których dóbr są zwykle regulowane przez państwo w rozwiniętej gospodarce rynkowej? Najczęściej reguluje się rynki produktów rolniczych, które charakteryzują się dużymi wahaniami cen (producenci działają z opuźnieniem). Reguluje się również rynki przemysłu zbrojeniowego (popyt wytwarzany jest tylko przez państwo). marginalnego po przekroczeniu pewnej wartości nakładu zmiennego czynnika produkcji. Bezpośrednio wyraża się to w przebiegu krzywej kosztu marginalnego, odwrotnej względem krzywej produktu marginalnego. (ewentualnie całą dotację) ponosi nabywca kiedy podaż jest doskonale elastyczna lub popyt doskonale nieelastyczny. X. TEORIA UŻYTECZNOŚCI 1. Na jakich założeniach oparta jest kardynalna teoria użyteczności? Kardynalna teoria użyteczności opiera się na założeniu, że każdy konsument posiada w danym czasie określony dochód pieniężny i stoi przed wyborem, ile wydać pieniędzy na poszczególne dobra, z których każde przynosi mu pewną całkowitą użyteczność, aby wynosi: i uzyskać maksymalną użyteczność z całego odpowiednio: . koszyka dóbr. Wynika z 8. Jak w teorii tego, że celem krzywej obojętności konsumenta jest interpretuje się uzyskanie ograniczonej równowagę przez jego konsumenta? długookresowy koszt Geometrycznie koszyk przeciętny jest stały, optymalny wyznaczany jeśli są rosnące to LAC jest przez punkt maleje, a jeśli są styczności linii malejące to LAC rośnie. budżetowej z najwyżej 13. W jakiej sytuacji położoną krzywą , długookresowa obojętności. Oznacza to, krzywa kosztu że konsument wybrał przeciętnego pokrywa , taki koszyk zakupów, się z długookresową 7. Jak na podstawie który daje mu krzywą kosztu maksimum użyteczności znajomości przebiegu marginalnego? krzywych kosztu przy danym Dzieje się tak w ograniczeniu dochodów i całkowitego, przypadku stałych zmiennego i stałego danych cenach. Punkt korzyści skali, kiedy można wyznaczyć ten wyznacza warunek: krzywa opowiadające im długookresowego kosztu krzywe kosztów całkowitego ma stałe . przeciętnych? nachylenie. 9. Czy ustalenie Koszty przeciętne XIII. OPTIMUM punktu równowagi wyrażają stosunek PRZEDSIĘBIORSTWA konsumenta wymaga danego kosztu (RACHUNEK mierzenia ponoszonego w wyniku MARGINALNY) użyteczności? produkcji danego dobra 1. Jakie są założenia Nie. Wystarczy do wyprodukowanej modelu rynku obliczenie marginalnej ilości tego dobra. doskonale stopy substytucji. W związku z tym konkurencyjnego? 10. Jak zmiana ceny zauważamy, że krzywa jednego z dóbr ceteris kosztu stałego zbliża się Model rynku doskonale konkurencyjnego: paribus wpływa na asymtotycznie do zera, 1 - sprzedawców i położenie linii gdyż koszt stały ma nabywców jest wielu i budżetowej? stałą wartość a ilość nie mają wpływu na Jeśli cena dobra maleje, produkowanego dobra cenę, to zmniejsza się stopień stale wzrasta. 2 - produkt jest nachylenia linii Koszt zmienny jednorodny, budżetowej względem przypadający na 3 - panuje swoboda osi tego dobra. jednostkę produkcji wejścia i wyjścia z 11. Jak zmienia się maleje, kiedy koszt rynku, położenie równowagi zmienny ulega 4 - państwo jest bierne, konsumenta, który stabilizacji i rośnie, 5 - produkt i czynniki ma stały dochód, kiedy następnie koszt produkcji są doskonale jeżeli rośnie lub zmienny gwałtownie podzielne, maleje cena rośnie (co wynika z 6 - rynek jest doskonale poszczególnych dóbr? prawa malejącego przejrzysty. Jeśli cena któregoś z produktu marginalnego). 