4. cele inicjatywy w zakresie obligacji projektowych
advertisement
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 19.12.2013 r. COM(2013) 929 final SPRAWOZDANIE KOMISJI OKRESOWE SPRAWOZDANIE Z ETAPU PILOTAŻOWEGO INICJATYWY W ZAKRESIE OBLIGACJI PROJEKTOWYCH W RAMACH STRATEGII „EUROPA 2020” PL PL SPRAWOZDANIE OKRESOWE Z ETAPU PILOTAŻOWEGO INICJATYWY W ZAKRESIE OBLIGACJI PROJEKTOWYCH W RAMACH STRATEGII „EUROPA 2020” 1. KONTEKST Niniejsze sprawozdanie okresowe dla Parlamentu Europejskiego i Rady (zwane dalej „sprawozdaniem”) sporządzono zgodnie z wymogiem zawartym w rozporządzeniu (UE) nr 670/2012 dotyczącym dokonania oceny postępów etapu pilotażowego inicjatywy w zakresie obligacji projektowych w ramach strategii „Europa 2020”. Inicjatywa w zakresie obligacji projektowych jest instrumentem opartym na podziale ryzyka stworzonym przez Komisję Europejską oraz Europejski Bank Inwestycyjny (EBI). Jej celem jest umożliwienie spółkom odpowiedzialnym za projekty emisji obligacji projektowych, które są atrakcyjne dla inwestorów działających na rynkach dłużnych instrumentów kapitałowych w sektorach transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T) i transeuropejskiej sieci energetycznej (TEN-E), a także sieci telekomunikacyjnych i szerokopasmowych. Jako że wprowadzenie innowacyjnego instrumentu o takiej skali jest czasochłonne, podobnie jak przygotowanie, realizacja oraz zamknięcie nowych projektów infrastrukturalnych, ustanowiono pilotażowy etap tej inicjatywy z budżetem unijnym w wysokości 230 mln EUR1, aby zainteresowane strony mogły zapoznać się z nowym instrumentem na podstawie konkretnych transakcji przeprowadzonych w czasie takiego wstępnego etapu realizacji programu. Podczas etapu pilotażowego2, który rozpoczął się dnia 7 listopada 2012 r., projekty mogą być zatwierdzane przez EBI do dnia 31 grudnia 2014 r., a ich zamknięcie finansowe musi nastąpić przed dniem 31 grudnia 2016 r. Pełną realizację inicjatywy przewiduje się w ramach instrumentu „Łącząc Europę”, który stanowi część wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020. Niniejsze sprawozdanie, przygotowane we współpracy z EBI, obejmuje okres pierwszych 12 miesięcy, od listopada 2012 roku do listopada 2013 roku, i przedstawia postępy poczynione w odniesieniu do zatwierdzania i finansowania projektów. Sprawozdanie przedstawia analizę wniosków wyciągniętych podczas etapu pilotażowego oraz wskazuje na potencjalne synergie i korzyści skali, jakie można osiągnąć w ramach instrumentu „Łącząc Europę”. Rolę instrumentu „Łącząc Europę” można zmaksymalizować, tworząc synergie poprzez łączenie dotacji i instrumentów finansowych, takich jak inicjatywa w zakresie obligacji projektowych, instrument gwarancji kredytowych dla projektów TEN-T (LGTT) oraz działania wspierające programy. Dane przedstawione w niniejszym sprawozdaniu potwierdzają wstępne wyniki badania przeprowadzonego przez niezależny zewnętrzny ośrodek badawczy, którego celem jest dokonanie oceny osiągnięć inicjatywy w zakresie obligacji projektowych w odniesieniu do 1 2 TEN-T 200 mln EUR, TEN-E 10 mln EUR, ICT 20 mln EUR. Rozporządzenie (UE) nr 670/2012 (Dz.U. L 204 z 31.7.2012, s. 1). 2 realizacji celów polityki UE oraz szerzej pojętego finansowania projektów przez rynki kapitałowe. Badanie zostanie zakończone w I kwartale 2014 roku. Etap pilotażowy podlega również niezależnej ocenie, która zostanie dokonana w 2015 roku i zapewni pełny obraz skuteczności i efektywności wykorzystania środków unijnych. 2. KONTEKST POLITYCZNY Znaczenie inwestycji w infrastrukturę dla przyszłego potencjału wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy jest niekwestionowane. Realne z gospodarczego i finansowego punktu widzenia projekty mogą mieć znaczny wpływ w postaci efektu antycyklicznego, poprawić wydajność oraz sprzyjać tworzeniu miejsc pracy. Ponadto infrastruktura mająca na celu poprawę dostępu do rynku zwiększa konkurencyjność gospodarki europejskiej. Aby sprostać wyzwaniom wynikającym z realizacji strategii „Europa 2020”, Europa potrzebuje znacznych środków na inwestycje w infrastrukturę oraz różnorodnych modeli finansowania. Na podstawie oceny potrzeb inwestycyjnych państw członkowskich Komisja Europejska oszacowała, że w okresie od 2011 do 2020 roku sektory TEN-T, TEN-E oraz ICT wymagać będą nakładów w wysokości 1 bln EUR. W ostatnich latach prowadzona jest konsolidacja budżetów państw członkowskich UE, co ma wpływ na inwestycje publiczne w infrastrukturę oraz przygotowanie harmonogramu realizacji projektów. Budżet UE w ramach instrumentu „Łącząc Europę” pomoże sfinansować brakujące ogniwa, które umożliwią połączenie sieci energetycznych i transportowych oraz