czynniki rozwoju człowieka

I. CZYNNIKI
ROZWOJU CZŁOWIEKA
1.Zadatki anatomiczno – fizjologiczne
- typ układu nerwowego czyli jego siłę, równowagę i ruchliwość podstawowych
procesów nerwowych (hamowanie i pobudzanie). Mogą być takie 3 sytuacje:
* H = P silny, zrównoważony typ układu nerwowego B
* H > P jednostka jest zahamowana w pewnym sensie, może to ograniczać jej
aktywność,
bierna, wycofująca
* H < P jednostka nadpobudliwa
- ukł. hormonalny powiązany z ukł. nerwowym i umożliwiający jego funkcjonowanie
- podłoże zdolności (wrodzony talent ) ale wszystko zależy od warunków w jakich
odbywa się rozwój zdolności, od aktywności własnej jednostki i wychowania
2.Środowisko – najważnieszy czynnik. Przede wszystkim jest to środowisko społeczne, grupa
społeczna, w której jednostka przebywa ( przyswajanie sobie norm i wartości tej grupy społ. )
Mówiąc o środowisku, mówimy o:
- warunkach życia (stopa życiowa rodziny )
- środowisko społeczne ( relacje między jednostkami )
Wpływ środowiska nie jest stały i niezmienny, bo zmienia się ono w toku historii, kształtuje
się, rozwija. Ludzie nie tylko podlegają wpływom środ. ale też sami wpływają na jego
kształtowanie (rozwijając się i zmieniając )
3.Wychowanie (dziś edukacja – z łc. educatio ‘wychowanie’; ogół działań
zmierzających do przystosowania człowieka do życia w społeczeństwie; wychowanie
pod względem intelektualnym, moralnym i psychicznym; także wykształcenie).
WYCHOWAIE – działalność świadoma i celowa zmierzająca do rozwoju człowieka oraz
przygotowująca do życia w społeczeństwie czyli są to nieświadome poczynania domu, szkoły
i innych instytucji, grupa społeczna (środowiska wychowawcze )
Albo - proces polegający na podejmowaniu szeregu procesów wychowawczych w celu
ukształtowania osobowości
(Suchodolski)
całokształt procesów za pomocą których jednostka rozwija i kształtuje swoją
osobowość -zespół względnie stałych cech wyróżniających daną jednostkę
Wychowanie -jest to najogólniej mówiąc kształtowanie osobowości. Dążymy do oryginalnej
osobowości. Człowiek o osobowości oryginalnej jest to człowiek, który ma własne postawy,
własne oceny, własne poglądy i potrafi ich bronić.
Wychowywać - nie sterować, manipulowaćale mamy stymulować rozwój.
Koncepcja nowego wychowania – wspieranie rozwoju a nie wywieranie wpływu.
Wychowanie daje możliwość rozwoju. Celem wychowania jest
 wykształcenie pozytywnych systemów wartości
 dążenie do pełnego i wszechstronnego rozwoju osobowości jednostek
 daje możliwość sprawnego współdziałania z otoczeniem
Rodzaje wychowania:
 wychowanie umysłowe (rozwijanie procesu myślowego u jednostek)
a) rozwój samodzielności
b) zdobywanie, pogłębianie wiedzy i umiejętność jej wykorzystania
 wychowanie fizyczne
 wychowanie estetyczne - wzbudzanie wrażliwości na przejawy otaczającego nas
piękna
 wychowanie moralne ( moralno – społeczne ) - najważniejsze (pojęcie dobra i zła )
 wychowanie politechniczne
Cechy procesu wychowawczego:
 świadomość oddziaływań
 celowość oddziaływań
 zaplanowany
 zorganizowany
 zgodny z ideałem
Wychowanie i nauczanie polega na organizowaniu trybu życia i działalności dziecka tak, aby
najlepiej rozwinąć jego osobowość – zespół trwałych, względnie stałych cech
charakteryzujących daną jednostkę
Cel wychowania – kształtowanie cech osobowości
Cechy osobowości:
 temperament
 sfera emocjonalna
 inteligencja
 charakter
 poziom motywacji i pragnień
 potrzeby
 zainteresowanie
 system wartości
Osobowość – złożona struktura cech pozostających w charakterystycznej współzależności i
wzajemnych związkach, warunkująca względną stałość i odrębność danej jednostki ludzkiej
regulująca jej zachowanie.
