zadania dla dyrektorów szkół - Biuletyn Informacyjny Kuratorium

Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
Janusz Szklarczyk
PRAWO W OŚWIACIE – ZADANIA DLA DYREKTORÓW SZKÓŁ
W dotychczasowych rozważaniach najwięcej uwagi, co jest zrozumiałe, poświęcamy
prawu oświatowemu; przy czym przez „prawo oświatowe” rozumiemy:
1) Ustawę z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z
późniejszymi zmianami) wraz z przepisami wykonawczymi;
2) Ustawę z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z
późniejszymi zmianami) wraz z przepisami wykonawczymi;
3) Ustawę z dnia 8 stycznia 1999 r. – Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego
(Dz. U. Nr 12 poz. 96 z późniejszymi zmianami);
4) Konwencja z dnia 20 listopada 1989 r. o prawach dziecka (Dz. U. z 1991 r. Nr 120 poz.
526; z 2000 r. Nr 2 poz. 11).
Przyjmując powyższą definicję należy zastanowić się nad tym: jaki wpływ na pracę
szkoły, dyrektora, nauczycieli mają pozostałe przepisy? W jakim zakresie jest potrzebna ta
wiedza i w jakim zakresie przepisy te stosujemy lub powinniśmy stosować w praktyce
szkolnej?
Okazuje się, że niektóre z przepisów stosujemy w praktyce szkolnej na bieżąco, jak
choćby rozporządzenie dotyczące realizacji czwartej godziny wychowania fizycznego czy też
rozporządzenie w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej
wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem, a niektóre rzadko, bądź wcale, gdyż nie
zaszła taka potrzeba.
Dalsza część opracowania wskazuje w kolejności ustawę, bądź ustawę i przepisy
wykonawcze do tej ustawy z określeniem zawartych w tych przepisach zadaniach do realizacji
w szkołach lub placówkach.
Ustawa z dnia 18 stycznia 1996r. o kulturze fizycznej (Dz. U. z 2007r. Nr 226 poz.
1675 z późniejszymi zmianami1)
o
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 października 2001 r. w sprawie
zasad współzawodnictwa sportowego dzieci i młodzieży (Dz. U. Nr 128 poz. 1416):
 Organizowanie przez szkołę (oraz stowarzyszenia kultury fizycznej) szkolnych
zawodów sportowych dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół
ponadgimnazjalnych.
 Organizowanie przez szkołę międzyszkolnych zawodów sportowych
będących kontynuacją zawodów szkolnych.
 Opracowanie regulaminu zawodów przez organizatora zawodów.
o
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 września 2001 r. w sprawie
szczegółowych zasad i warunków prowadzenia działalności w dziedzinie rekreacji
ruchowej (Dz. U. Nr 101 poz. 1095)
 Popularyzowanie rekreacji ruchowej (aktywnego wypoczynku).
 Zapewnienie
warunków
bezpieczeństwa
podczas
prowadzenia
działalności w dziedzinie rekreacyjno-ruchowej.
 Inne formy aktywnego wypoczynku rekreacyjno-sportowego to: biwaki, obozy, spływy,
rajdy, zloty, turnieje, festyny, zawody amatorskie.
 Określone są zadania prowadzącego działalność rekreacji ruchowej, w tym
opracowania regulaminu, zapewnienia bezpieczeństwa.
1
z 2008r. Nr 195 poz. 1200; z 2009r. Nr 62 poz. 504
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
o
2
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia warunków
bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i
uprawiających sporty wodne (Dz. U. Nr 57 poz. 358)
 Zapewnienie przy organizacji wyjazdów w góry właściwej opieki upoważnionych
instytucji (przewodników, w tym górskich przewodników turystycznych).
 Sprawdzenie wymaganych regulaminów od organizatorów wycieczek,




o
korzystania z kąpielisk i pływalni, w tym uwzględniających zasady udzielania
pomocy w razie wypadku.
Zapoznawanie uczestników z regulaminami imprez turystycznych i
sportowych w górach, na kąpieliskach i pływalniach.
W zajęciach prowadzonych w zorganizowanych grupach na pływalniach i
kąpieliskach na jedną osobę prowadzącą zajęcia nie może przypadać
więcej niż 15 uczestników
Zwrócenie uwagi szczególnej na dzieci do 7 lat, np. podczas kąpieli dzieci
do lat 7 mogą korzystać z kąpieli wyłącznie pod opieką i nadzorem osób
dorosłych.
Uczulenie nauczycieli i wychowawców wyjeżdżających na tzw. „Zielone
szkoły”.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 grudnia 2003r. w
sprawie dopuszczalnych form realizacji czwartej godziny obowiązkowych zajęć
wychowania fizycznego (Dz. U. 217 poz. 2128)
 Możliwości organizacji czwartej godziny wychowania fizycznego w formie: zajęć
sportowych i rekreacyjnych, aktywnych form turystyki, imprez rekreacyjnych i
rozgrywek sportowych. Do tych form maja zastosowania przepisy bezpieczeństwa.
 Organizatorem tych zajęć jest szkoła.
 Propozycje zajęć uzgadnia się z organem prowadzącym; po zaopiniowaniu przez radę
rodziców i radę pedagogiczną.
Ustawa z dnia 26 października 1982r. o postępowaniu w sprawach nieletnich
(Dz. U. z 2002r. Nr 11 poz. 109 z późniejszymi zmianami2)
Preambuła:
„W dążeniu do przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich i
stwarzania warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli
w konflikt z prawem bądź zasadami współżycia społecznego, oraz w dążeniu do
umacniania funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowiedzialności
rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków
społeczeństwa stanowi się, co następuje: …”
W szczególności należy zwrócić uwagę na art. 3 z którego wynikają zadania dla szkoły,
wychowawców i nauczycieli:
 kierowanie się wobec nieletniego przede wszystkim jego dobrem,
dążeniem do korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu,
 branie pod uwagę w postępowaniu z nieletnim jego osobowość, wiek, stan zdrowia,
stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cech charakteru, zachowanie się oraz
przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania
nieletniego
oraz art. 4 nakładający obowiązek na osobę, która stwierdzi istnienie
okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności
naruszania zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego,
systematycznego uchylania się od obowiązku szkolnego lub kształcenia
zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się
w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach
przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu,
Nr 58 poz. 542; z 2003r. Nr137 poz. 1304, Nr 223 poz. 2217; z 2005r. Nr 169 poz. 1413 z 2006r. Nr
220 poz. 1600 z 2007r. Nr 112 poz. 766; z 2008r. Nr 145 poz. 917
2
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
3
a przede wszystkim zawiadomienie o tym rodziców, szkoły, sądu rodzinnego,
Policji lub innego właściwego organu.
Ustawa w art. 5 dopuszcza wobec nieletniego stosowanie środków
wychowawczych.
Z treści art. 23 § 2: „§ 2. O wszczęciu i ukończeniu postępowania w sprawie
nieletniego można zawiadomić szkołę, do której nieletni uczęszcza,
odpowiednią instytucję państwową, społeczną lub jednostkę samorządową , …”

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lipca 2004 r. w
sprawie szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i
pobytu nieletnich w młodzieżowym ośrodku wychowawczym oraz młodzieżowym
ośrodku socjoterapii (Dz. U. Nr 178 poz. 1833)
Rozporządzenie określa obowiązki i zadania dyrektora ośrodka dotyczące
obowiązku szkolnego i obowiązku nauki (§ 4 ust. 3, § 7 ust. 4, § 12) oraz wskazuje
zadania dyrektora szkoły obwodowej, dyrektora szkoły ponadgimnazjalnej do której
uczęszcza uczeń oraz organów gminy.
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9 poz.
59 z późniejszymi zmianami3)
W ustawie zdefiniowano małżeństwo, prawa i obowiązki małżonków i rodziców, w tym wobec
dzieci, opiekę nad dzieckiem, przysposobienie, rozwód, separację, zadania i obowiązki
małżeństwa co do opieki materialnej i wychowawczej nad dziećmi, ograniczenie praw
rodzicielskich, gospodarowania majątkiem dziecka, rozstrzygnięciach sądu opiekuńczego itd.