2. Czy producent dóbr maleje, to Przeciętny koszt stały działający na rynku konsument przenosi jest sumą przeciętnego doskonałej swój punkt równowagi kosztu zmiennego i konkurencji może na wyżej położoną przeciętnego kosztu wpływać na cenę, po krzywą obojętności. stałego i będzie zbliżał popytu). 7. Na czym polega paradoks wartości? Paradoks wartości polega na tym, że bardziej użyteczna dla człowieka woda osiąga na rynku niższą cenę, niż na przykład diamenty. Oznacza to, że popyt i podaż wody przecinają się przy cenie niskiej, a popyt i podaż diamentów przy cenie wysokiej. Wynika to z faktu, że użyteczność marginalna ostatniej kupowanej jednostki wody jest znacznie stosunkowo niska, a użyteczność marginalna ostatniej kupowanej jednostki diamentów jest stosunkowo duża branżę. 11. W jaki sposób mechanizm konkurencji doskonałej działa na rzecz wyrównywania kosztów przedsiębiorstw działających w danej branży w długim okresie? Spadki ceny poniżej poziomu zamknięcia niektórych firm (shut down point) powoduje ich wycofanie się z branży. W długim okresie pozostaną więc w branży tylko przedsiębiorstwa o zbliżonych poziomach kosztów (tzw. firmy reprezentatywne). 12. Co rozumiemy przez pojęcie firma reprezentatywna dla branży? (patrz: 11) 13. Według jakiej reguły (warunku) firma doskonale konkurencyjna podejmuje decyzje dotyczące wielkości produkcji w długim okresie? Będzie to warunek zerowego zysku całkowitego, przy którym wielkość produkcji musi być tak dobrana, aby LACmin = SAC = LMC = SMC = P. 14. Przy jakim poziomie produkcji firma doskonale konkurencyjna osiąga długookresową równowagę? (patrz: 13) 15. Jeżeli krzywa długookresowego kosztu przeciętnego na kształt litery U, to długookresowe optimum produkcji można wyrazić przy pomocy trzech dotyczące zakupów dóbr? Głównym czynnikiem ograniczającym decyzje konsumenta jest jego dochód pozostający w ścisłym związku z cenami dóbr. Jeśli cały dochód przeznaczany jest na zakup dwóch dóbr można to zapisać następująco: . Przejrzystość oznacza w tym przypadku, że monopolista zna popyt (podaż) interesującego go dobra, a uczestnicy z drugiej strony rynku mają pełną informację o cenach. 5. Czy w warunkach monopolu występuje zawsze homogeniczność produktu? Homogeniczność produktu wynika z faktu, że albo jest on jedyny na rynku, albo nie ma bliskich substytutów. 6. Jakie są przyczyny monopolizacji rynku? (patrz: 2) 7. Dlaczego w niektórych sytuacjach monopolizacja rynku została prawnie ograniczona, natomiast w innych sytuacjach jest nie tylko dopuszczalna, ale nawet chroniona przez prawo? Państwo często tworzy monopole w celach fiskalnych (monopole państwowe) lub (tak było w gospodarce centralnie planowanej) kiedy zależy jej na kontroli branży. 8. Porównaj rynek konkurencji doskonałej i rynek zmonopolizowany. Cechy popytu Konkuren cja doskonał a Monopol Elastycz ność cenowa popytu nieskończ ona dodatnia i ujemna (doskonał a) nieskońc zona dodatnia Elastycz ność mieszan a popytu nieskończ ona dodatnia i ujemna 0 Pojemno ść rynku dla produce nta nieskończ ona ogranicz ona popytem Odwrotnie dzieje się, kiedy cena danego dobra rośnie. 12. W jaki sposób konstruujemy krzywa cena-konsumpcja? Krzywą cenakonsumpcja konstruujemy łącząc punkty równowagi powstałe w wyniku kolejnych zmian ceny danego dobra. 