Syllabus ćwiczeń 2011/12 Dzieje ustroju i prawa na ziemiach polskich

Syllabus ćwiczeń 2011/12 Dzieje ustroju i prawa na ziemiach polskich
Cele zajęć:
 Wiedza: poznanie wiadomości dotyczących podstawowych form ustroju na ziemiach
polskich
Główne zasady ustaw polskich ustaw zasadniczych od artykułów henrykowskich do
Konstytucji kwietniowej
Poznanie informacji dotyczących historii sądownictwa i zawodów prawniczych
Opanowanie wiadomości o głównych instytucjach dawnego prawa sądowego od
średniowiecza do II Rzeczpospolitej
Opanowanie podstawowych pojęć prawnych
 Umiejętności: czytanie ze zrozumieniem różnorodnych tekstów prawnych i
prawniczych
Wyciąganie wniosków dotyczących funkcjonowania różnych instytucji prawnych i
ustrojowych
Operowanie – w stopniu podstawowym – słownictwem i językiem prawniczym przy
opisywaniu analizowanych zjawisk
Stosowanie zdobytej wiedzy do rozstrzygania prostych problemów prawnych i stanów
faktycznych
 Wartości: umocnienie wartości poszanowania prawa
Wprowadzanie poczucia etyki zawodów prawniczych
Teść zajęć:
Zajęcia 1. Zajęcia wstępne:

Kwestie organizacyjne-podręcznik, zasady zaliczania ćwiczeń, zakres egzaminu

Historia ustroju i prawa Polski – specyfika dyscypliny naukowej

Pojęcia źródła prawa i źródła poznania prawa, prawa ziemskiego, miejskiego
kościelnego i kanonicznego

Powtórzenie podstawowych informacji dotyczących ustroju społecznego- immunitety,
społeczeństwo stanowe, szlachectwo i nagana
Analiza materiału źródłowego: Przywilej immunitetowy dla Klemensa z Ruszczy z r. 1252;
Wyrok sądu ziemskiego w sprawie o naganę szlachectwa; W. Nekanda-Trepka, Liber
Chamorum; Volumina legum – indygenat i nobilitacja
Zajęcia 2. I Rzeczpospolita

Źródła prawa i źródła poznania prawa w I RP

Inkorporacje i unie

Zarząd państwem

Urzędy centralne i lokalne – struktura i rozwój
Analiza materiału źródłowego: Przywilej włączenia ziemi wołyńskiej do Królestwa Polskiego;
Przywilej około uniej Wielkiego Księstwa Litewskiego z Koroną; Zaręczenie Wzajemne
Obojga Narodów; wypisy z przywilejów dotyczące urzędników
Podręcznik BLP: z rozdziałów Monarchia patrymonialna, Monarchia stanowa,
Rzeczpospolita szlachecka, Początki monarchii konstytucyjnej podrozdziały Źródła prawa i
źródła poznania prawa; rozdział Monarchia patrymonialna podrozdział Zarząd państwem;
rozdział Monarchia stanowa podrozdziały Urzędy lokalne i centralne, Korona Królestwa
Polskiego, Unia Polski z Litwą; Rozdział Rzeczpospolita szlachecka Podrozdziały Forma
państwa, Inkorporacje i unie, Urzędy i urzędnicy, Rozdział Początki monarchii
konstytucyjnej: z podrozdziału Konstytucja 3 Maja i dalsze ustawodawstwo Sejmu
Czteroletniego punkt Państwo jednolite czy zacieśnienie unii
Zajęcia 3. Władza królewska

Sposoby powoływania władców, koronacja

Zmiany zakresu władzy monarszej

Artykuły henrykowskie – analiza
Analiza materiału źródłowego: Księga henrykowska; artykuły henrykowskie; Pamiętnik Jana
Poczobuta Odlanickiego-fragment opisujący elekcję w 1668 r., postanowienia sejmu
konwokacyjnego 1587 r.
Podręcznik BLP: Rozdział Monarchia patrymonialna: podrozdział Monarchia a czynniki
społeczne. Rozdział Monarchia stanowa: podrozdział Władza królewska i reprezentacja
stanowa (część dotycząca władzy król.). Rozdział Rzeczpospolita szlachecka: podrozdziały
Władza królewska.
Zajęcia 4 – 5. Rozwój parlamentaryzmu