4.Aktywność własna – proces ukierunkowany na cel. Zależy od warunków środowiskowych
(czy jednostka ma zapewnione warunki do np. zabawy, nauki itp.), wymagań
środowiskowych (środowisko społeczne, które pewne działania uważa za pożądane i popiera
je a inne chce wyeliminować). Aktywność jest także wyzwalana przez wewnętrzne potrzeby i
dążenia (np. dziecko żeby sięgnąć zabawkę musi wykombinować jak). Na podstawowym
poziomie zachowania aktywność skierowana za pomocą motywacji homeostatycznej –
wyzwala aktywność na przetrwanie, stan wewnętrznej równowagi. Aktywność musi być
ciągle pobudzana by nie było stałej równowagi bo wtedy nie ma rozwoju. Na wyższym
poziomie (zachowania transgresyjne<samodzielne> i motywacja heterostatywna
<wzrostowa>) będzie się ta aktywność przejawiać w motywcji poznawczej, heterostatycznej
(zdobywanie wiedzy i to rodzi motywację hubrystyczną - rywalizacja i dążenie do perfekcji).
II.TEORIA KONWERGENCJI
Aktywność.
Punktacja1-5
5pkt – Z – urodzone zdrowe dziecko
5pkt – S – idealne środowisko
5pkt – W – wykształcony
4pkt – A – zdolny, aktywny
2pkt – Z – niedorozwój
4pkt –Ś – bodźce nie docierają
4pkt – W – bodźce nie docierają
=osobowość 500pkt
=osobowość 72pkt
3pkt – A – słaba
III. CO TO JEST ŚRODOWISKO?
Rodzaje środowisk:
1. Naturalne (biologiczne) – obejmuje elementy naszego otoczenia będące
wytworem samej natury (klimat, flora, fauna, sama ziemia i jej boga ctwa
2. Kulturowe – obejmuje wytwory działalności człowieka oraz sposoby ich
przeżywania. Istnieje tu podział dóbr kultury na materialne i duchowe dotyczące
poglądów człowieka, norm i zasad.
3. Społeczne - dotyczy ludzi, stosunków społecznych otaczających osobnika, jest
strukturą historycznie ukształtowaną.
IV. DZIEDZINY WYCHOWANIA





wychowanie umysłowe (rozwijanie procesu myślowego u jednostek)
c) rozwój samodzielności
d) zdobywanie, pogłębianie wiedzy i umiejętność jej wykorzystania
wychowanie fizyczne
wychowanie estetyczne - wzbudzanie wrażliwości na przejawy otaczającego nas
piękna
wychowanie moralne ( moralno – społeczne ) - najważniejsze (pojęcie dobra i zła )
wychowanie politechniczne
V. POJĘCIA
1.Wychowanie – działalność świadoma i celowa, zmierzająca do rozwoju człowieka i
przygotowująca do życia w społeczeństwie. Nieświadome poczynania domu, szkoły i innych
instytucji, grupy rówieśniczej – środowiska wychowawcze
Procesem wychowania nazywamy ciąg zmian zachodzących w osobowości człowieka, ciąg
oddziaływań uzupełniających te zmiany. Mamy tu na myśli zmiany zachowania, sposobu
myślenia w systemie wartości, odnośnie motywacji w działaniu, odnośnie aspiracji i celów
życiowych bądź systemu budowania aspiracji życiowych, zmiany w zakresie zainteresowań.
2. Socjalizacja – wrastanie w określoną grupę społeczną formalną i nieformalną. Jej celem
jest na ogół poprawne przystosowanie jednostki do adekwatnego funkcjonowania w rolach
przypisanych jej przez system społeczny
Jeżeli socjalizacja nie przebiega poprawnie to wtedy resocjalizacja.
Środowisko jest przypisane człowiekowi. Od jego rozwoju, osiągniętego poziomu
ekonomiczno-społecznego i kultury zależy stan socjalizacji, poziom fizycznego, społecznomoralnego i umysłowego rozwoju młodego człowieka.