stworzenie szybkiej infrastruktury szerokopasmowej powszechnie dostępnej w UE3. Ogromne znaczenie ma jednak również udział podmiotów sektora prywatnego w długoterminowym finansowaniu takich projektów. Inicjatywa w zakresie obligacji projektowych jest tylko jednym z działań strategicznych podjętych przez Komisję Europejską w celu sprostania opisanym powyżej wyzwaniom. Oczekuje się, że większe efekty będą miały działania następcze związane z zieloną księgą dotyczącą długoterminowego finansowania gospodarki europejskiej, zaplanowane na I kwartał 2014 roku, reformy regulacji rynków finansowych, a także ogólne otoczenie makroekonomiczne i stabilność regulacyjna na poziomie sektorów. W tym kontekście inicjatywa w zakresie obligacji projektowych z powodzeniem odegrała rolę katalizatora w ożywieniu rynku inwestycji w infrastrukturę. W 2013 roku na rynku ponownie pojawiło się wiele rozwiązań umożliwiających finansowanie projektów za pomocą obligacji, bez konieczności zapewnienia wsparcia ze strony budżetu UE. Inicjatywa ta dobrze wpisuje się również w międzynarodową debatę na szczeblu grupy G-20 i OECD na temat wydzielenia infrastruktury jako osobnej klasy aktywów, a także w rozmowy prowadzone w ramach grupy 3 W przypadku projektów o charakterze gospodarczym wspieranych z wykorzystaniem pomocy państwa, państwa członkowskie są zobowiązane dopilnować, by plany pomocy zostały zgłoszone z wyprzedzeniem lub były kwalifikowalne zgodnie z ogólnym rozporządzeniem w sprawie wyłączeń blokowych. 3 ekspertów wysokiego szczebla ustanowionej przez Radę, która to grupa w listopadzie 2013 roku sporządziła sprawozdanie na temat finansowania MŚP oraz infrastruktury. 3. ZMIANY NA RYNKU OD 2011 ROKU Od 2007 roku inwestycje w infrastrukturę w Europie zmniejszyły się z powodu spadku liczby inwestycji podmiotów sektora publicznego i prywatnego realizowanych w tym obszarze. W sektorze publicznym sytuacja ta wynika z ograniczeń budżetowych, które spowodowały konieczność wprowadzenia zmian w priorytetach dotyczących przyszłych wydatków oraz w planach rozwoju infrastruktury. Oczekiwano, że podmioty sektora prywatnego wspomogą inwestycje sektora publicznego, jednak niepewność gospodarcza i finansowa zmusiła promotorów projektów do wstrzymania ich realizacji w takich sektorach jak sieci energetyczne oraz teleinformatyczne/szerokopasmowe, gdzie potrzeby inwestycyjne związane z modernizacją sieci są znaczne i gdzie dominuje finansowanie przez podmioty sektora prywatnego. Jak pokazano na rysunku 1, finansowanie infrastruktury w UE przez podmioty sektora prywatnego, za pomocą finansowania projektów realizowanych przez partnerstwa publicznoprywatne (PPP) w charakterze prokurenta, nie osiągnęło jeszcze poziomu 25–30 mld EUR odnotowywanego przed kryzysem finansowym, co i wtedy stanowiło kwotę niewystarczającą na pokrycie potrzeb UE w zakresie infrastruktury. Wynika to częściowo z ograniczonej aktywności ubezpieczycieli obligacji. Po częściowym ożywieniu na rynku PPP w 2010 i 2011 roku wartość transakcji dotyczących projektów PPP, których finansowe zamknięcie w Europie nastąpiło w 2012 roku, wyniosła 11,7 mld EUR, co stanowi spadek o 35 % w porównaniu z rokiem 2011 (17,9 mld EUR) i jest wartością najniższą od 2003 roku. Taki spadek liczby projektów PPP oraz wartości środków finansowych na realizację projektów odzwierciedla przede wszystkim ograniczoną liczbę zatwierdzonych i przygotowywanych projektów, a także brak finansowania długoterminowego w pewnych sektorach i krajach dotkniętych kryzysem finansowym. 4 Źródło: EPEC Jeśli uwzględnić szerszy rynek objęty instrumentem „Łącząc Europę”, w 2012 roku odnotowano spadek finansowania infrastruktury z poziomu 28 mld EUR w roku 2011 do poziomu 18 mld EUR, a także mniejszą liczbę transakcji. Wartość projektów z sektora transportu wyniosła 14,1 mld EUR, zaś 3,3 mld EUR przeznaczono na sieci energetyczne oraz 0,5 mld EUR na sektor telekomunikacji. Wykres 2 5 W pierwszej połowie 2013 roku aktywność w sektorach finansowanych przez instrument „Łącząc Europę” w krajach UE-28 zwiększyła się o 33 % pod względem wartości środków, z 9,2 mld EUR w pierwszej połowie 2012 roku do 12,2 mld EUR w pierwszej połowie 2013 roku. Liczba transakcji nieznacznie spadła (12 w porównaniu z 15), a średnia wartość transakcji w 2013 roku, która wyniosła 1 mld EUR, była o 66 % wyższa niż średnia wartość transakcji zarejestrowana w 2012 roku wynosząca 0,6 mld EUR. Wynika to głównie z kilka dużych transakcji refinansowania, które miały miejsce w 2013 roku (Open Grid Europe, Brebemi Toll Road). Banki nadal dokonują przeglądu swoich modeli biznesowych. Niektóre ponownie chętnie udzielają pożyczek na realizację