Kształtowanie się politycznych uprawnień stanu szlacheckiego

Powstanie i ewolucja sejmików ziemskich

Sejmik ziemski jako organ samorządu szlacheckiego

Powstanie i rozwój parlamentu: procedura, stanowienie prawa, liberum veto

Rozwiązywanie stanów faktycznych z zakresu ustroju I RP
Analiza materiału źródłowego: Laudum sejmiku woj. Krakowskiego z 1606 r.; konstytucja
nihil novi (fragment), diariusz sejmu 1652 - Albrycht Stanisława Radziwiłł, Pamiętnik, t. III;
Prawo o sejmikach z 1791 r.
Podręcznik BLP: Rozdział Monarchia stanowa: podrozdziały Władza królewska i
reprezentacja stanowa, Organizacja i prawo stanów. Rozdział Rzeczpospolita szlachecka:
podrozdział Sejmiki i sejmy. z rozdziału Konstytucja 3 Maja i dalsze ustawodawstwo Sejmu
Czteroletniego punkt sejmiki; z podrozdziału Pierwsze reformy punkty Zmiany w sejmowaniu,
Komisja skarbowa, Budżet;
Zajęcia 6. Konstytucja 3 Maja i wcześniejsze reformy ustrojowe
 Zmiany ustrojowe w czasach stanisławowskich
 Powstanie i organizacja Rady Nieustającej
 Organizacja państwa w świetle Konstytucji 3 Maja
Analiza tekstu źródłowego: Ustawa zasadnicza 3 Maja 1791 r.; Prawo o miastach z 17
kwietnia 1791
Podręcznik BLP: rozdział VII Początki monarchii konstytucyjnej: podrozdziały III - VII
Zajęcia 7. Prawo cywilne – I Rzeczpospolita.
 Osoby-zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych
 Małżeństwo i rodzina
 Spadki
 Zobowiązania. Powstanie hipoteki.
 Rozwiązywanie stanów faktycznych
Analiza tekstów źródłowych: III Statut Litewski (rozwód), testamenty szlacheckie,
konstytucja z 1588 r. O ważności zapisów, inwentarz majątkowy przedślubny (Inwentarze
miasta Wojnicza)
Podręcznik BLP: rozdział IV Prawo sądowe polskiego średniowiecza: I. Prawo prywatne ;
rozdział VI Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej: II. Prawo prywatne
Zajęcia 8. Prawo karne – I Rzeczpospolita.
 Przestępstwa: problematyka winy, związku przyczynowego, rodzajów przestępstw i
odpowiedzialności
 Kara: funkcje kary, zasady jej wymiaru. Rodzaje kar.
Analiza tekstów źródłowych: Najstarszy zwód prawa polskiego, art. 8; III Statut Litewski,
rozdz. 11, art. XIX, XXXVIII, Cudzołóstwo…, B. Groicki, Porządek sądów; Artykuły prawa
majdeburskiego
Podręcznik BLP: rozdział IV Prawo sądowe polskiego średniowiecza, II. Prawo karne;
rozdział VI Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej: III. Prawo karne
Zajęcia 9. Księstwo Warszawskie – ustrój i jego funkcjonowanie
 Rozbiory – przypomnienie mapy

Ustrój społeczny i polityczny Księstwa Warszawskiego
Analiza tekstu źródłowego: Konstytucja Księstwa Warszawskiego (1807 r.)
Podręcznik BLP: Część druga, rozdział I Ziemie polskie pod zaborami do uwłaszczenia...: III.
Księstwo Warszawskie
lub
Podręcznik KW: Rozdział II Księstwo Warszawskie: podrozdziały IV, V, VI punkt 1
Zajęcia 10. Królestwo Polskie do 1830 r.: ustrój i jego funkcjonowanie. Autonomia
Galicji

Królestwo Polskie 1815 – 1830 – konstytucja i praktyka życia politycznego

Rozwiązywanie stanów faktycznych z zakresu ustroju Księstwa Warszawskiego i
Królestwa Polskiego

