Wzrost innowacyjności regionu jako efekt rozwijania i

Zakład Zarządzania
Środowiskiem i
Gospodarką Publiczną
Projekt: „Wzrost innowacyjności regionu jako
efekt rozwijania i upowszechniania dobrych
praktyk w zakresie strategicznego zarządzania
środowiskowego w organizacjach
województwa lubuskiego”
Zielona Góra 2007
Potencjał innowacyjny
Jednostek Samorządu
Terytorialnego (JST)
regionu lubuskiego
- wstępne wyniki badań
koordynator – dr inż. Joanna Zarębska
Zakład Zarządzania Środowiskiem
i Gospodarką Publiczną
Cel projektu:
• Jednym z celów projektu była
•
identyfikacja oraz wzmacnianie koordynacyjnej roli
samorządu w procesie tworzenia warunków do
wzrostu innowacyjności terytorium
(np. poprzez wejście prywatnych i publicznych
aktorów w tzw. „sieci współpracy”). Dzięki temu
może zaistnieć zjawisko tzw. umieszczania MŚP w
płaszczyźnie globalnej poprzez poziom lokalny.
Jednocześnie założono istnienie tzw. „dobrych
praktyk” sprzyjających szybszemu wdrażaniu
strategii innowacyjnych.
Innowacyjność terytorialna
jest
pożądanym
stanem
pozwalającym
wytworzyć strukturalną przewagę regionu w
sytuacji
globalizującej
się
gospodarki
światowej.
W tej sytuacji zadaniem władz lokalnych jest
prowadzenie polityki lokalnej w taki sposób,
aby sprostać konkurencji. Celem tej polityki
jest trwały i zrównoważony rozwój terytorium.
Rozwój zrównoważony jest to taki rozwój
społeczno-gospodarczy, w którym następuje
proces integrowania działań politycznych,
gospodarczych i społecznych z zachowaniem
równowagi przyrodniczej oraz trwałości
podstawowych procesów przyrodniczych w celu
zagwarantowania możliwości podstawowych
potrzeb poszczególnych społeczności lub
obywateli zarówno współczesnego pokolenia,
jak i przeszłych pokoleń.
Ustawa Prawo ochrony środowiska
(DzU 2001, nr 62, poz. 627, art. 3, pkt 50)
Nadrzędną cechą dobrych praktyk jest ich
skuteczność, efektywność i uniwersalność
•
•
Na potrzeby projektu do dobrych praktyk
zakwalifikowano wszelkie przedsięwzięcia
cykliczne lub jednorazowe, które pozwalają na
skuteczną realizację nowej jakości w zakresie
zarządzania środowiskowego, a ponadto
spełniają następujące warunki:
w sposób racjonalny i efektywny wykorzystują
zasoby środowiskowe regionu dla celów
społecznych i gospodarczych,
można je zastosować i rozpowszechniać w wielu
organizacjach.
Jednocześnie założono istnienie tzw. „dobrych
praktyk” sprzyjających szybszemu wdrażaniu
strategii innowacyjnych. Zidentyfikowane w
trakcie badań wtórnych (literaturowych) dobre
praktyki w obszarze działań administracji
publicznej można podzielić na dwie grupy:
• dobre praktyki w wymiarze „wewnętrznym" dotyczące struktury funkcjonowania samego
urzędu,
• dobre praktyki „zewnętrzne" - dotyczące
inicjatyw i działań proinnowacyjnych w
zakresie zarządzania środowiskowego.
Dobre praktyki w zakresie funkcjonowania
struktur administracji samorządowej to:
• przedsięwzięcia reorganizacyjne zwiększające
•
•
•
•
•
•
•
•
efektywność działania urzędu oraz jakość
świadczonych usług,
działania na rzecz tworzenia systemu przepływu
informacji między jednostkami administracji terenowej
oraz sektorem przedsiębiorstw w celu koordynacji
wspólnych działań,
komputeryzacja urzędu,
tworzenie zespołów zadaniowych,
uzyskanie certyfikatów ISO,
dbałość o rozwój kapitału ludzkiego organizacji,
promocja nowych rozwiązań i własnych inicjatyw,
otwartość na współpracę z otoczeniem zewnętrznym,
współpraca i wymiana z zagranicą.