projektów, choć stosując krótsze niż przed kryzysem terminy zapadalności, inne prowadzą prace nad uzyskaniem zdolności umożliwiających im inicjowanie i realizację umów dotyczących finansowania projektów, w odpowiedzi na oczekiwane zwiększenie roli, jaką mają w przyszłości odegrać inwestorzy instytucjonalni. Te zmiany niektórzy odczytują jako oznaki ożywienia w zakresie finansowania zapewnianego przez banki. Niemniej jednak szacujemy, że banki nie zapewnią instrumentów dłużnych o takiej wartości, która mogłaby zaspokoić potrzeby UE w zakresie infrastruktury. Istnieje realne ryzyko, że jeśli nie zostaną opracowane alternatywne źródła finansowania, wydatki na infrastrukturę po wyjściu z kryzysu finansowego, postrzegane jako sposób na zapewnienie przyszłego wzrostu i miejsc pracy, będą ograniczone. W związku z powyższym pojawiło się wiele zakładów ubezpieczeń i funduszy dłużnych inwestujących w infrastrukturę, które są w stanie inwestować w długi uprzywilejowane lub długi podporządkowane w ramach pierwotnych i wtórnych transakcji. Niektóre zakłady ubezpieczeniowe stworzyły wewnętrzne zespoły zajmujące się finansowaniem infrastruktury w celu wzmocnienia ich pozycji na rynku, zaś inne działają za pomocą rachunków zarządzanych. Niektóre z nich sfinalizowały już pierwsze transakcje, choć wartość większości tych transakcji była umiarkowana i dotyczyła stosunkowo prostych projektów rozwoju infrastruktury socjalnej realizowanych w Wielkiej Brytanii (np. zakwaterowania dla studentów) obejmujących głównie oferty na rynku niepublicznym, a nie obligacje publiczne. Choć kilka mniejszych transakcji zawartych na szczeblu lokalnym to inwestycje od podstaw, większe transakcje na szczeblu krajowym obejmują zazwyczaj transakcje refinansowania i inwestycje bazujące na istniejącej już infrastrukturze. W związku z powyższym, podczas gdy tradycyjne finansowanie zapewniane przez banki będzie nadal odgrywać istotną rolę, istnieją możliwości wspierania, tak przez banki, jak i innych nowych uczestników rynku, finansowania projektów infrastrukturalnych przez podmioty sektora prywatnego za pośrednictwem rynków dłużnych instrumentów kapitałowych. Jest to główny cel inicjatywy w zakresie obligacji projektowych. 6 4. CELE INICJATYWY W ZAKRESIE OBLIGACJI PROJEKTOWYCH Celem inicjatywy w zakresie obligacji projektowych jest zapewnienie konkretnego narzędzia umożliwiającego przyczynienie się do ożywienia gospodarczego po wyjściu z kryzysu. Inicjatywa ta ma dwa główne cele: - stymulowanie inwestycji w projekty o dużym znaczeniu dla Europy, realizowane w sektorze transeuropejskich sieci transportowych, energetycznych i szerokopasmowych o wyraźnej europejskiej wartości dodanej, tym samym wspierając wzrost inwestycji do poziomów sprzed kryzysu, oraz - ułatwienie zwiększenia udziału inwestorów instytucjonalnych w finansowaniu długoterminowym wykonalnych z ekonomicznego punktu widzenia projektów w tych sektorach, za pomocą rynków dłużnych instrumentów kapitałowych. Inicjatywa w zakresie obligacji projektowych ma stanowić uzupełnienie istniejących źródeł finansowania projektów i zapewnić solidną alternatywę dzięki innym źródłom finansowania dłużnego (banki i powstające fundusze dłużne). Pozwoli to nie tylko na poszerzenie wachlarza dostępnych źródeł finansowania, ale będzie również stanowić rozwiązanie w sytuacjach, w których poziom inwestycji nie jest optymalny, a także poprawi warunki finansowania. Nadrzędnym celem inicjatywy w zakresie obligacji projektowych jest zwiększenie zainteresowania infrastrukturą wśród inwestorów z sektora prywatnego. Wsparcie jakości kredytowej za pomocą obligacji projektowych (ang. Project Bond Credit Enhancement, PBCE) zapewniane przez EBI poprzez inicjatywę w zakresie obligacji projektowych ma za zadanie wypełnić lukę pomiędzy zazwyczaj niskimi ratingami klasy inwestycyjnej projektów infrastrukturalnych finansowanych ze środków prywatnych a wyższymi ratingami oczekiwanymi przez inwestorów. Rozszerzyłoby to wachlarz dostępnych źródeł finansowania i powinno wydłużyć terminy zapadalności oraz zmniejszyć koszty finansowania. PBCE może mieć formę: - finansowanego instrumentu, który stanowi transzę długu podporządkowanego (tj. bezpośrednia pożyczka na rzecz projektu, która zostanie spłacona dopiero po wykupie obligacji uprzywilejowanych), lub - niefinansowanego instrumentu, stanowiącego warunkową linię kredytową, która po wykorzystaniu zmienia się w pożyczkę podporządkowaną. PBCE dąży do zapewnienia obligacji o klasie inwestycyjnej na poziomie pojedynczego A, tak aby mogła je zakupić większość inwestorów instytucjonalnych. Choć kilku inwestorów instytucjonalnych jest już gotowych do podjęcie większego ryzyka poprzez nabycie transz obligacji typu mezzanine, cele inicjatywy w zakresie obligacji projektowych, polegające na dążeniu do osiągnięcia masy krytycznej inwestorów na rynku, wsparcia procesu standaryzacji i przyczynienia się do rozwoju bardziej dojrzałego rynku, pozostają nadal aktualne. 