13. Jak na podstawie krzywej cenakonsumpcja można odtworzyć przebieg krzywej popytu indywidualnego? Dokonuje się tego upraszczając model i zamiast drugiego dobra zaznaczając na osi rzędnych dochód pieniężnych konsumenta. Wtedy kąt nachylenia linii budżetowej będzie odpowiadał cenie dobra, którego popyt odtwarzamy. Zauważymy wtedy, że wraz ze wrostem nachylenia linii budżetowej, przy stałym dochodzie, konsument będzie nabywał coraz większe ilości danego dobra i odwrotnie. 14. Jak zmiana dochodu konsumenta wpływa, ceteris paribus, na jego równowagę? Zwiększenie dochodu powoduje równoległe przesunięcie linii budżetowej w prawo. Oddala to punkt równowagi od początku układu współrzędnych, zapewniając tym samym konsumentowi koszyki dóbr o wyższej użyteczności. W przypadku malejącego dochodu, dzieje się odwrotnie. 15. W jaki spsób konstruujemy krzywą dochód-konsumpcja? Krzywą dochódkonsumpcja konstruujemy łącząc punkty równowagi powstałe w wyniku przesunięcia linii budżetowej pod wpływem zmiany dochodu konsumenta. 16. Jak na podstawie krzywej dochódkonsumpcja można wyznaczyć krzywe Engla dla dóbr: podstawowego, luksusowego i podrzędnego? Krzywe Engla wyznacza się całą się asymptotycznie do krzywej przeciętnego kosztu zmiennego, tak jak przeciętny koszt stały zbliża się asymptotycznie do zera. 8. Wyjaśnij, dlaczego krzywa kosztu marginalnego przecina krzywą przeciętnego kosztu zmiennego w punkcie jej minimum? 9. Wyjaśnij, dlaczego krótkookresowy koszt przeciętny ma kształt litery U? Krótkookresowy koszt przeciętny ma kształt litery U, gdyż będąc sumą AVC i AFC, maleje kiedy one maleją, a rośnie kiedy AVC gwałtownie rośnie przy AFC malejącym do zera. 10. Jakie czynniki zewnętrzne powodują zmianę kosztów w krótkim okresie i przesunięcie krzywych kosztów? Poziom kosztów zależy od: a) cen czynników produkcji, b) rozliczeń przedsiębiorstw z budżetem państwa, c) działalności innych podmiotów gospodarczych. Jeżeli podniesie poziomu kosztów spowodowane jest zmianą dotyczącą zmiennych czynników produkcji w górę przesuną się krzywe AVC, AC i MC. Jeżeli podniesienie poziomu kosztów spowodowane jest zmianą dotyczącą stałych czynników produkcji to w górę przesuną się krzywe AFC i AC. 11. Jakie koszty ponosi przedsiębiorstwo w okresie długim? W okresie długim wszystkie koszty przedsiębiorstwa są zmienne, tak jak zmienne są wszystkie czynniki produkcji. Wyróżniamy zatem (analogicznie do okresu krótkiego) długookresowy koszt całkowity, długookresowy koszt przeciętny i długookresowy koszt marginalny. 12. Od czego zależy przebieg długookresowej krzywej kosztu przeciętnego? Przebieg długookresowej jakiej sprzedaje swój produkty? Nie. Nazywamy go "price taker": musi akceptować cenę rynkową. 3. Po jakiej cenie sprzedaje swój produkt firma działająca na rynku doskonale konkurencyjnym? Firmy sprzedają towar po cenie równowagi rynkowej. 4. Jak firma doskonale konkurencyjna postrzega popyt na swój produkt? Firma doskonale konkurencyjna postrzega popyt na swój produkt jako doskonale elastyczny. 5. Przed jakim problemem decyzyjnym staje producent działający w warunkach doskonałej konkurencji? Musi wybrać ilość wytwarzanego produktu. 