gospodarka materiałowa

x60GOSPODARKA
MATERIAŁOWA
Gospodarka materiałowa – to proces racjonalnego obrotu materiałami w przedsiębiorstwie
związany z nabywaniem, transportem, przyjmowaniem, przekazywaniem i wydawaniem
materiałów potrzebnych do produkcji oraz organizacji przepływu materiałów pomiędzy
poszczególnymi komórkami organizacyjnymi.
Składa się na nią kilka faz, a mianowicie:
- pozyskiwanie materiałów, które jest treścią zaopatrzenia materiałowego,
- przechowywanie zapasów materiałowych, wchodzące w zakres gospodarki
magazynowej,
- przemieszczanie fizyczne materiałów w czasie przyjmowania, magazynowania i
produkcji,
- użyteczne wykorzystywanie materiałów w procesie produkcji,
- zagospodarowywanie odpadów i surowców wtórnych,
- zapewnienie pełnej informacji o gospodarowaniu materiałami (gromadzenie,
przechowywanie, przetwarzanie i przesyłanie danych dla celów planistycznych,
ewidencyjnych i kontrolnych).
Realizacja wszystkich procesów, składających się na gospodarkę materiałową wymaga
wykonania wielu zadań dotyczących doboru materiałów potrzebnych do produkcji,
wyboru źródeł zaopatrzenia, normowania zużycia materiałowego, zawierania umów o
dostawy, gospodarki opakowaniami itp.
Zadania z zakresu gospodarki materiałowej realizuje tzw. służba zaopatrzenia oraz wiele
innych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa. Służba zaopatrzenia przedsiębiorstwa
stanowi odrębny pion organizacyjny, składający się z komórek, które zajmują się
zaopatrzeniem i gospodarką magazynową.
Do zadań służby zaopatrzenia należy w szczególności:
- ustalanie potrzeb materiałowych,
- organizowanie dostaw i przyjęć materiałów,
- przechowywanie i wydawanie materiałów,
- dbanie o racjonalną gospodarkę materiałową,
- gromadzenie informacji z zakresu gospodarki materiałowej.
Realizując swoje zadania, służba zaopatrzenia wykonuje czynności operatywne,
planistyczne, ewidencyjne i kontrolne.
Służba zaopatrzenia składa się z komórek funkcjonalnych i komórek pomocniczych.
Komórką funkcjonalną jest najczęściej dział zaopatrzenia. Komórkami pomocniczymi –
magazyny. Wewnętrzna organizacja działu zaopatrzenia zależy od wielkości
przedsiębiorstwa i specyfiki zaopatrzenia w materiały. Przy dużym zapotrzebowaniu na
określona materiały w dziale zaopatrzenia danego przedsiębiorstwa tworzy się
wyodrębnione sekcje lub stanowiska pracy do spraw zaopatrzenia w materiały danej
branży. Również wydzielone komórki mogą prowadzić sprawy dostaw kooperacyjnych,
związanych z dostawami części i podzespołów do produkowanych wyrobów.
Poza służbą zaopatrzenia, zadania z zakresu gospodarki materiałowej realizują:
- komórki techniczne, określające dobór materiałów do produkcji oraz ustalające normy
zużycia,
- komórka remontowa, ustalająca potrzeby materiałowe dotyczące remontów,
- komórka transportowa, zajmująca się przewozami materiałów,
- komórka finansowa, zajmująca się rozliczaniem dostaw.
GOSPODAROWANIE MATERIAŁAMI
Materiały podstawowe są trzonem wyrobu gotowego, stanowiąc niekiedy 80% jego
wartości. Decydują więc o kosztach produkcji i jej jakości, dlatego istotną kwestią jest
dobór właściwych materiałów do produkcji oraz racjonalne jego zużycie. Dzięki
postępowi technicznemu i technologicznemu zwiększają się znacznie możliwości
zastosowania różnorodnych materiałów. Poza surowcami i materiałami naturalnymi,
istnieje obecnie znacznie większy wybór materiałów sztucznych i syntetycznych. Wiele
wyrobów produkowanych dotychczas z materiałów tradycyjnych można obecnie wykonać
z materiałów innych, trwalszych, tańszych, np. okna drewniane zastępowane są
aluminiowymi lub z tworzyw sztucznych. O doborze materiałów decydują czynniki
ekonomiczne (cena), techniczne (konstrukcja) i technologiczne (metody przetwarzania).