7 PBCE obejmuje szczególne rodzaje ryzyka związane z projektami podczas etapu ich budowy i eksploatacji, zapewniając dodatkową płynność celem poprawy profilu finansowego w przypadku wystąpienia nieprzewidzianych wydarzeń. To, że roszczenia w ramach PBCE są uprzywilejowane względem inwestorów inwestujących w instrumenty kapitałowe, lecz podporządkowane względem inwestorów lokujących środki w instrumenty dłużne, podnosi rating kredytowy obligacji. Wkład UE w instrument w postaci obligacji projektowych służy częściowemu przejęciu dodatkowego ryzyka ponoszonego przez EBI w związku z jego udziałem w transakcjach, które są bardziej ryzykowne niż standardowe transakcje, poprzez pokrycie pierwszych strat w ramach portfela projektów, do pewnej maksymalnej kwoty. Umożliwia to EBI wspieranie większej liczby operacji. Projekty muszą spełniać unijne wytyczne dotyczące kryteriów kwalifikowalności w każdym z wyżej wymienionych trzech sektorów, muszą generować stabilne i dostatecznie wysokie przepływy pieniężne, a także być racjonalne z ekonomicznego punktu widzenia oraz wykonalne pod względem technicznym. 5. OSIĄGNIĘCIA Etap pilotażowy inicjatywy w zakresie obligacji projektowych rozpoczął się 12 miesięcy temu i przewiduje zatwierdzanie projektów przez Radę EBI do końca 2014 roku oraz finansowe zamknięcie takich projektów do końca 2016 roku. Jak dotąd Rada EBI zatwierdziła osiem projektów energetycznych i transportowych z kilku państw członkowskich UE, które kwalifikują się do skorzystania z PBCE. Ponadto EBI wykazał wykonalność instrumentu obligacji projektowych, zapewniając zwiększenie jakości kredytowej obligacji w odniesieniu do dwóch zatwierdzonych projektów (z czego tylko jeden został wsparty przez UE z powodu ograniczeń budżetowych), a wkrótce ma nastąpić podpisanie umowy dotyczącej kolejnego projektu. 5.1. Projekty zatwierdzone przez EBI Wśród projektów znajdują się projekty dotyczące budowy autostrad w kilku państwach członkowskich, przyłączenia do sieci morskich farm wiatrowych w Niemczech i Wielkiej Brytanii oraz budowy obiektów do magazynowania gazu we Włoszech i Hiszpanii. EBI prowadzi również aktywnie prace nad wykonalnym harmonogramem realizacji projektów dotyczących sieci szerokopasmowych. Tabela 1: Polityka Projekt Kraj TEN-T TEN-T TEN-T Autostrada Autostrada Autostrada TEN-E Przyłączenie do sieci kilku morskich farm wiatrowych Belgia Niemcy Wielka Brytania Wielka Brytania Spodziewana wielkość instrumentu wspierającego jakość kredytową (w mln EUR) 150 120 200 150 8 TEN-E TEN-E TEN-T TEN-E Magazynowanie gazu Magazynowanie gazu (1) Autostrada Przyłączenie do sieci kilku morskich farm wiatrowych Hiszpania Włochy Słowacja Niemcy Ogółem zatwierdzono 200 200 200 170 1 390 (1) uwarunkowane dostępnością środków z UE Do listy tej mogą zostać dodane również kolejne projekty zatwierdzone przez Radę EBI przed końcem 2014 roku. Etap pilotażowy może zapewnić instrumenty wsparcia jakości kredytowej w wysokości około trzykrotnie większej niż wkład z budżetu UE w kwocie 230 mln EUR, tj. w wysokości około 700 mln EUR, co w efekcie umożliwi wsparcie długów uprzywilejowanych o wartości 15–20 razy większej niż wkład z budżetu UE. Instrumenty podporządkowane dla ośmiu zatwierdzonych projektów przekraczają kwotę 700 mln EUR, ale kwota ta prawdopodobnie nie zostanie wykorzystana w całości, ponieważ obligacja projektowa z możliwością skorzystania ze wsparcia w ramach PBCE jest zazwyczaj jednym spośród kilku wariantów finansowania, jakie mają do wyboru spółki odpowiedzialne za projekt lub organy zatwierdzające. Autostrady w Wielkiej Brytanii i na Słowacji, na przykład, zostaną sfinansowane bez wykorzystania PBCE, ponieważ, z konkretnych powodów związanych z charakterem tych projektów, ich rating był wystarczająco wysoki, by udało się zebrać środki na rynku obligacji bez konieczności zapewniania wyższych ratingów poprzez PBCE. Niemniej jednak ocenia się, że istnienie PBCE jako jednej z możliwości finansowania pomogła utrzymać pewne napięcie podczas wyceny w ramach tych dwóch projektów, dzięki czemu ostateczny rezultat jest najkorzystniejszym pod względem ekonomicznym rozwiązaniem dla danego organu zmawiającego. 