3. Różnice między wychowaniem a socjalizacją
Socjalizacja odbywa się (jest częścią) w obrębie wychowania. Jest pojęciem węższym niż
wychowanie, które jest nadrzędne w stosunku do socjalizacji.
4. Resocjalizacja





CELE RESOCJALIZACJI
odrzucanie zachowań antagonistyczno-destrukcyjnych
uruchomienie prawidłowych mechanizmów socjalizacyjnych, prospołecznych
naprawa moralna, etyczna, kulturowa, obyczajowa
ukształtowanie w odpowiedni sposób mechanizmów kontroli wewnętrznej, czyli
sumienia
kształtowanie odpowiedzialności
PRZEBIEG PROCESU RESOCJALIZACJI
Prawidłowy przebieg oddziaływania procesu resocjalizacji powinien składać się z 4 etapów:
1. nawiązanie kontaktu wychowawca-wychowanek
 zapoznanie z nakazami, zakazami, regulaminem placówki
 próba wzbudzenia zaufania i okazanie chęci pomocy
 diagnoza osobowości wychowanka
 ustalenie metod (postępowanie resocjalizacyjne); należy wziąć pod uwagę
poziom rozwoju psychicznego, osobowość, motywacje, możliwości
 stwarzać możliwości realizacji, dążenia do sukcesu w tych dziedzinach, w
których może się analizować
Kulminacją ma być dążenie do tego by wychowanek SAM dążył do realizowania
pozytywnych a odrzucania negatywnych zachowań
2. uruchomienie sumienia (mechanizm kontroli wew.)
 stworzenie sytuacji konfliktowych by wychowanek mógł wybrać
 pokazanie problemu i danie mu do rozwiązania
 stworzenie jak najwięcej warunków do analizy zachowania i rozwiązywania
problemów
 stopniowanie trudności
 stosowanie wzmocnień (kary i nagrody)
Kulminacją ma być: wybór zachowań pozytywnych a odrzucanie negatywnych ma
być naturalnym odruchem
3. sprawdzenie czy sumienie funkcjonuje prawidłowo
 poprzez danie mu większej swobody i autonomii
 całkowite umoralnianie wychowanka
 zmniejszamy kontrolę
4. autonomizacja wychowanka
 pokazujemy mu inne autorytety i osoby zsocjalizowane (rówieśnik po takich
przejściach)
ZASADY RESOCJALIZACJI
1.
2.
3.
4.
indywidualizacja
akceptacji
zrozumienia (przyczyn postępowania)
poznania
5. wytworzenia sprzyjającego klimatu w grupie wychowawczej (poczucie
bezpieczeństwa w grupie, tolerancja)
6. systematyczności (planowo, konsekwentnie i systematycznie realizować procesy
wychowawcze)
5. Działy pedagogiki resocjalizacyjnej
1. Teleologia wychowania (CELE)– co osiągnąć, jakie są cele
2. Teoria wychowania (METODY) – jaką przyjmiemy metodę do osiągnięcia tego celu,
jakie wykorzystać zależności środowiska, osobowości wychowanka ora własne.
3. Metodyka wychowania (ZALECENIA) – jakimi środkami osiągnąć zamierzone cele;
dobór metod (dróg)
6. Definicja pedagogiki resocjalizacyjnej
Pedagogika resocjalizacyjna wyodrębniła się z pedagogiki specjalnej jako interdyscyplinarna
nauka, której przedmiotem jest wychowanie i kształcenie osób, przejawiających
charakterystyczny syndrom postaw antyspołecznych, świadczących o ich wadliwym
przystosowaniu społecznym. Przedmiotem p.r jest tzw. rzeczywistość wychowawcza czyli
całokształt czynników składających się na strukturę i przebieg procesu.
Przedmiotem pedagogiki resocjalizacyjnej jest każda jednostka niedostosowana społecznie
i zagrożona w rozwoju społeczno-moralnym. Szczególnie jednak p.r. zajmuje się dziećmi i
młodzieżą, która znalazła się w trudnych warunkach rozwojowych i która na skutek tego
wymaga specjalnej pomocy wychowawczej i opiekuńczej w dostosowaniu się do wymagań
społecznych i rozwiązywaniu trudności życiowych.