Dobre praktyki i innowacyjne
przedsięwzięcia w obszarze zarządzania
środowiskowego:
• działania na rzecz rozwoju infrastruktury technicznej,
• działania stymulujące rozwój sektora MŚP,
• działania na rzecz budowania infrastruktury rynku,
• innowacyjne metody promocji lokalnych walorów,
produktów i usług,
• stosowanie systemu ulg inwestycyjnych w celu
zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej oraz pobudzenia
rozwoju lokalnego,
• tworzenie systemu powiązań (związków i porozumień
gmin, powiatów) celem zwiększenia efektywności działań
i podniesienia poziomu szans rozwojowych.
Techniki badawcze:
W niniejszym badaniu wykorzystano następujące
techniki:
• wywiad,
• ankietę e-mailową,
• ankietę pocztową (kwiecień – sierpień 2007).
Blisko 60 % odpowiedzi na ankiety uzyskano techniką
pierwszą, 30 % stanowią ankiety wypełnione i
nadesłane drogą elektroniczną, a 10% - techniką
trzecią.
Z uwzględnieniem podziału na rodzaje JST otrzymano:
45,8 % zwrot ankiet z urzędów gmin oraz 28,6 % w
przypadku urzędów powiatowych.
Kwestionariusz ankiety JST
50 pytań merytorycznych:
• dotyczących analizy struktury
gospodarczej gmin i kierunków
ich rozwoju,
• analizy zarządzania
środowiskiem,
• zadań gmin i budżetu,
• warunków działania urzędów
4 pytania metryczki.
Wielkość próby:
Całkowita wielkość próby wynosi 97 jednostek organizacyjnych.
Na tę liczbę składa się:
– 9 gmin miejskich – uzyskano 9 zwrotów ankiet co stanowi
100% (Gorzów Wlkp., Gozdnica, Gubin, Łęknica,
Małomice, Niegosławice, Zielona Góra, Żagań, Żary),
– 33 gminy miejsko-wiejskie – uzyskano 16 zwrotów ankiet
co stanowi 48,5% (Babimost, Brzeźnica, Bytom
Odrzański, Cybinka, Czerwieńsk, Kargowa, Krosno
Odrzańskie, Kożuchów, Lubsko, Nowogród Bobrz.,
Skwierzyna, Słubice, Sulechów, Szprotawa, Świebodzin,
Wschowa),
– 41 gmin wiejskich – uzyskano 13 zwrotów ankiet co
stanowi 31,7% (Lipinki Łużyckie, Przewóz, Żagań,
Trzebiel, Żary, Łagów, Bojadła, Nowa Sól, Bytnica,
Szczaniec, Pszczew, Skąpe, Bogdaniec),
– 2 powiaty grodzkie – brak zwrotów,
– 12 powiatów ziemskich – uzyskano 4 zwroty ankiet co
stanowi 33,3% (Gorzów Wlkp., Międzyrzecz, Słubice,
Świebodzin).
Szczegółowe problemy badawcze:
• aktualny stan i zakres działań JST w
•
•
województwie lubuskim w kontekście
nowoczesnych metod, form oraz narzędzi
uznawanych za innowacyjne dla administracji
publicznej,
poziom wiedzy i umiejętności pracowników
administracji samorządowej w zakresie
zarządzania środowiskowego,
identyfikacja i charakterystyka barier w zakresie
certyfikacji zarządzania jakością
i środowiskiem.