5.2. Obligacje projektowe wspierane przez EBI EBI wsparło emisję obligacji o wartości 1,4 mld EUR dla obiektu do magazynowania gazu Castor4, bez wykorzystania środków z budżetu UE, ponieważ wymagana kwota wkładu WE przekraczała dostępny budżet. Projekt został poddany ocenie oddziaływania na środowisko zatwierdzonej przez właściwe organy Hiszpanii w 2009 r. Po wystąpieniu aktywności sejsmicznej w regionie we wrześniu 2013 r. hiszpańskie władze podjęły decyzję o przeprowadzeniu dodatkowych badań technicznych dotyczących wpływu projektu. 4 9 Pierwsze obligacje projektowe Pierwsze obligacje projektowe o wartości 1,4 mld EUR z terminem zapadalności w grudniu 2034 roku wyemitowano w lipcu 2013 roku, z kuponem na poziomie 5,756 o spreadzie na poziomie 100 punktów bazowych powyżej hiszpańskich obligacji rządowych. Dzięki obligacjom sfinansowano budowę i eksploatację podziemnego obiektu do magazynowania gazu i infrastruktury powiązanej na Morzu Śródziemnym przy północnym wybrzeżu Hiszpanii. Agencja Standard & Poor’s przyznała obligacjom rating „BBB”. W obligacje zaangażowało się 30 inwestorów, przy czym ubezpieczyciele i fundusze emerytalne wykupiły ponad 60 % emisji, a wśród pozostałych inwestorów znalazły się agencje, zarządzający funduszami i banki (jedynie 4 %). Inwestorzy pochodzili z różnych regionów geograficznych i mniej więcej równe udziały powędrowały do Niemiec, Francji, Hiszpanii, Włoch, Wielkiej Brytanii i Luksemburga. Obligacje wyemitowała Watercraft Capital, spółka celowa z siedzibą w Luksemburgu, która użycza wpływy spółce odpowiedzialnej za projekt w celu refinansowania jej niespłaconych pożyczek o krótszym okresie spłaty, za pomocą których sfinansowano budowę obiektu do magazynowania gazu. W ten sposób spółka odpowiedzialna za projekt ma zapewnione finansowanie, które jest lepiej dopasowane do jej 30-letniej koncesji. W ramach inicjatywy w zakresie obligacji projektowych wsparto również emisję obligacji o wartości 305 mln GBP dla projektu Greater Gabbard OFTO realizowanego w Wielkiej Brytanii, który obejmuje zasoby do przesyłania energii elektrycznej przyłączające 500 MW w ramach morskich farm wiatrowych do sieci energetycznej Wielkiej Brytanii na lądzie. Jest to pierwszy projekt przesyłu energii z instalacji morskich (ang. offshore transmission project, OFTO), który zostanie sfinansowany poprzez rynki kapitałowe. Obligacje skorzystały z niefinansowanego instrumentu w ramach PBCE w wysokości około 46 mln GBP i w konsekwencji otrzymały od agencji Moody’s rating A3, przy konkurencyjnej wycenie na poziomie 125 punktów bazowych powyżej rentowności obligacji państwowych Wielkiej Brytanii. PBCE otrzymało wsparcie z budżetu UE i w pełni wykorzystało budżet UE w wysokości 10 mln EUR dostępny dla projektów energetycznych podczas etapu pilotażowego. Zamknięcie finansowe projektu Greater Gabbard OFTO Dnia 27 listopada 2013 r. projekt Greater Gabbard OFTO, obejmujący przesył 504 MW energii z instalacji morskich, osiągnął zamknięcie finansowe. Licencja OFTO, przyznana przez Ofgem, organ regulujący rynki energii elektrycznej i gazu w Wielkiej Brytanii, uprawnia spółkę odpowiedzialną za projekt do tytułu własności do tych aktywów oraz ich eksploatacji przez okres 20 lat, w zamian za dochody oparte na dostępności. Wartość w pełni działających aktywów wynosi około 350 mln GBP, którą to kwotę spółka odpowiedzialna za projekt pokryje częściowo w drodze emisji obligacji projektowych. W ramach wsparcia finansowania transakcji wyemitowano warte 305 mln GBP obligacje z kuponem o stałym oprocentowaniu w wysokości 4,137 % i terminem zapadalności dnia 29 listopada 2032 roku. Agencja Moody’s przyznała emisji wstępny rating A3, przy stabilnych perspektywach. Agencja stwierdziła, że rating odzwierciedla wsparcie jakości kredytowej zapewnione w ramach inicjatywy w zakresie obligacji projektowych. Całość kapitału w wysokości 46 mln GBP zapewnili sponsorzy projektu. Jest to pierwszy projekt OFTO z rundy 1 o wielkości wystarczającej, by przykuć uwagę rynków kapitałowych. Od dawna uważa się, że tego typu finansowanie dobrze pasuje do sektora OFTO, jako że taryfy płatne na rzecz operatora są powiązana ze wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych oraz 90 % przychodu jest zagwarantowana. Oczekuje się, że pod koniec 2013 lub na początku 2014 roku do tych dwóch transakcji dołączy projekt budowy autostrady A11 w Belgii. Transakcja ta również otrzyma wsparcie z 10 budżetu UE i zapewni kolejny punkt odniesienia dla potencjalnych inwestorów i poziomów wycen. Partnerstwo publiczno-prywatne A11 Brugge to projekt budowy nowej autostrady łączącej port w Zeebrugge z drogą E40 do Gandawy i E34 do Antwerpii, co poprawi połącznie między portem a Brugią, a także połączenia turystyczne z wybrzeżem belgijskim, w szczególności z Knokke i Blankenberge. Obecnie trwają końcowe prace nad strukturą finansowania A11, których zakończenie