Pedagogika resocjalizacyjna zajmuje się jednostkami społecznie niedostosowanymi,
jednostkami odbiegającymi swoim zachowaniem od pewnych norm społecznych, prawnych,
moralnych, obyczajowych.
Pedagogika resocjalizacyjna jako nauka ma charakter interdyscyplinarny, tzn. współistnieje z
innymi naukami (filozofia, aksjologia, etyka, psychologia, socjologia, prawo, ekonomia,
psychopatologia, medycyna). Powiązania te polegają na tym, że pedagogika resocjalizacyjna
nie ma swojej jednolitej teorii resocjalizacji, lecz korzysta z dorobku innych nauk, z ich teorii.
Jest nauką teoretyczną i praktyczną. Opisuje i wyjaśnia rzeczywistość wychowawczą
związaną z funkcjonowaniem jednostek, grup, społecznie niedostosowanych. Jest również
nauką praktyczną, ponieważ znając podłoże zjawisk niedostosowania, można sobie z nimi
radzić.
7. Prewencja – działania profilaktyczne
8. Profilaktyka (zapobieganie)
Profilaktyka jest to długotrwały proces, który wspiera zdrowie, poprzez umożliwienie
ludziom uzyskanie pomocy potrzebnej im do konfrontacji ze złożonymi, stresującymi
warunkami życia oraz przez umożliwienie jednostce osiąganie satysfakcjonującego,
społecznie akceptowanego, bogatego życia, życia wypełnionego treścią.
9. Norma – synonim prawidłowości tego, co powinno być zgodnie z oczekiwaniami
społecznymi.
W rozumieniu potocznym normalne jest to, co przeciętne i powszechnie przyjęte w danym
środowisku. Norma jest sprawą danego środowiska.
W sensie statystycznym normalne jest to, co występuje zgodnie z oczekiwaną częstotliwością
i określonym natężeniem.
Normalne, to znaczy nie odchylające się od miar przeciętnych, a przecież każdy typ
środowiska wytwarza tego typu standardy przeciętne.
Norma zależy od standardów moralnych.
VI. KRYTERIA
1. Biologiczne – dążenie jednostki do zachowania własnej egzystencji, przetrwania w
środowisku naturalnym i w społeczeństwie.
2. Ekonomiczne – stopa życiowa (minimum socjalne)
3. Medyczno-psychiatryczne – normą jest stan doskonałego zdrowia fizycznego i
psychicznego; norma medyczna jest tajemnicą.
4. Psychologiczne – optymalne (najlepsze) sposoby redukcji napięć wewnętrznych,
utrzymanie homeostazy (równowagi) psychicznej. Jest to subiektywne poczucie
zadowolenia, szczęścia, przystosowania;
5. Interakcyjne – związane z kontaktami interpersonalnymi – normą jest adekwatne
reagowanie na bodźce pochodzące z otoczenia społecznego i fizycznego, umiejętność
przeciwstawiania
się presji
niekorzystnych
czynników biopsychicznych,
środowiskowych i sytuacyjnych.
6. Społeczne – zgodność postępowania z powszechnie akceptowanymi normami,
zasadami i wzorami;
7. Pedagogiczne
–dążenie
jednostki
samourzeczywistnienia,
samowychowania (samorealizacji) i rozwoju.
autonomii,
VII.ZASADY WYCHOWANIA (wg Suchodolskiego)
1. Zasada instancji obiektywnych – wychowawca, wychowanek i świat społeczno –
kulturowy, który stawia im określone zadania i dokonuje oceny ich działania.
Wychowawca wyznacza i wymaga, wychowanek odpowiada.
Wychowanie to polega na tym, by jednostka dorosła do wymagań cywilizacji, umiała
podejmować decyzje, rozwiązywać problemy i aby dotrzymała kroku dokonującym się
procesom i czynnie w nich uczestniczyła.
2. Zasada aktywności wychowanka – dzięki aktywności możliwe staje się głębsze i trwalsze
przyswojenie wychowania. Aktywność jest zasadniczym warunkiem skutecznego
wychowania. Zasadę tą należy rozumieć w powiązaniu z zasadą instancji obiektywnych, gdyż
aktywność jest kształtowana przez świat społeczno – kulturowy.