6. Jakie są warunki wyboru optymalnej ilości produkcji w okresie krótkim? Warunek dostateczny: P = MC Warunek konieczny: P = MC > AC 7. Jakie stany równowagi może osiągnąć firma doskonale konkurencyjna w okresie krótkim? Jeśli P = MC > AC, to wtedy TP > 0. Jeśli P = MC = ACmin, to wtedy TP = 0 (break even point). Jeśli P = MC > AVC, to wtedy TP < 0 (minimalizacja krótkookresowej straty). Jeśli P = MC = AVCmin, to wtedy TP < 0 (shut down point). 8. Jak wyznaczamy krótkookresową krzywą podaży firmy doskonale konkurencyjnej? Jest to fragment krzywej kosztu marginalnego od shut down point do granicy możliwości produkcyjnych. 9. Jaki jest związek między podażą pojedynczych producentów działających na danym rynku a podażą rynkową? Podaż rynkowa jest sumą podaży indywidualnych. minimów. Jakich? Minimum zysku (TP = 0), minimalny długookresowy koszt przeciętny i minimalny krótkookresowy koszt przeciętny. 16. Od czego zależy przebieg długookresowej krzywej podaży w branży doskonale konkurencyjnej? Jeżeli koszty branży są stałe, to krzywa podaży jest pozioma. Jeśli koszty branży rosną, to krzywa podaży ma nachylenie dodatnie. Jeśli koszty branży maleją, to krzywa podaży ma nachylenie ujemne. 17. Przy jakim przebiegu długookresowej krzywej kosztu przeciętnego jest możliwa konkurencja doskonała? Konkurencja doskonała jest możliwa tylko przy nieujemnym nachyleniu długookresowej krzywej podaży. 18. W jaki sposób przedsiębiorstwa konkurują ze sobą na rynku doskonałej konkurencji? Przedsiębiorstwa konkurują ze sobą zmniejszając koszty XIV. MONOPOL I KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA 1. Jakie są właściwości czystego monopolu? Właściwości czystego monopolu: 1 - na rynku znajduje się tylko jeden nabywca lub sprzedawca, 2 - monopolista nie ma żadnych preferencji (monopol niedyskryminujący), 3 - rynek jest w pełni przejrzysty, 4 - nie istnieje konkurencja. 2. Czy w warunkach monopolu istnieje konkurencja? Nie. Może to być spowodowane wyłącznością na surowce, posiadaniem patentu na dany produkt, wyłączność na sprzedaż, dużą skalą produkcji, polityką państwa itp. 3. Co to znaczy, że czysty monopol jest niedyskryminujący? Niedyskryminacja polega na tym, że monopolista nie ma żadnych 9. Uzasadnij, dlaczego w warunkach monopolu przychód marginalny jest mniejszy od ceny? W warunkach monopolu przychód marginalny jest mniejszy od ceny, bo monopolista, chcąc ulokować na rynku dodatkową produkcję, musi obniżyć cenę, gdyż napotyka barierę popytu. 10. Uzasadnij warunek krótkookresowej równowagi firmy monopolistycznej. Monopolista musi osiągnąć punkt równowagi, w którym osiąga max (TR - TC). TP jest maksymalne, gdy TP = 0. A to jest spełnione, gdy MR - MC = O. Wtedy warunek krótkookresowej równowagi wygląda tak: MR = MC. 11. Dlaczego nie istnieje funkcja podaży firmy monopolistycznej? Dzieje się tak, gdyż ilość wyznaczana jest z warunku MC = MR, a MR zmienia się, w zależności od cenowej elastyczności popytu. krzywej kosztu przeciętnego zależy od korzyści skali. Jeśli są stałe to 10. Jak zmieniają się warunki działania firmy doskonale konkurencyjnej w okresie długim, w porównaniu z okresem krótkim? Zmieniają się ilości i wielkość producentów, dzięki wolnemu wejściu i wyjściu. Zmiany te polegają na uzyskiwaniu korzyści skali przez poszczególne firmy i preferencji dotyczących drugiej strony rynku. 4. Co oznacza doskonała przejrzystość rynku w warunkach monopolu?