planowane jest na koniec 2013 lub początek 2014 roku, pod warunkiem zakończenia negocjacji i zatwierdzenia projektu przez instytucje zamawiające. Projekt budowy A11 byłby pierwszym transportowym projektem TEN-T w ramach inicjatywy w zakresie obligacji projektowych oraz pierwszą transakcją „od podstaw”. Oczekuje się, że warte 575 mln EUR obligacje otrzymają wsparcie w wysokości około 114 mln EUR w ramach niefinansowanego instrumentu PBCE w postaci podporządkowanej akredytywy wystawionej przez EBI. 5.3. Inne emisje obligacji infrastrukturalnych Zwiększone zainteresowanie finansowaniem projektów infrastrukturalnych przez rynek kapitałowy, a także zwiększone wsparcie dla takiego finansowania, doprowadziło również do znacznego wzrostu emisji innych obligacji infrastrukturalnych, w porównaniu z latami 20072012. Niemniej jednak pomiędzy rokiem 2007 a 2013, pod względem wartości środków, ponad 90 % obligacji wyemitowanych w sektorach objętych instrumentem „Łącząc Europę” dotyczyło refinansowania, 6 % – inwestycji od podstaw oraz 3 % stanowiło nabycia. Wykres 3 Oprócz wartych 1,4 mld EUR obligacji Castor, wspartych przez EBI, w 2013 roku zakończono również kilka istotnych transakcji refinansowania na rynku obligacji, w tym: refinansowanie realizowanego w Wielkiej Brytanii projektu „High Speed 1”, dotyczącego budowy kolei dużych prędkości, z wykorzystaniem 25-letnich obligacji o 11 wartości 760 mln GBP, w ramach pakietu długów uprzywilejowanych w wysokości 1,55 mld GBP. Projekt ten otrzymał rating na poziomie A od rządu Wielkiej Brytanii, co skutecznie zabezpieczyło płatności uzależnione od dostępności dla projektu „High Speed 1” na mocy krajowej umowy z dostawcą; w ramach projektu „Open Grid” pomyślnie dokonano refinansowania 2,7 mld EUR długu za pomocą pożyczek na wysokość 1,2 mld EUR i obligacji z ratingiem „A” o wartości 1,5 mld EUR oraz terminem zapadalności wynoszącym siedem, dziesięć i dwanaście lat; na Słowacji dokonano refinansowania długu w wysokości około 1,2 mld EUR za pomocą obligacji długoterminowych o ratingu BBB+ i terminie zapadalności w 2039 roku. Transakcje te pokazują możliwości i apetyt europejskich rynków kapitałowych na bezpośrednie refinansowanie projektów infrastrukturalnych. Ponadto w 2013 roku na rynkach dłużnych kapitałowych powstało wiele innowacyjnych rozwiązań, które mają za zadanie w rozmaity sposób zapewnić projektom realizowanym od podstaw finansowanie przez inwestorów instytucjonalnych. Większość takich projektów dotyczy sektorów infrastruktury socjalnej, np. zakwaterowania dla studentów, gdzie projekty są mniejsze i wiążą się z mniejszym ryzykiem. Projekt Rating Okres zapadalności 28 lat i 30 lat odpowiednio dla transzy I i transzy II Kwota (w mln) Cechy charakterystyczne Obwodnica L2/A507 Baa3 79 EUR (transza I) 86 EUR (transza II) 35 lat dla obligacji o stałym oprocentowaniu i indeksowanych 29 lat 63 GBP Ponad 65 % finansowania zapewnił rząd francuski, pozostałe 165 mln EUR zostało zakupione przez grupę ubezpieczeniową wraz z transzą II z wykorzystaniem Dailly (tj. gwarancji zapewnianych przez państwo francuskie) Obligacje uprzywilejowane o ratingu BBB/Baa3, wsparte przez Assured Guaranty Zakwaterowanie dla studentów Holyrood, Wielka Brytania AA-/A2 Domy mieszkalne Pendleton Together nie dotyczy Więzienie w Zaanstad nie dotyczy 28 lat 72 EUR ULiving Hertfordshire, Wielka Brytania UPP, zakwaterowanie dla studentów w różnych lokalizacjach, Wielka Brytania A- 41 lat dla obligacji indeksowanych 27 lat dla obligacji o stałym oprocentowaniu, 34 lata dla obligacji indeksowanych 144 GBP A- 71,7 GBP (transza A) 10,9 GBP (transza B) 382 GBP Częściowe powiązane (typu „wrap”) finansowanie za pomocą obligacji (uprzywilejowane obligacje klasy A ze wsparciem jakości kredytowej w ramach podporządkowanej transzy klasy B) Obligacje uprzywilejowane ze wsparciem jakości kredytowej poprzez podporządkowaną transzę pożyczki klasy B Dochód z wynajmu od kilku uczelni wraz z pulą środków pieniężnych ograniczającą ryzyko 12 Sustainable Communities for Leeds AA-/A2 19 lat 102 GBP Obligacja uprzywilejowana wsparta przez Assured Guaranty Źródło: Infrastructure Journal, Standard & Poor’s Należy zauważyć, że projekt L2 oraz projekty realizowane w Holyrood, Pendleton, Zaanstad oraz Leeds obejmują pewną formę wsparcia jakości kredytowej. Dwie transakcje wskazują na powrót na rynek ubezpieczyciela obligacji dla takich średniej wielkości transakcji. Największa z transakcji, dotycząca zakwaterowania dla studentów UPP, opiewa na 382 mln GBP i jest oparta na portfelu kilku projektów. W kilku przypadkach dużą część transakcji nabył jeden inwestor instytucjonalny. Wszystkie te transakcje, z wyjątkiem dwóch, miały miejsce w Wielkiej Brytanii, gdzie finansowanie projektów PPP przez rynki kapitałowe z zastosowaniem gwarancji od ubezpieczycieli obligacji jest rozpowszechnione. W Europie kontynentalnej skłonność do stosowania finansowania za pomocą obligacji dopiero się rozpowszechnia, a organy zamawiające stopniowo przystosowują się do nowych możliwości finansowania. Nadal często na etapie składania ofert istnieje praktyka wymagania przyznanych środków, co ogranicza możliwości związane z rozwiązaniami opartymi na obligacjach do ofert na rynku niepublicznym i w dużej mierze wyklucza obligacje emitowane na rynku publicznym, choć mogłoby to zapewnić większe środki i lepsze wyceny. 