3. Zasada indywidualizacji – uwzględnianie indywidualnych właściwości wychowanka,
rozbudzanie i rozwijanie jego zainteresowań i uzdolnień. Trzeba jednak pamiętać o różnych u
różnych jednostek sposobach pracy, różnym tempie, różnych trudnościach jakie jednostka
napotyka na drodze wychowania oraz o różnorodnych reakcjach psychicznych na określoną
sytuację (np. nagroda, kara, polecenie )
4. Zasada organizowania zespołu i środowiska rówieśniczego – wychowawca może
wywierać wpływ na wychowanka za pośrednictwem zespołu rówieśniczego i środowiska.
Może organizować zespół rówieśniczy jako środowisko i warunki, środki i możliwości
działania w otoczeniu wychowanka, aby ułatwiły im rozwój w pożądanym kierunku.
5. Zasada – Postawa wychowawcza. Postawa ta powinna być taka aby uczucia sympatii i
surowości splatały się z surowością i konsekwencją wymagań. Wychowawca powinien
wczuwać się w psychikę wychowanka, powinien umieć przewidywać reakcje i powinien
zyskać szacunek, zaufanie i autorytet u wychowanków.
VIII.ŹRÓDŁA POZNANIA ŚWIATA
IX. PRZYSTOSOWANIE
Przystosowanie – wymiana informacji i energii między organizmem a otoczeniem a
społeczno – kulturowym otoczeniem.
Występuje tam, gdzie człowiek znajduje się w nowej sytuacji społecznej (np. zmiana
grupy rówieśniczej, szkoły, zamieszkania, pracy), ale wtedy gdy uprzednio
zinternalizowane normy, wzory i wartości nie pozwalają funkcjonować w nowej grupie
społecznej.
X. NIEDOSTOSOWANIE
Niedostosowanie – wyraz sprzeczności między postawą jednostki wyrażającą negację norm
społecznych a wymogami społecznymi. Jest trwałą i ogólną postacią zachowania
negatywnego wobec norm społecznych.
Niedostosowanie społeczne – zmiany w zachowaniu się wyrażające się trudnościami w
dostosowaniu do norm społecznych spowodowane czynnikami genetycznymi, organicznymi
lub środowiskowymi.
Społeczne niedostosowanie ma dwa ważne aspekty:
a) społeczny – stosunek jednostki społecznie niedostosowanej do norm społecznych jest
zaburzony; zagraża on porządkowi społecznemu.
b) indywidualny – wewnętrzna, psychiczna sytuacja takiej jednostki jest trudna, także na
skutek utrudnionych kontaktów ze środowiskiem.
Adaptacja – przystosowanie społeczne; przystosowanie się do środowiska zewnętrznego
Asymilacja – dopasowanie środowiska dla własnych celów
Niedostosowanie społeczne – niekontrolowane treści życia i działalności jednostki mają
charakter:



patologiczny
aspołeczny
niezgodny z powszechnie uznawanymi normami życia i obyczajowości
Wg N.Han-Ilgiewicz
-niedostosowanie do warunków (nieumiejętność akomodacji)
-niedostosowanie do ludzi (nieumiejętność asymilacji)
-niedostosowanie do norm
-niedostosowanie do oranych celów i wartości
Cechy jednostek niedostosowanych społecznie
-przewaga impulsów działania popędowego nad działaniami przemyślanymi
-opóźnienie emocjonalne
-niedorozwój sfery inteligencji (rzadko)
-niepokój i dręczące przekonanie, że z sytuacji nietrudnej nie ma wyjścia, które dałoby się
pogodzić z normalnymi sposobami postępowania
Antagonizm destruktywny- najczęstszy wskaźnik niedostosowania społecznego, jak
również cecha charakterystyczna jednostek niedostosowanych społecznie; jest to wyraz
konfliktu jednostki ze społeczeństwem i ich głównym celem jest destrukcja istniejącego w
społeczeństwie ładu społecznego
Objawy i symptomy niedostosowania społecznego wg Pytki
 kłamstwo
 lenistwo
 nieposłuszeństwo
 werbalna agresja (wulgarność)
 ucieczki z domu
 konflikty z otoczeniem
 pasożytnictwo społeczne
 wagary
 różne formy agresji antyspołecznej (+autoagresja)
 uzależnienia
 uczestnictwo w gangach
 działalność przestępcza
Otton Lipkowski dodaje takie typowe objawy: nieposłuszeństwo, lenistwo, zaburzenia
koncentracji, lękliwość, natomiast Marian Lipka i Czesław Czapów jako ważne uważają
pasożytnictwo społeczne(młodzież nie ucząca się i nie pracująca)
TYPOLOGIE NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO WG CZAPÓWA
3 typy; kryterium i etiologia
1. zwichnięta socjalizacja (manifestowanie nieprzystosowania); przyczyny:
niezaspokojenie potrzeby emocji, odtrącenie emocji, niewłaściwa opieka
rodzicielska, złe postawy rodzicielskie; formy manifestowania – bunt, agresja,
apatia
2.