Art. 23. Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są … .
Art. 24. Małżonkowie rozstrzygają wspólnie w istotnych sprawach rodziny;
w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu.
Art. 58 § 1. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad
wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków oraz orzeka, w jakiej wysokości
każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania
dziecka. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców
ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określenia obowiązków i
uprawnień w stosunku do osoby dziecka.
Przepisy ustawy wskazują rozstrzygnięcia w stosunku do rodzin zastępczych, ograniczenia
praw rodzicielskich, wskazywania kuratorów. Rozstrzygnięcia w tym zakresie podejmuje sąd
opiekuńczy.
Przepisy ustawy mają bardzo istotne znaczenie przy podejmowaniu takich decyzji jak:
informowania o wynikach nauczania i zachowania dziecka, wyboru nauki religii, zapisywania
lub wypisywania dziecka ze szkoły. Szkoła (dyrektor, wychowawca, nauczyciel) nie jest do
rozstrzygania spraw określonych w ustawie.
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70 poz. 473 z późniejszymi
zmianami4)
Art. 4 ust. 1 pkt. 3 w odniesieniu do działań związanych z profilaktyką (gminny program
profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych) wynika prowadzenie działalności
informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i
przeciwdziałania narkomanii,. W szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie
zajęć pozalekcyjnych sportowych a także dożywania.
z 1975r. Dz. U. Nr 45 poz. 234; z 1986r. Dz. U. Nr 36 poz. 180; z 1990r. Dz. U. Nr 34 poz. 198; z 1995r.
Dz. U. Nr 83 poz. 417; z 1998r. Dz. U. Nr 117 poz. 757; z 1999r. Dz. U. Nr 52 poz. 532; z 2000r. Dz. U.
Nr 122 poz. 1322; z 2001r. Dz. U. Nr 128 poz. 1403; z 2003r. Dz. U. Nr 83 poz. 722, Nr 130 poz. 1188; z
2004r. Nr 162 poz. 1691; z 2007r. Dz. U. Nr 121 poz. 831; Nr 134 poz. 947, Nr 192 poz. 1378; z 2008r.
Nr 220 poz. 1431
4 z 2007r. Nr 115 poz. 793, Nr 176 poz. 1238; z 2008r. Nr 227 poz. 1505; z 2009r. Nr 18 poz. 97
3
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
4
Natomiast w art. 5 zobowiązano ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania
uwzględnienia problematyki trzeźwości i abstynencji wśród celów wychowania i zapewnienia
w programach nauczania wiedzy o szkodliwości alkoholizmu dla jednostki w życiu rodzinnym
i społecznym.
Zadania szkół, w tym nauczycieli, wychowawców będą wynikać z programów
nauczania, szkolnych programów wychowawczych i programów profilaktyki.
Zadania należy dostosować do warunków szkoły przy współpracy z radą rodziców i rodzicami.
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U.
Nr 180 poz. 1493)
Art. 12 ustawy nakłada na nauczycieli, dyrektorów szkół i placówek ustawowy
obowiązek powiadamiania Policji lub prokuratora, gdy w związku z
wykonywaniem zadań służbowych powzięli podejrzenie o popełnieniu
przestępstwa z użyciem przemocy wobec dziecka [na podstawie obserwacji,
wywiadów, pism itd.]
Ukrywanie informacji o popełnionych przestępstwach jest naruszeniem ustawy.
Do zadań dyrektora będzie należało przypominanie nauczycielom o tym obowiązku,
zwłaszcza na lekcjach wychowania fizycznego, podczas zajęć na pływalni, a także
pielęgniarkom
Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179 poz.
1485 z późniejszymi zamianami5)
Z treści art. 3 ust. 2 wynika, że szkoły i placówki objęte systemem oświaty mają obowiązek
realizowania zadań dotyczących przeciwdziałania narkomanii, w zakresie
przewidzianym ustawą. Głównie są to działania: wychowawcze i zapobiegawcze.
Natomiast w art. 7 określono co obejmuje działalność wychowawcza i zapobiegawcza szkół.
Mianowicie:
1) promocję zdrowia psychicznego;
2) promocję zdrowego stylu życia:
3) Informowanie o szkodliwości środków i substancji, których używanie może prowadzić
do narkomanii, oraz o narkomanii i jej skutkach.
W odniesieniu do szkół zadania te są realizowane poprzez:
 wprowadzenie problematyki zapobiegania narkomanii do programów
szkół i innych placówek systemu oświaty;
 wprowadzenie problematyki zapobiegania narkomanii do programów
przygotowania zawodowego osób zajmujących się wychowaniem w
szkołach i innych placówkach systemu oświaty;
 realizowanie przez szkołę, nauczycieli i wychowawców treści zawartych w
programach
nauczania
podczas
zajęć
edukacyjnych,
działań
wychowawczych.
o
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003r. w
sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci
i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. Nr 26 poz. 226),
Rozporządzenie szczegółowo określa lub wskazuje:
1) na czym polega działalność wychowawcza i zapobiegawcza;
2) kto jest odpowiedzialny z organizację działań wychowawczych i zapobiegawczych
wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem oraz przygotowanie nauczycieli;
3) gdzie realizowane są działania wychowawcze i zapobiegawcze;
4) działalność informacyjną;
5) na poradnictwo w zakresie zapobiegania oraz podejmowanie działań interwencyjnych;
z 2006r. Nr 66 poz. 469, Nr 120 poz. 826 z 2007r. Nr 7 poz. 47, Nr 82 poz. 558; z 2009r. Nr 18 poz. 97,
Nr 63 poz. 520
5
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
5
6) obowiązek
opracowania
strategii
działań
wychowawczych
i
zapobiegawczych oraz interwencyjnych wobec dzieci i młodzieży
zagrożonych uzależnieniem;
7) na współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznym, poradniami zdrowia
i innymi specjalistami.
Na podstawie ustawy oraz rozporządzenia w 2004 roku zostały opracowane przez
Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu oraz Komendę Główną Policji
Procedury postępowania nauczycieli i metody współpracy szkół z policją w
sytuacjach zagrożenia dzieci oraz młodzieży przestępczością i demoralizacją, w
szczególności narkomanią, alkoholizmem i prostytucją
Opracowanie to zostało przekazane do każdej szkoły. Było także omawiane podczas spotkań
Kuratorium, Policji, Rad Pedagogicznych i Rodziców
Ustawa z dnia 7 października 1999r. o języku polskim (Dz. U. Nr 90 poz. 999 z
późniejszymi zmianami6)

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 marca 2002 r.
w sprawie wypadków, w których nazwom i tekstom w języku polskim mogą
towarzyszyć wersje w przekładzie na język obcy (Dz. U. Nr 37 poz. 349 z późniejszymi
zmianami7)
W art. 4 pkt 2 i 4 ustawy zapisano, że język polski jest językiem urzędowym dla: organów
jednostek samorządu terytorialnego i podległych im instytucji w zakresie, w jakim wykonują
zadania publiczne (pkt 2) oraz instytucji powołanych do realizacji określonych zadań
publicznych (pkt 4). Szkoły są instytucjami, które wykonują zadania publiczne.
Natomiast przepis art. 9 brzmi: „Język polski jest językiem nauczania oraz językiem
egzaminów i prac dyplomowych w szkołach publicznych i niepublicznych wszystkich typów
oraz w placówkach oświatowych i innych instytucjach edukacyjnych, chyba że przepisy
szczególne stanowią inaczej”. Nie ma przepisów szczególnych, które w tej kwestii stanowiłyby
inaczej.”
W związku z powyższym należy stwierdzić, że tematy lekcji z języka obcego w
dzienniku lekcyjnym należy zapisywać w języku polskim.
Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej
Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz. U. z 2005r. Nr 235 poz. 2000 z
późniejszymi zmianami8)
Art. 2a. Wizerunku orła ustalonego dla godła używają:
1 – 11)
12) szkoły publiczne, szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych,
państwowe szkoły wyższe, niepaństwowe szkoły wyższe;
13) … .