5.4. Podsumowanie osiągnięć Podczas pierwszego roku funkcjonowania inicjatywy Rada EBI zatwierdziła osiem projektów jako potencjalnych beneficjentów PBCE, a kolejne projekty są w przygotowaniu. Dwa projekty uzyskały wsparcie jakości kredytowej od EBI i oczekuje się, że umowa dotycząca kolejnego projektu zostanie podpisana na początku 2014 roku. Jeden z tych trzech projektów został zakończony bez dotacji z budżetu UE. Aktywne wsparcie obligacji projektowych na potrzeby finansowania infrastruktury ze strony Komisji Europejskiej i EBI zostało zauważone i docenione przez rynek oraz przyczyniło się do powstania innych rozwiązań rynkowych w drodze spodziewanego efektu katalitycznego. Pokazuje to, że Europa czyni realne postępy w drodze do utworzenia rynku obligacji projektowych. Inicjatywa w zakresie obligacji projektowych w szczególności zapewniła wielu inwestorom dostęp do aktywów infrastrukturalnych, co potwierdzają zakończone już transakcje. Nawet tam, gdzie ostatecznie inicjatywy tej nie wybrano jako preferowanego wariantu finansowania, możliwość skorzystania z jej oferty zapewniła presję konkurencyjną, co w przypadku wielu projektów doprowadziło do obniżenia kosztów finansowania. Rynek jednak na razie koncentruje się na lokalnych projektach infrastrukturalnych o mniejszej skali realizowanych w Wielkiej Brytanii, przy ograniczonym wsparciu dla dużych projektów realizowanych na poziomie ogólnokrajowym. Trudne pozostają w szczególności warunki realizacji projektów od podstaw w ramach sieci TEN. Państwa członkowskie powinny przyspieszyć proces identyfikacji i przygotowania projektów infrastrukturalnych w celu umożliwienia ich realizacji. 13 6. WYMAGANE ZMIANY W CELU UDOSKONALENIA INICJATYWY W ZAKRESIE OBLIGACJI PROJEKTOWYCH 6.1. Potrzeba stworzenia solidniejszego i bardziej harmonogramu realizacji przygotowywanych projektów zaawansowanego Nie ulega wątpliwości, że inwestycje w infrastrukturę w Europie są konieczne. Niemniej jednak istnieją coraz większe obawy, że obecne projekty nie są wystarczające, zarówno pod względem ich liczby, jak i stopnia przygotowania do realizacji, by zaspokoić zapotrzebowanie na nie5. W przypadku projektów i sektorów, które w znacznej mierze polegają na udziale sektora publicznego, rządy państw w całej Europie powinny odegrać ważną rolę w dążeniu do odblokowania nowych inwestycji w infrastrukturę i rozwiązania problemu niepewności związanej z przyszłą podażą czy harmonogramem realizacji projektów infrastrukturalnych. Bez odpowiedniego harmonogramu realizacji (odpowiednich) transakcji nie ma możliwości zwiększenia długoterminowych inwestycji. Budowanie wśród inwestorów zaufania w przepływ transakcji, dzięki czemu inwestorzy będą chętnie lokować swoje środki, a także inwestować w uzyskanie nowych zdolności koniecznych do analizy wariantów finansowania projektów infrastrukturalnych, wymaga dużego stopnia przejrzystości harmonogramu realizacji projektów na poziomie tak krajowym, jak i ponadnarodowym, a także długoterminowego planowania i zaangażowania ze strony organów organizujących przetargi. W związku z powyższym nagłe zmiany w regulacjach dla poszczególnych sektorów nadal stanowią główne wyzwanie związane ze skutecznym wdrażaniem harmonogramu realizacji projektów. W różnych sektorach wśród przeszkód dla realizacji rozwiązań opartych na obligacjach wymienia się takie czynniki jak brak standaryzacji, brak pewności w kwestii wycen emisji na rynkach kapitałowych, a także fakt, że takie transakcje obecnie postrzegane są przez rynek jako nowość. W tym względzie inicjatywa w zakresie obligacji projektowych również może odegrać istotną rolę. 6.2. Wykorzystanie środków z budżetu UE W świetle mechanizmu opartego na podziale ryzyka ustanowione przez Komisję i EBI, który opisano w punkcie 4, wykorzystanie środków z budżetu UE byłoby bardziej skuteczne, jeśli rezerwa na pokrycie pierwszych strat zapewniana ze środków budżetu UE obejmowałaby wszystkie projekty w trzech sektorach objętych