Etyka i estetyka słowa - Instytut Filologii Polskiej UWr

OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
1.
Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim
Etyka i estetyka słowa
2.
Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim
Ethics and Aesthetics of a Word
3.
Jednostka prowadząca przedmiot
Instytut Filologii Polskiej
4.
Kod przedmiotu/modułu
21-FP-S2-E3-EtEstSl
5.
Rodzaj przedmiotu/modułu
obowiązkowy
6.
Kierunek studiów
filologia polska
7.
Poziom studiów
II
8.
Rok studiów
II
9.
Semestr
zimowy
10.
Forma zajęć i liczba godzin
konwersatorium, 30 godz.
11.
Imię, nazwisko, tytuł/stopień naukowy osoby prowadzącej zajęcia
dr Anna Burzyńska-Kamieniecka, dr. hab. Agnieszka Libura, dr Jan
Kamieniecki
12.
Wymagania wstępne:
13.
- student powinien umieć dokonać analizy tekstu pod kątem wykładników poszczególnych funkcji
języka, bazując na opisie K. Bühlera, R. Jakobsona, A. Furdala i R. Grzegorczykowej. Powinien
także umieć charakteryzować składniki sytuacji komunikacyjnej, odwołując się do teorii aktów
mowy, odróżniać i klasyfikować poszczególne typy wypowiedzi oraz wskazywać mechanizmy
wpływające na ich rozumienie (wynikające np. z naruszania reguł konwersacyjnych Grice’a).
Student powinien również posługiwać się podstawowymi pojęciami i kategoriami z zakresu
filozofii, odwołując się do określonych systemów filozoficznych i ich twórców, w zakresie
pozwalającym na krytyczną analizę i ocenę wybranych fenomenów życia społecznego.
Uczestnika zajęć powinna cechować zdolność krytycznego myślenia oraz umiejętność łączenia
faktów z wielu dziedzin wiedzy, umożliwiająca ich interpretację z wykorzystaniem różnorodnych
narzędzi badawczych.
Cele przedmiotu:
- przedstawienie reguł etycznej komunikacji, charakterystyka cech decydujących o etyce i
estetyce wypowiedzi ustnych i pisemnych. Wykształcenie umiejętności identyfikowania i
tworzenia tekstów o wysokich walorach estetycznych, zgodnych z zasadami etyki wypowiedzi.
14.
Rozwinięcie i pogłębienie zdolności rozpoznawania, opisywania i krytycznej oceny o charakterze
etycznym i estetycznym wybranych zjawisk życia społecznego (zwłaszcza dotyczących
posługiwania się słowem w różnych obszarach komunikowania).
Zakładane efekty kształcenia
W zakresie wiedzy:

student ma pogłębioną i uporządkowaną wiedzę na K_W03, K_W04, K_W11
temat zasad etycznej komunikacji; zna podstawowe
pojęcia z zakresu etyki i estetyki słowa; wie, w jaki
sposób ocenić wypowiedź ze względu na jej wartość
etyczną i estetyczną
W zakresie umiejętności:
K_U01, K_U03, K_U06
 umie zidentyfikować elementy decydujące o
estetyce tekstu jako całościowego komunikatu;
potrafi ocenić walory etyczne i estetyczne
wypowiedzi językowych; posiada umiejętność
tworzenia wypowiedzi zgodnych z zasadami etyki
słowa, o odpowiednich walorach estetycznych
W zakresie kompetencji społecznych:
 umie współpracować w grupie; dąży do
doskonalenia swoich umiejętności (realizuje K_K01
potrzebę ustawicznego kształcenia się)
K_K03
15.
Treści programowe:
16.
Etyka i estetyka słowa w komunikacji międzyludzkiej (warunki udanej komunikacji: dobro, piękno
i prawda w komunikowaniu indywidualnym, grupowym i społecznym). Zakłócenia i bariery w
komunikacji, pojęcie dominacji. Etyczna ocena aktów mowy, naruszanie zasad etyki i estetyki
wypowiedzi w kontaktach oficjalnych i nieoficjalnych (przykłady manipulacji językowej, przejawy
agresji w języku, różne formy napaści słownej i językowej dyskredytacji). Przemoc słowna a
wolność słowa, etyka słowa a poprawność polityczna. Zjawisko wulgaryzacji języka jako wyraz
naruszania zasad etyki i estetyki słowa, ekspansja potoczności. Etykieta językowa jako zbiór
zachowań regulowanych normami etycznymi i estetycznymi (upraszczanie się modelu polskiej
grzeczności w komunikowaniu publicznym i indywidualnym). Cechy istotne dla estetyki
wypowiedzi ustnych i pisemnych. Estetyka różnego typu komunikatów językowych (analiza
funkcji i formy wypowiedzi dawnych i współczesnych), takich jak wypowiedzi urzędowe i
wypowiedzi naukowe, wypowiedzi publiczne o charakterze retorycznym oraz wypowiedzi
niepubliczne o charakterze potocznym i familiarnym.
Zalecana literatura (wybór):.