Art. 3 ust. 1. Godło Rzeczypospolitej Polskiej umieszcza się w szczególności w
pomieszczeniach urzędowych i salach posiedzeń, salach wykładowych i lekcyjnych
należących do:
1) organów państwowych;
1a) … ;
2a) … ;
2) … ;
3) szkół i placówek oświatowo-wychowawczych;
4) … .
z 2000r. Nr 29 poz. 358; z2002r. Nr 144 poz. 1024; z 2003r. Nr 73 poz. 661; z 2005r. Nr 17 poz. 141,
Nr 164 poz. 1365, Nr 186 poz. 1567; z 2008r. Nr 157 poz. 976
7 z 2006r. Nr 75 poz. 526
8 z 2006r. Nr 220 poz. 1600
6
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
6
1a. Na budynkach siedzib podmiotów, o których mowa w art. 2a, umieszcza się urzędowe
tablice z godłem Rzeczypospolitej Polskiej oraz urzędowe tablice z napisem
nazwy tego podmiotu.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanej ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164 poz. 1027 z
późniejszymi zmianami9)
o Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004r. w sprawie zakresu i
organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz. U. Nr 282
poz. 2814 z późniejszymi zmianami10)
Rozporządzenie określa zadania lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, lekarza dentysty i
pielęgniarki albo higienistki szkolnej w zakresie profilaktyki opieki zdrowotnej nad uczniami
(§ 3). Z kolei w § 5, 6 i 7 opisane są szczegółowe zadania odpowiednio lekarza, lekarza
dentysty, pielęgniarki albo higienistki.
W zakresie tych zadań osoby te współpracują z: dyrektorem szkoły i radą pedagogiczną
(pielęgniarka lub higienistka).
Wytwarzana jest także dokumentacja z badań, w tym bilanse zdrowia.
Do ważniejszych zadań lekarza zliczymy między innymi:
 kwalifikowanie uczniów do zajęć wychowania fizycznego i sportu szkolnego;
 ograniczeń dotyczących wyboru zawodu;
 edukacja zdrowotna;
 zdrowotnej gotowości szkolnej uczniów;
 prowadzenie edukacji zdrowotnej.
o
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 marca 2009 r. w sprawie zakresu
koniecznych badań lekarskich, częstotliwości ich przeprowadzania oraz trybu orzekania
o zdolności do uprawiania określonej dyscypliny sportu przez dzieci i młodzież do
ukończenie 21. roku życia oraz przez zawodników pomiędzy 21. a 23. rokiem życia (Dz.
U. Nr 58 poz. 483)
Przepisy rozporządzenia wskazują co obejmują te badania, dopuszczony wiek do ubiegania
się o licencję w zależności od dyscypliny sportu oraz częstotliwość tych badań.
Informacje te są ważne dla szkół, w których w ramach UKS uprawiane są dyscypliny sportowe
do udziału w zawodach włącznie
o
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2005 r. w sprawie zakresu
zadań lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 214,
poz. 1816)
Z opisanych w załącznikach do rozporządzenia zakresach zadań lekarza POZ i pielęgniarki
POZ wynikają zadania wobec uczniów i szkół.
Wśród tych zadań można wymienić:
 edukację zdrowotną,
 uczestnictwo w realizacji zadań profilaktycznych,
 analizę stanu zdrowia w ramach badań przesiewowych.
Ustawa z dnia 22 marca 1989r. o rzemiośle (Dz. U. z 2002r. Nr 112 poz. 979 z
późniejszymi zmianami11)
Zgodnie z przepisami art. 3 ustawy izby rzemieślnicze mogą przeprowadzać egzaminy
potwierdzające kwalifikacje zawodowe w zakresie zawodów rzemieślniczych i ujętych w
klasyfikacji szkolnictwa zawodowego. Izby rzemieślnicze mają prawo wydawania dyplomy
mistrza w zawodzie i świadectwa czeladnicze.
z 2008r. Nr 216 poz. 1367, Nr 225, poz. 1486, Nr 227, poz. 1505, Nr 234, poz. 1570, Nr 237, poz. 1654,
z 2009r. Nr 6, poz. 33, Nr 22, poz. 120, Nr 26, poz. 157, Nr 38, poz. 299.
10 z 2007r. Nr 56 poz. 379
11 z 2003r. Nr 137 poz. 1304; z 2009r. Nr 6 poz. 33
9
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
7
Przepisy ustawy dopuszczają przygotowanie zawodowe w rzemiośle, w tym poprzez
zatrudniania młodocianych pracowników.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Nardowej z 12 października 2005r. w sprawie
egzaminów na tytuły czeladnika i mistrza w zawodzie, przeprowadzanych przez
komisje egzamin akcyjne izb rzemieślniczych (Dz. U. Nr 215 poz. 1820)
Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, na podstawie delegacji ustawowej (art. 3
ust. 4 ustawy), wydał rozporządzenie szczegółowe regulujące kwestie egzaminów.
Zadaniem szkoły jest dokładne poinformowanie zainteresowanych uczniów o
warunkach, przebiegu kształcenia, w tym praktyki zawodowej oraz
możliwościach przystępowania do egzaminów.
Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu
ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78,
z późniejszymi zmianami12)

Rozporządzenie Ministra Edukacji Nardowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie
sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu
seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o
wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej
prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. Nr 67
poz. 756 z późniejszymi zmianami13),
Zajęcia realizuje się na podstawie pisemnych deklaracji rodziców (prawnych
opiekunów) dla uczniów niepełnoletnich oraz pisemnych deklaracji uczniów
pełnoletnich.
Zajęcia nie są obowiązkowe, nie są oceniane i nie mają wpływu na dalszą
promocję.
Zajęcia prowadzone są w klasach V i VI szkół podstawowych, gimnazjach, szkołach
ponadgimnazjalnych:
zasadniczych
szkołach
zawodowych,
technikach,
liceach
ogólnokształcących i liceach profilowanych dla dzieci i młodzieży, publicznych i
niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych (nie prowadzi się zajęć w szkołach
policealnych, uzupełniających liceach ogólnokształcących, uzupełniających technikach).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 kwietnia 1998 r. w sprawie
wprowadzenia do nauczania szkolnego przedmiotu "Wiedza o życiu seksualnym
człowieka" oraz zakresu jego treści programowych (Dz. U. Nr 58 poz. 369)
Rozporządzenie wskazuje podział na grupy dziewcząt i chłopców (część zajęć
prowadzona jest łącznie dla dziewcząt i chłopców).
Na realizację tych zajęć godziny przeznaczane są z puli godzin do dyspozycji dyrektora szkoły.
Na początku każdego roku szkolnego nauczyciel prowadzący te zajęcia i wychowawca
przeprowadzają spotkania informacyjne dla rodziców. Za przeprowadzenie spotkań
odpowiedzialny jest dyrektor szkoły.
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111
poz. 535 z późniejszymi zmianami14)
o Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 1997 r. w sprawie
zasad organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży
upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim (Dz. U. Nr 14 poz. 76)
z 1995r. Nr 66, poz. 334, z 1996r. Nr 139, poz. 646, z 1997r. Nr 141, poz. 943 i Nr 157, poz. 1040 oraz
z 1999r. Nr 5, poz. 32; z 2001r. Nr 154 poz. 1792
13 z 2001r. Nr 79 poz. 845; z 2002r. Nr 121 poz. 1037
14 z 1999r. Nr 88 poz. 554, Nr 113 poz. 731 z 1998r. Nr 106 poz. 668, z 1999r. Nr 11 poz. 95 z 2000r. Nr
120 poz. 1268, z 2005r. Nr 141 poz. 1183, Nr 167 poz. 1398, Nr 175 poz. 1462, z 2007r. Nr 112 poz. 766,
Nr 121 poz. 831; z 2008r. Nr 108 poz. 1108
12
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
8
Udział w tych zajęciach dzieci w wieku obowiązku szkolnego uznaje się za spełnianie
tego obowiązku.
Rozporządzenie wskazuje gdzie organizowane są te zajęcia, kto kwalifikuje dzieci i młodzież
do tych zajęć, kto prowadzi zajęcia i kto zapewnia właściwe warunki do ich prowadzenia.