3.
demoralizacja (negacja wartości i norm powszechnie akceptowanych;
przewartościowanie tych wartości); jednostka dostaje się pod wpływ nowej
obyczajowości i kultury
socjalizacja podkulturowa – pełna identyfikacja jednostki z wartościami i
normami podkultury (negatywnej) internalizacja norm i wartości podkulturowych
z odrzuceniem norm i wartości ogólnospołecznych
Przyczyny niedostosowania społecznego
A. Czynniki biopsychiczne (wewnętrzne jednostki )
1) Organiczne(uszkodzenia tkanki mózgowej ,ośrodkowego układu nerwowego,
uszkodzenia funkcji układu wydzielania wewnętrznego)
a) charakteropatia
b) upośledzenia umysłowe stopnia lekkiego
c) inne upośledzenia wewnętrzne o charakterze przewlekłym, które mogą pośrednio wpłynąć
na wystąpienie niedostosowania społecznego.
2) Czynnościowe (etiologia nie do końca poznana)
a) psychopatia
b) nerwice i neurozy
c) choroby psychiczne(schizofrenia, paranoja, psychoza depresyjno-maniakalna)
d) padaczkowe stany pomroczne
Osoby takie charakteryzują zmiany w zakresie uczuć wyższych, myślenia, świadomości,
intelektu, woli, działania i dlatego znajdują się w grupie o wysokim zagrożeniu wystąpienia
opisywanego zjawiska.
B. Czynniki środowiskowe
1) Środowisko rodzinne
a) niezaspokajanie podstawowych potrzeb biologicznych i psychospołecznych dziecka :
·
niski status ekonomiczny rodziny,
·
przewlekłe choroby rodziców lub opiekunów(również psychiczne),
·
patologie w rodzinie(przemoc, alkoholizm itp.),
·
rozkład rodziny, rodziny niepełne
·
bezdomność,
·
sieroctwo
b) negatywne wpływy lub wzorce środowiskowe :
·
system stosowanych kar i nagród wobec dziecka,
·
kontakt dziecka ze środowiskiem i podkulturą przestępczą,
·
brak u dziecka poczucia bezpieczeństwa, troski i uczucia ze strony rodziców,
·
konflikty międzypokoleniowe
2) Środowisko szkolne
a) niepowodzenia szkolne,
b) brak zrozumienia ze strony nauczyciela,
c) sytuacje konfliktowe w szkole,
d) niewspółmierne wymagania do możliwości rozwojowych ucznia,
e) schorzenia dziecka, takie jak: dysleksja, dysgrafia, wady wymowy również mogą pośrednio
przyczynić się do wystąpienia niedostosowania
3) Psychiczne
a) dziedziczność obejmująca sferę emocjonalną i bolicjonalną
4) Negatywny wpływ mediów
a) przemoc i agresja w środkach masowego przekazu(również w grach komputerowych,
bajkach dla dzieci oraz w niektórych zabawkach)
b) bezproduktywne wykorzystywanie czasu spędzanego przed telewizorem, komputerem
zubaża rozwojowo
c) ogólnodostępne programy, filmy, strony internetowe gdzie brak jest cenzury co do
przekazywanych treści(seks,subkultury satanistyczne, sekty i wiele innych wypaczających
światopogląd dzieci i młodzieży)
5) Biologiczne
- budowa człowieka
Stadia „wykolejenia społecznego” wg Czesława Czapówa
I. Stadium
·
Uczucie odtrącenia, frustracji, potrzeby emocjonalnej zależności
·
Reakcje negatywne mające na celu zwrócenie na siebie uwagi
·
Narastająca agresywność wobec rodziców, opiekunów
·
Reagowanie nieproporcjonalnie silnie do podniety
·
Reakcje impulsywne
·
Brak cierpliwości i wytrwałości
·
Brak koncentracji uwagi-dziecko nie kończy rozpoczętych prac, wykonuje je niedbale