Tabela. 1. Zestawienie obszarów i kryteriów zarządzania
środowiskowego dla
urzędu gminy, starostwa powiatowego i urzędu
marszałkowskiego, stosowanych w rozwoju zrównoważonym
Obszar
zarządzania
Kryteria zarządzania
Urząd gminy
Starostwo powiatowe
Urząd marszałkowski
I. Zarządzanie
strategiczne i
finansowe
1. Planowanie strategiczne
2. Perspektywiczna ocena sytuacji
finansowej
3. Wieloletnie planowanie
inwestycyjne
4. Roczne planowanie finansowe,
monitorowanie i ocena wykonania
planów
1. Planowanie strategiczne
2. Perspektywiczna ocena
sytuacji finansowej
3. Wieloletnie planowanie
inwestycyjne
4. Roczne planowanie
finansowe, monitorowanie i
ocena wykonania planów
1. Planowanie strategiczne
2. Perspektywiczna ocena sytuacji finansowej
3. Wieloletnie planowanie inwestycyjne
4. Roczne planowanie finansowe, monitorowanie i ocena wykonania planów
II. a. Gospodarka
przestrzenna
II. b. Stymulowanie
rozwoju
gospodarczego
5. Studium Uwarunkowań i
Kierunków Zagospodarowania
Przestrzennego Gminy
6. Plan miejscowy
7. Program rozwoju gospodarczego
8. aktywna polityka wspierająca
przedsiębiorczość
9. uzbrojenie terenów pod działalność
gospodarczą
5. Program rozwoju
gospodarczego
6. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubuskiego (PZPWL)
5. Program rozwoju gospodarczego
IV. a. Zarządzanie
środowiskiem
IV. b. Zintegrowane
zarządzanie
środowiskowe
10. Tworzenie planów: gospodarki
odpadami, zaopatrzenia w ciepło,
energię elektryczną i paliwa gazowe,
11. Strategie, programy, plany
ochrony środowiska
12. Plany ochrony parków
krajobrazowych (uzgodnienie i
zatwierdzenie)
13. Wykonanie audytu ekologicznego
14. EMAS
15. ISO
6. Tworzenie planów:
gospodarki odpadami,
zaopatrzenia w ciepło,
energię elektryczną i paliwa
gazowe,
7. Strategie, programy, plany
ochrony środowiska
8. Plany ochrony parków
krajobrazowych
(uzgodnienie)