Prowadzący zajęcia opracowuje indywidualny program zajęć we współpracy z
psychologiem na podstawie wskazań w orzeczeniu kwalifikacyjnym.
Ponadto rozporządzenia określa:
 liczbę godzin zajęć przy zajęciach zespołowych (4 godziny dziennie) i przy zajęciach
indywidualnych (2 godziny dziennie);
 prowadzoną
dokumentację
(orzeczenie,
dziennik
zajęć
rewalidacyjnowychowawczych, zeszyt obserwacji).
Zajęcia te uwzględnia się w arkuszu organizacyjnym przedszkola, szkoły lub placówki
Ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115 poz.
728 z późniejszymi zmianami15)
Określa prowadzenie i rodzaje placówek opiekuńczo-wychowawczych, kwalifikowanie dzieci
do rodzin zastępczych oraz przygotowanie rodzin do tych zadań, kwalifikacje nauczycieli
pracujących w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, warunki zatrudniania pracowników.
Wskazuje rolę szkoły w pracy z dziećmi wymagającymi pomocy.
Art. 87a mówi o zawieszeniu wychowawcy zatrudnionego w placówce opiekuńczowychowawczej oskarżonego o popełnienie przestępstwa z użyciem przemocy, w tym przemocy
w rodzinie, w pełnieniu obowiązków, za skazanie za przestępstwo popełnione z użyciem
przemocy rozwiązanie stosunku pracy.
o
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 października 2007r. w
sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych (Dz. U. Nr 201 poz. 1455)
Rozporządzenie przewiduje: placówkę całodobową, placówkę opiekuńczo-wychowawczą typu
rodzinnego, socjalizacyjnego i interwencyjnego, placówkę wsparcia dziennego. Opisuje
procedury postępowania z umieszczeniem dziecka w tych placówkach.
Do placówki interwencyjnej przyjmowane są dzieci od 11 roku życia na podstawie
rozstrzygnięcia sądu.
Umieszczenie dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych odbywa się z
powiadomieniem szkoły (§ 18 ust. 3). W przypadku pozostania w placówce spełnia w niej
obowiązek szkolny lub obowiązek nauki.
W przypadkach wymagających natychmiastowego zapewnienia dziecku w wieku poniżej 13 lat
opieki szkoła może skierować dziecko do placówki z pominięciem powiatu i sądu (§ 15
ust. 4).
Za pośrednictwem powiatu szkoła dostarcza dokumenty szkolne potrzebne przy skierowaniu
dziecka do placówki.
Po powrocie dziecka do rodziny rodzice są zobowiązani do posyłania dziecka do
szkoły celem zapewnienia realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki (§
22 ust. 3).
W placówce wymienionej w § 26 ust. 1 prowadzi się dokumentację, w tym informacje o nauce
szkolnej dziecka (§ 26 ust. 3) albo kartę pobytu zwierającą postępy w nauce szkolnej oraz o
stanie zdrowia dziecka.
Mogą także funkcjonować szkoły w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
Palcówka współpracuje w zakresie opieki i wychowania dzieci ze szkołami, do
których uczęszczają, i szkołami, do których uczęszczały przed umieszczeniem
ich w placówce (§ 34).
o
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 maja 2006 r. w sprawie szczegółowych
warunków udzielania pomocy uczniom objętym obowiązkiem szkolnym w klasach
z 2008r. Nr 171 poz. 1056, Nr 216 poz. 1367, Nr 220 poz. 1431, Nr 223 poz. 1458; z 2009r. Nr 6 poz.
33, Nr 65 poz. 554, Nr 69 poz. 590
15
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
9
pierwszych szkół podstawowych i ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia w
roku szkolnym 2006/2007. (Dz. U. Nr 88, poz. 615)
o
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004r. w sprawie
rodzin zastępczych (Dz. U. Nr 233, poz. 2344 z późniejszymi zmianami16)
Z treści przepisów § 3 rozporządzenia wynikają zadania dla szkoły wobec centrum pomocy
dla rodzin zastępczych dotyczących informacji o:
 postępach dziecka w nauce,
 trudnościach wychowawczych z dzieckiem.
Ponadto szkoła realizuje wszystkie inne zadania wynikające z ustawy o systemie oświaty, tak
jak dla opiekunów prawnych.
Ustawa z dnia 19 lutego 2004 r. o systemie informacji oświatowej (Dz. U. Nr 49,
poz. 463 z późniejszymi zmianami17)
Ustawa określa zakres zbiorów danych gromadzonych w oświacie oraz wskazuje w art. 4 kto i
jakie bazy danych gromadzi.
Bazy danych oświatowych są prowadzone w formie elektronicznej, za pomocą
oprogramowania zgodnie z wymogami określonymi przez ministra właściwego do spraw
oświaty i wychowania, zgodnie z ustawą o informatyzacji działalności podmiotów
realizujących zadania publiczne.
Za wykonanie obowiązków dotyczących zbiorów danych w szkole lub placówce
odpowiedzialny jest dyrektor szkoły lub placówki.
Dane w szkołach i placówkach przekazywane są w dwóch terminach: według
stanu na 31 marca i według stanu na 30 września.
Szkoły i placówki oświatowe prowadzą bazy danych o:
1) szkole lub placówce oświatowej,
2) uczniach, słuchaczach, wychowankach oraz absolwentach,
3) nauczycielach, wychowawcach i innych pracownikach.
Szkoły prowadzone przez osoby fizyczne i osoby prawne inne niż JST prowadzą dane
określone w art. 3 ust. 6 ustawy.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 grudnia 2004 r. w sprawie
szczegółowego zakresu danych w bazach danych oświatowych, zakresu danych
identyfikujących podmioty prowadzące bazy danych oświatowych, terminów
przekazywania danych między bazami danych oświatowych oraz wzorów wydruków
zestawień zbiorczych (Dz. U. Nr 277 poz. 2746 z późniejszymi zmianami18)
Rozporządzenie, zgodnie z delegacją art. 10 ust. 1 ustawy o systemie informacji oświatowej,
określa poszczególne zbiory danych o:
 powierzchni nieruchomości gruntowej i obiektach budowlanych;
 liczbie, rodzaju i powierzchni pomieszczeń szkoły;
 wyposażeniu szkoły;
 kosztach prowadzenia szkoły;
 liczbie uczniów, słuchaczy i wychowanków oraz absolwentów z poprzedniego roku
szkolnego;
 innych niż uczniowie, słuchacze i wychowankowie osobach korzystających z usług
należących do statutowego zakresu działania placówek oświatowych;
 Rozporządzenie, zgodnie z delegacją art. 10 ust. 1 ustawy o systemie informacji
oświatowej, określa poszczególne zbiory danych o:
 nauczycielach, wychowawcach i innych pracownikach pedagogicznych, o których
mowa w art. 3 ust. 4 pkt 1 (o danych tych osób, o wysokościach wynagrodzeń i wypłat);
 pracownikach niebędących pracownikami pedagogicznymi;
z 2007r. Nr 201 poz. 1456
z 2005r. Nr 64 poz. 565 oraz z 2007r. Nr 42 poz. 273
18 z 2005r. Nr 53 poz. 473 oraz z 2007r. Nr 161 poz. 1141
16
17
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
10
 nauczycielach, wychowawcach i innych pracownikach pedagogicznych szkół, o których
mowa w art. 3 ust. 6 pkt 1 ustawy;
 spełnianiu obowiązku nauki zawierający dane o liczbie młodzieży w wieku 16-18 lat
zameldowanych na terenie gminy;
 oznaczeniu podmiotów prowadzących bazy danych;
 terminy przekazywanych danych i adresatów tych danych.
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002r
Nr 101 poz. 926 z późniejszymi zmianami19)

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 kwietnia
2004r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków
technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy
informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych (Dz. U. Nr 100, poz. 1024)
Zgodnie z rozporządzeniem w szkole lub placówce, która gromadzi i przetwarza
dane osobowe, powinna być opracowana instrukcja, spełniająca wymogi określone
w § 5 rozporządzenia.