Rodzaj wybranego materiału oraz jego parametry (wymiary, wytrzymałość, skład
chemiczny) decydują o wielkości zużycia do produkcji wyrobu.
Dla zapewnienia ciągłości działalności gospodarczej, przedsiębiorstwa utrzymują pewne
zapasy materiałów.
Zapas materiałów jest to określona ilość materiałów, którą przedsiębiorstwo musi
utrzymywać w magazynie, by zapewnić ciągłość produkcji.
Wielkość utrzymywanych zapasów zależy od następujących czynników:
- od wielkości zużycia,
- od sezonowości zaopatrzenia i produkcji,
- od cyklu dostaw, czyli czasu pomiędzy dostawami,
- od regularności transportu.
Utrzymywane zapasy powinny być gospodarczo uzasadnione, tzn. nie za wielkie oraz nie
za małe. Małe zapasy nie zapewniają ciągłości produkcji, natomiast zbyt duże wiążą
poważne środki finansowe, zwiększają koszty magazynowania oraz stwarzają możliwość
psucia się zapasów.
Zapotrzebowanie realizuje się poprzez dostawy materiałów w drodze ich zakupu od
dostawców.
Dostawcami materiałów są:
- inne przedsiębiorstwa przemysłowe,
- przedsiębiorstwa rolne i leśne,
- przedsiębiorstwa handlowe.
Wśród przedsiębiorstw przemysłowych dostarczających materiały są przedsiębiorstwa
wydobywcze (dostarczają surowce) oraz przedsiębiorstwa kooperujące (dostarczają części
i podzespoły). Przedsiębiorstwa rolne i leśne dostarczają surowce pochodzenia roślinnego
i zwierzęcego, a przedsiębiorstwa handlowe pośredniczą w zakupie potrzebnych
materiałów krajowych oraz z importu.
Wybór dostawców uzależniony jest od potrzebnych materiałów i od warunków dostaw.
Wybiera się tych dostawców, którzy dostarczą każdą potrzebną ilość danego materiału,
dobrej jakości, po ustalonej cenie, w odpowiednim terminie oraz na dogodnych
warunkach płatności.
W gospodarce rynkowej, w której istnieje tzw. rynek nabywcy, nie ma trudności ze
znalezieniem dostawców. Istnieje możliwość wyboru dostawców stałych, systematycznie
dostarczających materiały, oraz dostawców jednorazowych (okresowych).
Dostawy materiałów mogą być realizowane poprzez:
- zakup od dostawców,
- skup od producentów.
Podstawą zakupu materiałów jest umowa o dostawę zawierana pomiędzy dostawca a
odbiorcą. Umowa reguluje wszystkie warunki, według których odbywa się dostawa
materiałów i rozliczenie. Zamiast formalnego zawarcia umowy o dostawę odbiorca może
złożyć zamówienie u dostawcy. W zamówieniu podawane są również wszystkie warunki
dostawy i zapłaty. Przyjęcie zamówienia przez dostawce jest równoznaczne z potwierdzeniem
przyjęcia zamówienia. Zobowiązuje to dostawcę do przygotowania dostawy i zawiadomienia
o tym odbiorcy poprzez:
- awizo wysyłkowe, jeżeli dostawa jest wysyłana przez dostawcę,
- zlecenie na odbiór, jeżeli odbiorca odbiera dostawę z magazynu dostawcy.
Po wykonaniu dostawy dostawca wystawia fakturę VAT lub rachunek uproszczony,
dokumenty te są podstawą do dokonania rozliczenia (zapłaty za materiały).