II. Stadium
·
Manifestują się reakcje wrogie nie tylko wobec rodziców, ale i nauczycieli
·
Bunt wobec autorytetów
·
Próby zjednania rodzą agresję
·
Często występuje autoagresja(samookaleczenia, próby samobójcze)
·
Występują pierwsze drobne kradzieże i szukanie kontaktu z podkulturą
·
Może pojawić się „rozwydrzenie” seksualne lub upijanie się i odurzanie innymi
środkami
III. Stadium
·
Następuje proces przyswajania kultury przestępczej, najczęściej manifestujący się
przyłączeniem do grupy przestępczej, oraz pogłębianie w/w objawów
·
Następują częstsze kradzieże, włamania, rozboje, akty wandalizmu, chęć zadawania
bólu
·
Pogłębiona negacja norm moralnych, prawnych, a także naturalnych
Do środowiska wychowawczego – środowisko rodzinne
Każdy z rodziców musi mieć świadomość, że rodzina stanowi bardzo ważny czynnik w
kształtowaniu osobowości dziecka: jego sfery intelektualnej i uczuciowej, postaw wobec
siebie i innych, zachowania w domu, w szkole, w czasie różnych zabaw z rówieśnikami.
Od swych rodziców małe dziecko uczy się myśleć, mówić, ko ntrolować i
opanowywać swoje reakcje, a także wywierać wpływ na innych l udzi. Dzięki wzorom
osobowym, którymi są dla dziecka rodzice, uczy się ono jak odnosić się do innych,
kogo lubić, a kogo unikać, z kim się mniej lub bardziej liczyć, jak należy wyrażać
swoją sympatię i antypatię, kiedy zaś powstrzymywać swoje reakcje.
Środowisko wychowawcze jest tylko częścią środowiska społecznego i kulturowego, tę
mianowicie, która wywiera wpływ na wytwarzanie się trwałych postaw, poglądów, wiedzy,
sposobów postępowania wychowanka.
Środowisko wychowawcze składa się z sytuacji wychowawczych, które
organizuje człowiek w sposób świadomy, stwarzając warunki dla r ealizacji
określonych celów. Innymi słowy, sytuacja wychowawcza to taki układ warunków,
które organizuje się dla kształtowania pożądanych dyspozycji osobowościowych.
Środowisko wychowawcze pojmuje się więc jako sumę warunków wytworzonych przez życie
zbiorowe dla kształtowania jednostek.
Wszędzie tam, gdzie w warunkach wzajemnych oddziaływań jednostka
przyswaja sobie trwałe elementy wiedzy, sposoby działania, myślenia, odczuwania,
tworzy sobie mniej lub więcej trwałe wyobrażenia o świecie, ludziach i wartościach –
mamy do czynienia z procesem socjalizacji lub wychowania, a także te składniki
środowiska, które te procesy wywołują tworząc środowisko wychowawcze tej
jednostki.
W rodzinie dokonuje się podstawowy proces wychowania dziecka i
wprowadzania go w krąg kontaktów społecznych. Rodzina rozumiana jako środowisko
wychowawcze stanowi sumę warunków przyrodniczo - społeczno - kulturowych, które
w sposób różnorodny pod względem jakości i intensywności wpływają na przebieg i
efekt wychowania.
Specyficzną cechą środowiska rodzinnego jest między innymi to, że jego
funkcje stanowią organiczną całość, złożoną i jednolitą, kt órych nie da się spełnić w
życiu oddzielnie. Dlatego też jakiekolwiek zaburzenia utrudniające realizację którejś z
podstawowych funkcji powoduje krótszą lub dłuższą niezdolność rodziny do jej
ogólnego funkcjonowania.