W załączniku do rozporządzenia zostały opisane wymogi systemu informatycznego służącego
do przetwarzania danych.
Rozporządzenie określa także poziomy bezpieczeństwa gromadzonych danych w bazach
danych oświatowych.
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunkach Państwa do Kościoła Katolickiego w
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29 poz. 154 z późniejszymi zmianami20)
Państwo uznaje prawo do nauczania religii oraz religijnego wychowania dzieci i młodzieży, a
także to, że nauczanie religii jest wewnętrzną sprawą Kościoła (art. 18 ustawy).
W art. 21 ust. 2 ustawy jest delegacja dla ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania
do wydania:
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 listopada 2002 r. w
sprawie szczegółowego zakresu uprawnień i obowiązków nauczycieli i wychowawców
zatrudnionych w niepublicznych przedszkolach i niepublicznych placówkach
prowadzonych przez kościelne osoby prawne (Dz. U. Nr 204 poz. 1722 z późniejszymi
zmianami21),
W § 2 przytoczono obowiązki nauczycieli wynikające z art. 6 Karty Nauczyciela (nie
zmodyfikowano zapisu wynikającej ze zmiany ustawy - Karty Nauczyciela z25 lipca 2008 r.)
Praca nauczycieli w tych placówkach podlega ocenie i ma zastosowanie art. 6a ust. 4-10 Karty
Nauczyciela. Do nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach lub placówkach mają
zastosowanie przepisy: art. 26 ustawy Karta Nauczyciela, przepisy o odpowiedzialności
dyscyplinarnej nauczycieli mianowanych oraz przepisy w sprawie awansu zawodowego.

Zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 lipca 1992 r. w sprawie warunków
zapewniania prawa wykonywania praktyk religijnych dzieciom i młodzieży
przebywającym w zakładach wychowawczych i opiekuńczych oraz na obozach i
koloniach (MP Nr 25 poz. 181)
Rozporządzenie zapewnia:
 możliwość wykonywania praktyk religijnych, a zwłaszcza do udziału we Mszy Świętej
w niedziele i święta;
 wychowankom opiekę podczas wykonywania praktyk religijnych;
z 2002r. Nr 153, poz. 1271; z 2004r. Nr 25, poz. 219, Nr 33, poz. 285; z 2006r. Nr 104, poz. 708 i 711;
z 2007r. Nr 165, poz. 1170, Nr 176, poz. 1238
20 z 1990r. Nr 51 poz. 297, Nr 55 poz. 321, Nr 86 poz. 504; z 1991r. Nr 95 poz. 425, Nr 107 poz. 459;
z 1993r. Nr 7 poz. 34; z 1994r. Nr 1 poz. 3; z 1997r. Nr 28 poz. 153, Nr 90 poz. 557, Nr 96 poz. 590,
Nr 141 poz. 943 z 1998r. Nr 59 poz. 375, Nr 106 poz. 668, Nr 117 poz. 757; z 2000r. Nr 120 poz. 1268;
z 2004r. Nr 68 poz. 623; wykładnia TK z dnia 24 czerwca 1992r. (Dz. U. Nr 52, poz. 250) dot. art. 61
19
21
z 2007r. Nr 159 poz. 1118
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
11
 udział w rekolekcjach wielkopostnych;
 możliwość umieszczania krzyży i innych symboli religijnych.
Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2002 r. Nr 21 poz. 205 z późniejszymi
zmianami22)
o Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 27 czerwca 2002 r. w
sprawie rodzajów szkół, których uczniowie podlegają obowiązkowi odbywania
przysposobienia obronnego oraz organizacji jego odbywania (Dz. U. Nr 113 poz. 987).
Obowiązkowi odbywania przysposobienia obronnego podlegają uczniowie szkół
ponadgimnazjalnych: zasadniczych szkół zawodowych, liceów ogólnokształcących, liceów
profilowanych i techników dla młodzieży, publicznych i niepublicznych. Zadanie to jest
realizowane w formie zajęć edukacyjnych w wymiarze 1 godziny tygodniowo w klasie
pierwszej i drugiej.
Przepisy rozporządzenia określają obowiązkowy podział na grupy przy liczbie uczniów w
oddziale powyżej 30 na zajęcia obejmujące: prowadzenie ćwiczeń w zakresie udzielania
pierwszej pomocy, terenoznawstwa, podstaw planowania i organizowania działań oraz w
strzelectwie sportowym.
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003r, o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie (Dz. U. Nr 96 poz. 873 z późniejszymi zmianami23)
W art. 4 określono sferę zadań publicznych, o których mowa w ustawie, obejmującej między
innymi zadania:
 działalności charytatywnej,
 nauki, edukacji, oświaty i wychowania,
 ochrony i promocji zdrowia,
 upowszechniania kultury fizycznej i sportu,
 działania na rzecz osób niepełnosprawnych.
Działalność pożytku publicznego może być prowadzona przez uczniów.
Udokumentowana działalność pożytku publicznego jest brana pod uwagę przy
rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych.
Działalność pożytku publicznego może być odpłatna.
Wolontariat to świadczenie pracy bez wynagrodzenia. Wolontariat można świadczyć w
szkole na rzecz uczniów w sferach określonych w art. 4.
Ustawa z dnia 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr
112, poz. 1198 z późniejszymi zmianami24)
Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną.
Przepisy art. 4 ust. 1 ustawy stwierdzają, że obowiązane do udostępniania informacji
publicznej są podmioty wykonujące zadania publiczne. Do tych podmiotów zaliczymy
szkoły i placówki prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego.
Szkoły i placówki są zatem zobowiązane do udostępniania tych informacji, jeżeli
są w ich posiadaniu. Z treści art. 6 ust. 1 pkt 2 wynika, że informacją tą będzie statut
szkoły, placówki, zespołu; dane z systemu informacji oświatowej. Informacją może być
instrukcja kancelaryjna, w której opisano sposób załatwiania spraw. Informacja ta może być
udostępniana do wglądu lub na stronie internetowej
22
z 2002 r. Nr 74 poz. 676, Nr 81 poz. 732, Nr 113 poz. 984 i 985, Nr 156 poz. 1301, Nr 166 poz. 1363, Nr 199
poz. 1673, Nr 200 poz. 1679 i 1687; z 2003r. Nr 45 poz. 391, Nr 90 poz. 844, Nr 96 poz. 874, Nr 139 poz. 1326,
Nr 179 poz. 1750, Nr 210 poz. 2036, Nr 223 poz. 2217; z 2004r. Nr 116 poz. 1203, Nr 210 poz. 2135
z 2004r. Nr 64 poz. 593, Nr 116 poz. 1203, Nr 210 poz. 2135; z 2005r. Nr 155 poz. 1298, Nr 169
poz. 1420, Nr 175 poz. 1462, Nr 249 poz. 2104; z 2006r. Nr 94 poz. 651; z 2008r. Nr 209, poz. 1316;
z 2009r. Nr 19, poz. 100, Nr 22, poz. 120.
24 z 2003r. Nr 153 poz. 1271; z 2004r. Nr 240 poz. 2407; z 2005r. Nr 64 poz. 565, Nr 132 poz. 1110
23
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”

12
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 stycznia
2007r. w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej (Dz. U. Nr 10 poz. 68)
Dane o szkołach i placówkach są umieszczane na stronach Biuletynu Informacji Publicznej
poprzez organy prowadzące te szkoły lub placówki (gminy, powiat, samorząd województwa).
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy (Dz. U. z 2008r. Nr 69 poz. 415 z późniejszymi zmianami25)

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 października 2004 r. w sprawie
klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej
stosowania (Dz. U. Nr 265 poz. 2644 z późniejszymi zmianami26)
Klasyfikacja jest usystematyzowanym zbiorem zawodów i specjalności. Łącznie
sklasyfikowanych jest 1707 zawodów i specjalności.
Spośród tych zawodów 208 znajduje się w klasyfikacji ministra właściwego do
spraw oświaty i wychowania. W tych 208 zawodach, dla których istnieje
podstawa programowa, można kształcić w szkołach publicznych oraz w szkołach
niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych.