inicjatywą w zakresie obligacji projektowych. W przypadku trzech oddzielnych rezerw na pokrycie pierwszych strat w ramach trzech portfeli sektorowych, jak ma to miejsce obecnie, istnieją wyraźne ograniczenia dywersyfikacji ryzyka, a zatem również ograniczenia efektu dźwigni finansowej. Ponadto ograniczone możliwości wykorzystania dźwigni finansowej w odniesieniu do mniejszych portfeli wymusza wyszukiwanie projektów odpowiedniej wielkości w zależności od kwoty dostępnego budżetu. Przykładowo, EBI sfinansowała projekt Castor z własnych środków, 5 Źródło: Infrastructure Journal, 17/11/2013 14 jako że wkład z budżetu TEN-E był niewystarczający, aby pokryć wymagany wkład z budżetu UE. Zasadniczo budżet UE oraz instrumenty oparte na podziale ryzyka mogą osiągnąć większy efekt dźwigni finansowej dzięki dywersyfikacji. Dywersyfikacja zwiększa liczbę projektów w portfelu, podczas gdy sektorowe zróżnicowanie projektów zmniejsza ich korelację. W efekcie większy portfel projektów, który obejmuje projekty z różnych sektorów, wiąże się z większymi korzyściami płynącymi z dywersyfikacji. Z drugiej strony zarządzanie ryzykiem w ramach portfela projektów o różnym profilu ryzyka może okazać się bardziej złożone, choć nadal pozostaje w graniach możliwości zarządzania ryzykiem przez EBI. Aby zmaksymalizować korzyści płynące z dywersyfikacji, instrument „Łącząc Europę” powinien obejmować tylko jeden portfel projektów w pełni zgodnych z rozporządzeniem ustanawiającym instrument „Łącząc Europę” i rozporządzeniem finansowym w sprawie wydatków UE. Ułatwi to finansowanie projektów niezależnie od ich wielkości czy też terminu realizacji. Ten sam mechanizm można zastosować w odniesieniu do istniejących portfeli projektów w ramach LGTT i inicjatywy w zakresie obligacji projektowych, tym samym osiągając korzyści skali. Poprzez połączenie tych portfeli z portfelem projektów w ramach instrumentu „Łącząc Europę”, utworzono by portfel zalążkowy, który mógłby ograniczyć powiązane wkłady z budżetu UE na rzecz nowych projektów wcześniej, niż byłoby to możliwe w obecnej sytuacji. Oczekuje się, że zewnętrzne badanie zlecone przez Komisję Europejską, o którym mowa we wprowadzeniu, również przedstawi ten wniosek. 7. WNIOSKI Inicjatywa spełnia wiązane z nią oczekiwania, czego dowodzi emisja dwóch obligacji projektowych ze wsparciem jakości kredytowej po upływie jedynie 12 miesięcy, a także odnosi sukcesy pod względem zapewniania finansowania projektów. Zainteresowanie rynku oraz informacje zwrotne są pozytywne, co jest niezwykle ważne pod względem zachęcenia inwestorów do korzystania z rozwiązań opartych na obligacjach. Aby rozwinąć inicjatywę w ramach obligacji projektowych konieczne są dalsze działania w celu stworzenia aktywnego rynku obligacji, w tym emisja kolejnych obligacji tak, by zapewnić wystarczającą podaż, a punkty odniesienia dla przyszłych emisji można było łatwiej określić. Ułatwi to inwestorom i organom zamawiającym ocenę prawdopodobnych poziomów finansowania oraz sprawi, że wycena rozwiązań opartych na obligacjach będzie łatwiejsza do przewidzenia, potencjalnie umożliwiając również organom zamawiającym odejście od stawiania wymogu posiadania w pełni przyznanych środków. Ponadto płynny rynek obligacji projektowych wymaga lepiej przygotowanych projektów, które są w większym stopniu gotowe do realizacji. Rządy powinny zatem sporządzić plany długoterminowe, aby zapewnić bardziej stabilne i przejrzyste harmonogramy realizacji projektów infrastrukturalnych. Pod tym względem instrument „Łącząc Europę” przewiduje pomoc techniczną na poziomie instytucjonalnym i projektowym w celu wsparcia przyszłych harmonogramów realizacji 15 projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, aby wspomóc państwa członkowskie oraz sektor prywatny. Istnieje również możliwość rozszerzenia inicjatywy w zakresie obligacji projektowych na inne obszary polityki, gdzie finansowanie mniejszych lokalnych projektów infrastrukturalnych można realizować w ramach jednej puli na poziomie krajowym lub regionalnym. Rola instrumentu „Łącząc Europę” może zostać zmaksymalizowana, jeśli przeprowadzone zostanie połączenie portfeli z trzech sektorów (tj. sieci transportowych, energetycznych i szerokopasmowych), o którym mowa w art. 14 ust. 3 zapowiadanego rozporządzenia ustanawiającego instrument „Łącząc Europę”. W celu zwiększenie efektywności i efektu dźwigni finansowej wydatków z budżetu UE, możliwość tę można wykorzystać do stworzenia wspólnego systemu rezerw na pokrycie pierwszych strat w celu wykorzystania naturalnej dywersyfikacji w ramach trzech sektorów, dzięki czemu istniejące już instrumenty można by wykorzystać jako portfel zalążkowy. 16