7. Tworzenie wojewódzkich planów: gospodarki odpadami, zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe,
8. Strategie, programy, plany ochrony środowiska
9. Plany ochrony parków krajobrazowych (uzgodnienie)
VI. Organizacja i
funkcjonowanie
urzędu
16. Podział uprawnień decyzyjnych i
odpowiedzialności
17. Zarządzanie procesami
18. Efektywność komunikacji
9. Podział uprawnień
decyzyjnych i
odpowiedzialności
10. Zarządzanie procesami
10. Podział uprawnień decyzyjnych i odpowiedzialności
11. Zarządzanie procesami
12. Efektywność komunikacji wewnętrznej
Obszar
zarządzania
IV. a.
Zarządzanie
środowiskiem
IV. b.
Zintegrowane
zarządzanie
środowiskowe
Kryteria zarządzania
Urząd gminy
10. Tworzenie
planów: gospodarki
odpadami,
zaopatrzenia w
ciepło, energię
elektryczną i paliwa
gazowe,
11. Strategie,
programy, plany
ochrony środowiska
12. Plany ochrony
parków
krajobrazowych
(uzgodnienie i
zatwierdzenie)
13. Wykonanie
audytu
ekologicznego
14. EMAS
15. ISO
Starostwo powiatowe
Urząd marszałkowski
6. Tworzenie planów:
gospodarki odpadami,
zaopatrzenia w ciepło,
energię elektryczną i
paliwa gazowe,
7. Strategie, programy,
plany ochrony
środowiska
8. Plany ochrony
parków
krajobrazowych
(uzgodnienie)
7. Tworzenie
wojewódzkich planów:
gospodarki odpadami,
zaopatrzenia w ciepło,
energię elektryczną i
paliwa gazowe,
8. Strategie, programy,
plany ochrony
środowiska
9. Plany ochrony
parków
krajobrazowych
(uzgodnienie)
Rys. Nasycenie dokumentami programowymi z zakresu
zarządzania zrównoważonego (strategicznego, finansowego,
środowiskowego) w ankietowanych JST
I/II a/IV a
1
1
Strategia Mieszkalnictw a
Strategia Zrów now ażonego Rozw oju
Strategia rozw iązyw ania problemów społecznych
2
6
Plan Rozw oju Lokalnego
3
Lokalny plan rew italizacji
Plan, strategia informatyzacji gminy
0
3
Plan ochrony parku krajobrazow ego
20
Wieloletni plan inw estycyjny
Studium uw arunkow ań i kierunków zagospodarow ania przestrzennego
gminy
Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliw a gazow e
29
3
20
Strategia rozw oju gospodarczego
14
Plan rozw oju gospodarczego
33
32
Plan gospodarki odpadami
Program ochrony środow iska
0
5
10
15
20
25
30
35
Zestawienie wyników działań w zakresie
zarządzania środowiskiem w gminach lubuskich
11
Program ochrony środowiska
10
Plan gospodarki odpadami
8%
3%
97%
92%
posiada
12
posiada
nie posiada
Plan ochrony parku krajobrazowego
11%
10
nie posiada
Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe
8%
92%
89%
posiada
nie posiada
posiada
nie posiada
Systemy zarządzania wdrożone w urzędzie gminy
14/15
sy stem Best Value
100,00%
0,00%
ISO/IEC 27001 (wcześniej BS 7799)
100,00%
0,00%
EMAS
100,00%
0,00%
CP - Czy stsza Produkcja
100,00%
0,00%
PN-N 18000
100,00%
0,00%
ISO serii 14000
100,00%
0,00%
inne
97,40%
2,60%
Strategiczna Karta
Wyników
Strategiczna
Karta Wy ników
97,40%
2,60%
ISO seriiISO9000
serii 9000
94,70%
5,30%
„dobre praktyki” – kopiowanie
"dobre
prakty ki" - kopiowanie
sprawdzony ch rozwiązań
sprawdzonych
rozwiązań
nie zostały wprowadzone
0,00%
78,90%
21,10%
50,00%
20,00%
40,00%
50,00%
60,00%
nie
80,00%
tak
100,00%
120,00%
Rys. Wskaźnik gospodarstw domowych na terenie badanych gmin
lubuskich objętych selektywną zbiórką odpadów
10 A
37%
63%
nie
tak
IV a
97,40%
inne
Rys. Inwestycje w zakresie ochrony
97,40%
2,60%
środowiska zrealizowane przez
rekultywacja hałd na terenach
poprzemysłowych
94,70%
obniżanie poziomu hałasu
81,60%
zag ospodarowanie odpadów
obniżanie poziomu hałasu
rekultywacja hałd na terenach
poprzemysłowych
inne
94,70%
97,40%
97,40%
5,30%
2,60%
2,60%
modernizacja eksploatowanych
składowisk odpadów
zagospodarowanie odpadów
60,50%
84,20%
18,40%
15,80%
63,20%
81,60%
78,90%
57,90%
52,60%
39,50%
73,70%
78,90%
78,90%
84,20%
21,10%
42,10%
47,40%
60,50%
63,20%
73,70%
120,00%
15,80%
42,10%
73,70%
73,70%
21,10%
dbałość o bioróżnorodność na
terenach objętych ochroną
oczyszczalnia ścieków
edukacja ekologiczna
36,80%
26,30%
26,30%
zaopatrzenie ludności w wodę
100,00%
21,10%
78,90%
80,00%
odprowadzanie ścieków
ochr. atmosf. poprzez redukcję
źródeł tzw. niskiej emisji zaniecz.