W innych zawodach, spoza klasyfikacji, mogą kształcić szkoły niepubliczne bez uprawnień
szkół publicznych (np. w zawodach: barman, hostessa, mikser dźwięku, wróżbita, licytator).

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 kwietnia 2007 r. w
sprawie refundowania ze środków Funduszu Pracy wynagrodzeń wypłacanych
młodocianych pracownikom (Dz. U. Nr 77 poz. 518 z późniejszymi zmianami27)
Spośród uczniów zasadniczych szkół zawodowych kształci się zawodowo u pracodawców.
Pracodawca zawiera umowę o pracę z młodocianym i wypłaca mu stosowne wynagrodzenie
oraz ubezpieczenie. Podstawą do zatrudnienia jest Kodeks pracy. Pracodawcy kształcący
młodocianych pracowników mogą otrzymywać refundację kosztów kształcenia za okres
przygotowania zawodowego.
Pracodawcy muszą spełniać warunki wymagań zawodowych i przygotowania pedagogicznego.
Kopię umowy przekazuje się do szkoły, w której młodociany kształci się w
przedmiotach ogólnokształcących oraz w zakresie teoretycznego kształcenia
zawodowego (na kursach).
Ustawa z dnia 17 czerwca 1996 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
(Dz. U. z 2005r. Nr 229, poz. 1954 z późniejszymi zmianami28)
Niespełnienie obowiązku odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego dziecka w wielu 6
lat, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o systemie
oświaty, podlega egzekucji w administracji w oparciu o ustawę o postępowaniu
egzekucyjnym.
Egzekucja w administracji dotyczy grzywien i kar pieniężnych jak również obowiązków o
charakterze niepieniężnym. Obydwa te przypadki mają zastosowanie w sprawach określonych
wyżej. Egzekucja w administracji musi być poprzedzona przewidzianym w ustawie
postępowaniem administracyjnym
Dyrektor szkoły przygotowuje to postępowanie poprzez wzywanie do realizacji
tych obowiązków i przygotowaniu tytułu wykonawczego. Egzekucję wykonuje gmina
na terenie której mieszka uczeń.
z 2008r. Nr 70 poz. 416, Nr 134 poz. 850, Nr 216 poz. 1367, Nr 237 poz. 1654; z 2009r. Nr 6 poz. 33
z 2007r. Nr 106 poz. 728
27 z 2008r. Nr 112 poz. 716, Nr 235 poz. 1601
28 z 2006r. Nr 104 poz. 708 i 711, Nr 133 poz. 935, Nr 157 poz. 1119, Nr 187 poz. 1381 z 2007r. Nr 89
poz. 589, Nr 115 poz. 794, Nr 176 poz. 1243, Nr 192 poz. 1378; z 2008r. Nr 209 poz. 1318; z 2009r. Nr 3
poz. 11, Nr 39 poz. 308
25
26
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
13
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.
U. z 2000r. Nr 98 poz. 1071 z późniejszymi zmianami29)
Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, normujące czynności proceduralne, mają
szerokie zastosowanie w praktyce szkolnej.
Do czynności administracyjnych w szkole w rozumieniu kpa zaliczymy między
innymi: właściwości organów, doręczenia i wezwania, decyzje administracyjne,
skargi, wnioski.
Decyzje administracyjne są związane z obowiązkiem szkolnym, obowiązkiem nauki.
o Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002r. w sprawie organizacji i
rozpatrywania skarg i wniosków (Dz. U. Nr 5, poz. 46)
Przepisy mają zastosowanie w szkole jako organie czy też jednostce organizacyjnej
gminy, powiatu.
Do szkoły lub placówki stosuje się w szczególności rozdziały 2 i 3
rozporządzania, co do przyjmowania skarg i wniosków oraz ich rozpatrywania.
Dokumentacja jest przechowywana zgodnie z instrukcją kancelaryjną.
Konieczne jest zachowanie właściwości i terminowości rozpatrzenia skargi lub wniosku.
Skargi i wnioski niezawierające imienia i nazwiska oraz adresu wnoszącego pozostawia się
bez rozpatrzenia (§ 8 ust. 1).
Ustawa z dnia 20 lipca 2000r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych
innych aktów prawnych (Dz. U. z 2007r. Nr 68 poz. 449 z późniejszymi
zmianami30)
Zgodnie z art. 13 pkt 2 tej ustawy w wojewódzkim dzienniku urzędowym ogłasza się akty
prawa miejscowego stanowione przez województwa, organ powiatu oraz organ gminy.
Prawem miejscowym, stanowionym przez wyżej wymienione organy, jest między innymi:
 nadany statut szkoły lub placówki czy też zespołu;
 statut gminy.
Istotnym jest art. 16 tejże ustawy, z którego wynika, że przewodniczący rady gminy,
rady powiatu może obwieszczać jednolite teksty statutu szkoły lub placówki.
Urząd gminy prowadzi zbiór przepisów gminnych dostępny do powszechnego
wglądu w siedzibie urzędu. Akta te powinny być powszechnie dostępne, w tym również
odpłatnie oraz w formie elektronicznej, gdy przepisy dopuszczają taką formę.
Ustawa z dnia 23 maja 1991r.o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001r. Nr 79
poz. 854 z późniejszymi zmianami31),
Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych
(Dz. U z 1996r. Nr 70 poz. 335 z późniejszymi zmianami32)
Na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy o zakładowym funduszu socjalnym (Dz. U. z 1996 r. Nr 70
poz. 335 z późniejszymi zmianami) oraz na podstawie art. 27 ust. 1 albo art. 30 ust. 5 ustawy
o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79 poz. 854 późniejszymi zmianami)
opracowywany jest w szkole lub placówce Regulamin funduszu socjalnego.
Regulamin ten jest jednym z aktów prawnych w szkole lub placówce wymaganych przepisami
ustaw.
z 2001r. Nr 49 poz. 509; z 2002r. Nr 113 poz. 984, Nr 153 poz. 1271, Nr 169 poz. 1387; z 2003r. Nr
130 poz. 1188, Nr 170 poz. 1660; z 2004r. Nr 162 poz. 1692; z 2005r. Nr 64 poz. 565, Nr 78 poz. 682, Nr
181 poz. 1524; z 2008r. Nr 229 poz. 1539
30 z 2009r. Nr 31 poz. 206
31 Nr 100 poz. 1080, Nr 128 poz. 1405; z 2002r. Nr 135 poz. 1146, Nr 240 poz. 2052; z 2003r. Nr 63
poz. 590, Nr 213 poz. 2081; z 2004r. Nr 240 poz. 2407; z 2008r. Nr 90 poz. 562
32 z 1996r. Nr 118 poz. 561, Nr 139 poz. 647, Nr 147 poz. 686; z 1997r. Nr 82 poz. 518, Nr 121 poz. 770;
z 1998r. Nr 75 poz. 486, Nr 113 poz. 717; z 2002r. Nr 135 poz. 1146; z 2003r. Nr 213 poz. 2081; z 2005r.
Nr 245 poz. 2104; z 2007r. Nr 69 poz. 467, Nr 89 poz. 589; z 2008r. Nr 86 poz. 522, Nr 237 poz. 1654 i
1656
29
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
14
Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach
(Dz. U. z 2006 r. Nr 97 poz. 673 z późniejszymi zmianami33)
Przepisy art. 5 ustawy zobowiązują jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, w
tym szkoły i placówki, do przechowywania i uporządkowywania dokumentacji
powstającej w szkołach i placówkach. Dokumentacja ta jest podzielona na
dokumentację stanowiącą materiał archiwalny i dokumentację inną, która może ulec
brakowaniu.
Ustawa określa również zasady o gromadzeniu dokumentacji w archiwum zakładowym oraz o
niepaństwowym zasobie archiwalnym. W szkole lub placówce nie ma niepaństwowego zasobu
archiwalnego.