J. Bartmiński, Etyka słowa a potoczny wzorzec komunikacji, w: Oblicza komunikacji, red. A.
Markowski, R. Pawelec, Warszawa 2012.
B. Boniecka, Rzecz w jasności wypowiedzi, w: Potoczność a zachowania językowe Polaków,
red. B. Boniecka, S. Grabias, Lublin 2007.
A. Cegieła, Etyka - umiejętność cnoty czy wiedza o sztuce bycia wśród ludzi?, „Poradnik
Językowy” 2006, z.10, s.31-38.
A. Cegieła, Słowa i ludzie. Wprowadzenie do etyki słowa, Warszawa 2014.
A. Cegieła, Słowa niebezpieczne i niepożądane w przestrzeni społecznej. Etyka słowa a
poprawność polityczna, w: „Poradnik Językowy” 2013, z.10.
M. Bugajski, Język w komunikowaniu, Warszawa 2006.
17.
J. Baggini, P. S. Fosl , Przybornik etyka. Kompendium pojęć i metod etycznych, Warszawa 2010.
M. Gołaszewska, Zarys estetyki, Warszawa 1985.
A. Grybosiowa, Polaryzacja opinii o wulgaryzmach współczesnej polszczyzny, „Poradnik
Językowy” 2006, z. 6, s. 57-63.
M. Iłowiecki, Krzywe zwierciadło. O manipulacji w mediach, Lublin 2012.
H. Jadacka, Wulgaryzmy, w: Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski,
Warszawa 2002, s. 1769.
E. Jędrzejko, M. Kita, Słowa grzeczne i serdeczne, czyli o języku życzliwym na co dzień i od
święta, Warszawa 2002.
Język w urzędach i sądach, red. M. T. Lizisowa, Kraków 2006, s. 75-89.
I. Kamińska-Szmaj, Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych
1918-2000, Wrocław 2007.
M. Karwat, O złośliwej dyskredytacji. Manipulowanie wizerunkiem przeciwnika, Warszawa 2007.
Polszczyzna publiczna na początku XXI w., red. E. Wolańska, Warszawa 2007.
M. Kita, Językowe rytuały grzecznościowe, Katowice 2005.
M. Marcjanik, Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa 2007.
K. Ożóg, Polszczyzna przełomu XX i XXI w. Wybrane zagadnienia, Rzeszów 2001.
M. Peisert, Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii, Wrocław 2004.
J. Puzynina (red.), Etyka międzyludzkiej komunikacji, Warszawa 1993.
J. Puzynina, Język wartości, Warszawa 1992.
J. Puzynina, Słowo – wartość – kultura, Lublin 1997.
J. Puzynina, Problemy wartościowania w języku i tekście, „Etnolingwistyka” 2004, nr 16, s.179189.
J. Puzynina, A. Pajdzińska, Etyka słowa, w: O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny, red. J.
Miodek, Wrocław 1996.
Retoryka codzienności. Zwyczaje językowe współczesnych Polaków, red. M. Marcjanik,
Warszawa 2006.
J. Szymura, Język, mowa i prawda w perspektywie fenomenologii lingwistycznej J.L. Austina,
Wrocław 1982.
W. Welsch, Estetyka poza estetyką. O nową postać estetyki, Kraków 2005.
Język a Kultura t. 17, Życzliwość i agresja w języku i kulturze, pod red. A. Dąbrowskiej i A.
Nowakowskiej, Wrocław 2005.
Forma zaliczenia poszczególnych komponentów przedmiotu.
Zaliczenie konwersatorium na ocenę na podstawie następujących warunków:
- aktywność na zajęciach;
- przedstawienie krytycznego omówienia wybranych tekstów naukowych na temat
zagadnień etycznych i estetycznych (forma ustna);
- zaprezentowanie samodzielnej analizy i oceny wypowiedzi (mówionych i pisanych)
pod kątem ich wartości estetycznych i etycznych (forma ustna);
18.
Język wykładowy:
polski
19.
Obciążenie pracą studenta
a) praca na zajęciach;
b) praca indywidualna:
- lektura zalecanej literatury;
- przygotowanie krytycznego omówienia tekstów naukowych na temat wybranych
zagadnień estetycznych i etycznych (forma ustna);
- opracowanie i przygotowanie do prezentacji samodzielnej analizy wypowiedzi
(mówionych i pisanych) pod kątem ich wartości estetycznych i etycznych (forma
ustna).
Forma aktywności studenta
Godziny zajęć (wg planu studiów) z nauczycielem:
konwersatorium
Praca własna studenta :
- konsultacje z prowadzącym zajęcia
Średnia liczba
godzin na
zrealizowanie
aktywności
30 godz.
5 godz.
- lektura zalecanej literatury przedmiotu
25 godz.
- przygotowanie się do krytycznego omówienia
tekstów naukowych na temat wybranych zagadnień
estetycznych i etycznych (forma ustna);
20 godz.
- opracowanie i przygotowanie do prezentacji
samodzielnej analizy wypowiedzi (mówionych i
pisanych) pod kątem ich wartości estetycznych i
etycznych (forma ustna).
20 godz.
Suma godzin
100 godz.
Liczba punktów ECTS
4