wprowadzanie selektywnej zbiórki
odpadków
inwestycje z zakresu oświetlania
ulic
utrzymanie czystości terenów
zielonych
21,10%
78,90%
84,20%
tak
26,30%
21,10%
47,40%
36,80%
26,30%
60,00%
nie
inwestycje z zakresu oświetlania
ulic
odprowadzanie ścieków
40,00%
wprowadzanie selektywnej zbiórki
odpadków
52,60%
39,50%
18,40%
78,90%
57,90%
21,10%
20,00%
edukacja ekolog iczna
15,80%
0,00%
oczyszczalnia ścieków
zaopatrzenie ludności w wodę
ochr. atmosf. poprzez redukcję
źródeł tzw. niskiej emisji zaniecz.
likwidacja "dzikich wysypisk śmieci"
dbałość o bioróżnorodność na
terenach objętych ochroną
likwidacja "dzikich wysypisk śmieci"
5,30%
gminę
w latach 2000-2006
84,20%
15,80%
modernizacja eksploatowanych
składowisk odpadów
utrzymanie czystości terenów
zielonych
2,60%
Rys. Priorytety przyszłych inwestycji w gminie w
obszarze ochrony środowiska, w latach 2007-2013
5%
Inwestycje w zakresie
gospodarki wodnościekowej
11%
54%
23%
7%
budowa (modernizacja) kanalizacji
budowa (modernizacja) oczyszczalni ścieków
budowa (modernizacja) sieci wodociągów
budowa (modernizacja) stacji uzdatniania wody
brak wskazania
Inwestycje
w zakresie
gospodarki
odpadami
5%
3%
5%
21%
13%
3%
11%
11%
organizacja selektywnej zbiórki odpadów
budowa nowoczesnej sortowni odpadów
budowa nowoczesnego składowiska odpadów
likwidacja dzikich wysypisk odpadów
brak inwestycji
28%
organizacja zbiórki odpadów niebezpiecznych
rozbudowa istniejacego składowiska odpadów
rekultywacja starego składowiska odpadów
budowa biokompostowni
Rys. Priorytety przyszłych inwestycji w gminie w
obszarze ochrony środowiska, w latach 2007-2013
Inwestycje w zakresie
ochrony powietrza
atmosferycznego
3%
Inwestycje w
zakresie ochrony
przed hałasem
8%
8%
5%
5%
8%
5%
68%
wykorzystanie energii słonecznej do ogrzewania wody w planowanej budowie basenu
termomodernizacja obiektów
modernizacja kotłowni c.o. z paliwa węglowego na gazowe
gazyfikacja
zastosowanie filtrów na kominach c.o.
brak inwestycji
90%
budowa ekranów akustycznych
poprawa jakości akustycznej stolarki okiennej
brak inwestycji
Wskaźnik wagi dla JST w zakresie: ładu przestrzennego,
gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska,
gospodarki wodnej
5%
13%
21%
61%
najw ażniejsze
w azne
mało znaczące
niew ażne
Wskaźnik wagi dla JST w zakresie: wodociągi, zaopatrzenie
w wodę, kanalizacja, utrzymywanie wysypisk,
unieszkodliwianie odpadów
8%
3%
8%
81%
najw ażniejsze
w azne
mało znaczące
niew ażne
Wskaźnik wagi dla JST w zakresie: gminne budownictwo
mieszkaniowe
5%
16%
18%
21%
40%
najw ażniejsze
w azne
mało znaczące
niew ażne
brak w skazania
Rys. Rodzaje działalności o największym znaczeniu
dla gospodarki gminy
86,80%
inne
13,20%
76,30%
transport
23,70%
turystyka
63,20%
36,80%
budownictwo
63,20%
36,80%
przemysł
rolnictwo
handel
usługi
0,00%
47,40%
52,60%
42,10%
57,90%
34,20%
65,80%
28,90%
20,00%
71,10%
40,00%
60,00%
nie
tak
80,00%
100,00%
120,00%
Dziękuję za uwagę
koordynator – dr inż. Joanna Zarębska
Wszystkich zainteresowanych projektem
serdecznie zapraszamy do dalszej współpracy