O dokumentacji, zwłaszcza o dokumentacji przebiegu nauczania, wspomina ustawa o
systemie oświaty. W stosunku do szkół publicznych w art. 59 ust. 3-4 „4. Dokumentację
zlikwidowanej szkoły publicznej przekazuje się organowi prowadzącemu szkołę, z wyjątkiem
dokumentacji przebiegu nauczania, którą przekazuje się organowi sprawującemu nadzór
pedagogiczny, w terminie jednego miesiąca od dnia zakończenia likwidacji”. W stosunku do
szkół niepublicznych w art. 84 ust. 4 „4. Dokumentację przebiegu nauczania zlikwidowanej
szkoły przekazuje się organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny w terminie jednego
miesiąca od dnia zakończenia likwidacji. Po …”.
Sposoby postępowania z dokumentacją, jej klasyfikowaniem i kwalifikowaniem,
przekazywaniem materiałów archiwalnych do archiwów określa
 Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 16 września 2002r. w sprawie
postępowania z dokumentacją, zasad jaj klasyfikowania i kwalifikowania oraz
zasad i trybu przekazywania materiałów archiwalnych do archiwów państwowych
(Dz. U. Nr 167 poz. 1375)
Szkoła jest jednostką organizacyjną zobowiązaną do dokumentowania swojej
działalności. Wśród dokumentacji wyróżniamy materiały archiwalne oznaczane kategorią
archiwalną o symbolu „A” oraz dokumentację niearchiwalną oznaczaną symbolem „B”
kategorii archiwalnej. Kategoria archiwalna „B” dzieli się na oznaczoną symbolami „B”, „Bc” i
„BE”. Przez dodanie do tych symboli cyfr arabskich wskazuje okres przechowywania po
którym można je brakować. Przykładowy wykaz akt z podziałem na symbole klasyfikacyjne,
hasła klasyfikacyjne, kategorie klasyfikacji określone są w załączniku do rozporządzenia.
PATRZ USTAWA O SAMORZĄDZIE GMINNYM
Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z
2005 r. Nr 196 poz. 1631 z późniejszymi zmianami34)
Ustawa w art. 2 określa pojęcia będące przedmiotem ustawy. Informacją niejawną będzie
tajemnica państwowa i tajemnica służbowa.
Tajemnica służbowa uzyskana w związku z czynnościami służbowymi albo wykonywaniem
prac zleconych, której nieuprawnione ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes państwa,
interes publiczny lub prawnie chroniony interes obywateli albo jednostki organizacyjnej jest
informacją niejawną.
Przykłady:
 sprawy poruszane na zebraniu rady, które mogłyby naruszyć dobro uczniów,
nauczycieli i innych pracowników szkoły;
 tematy zadań maturalnych, egzaminacyjnych;
 dane osobowe pracownika;
 …
z 2006r. Nr 104 poz. 708, Nr 170 poz. 1217, Nr 220 poz. 1600; z 2007r. Nr 64 poz. 426; z 2008r. Nr
227 poz. 1505; z 2009r. Nr 39 poz. 307
34 z 2006r. Nr 104 poz. 708 i 711, Nr 149 poz. 1078, Nr 218 poz. 1592, Nr 220 poz. 1600; z 2007r. Nr 25
poz. 162
33
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
15
Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami
używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10 poz. 55 z
późniejszymi zmianami35)
Art. 5 ust. 1. Zabrania się palenia wyrobów tytoniowych poza pomieszczeniami
wyodrębnionymi i odpowiednio przystosowanymi:
1) w zakładach opieki zdrowotnej, z zastrzeżeniem ust. 2;
2) w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych;
3) W pomieszczeniach zakładów pracy …..
1a. Za wprowadzenie zakazu palenia tytoniu w miejscach, o których mowa w ust. 1,
odpowiedzialny jest właściciel lub użytkownik obiektu.
2. … .
3. … .
4. Rada gminy może ustalić, w drodze uchwały, dla terenu gminy inne niż wymienione w ust.
1 miejsca przeznaczone do użytku publicznego jako strefy wolne od dymu tytoniowego.
Art. 6.1. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych osobom do lat. 18.
2. … .
Ustawa z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2007 r.
Nr 190 poz. 1360 z późniejszymi zmianami36)
Art. 88 ust. 3. Zabronione są jakiekolwiek formy agitacji na terenie szkół podstawowych i
gimnazjów wobec uczniów nieposiadających prawa wybierania.
Agitację wyborczą (kampanię wyborczą), w tym również do Parlamentu Europejskiego,
określają przepisy art. 88 – 90 ustawy.
Ustawa z dnia 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych
nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 63 poz. 394)

Rozporządzenie Ministra Edukacji Nardowej z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie stażu
adaptacyjnego i testu umiejętności w toku postępowania o uznanie kwalifikacji do
wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. Nr 52 poz. 421)
Ustawa i rozporządzenie dotyczy zawodów regulowanych. Dotyczy obywateli państwa
członkowskich UE lub państw członkowskich EFTA, którzy nabyli kwalifikacji w zawodach
regulowanych w tych państwach, poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
Podstawą do wydania rozporządzenia jest art. 18 cytowanej wyżej ustawy. Rozporządzenie
określa warunki, sposób i tryb odbywania stażu adaptacyjnego, nadzór na odbywanie stażu,
warunki i sposób przeprowadzania testu umiejętności, a także kosztów jego przeprowadzania.
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r.
Nr 108 poz. 908 z późniejszymi zmianami37)

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 27 października 2005 r. w sprawie
szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez kierujących pojazdami,
instruktorów i egzaminatorów (Dz. U. Nr 217 poz. 1834 z późniejszymi zmianami38)
z 1997r. Nr 88 poz. 554, Nr 121 poz. 770; z 1999r. Nr 96 poz. 1107; z 2003r. Nr 229 poz. 2274
Z 2008r. Nr 171 poz. 1956
37 z 2005r. Nr 109 poz. 925, Nr 175 poz. 1462, Nr 179 poz. 1486, Nr 180 poz. 1494 i 1497; z 2006r. Nr 17
poz. 141, Nr 104 poz. 708 i 711, Nr 190 poz. 1400, Nr 235 poz. 1701; z 2007r. Nr 52 poz. 343, Nr 57
poz. 381, Nr 99 poz. 661, Nr 123 poz. 845, Nr 176 poz. 1238; z 2008r. Nr 37 poz. 214, Nr 100 poz. 649,
Nr 163 poz. 1015, Nr 209 poz. 1320, Nr 220 poz. 1411i 1426, Nr 223 poz. 1461 i 1462, Nr 234 poz. 1573
i 1574; z 2009r. Nr 3 poz. 11, Nr 18 poz. 97
38 z 2006r. Nr 3 poz. 24; z 2008r. Nr 215 poz. 1362
35
36
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
16
Art. 102 ust. 1 pkt 2 Ustawy Prawo o ruchu drogowym stwierdza, że szkolenie osoby
ubiegającej się o wydanie uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym albo tramwajem
jest prowadzone w formie zajęć szkolnych dla uczniów – przez szkołę, w której programie
nauczania jest przewidziane uzyskanie umiejętności kierowania pojazdem silnikowym.
Art. 105 określa wymagania dla instruktora, którego zadaniem jest szkolenie osób
ubiegających się o prawo do kierowania pojazdami silnikowymi.
W art. 108 ust. 1 pkt 4 stwierdza się, że „Nadzór nad szkoleniem sprawują: organ właściwy
do wykonywania nadzoru pedagogicznego – w zakresie szkolenia prowadzonego przez szkołę.
Przepisy rozporządzenie określają szczegółowe warunki jakie musi spełniać ośrodek, program
szkolenia, prowadzoną dokumentację, dokumenty potwierdzające kwalifikacje instruktora
nauki jazdy, prowadzoną dokumentację przez szkołę.
SAMORZĄD TERYTORIALNY
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr
142 poz. 1590 z późniejszymi zmianami39),
Ustawa z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001r. Nr 142
poz. 1591 z późniejszymi zmianami40),

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 1999 r. w sprawie instrukcji
kancelaryjnej dla organów gmin i związków międzygminnych (Dz. U. Nr 112 poz. 1319 z
późniejszymi zmianami41)
Instrukcja definiuje podstawowe pojęcia używane w jej treści oraz określa:
 czynności sekretariatu,
 przyjmowanie i obieg korespondencji,
 przeglądanie i przydzielanie korespondencji,
 rejestrację, znakowanie akt oraz archiwizację akt,
 załatwianie spraw,
 wysyłanie i doręczanie pism,
 przekazywanie akt do archiwum zakładowego, powielanie i publikowanie,
 powielanie i publikowanie dokumentów,
 wykorzystanie informatyki w czynnościach kancelaryjnych,
 nadzór nad prowadzeniem czynności kancelaryjnych.