Rodzina jako podstawowa grupa społeczna wypełnia istotne funkcje w interesie
społeczeństwa, zaspokajając zarazem potrzeby psychiczne, emocjonalne i społeczne
swych członków. Wypełnia zatem dwa rodzaje zadań wobec poszczególnych jednostek
wchodzących w skład rodziny i wobec społeczeństwa.
Funkcje rodziny:
- biologiczna czyli prokreacyjna (rodzina jest jedyną grupą społeczną powiększającą
się dzięki funkcjom biologicznym)
- usługowo-opiekuńcza rodziny polega na zapewnieniu wszystkim codziennych
usług, czyli (wyżywienia, mieszkania i jego cz ystości, odzieży) oraz opieki tym
członkom, którzy nie są w pełni samodzielni z różnych powodów: wieku - dzieci i
starcy; choroby czy kalectwa
- ekonomiczna lub też zarobkowa rodziny pozwala na zaspokojenie potrzeb
ogólnych i indywidualnych każdego członka. Wpływa ona na rozwój konsumpcji i
tworzenie określonego stylu związanego z tym typem rodziny, stylem życia,
sposobami gospodarowania, spędzania czasu wolnego oraz indywidualnymi
upodobaniami członków rodziny
- psychohigieniczno - emocjonalna jaką spełnia każda rodzina ma na celu
zapewnienie „zdrowia” emocjonalno-psychicznego. Rodzina poprzez zapewnienie
swym członkom stabilizacji, bezpieczeństwa, możliwości wymiany emocjonalnej i
stwarzanie warunków dla rozwoju osobowości przyczynia się do ich dojrzałości
emocjonalnej i równowagi psychicznej. Funkcja emocjonalna to funkcja ekspresji
uczuć, zrozumienia, uznania lub też rozładowania napięć emocjonalnych,
zapewniająca członkom rodziny poczucie bezpieczeństwa.
- wychowawcza rodziny obejmuje postawy i zachowania rodziców w stosunku
do siebie jak i swych dzieci, atmosferę emocjonalną i kulturą życia rodzinnego, udział
dzieci w wykonywaniu prac na rzecz domu, współpracę rodziny ze szkołą oraz
uczestnictwo rodziny w życiu społeczno-kulturalnym kraju.
- socjalizacyjna lub socjalizacyjno-wychowawcza przekazywanie dzieciom
języka, podstawowych zasad dobrego zachowania, zwyczajów, obyczajów,
kształtowanie wartości moralnych, pojęcia dobra i zła oraz wartości kult ury.
Składniki rodziny:
1. Struktura społeczna rodziny (rodzina pełna, niepełna, rozbita itd. – przy
niedostosowaniu ma to znaczenie, bo to wadliwa struktura rodziny. Jednak większe
znaczenie mają stosunki panujące oraz wadliwa postawa matki niż sama struktura).
2. Warunki materialne środowiska rodzinnego to najczęściej bi eżące dochody rodziny
(przy niedostosowaniu – nierówność społeczna: bieda, ubóstwo – bogactwo, brak
pracy – zatracenie w pracy zawodowej).
3. Warunki mieszkaniowe (lokalowe) rodziny.
5. Metody wychowawcze stosowane przez rodziców (nie zawsze mają charakter
pedagogiczny).
6. Czas wolny rodziców.
7. Poziom intelektualny rodziców - wykształcenie rodziców nie jest zasadniczym
czynnikiem decydującym o postępach szkolnych dzieci. Wykształcenie jednakże
sprzyja nauce dziecka ponieważ dziecko spotyka się z szerszymi zainteresowaniami
intelektualnymi, bogactwem języka, urządzeniem mieszkania, potrzebami
kulturowymi, czytelnictwem, świadomością społeczną, większym zrozumieniem
funkcji rodziny i postępowania z dzieckiem.
Przy niedostosowaniu społecznym do przyczyn środowiskowych należą jeszcze:
- patologia osobowościowa rodziców – skłóceni ze środowiskiem a powodem
jest alkohol
- atmosfera życia rodzinnego
XI. NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE WOBEC WŁASNEJ
OSOBY.
?
XII. JAKIE JEST ZDANIE PROF. L. NOWAKA NA TEMAT
MORALNOŚCI?
?
x60