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r.. Nr
142 poz. 1592 z późniejszymi zmianami42),

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie
instrukcji kancelaryjnej dla organów powiatu (Dz. U. Nr 160 poz. 1074 z
późniejszymi zmianami43)
Analogicznie jak dla gmin
z 2002r. Nr 23 poz. 220, Nr 62 poz. 558, Nr 153 poz. 1271, Nr 214 poz. 1806; z 2003r. Nr 162 poz.
1568; z 2004r. Nr 102 poz. 1055, Nr 116 poz. 1206, Nr 167 poz. 1759; z 2006r. Nr 126 poz. 875, Nr 227
poz. 1658; z 2007r. Nr 173 poz. 1218; z 2008r. Nr 180 poz. 1111, Nr 216 poz. 1370, Nr 223 poz. 1458
40 z 2002r. Nr 23 poz. 220, Nr 62 poz. 558, Nr 113 poz. 984, Nr 153 poz. 1271, Nr 214 poz. 1806;
z 2003r. Nr 80 poz. 717, Nr 162 poz. 1568; z 2004r. Nr 102 poz. 1055, Nr 116 poz. 1203, Nr 167 poz.
1759; z 2005r. Nr 172 poz. 1441, Nr 175 poz. 1457; z 2006r. Nr 17 poz. 128, Nr 181 poz. 1337; z 2007r.
Nr 138 poz. 974, Nr 173 poz. 1218; z 2008r. Nr 180 poz. 1111, Nr 223 poz. 1458; z 2009r. Nr 52 poz.
420
41 z 2003r. Nr 69 poz. 636; z 2006r. Nr 127 poz. 885
42 z 2002r. Nr 23 poz. 220, Nr 62 poz. 558, Nr 113 poz. 984, Nr 153 poz. 1271, Nr 200 poz. 1688, Nr 214
poz. 1806; z 2003r. Nr 162 poz. 1568; z 2004r. Nr 102 poz. 1055, Nr 167 poz. 1759; z 2007r. Nr 173 poz.
1218; z 2008r. Nr 180 poz. 1111, Nr 223 poz. 1458
43 z 1999r. Nr 102 poz. 1187; z 2001r. Nr 116 poz. 1243
39
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
17
Ustawa z dnia 21 stycznia 2000r. o zmianie niektórych ustaw związanych z
funkcjonowaniem administracji publicznej (Dz. U. Nr 12 poz. 136 z późniejszymi
zmianami44)
Zadania i kompetencje organu prowadzącego (tu. gminy, powiatu i samorządu
województwa) w zakresie oświaty są określone w cytowanych wyżej ustawach oraz w ustawie
o systemie oświaty, a w szczególności w art. 5, 5a i 5c. Ponadto niektóre zapisy określają
szczegółowe zadania jak np. nadawanie statutów nowozakładanym szkołom lub placówkom.
FINANSE I ZAMÓWIENIA PUBLICZNE
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr
249 poz. 2104 z późniejszymi zmianami45),
o Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie
stawek, szczegółowego sposobu oraz trybu udzielania i rozliczania dotacji
przedmiotowych do podręczników szkolnych. (Dz. U. Nr 137, poz. 974 z późniejszymi
zmianami46)
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo o zamówieniach publicznych (Dz. U.
z 2007 r. Nr 223 poz. 1655 z późniejszymi zmianami47),
Ustawa z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76 poz.
694 z późniejszymi zmianami48)
Ustawa z dnia 13 listopada 2003r. o dochodach jednostek samorządu
terytorialnego (Dz. U. z 2008r. Nr 88 poz. 539 z późniejszymi zmianami49),
Ustawa z dnia 23 grudnia 1994r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2007 r. Nr
231 poz. 1701 z późniejszymi zmianami50),
Ustawa z dnia 7 października 1992r. o regionalnych izbach obrachunkowych
(Dz. U. z 2001 r. Nr 55 poz. 577 z późniejszymi zmianami51),
Ustawa z dnia 15 marca 1933r. o zbiórkach publicznych (Dz. U. Nr 22 poz. 162 z
późniejszymi zmianami52)
„Art. 1. Wszelkie publiczne zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze na pewien z góry
określony cel wymaga uprzedniego pozwolenia władzy.”
Pozwoleń na zbiórkę udzielają w drodze decyzji administracyjnej udzielają m. in.:
o wójt, burmistrz (prezydent miasta) – jeżeli zbiórka jest przeprowadzana na terenie
gminy;
z 2000r. Nr 95 poz. 1041, Nr 122 poz. 1323; z 2001r. Nr 111 poz. 1194, Nr 154 poz. 1802: z 2002r. Nr
208 poz. 1763; z 2003r. Nr 137 poz. 1304, Nr 203 poz. 1966; z 2004r. Nr 19 poz. 177, Nr 64 poz. 593
45 z 2005r. Nr 169 poz. 1420; z 2006r. Nr 45 poz. 319, Nr 104, poz. 708, Nr 170 poz. 1217 i 1218, Nr 178
poz. 1381, Nr 249 poz. 1832; z 2007r. Nr 82 poz. 560, Nr 88 poz. 587, Nr 115 poz. 791, Nr 140 poz. 984;
z 2008r. Nr 180 poz. 1112, Nr 209 poz. 1317, Nr 216 poz. 1370, Nr 227 poz. 1505; z 2009r. Nr 19 poz.
100, Nr 62 poz. 504
46 z 2007r. Nr 150 poz. 1058
47 z 2008r. Nr 171 poz. 1058, Nr 220 poz. 1420, Nr 227 poz. 1505; z 2009r. Nr 19 poz. 101
48 z 2003r. Nr 60 poz. 535, Nr 124 poz. 1152, Nr 139 poz. 1324, poz. 229 poz. 2276; z 2004r. Nr 96 poz.
959, Nr 145 poz. 1535, Nr 146 poz. 1546, Nr 213 poz. 2155; z 2005r. Nr 10 poz. 66, Nr 184 poz. 1539,
Nr 267 poz. 2252; z 2006r. Nr 157 poz. 1119, Nr 208 poz. 1540; z 2008r. Nr 63 poz. 393, Nr 144 poz.
900, Nr 171 poz. 1056 Nr 214 poz. 1343, Nr 223 poz. 1466 ; z 2009r. Nr 42 poz. 341
49 z 2008r. Nr 220 poz. 1419 i 1429, z 2009r. Nr 1 poz. 2, Nr 56 poz. 458
50 z 2008r. Nr 209 poz. 1315, Nr 225 poz. 1502, Nr 227 poz. 1505
51 z 2001r. Nr 154 poz. 1800; z 2002r. Nr 113 poz. 984; z 2003r. Nr 149 poz. 1454; z 2004r. Nr 273 poz.
2703; z 2005r. Nr 14 poz. 114, Nr 64 poz. 565, Nr 249 poz. 2104
52 z 1948r. Nr 36 poz. 250; z 1971r. Nr 12 poz. 115; z 1989r. Nr 29 poz. 154; z 1990r. Nr 34 poz. 198; z
1998r. Nr 106 poz. 668; z 2003r. Nr 96 poz. 874
44
Janusz Szklarczyk „Prawo w oświacie”
18
o starosta – jeżeli zbiórka jest na terenie powiatu lub jego części.
Ustawa może mieć zastosowanie w szkole, gdy zbiórkę chce przeprowadzić rada
rodziców lub specjalnie do tego powołany komitet.
Ustawa nie ma zastosowania do zbiórek wśród młodzieży szkolnej w lokalach
szkolnych, odbywających się na podstawie zezwolenia władz szkolnych (art. 13
lit. d ustawy).
Stan na dzień: 12 maja 2009 r.