Autonomia Galicji
Analiza tekstu źródłowego: Konstytucja Królestwa Polskiego (1815 r.); Statut krajowy Galicji
i Lodomerii z 1861 r.
Podręcznik BLP: cz. II rozdział I Ziemie polskie pod zaborami..., IV. Królestwo Polskie w
okresie konstytucyjnym
lub
Podręcznik KW: rozdział III Królestwo Polskie 1815 – 1915, podrozdziały IV-VI
(zagadnienia do 1831 r.)
Zajęcia 11. Sądownictwo i proces (I)
Zajęcia 12. Sądownictwo i proces (II)
Zajęcia 13 Sądownictwo i proces (III)
Zajęcia 14. Sądownictwo i proces (IV)
Zajęcia 15. Sądownictwo i proces (V)
Zajęcia 16. Rozwój prawa na ziemiach polskich w XIX w.
 Wprowadzenie Kodeksu Napoleona w Księstwie Warszawskim
 Rozwój prawa cywilnego i karnego w Królestwie Polskim (kodeksy cywilny i karny,
prawo małżeńskie, hipoteka)
 Kierunki zmian w prawie wprowadzone przez kodyfikacje państw zaborczych
(ABGB, BGB)
 Rozwiązywanie stanów faktycznych
Analiza tekstu źródłowego: wybrane fragmenty: Kodeksu Napoleona, Kodeksu Cywilnego
Królestwa Polskiego z 1825 r., Ukazu o małżeństwie z 1836 r., Kodeksu Karzącego Królestwa
Polskiego, ABGB, BGB
Podręcznik BLP: cz. II rozdział III Prawo i sąd pod zaborami
lub
Podręcznik KW: rozdział II podrozdział VI, rozdział III podrozdziały VII – VIII, rozdział IV
podrozdział VI, rozdział VI podrozdział V
Zajęcia 17. Ustrój II Rzeczpospolitej w świetle konstytucji marcowej
 Kolokwium: sądy i prawo na ziemiach polskich w XIX i początkach XX w.
 Rozwiązania ustrojowe w początkach II RP
 Uchwalenie konstytucji marcowej z 17 marca 1921
 Zasady ustroju politycznego w konstytucji marcowej
 Prawa i obowiązki obywateli w konstytucji marcowej (prawa i obowiązki obywateli,
władza ustawodawcza i wykonawcza)
Analiza tekstu źródłowego: tzw. Mała konstytucja z 20 lutego 1919 r.; Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 r.
Podręcznik BLP: część III rozdział II Ustrój państwowy podrozdział III punkty A i B
Zajęcia 18. Przemiany ustroju II RP po konstytucji marcowej. Ustrój państwa w
konstytucji kwietniowej
 Rządy parlamentarne do 1926 r. i nowela sierpniowa
 System rządów po roku 1926
 Konstytucja kwietniowa – zasady ustroju politycznego i ich ideologiczne podstawy
 Pozycja władzy wykonawczej i ustawodawczej w systemie ustrojowym wedle
konstytucji kwietniowej
Analiza tekstów źródłowych: Ustawa o zmianie konstytucji z dnia 2 sierpnia 1926 (nowela
sierpniowa); Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935
Podręcznik BLP: część III rozdział II Ustrój państwowy podrozdział III punkt C, podrozdziały
IV - V
Zajęcia 19. Administracja publiczna II RP
 Administracja publiczna
 Samorząd \
Podręcznik BLP: cz. III, rozdział III Administracja publiczna
.
Zajęcia 20. Przemiany w prawie II RP (I) – Problem kodyfikacji prawa. Unifikacja
prawa cywilnego.
 Problem unifikacji prawa.
 Prawo cywilne – postęp działań kodyfikacyjnych. Prawo zobowiązań – główne
zasady
 Kodyfikacja prawa handlowego
 Stany faktyczne
Analiza tekstów źródłowych: Kodeks zobowiązań, Kodeks handlowy – fragmenty
Podręcznik BLP: cz. III, rozdział VI Unifikacja i kodyfikacja prawa, rozdział VII Prawo i
postępowanie cywilne
Zajęcia 21. Przemiany w prawie II RP (II) – prawo karne. Prawo pracy
 Powstanie i główne zasady kodeksu karnego
 Rozwój prawa pracy
 Stany faktyczne
Analiza tekstów źródłowych: Kodeks karny – wybrane fragmenty
Podręcznik BLP: cz. III rozdział VIII Prawo i postępowanie karne, rozdział IX Prawo pracy
Podręcznik BLP: J. Bardach, B. Leśnodorski, M. Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego,
wyd. IV i następne
Podręcznik KW: A. Korobowicz, W. Witkowski, Historia ustroju i prawa polskiego (1772 –
1918), wyd. II i nowsze
Dokładny plan zajęć i literatura do przeczytania w bloku sądowo-procesowym zostanie
podana pod koniec I semestru
Zaliczenie ćwiczeń:
 Obecność na zajęciach i zaliczenie kolokwiów:
Dopuszczalna są trzy nieobecność na zajęciach. 4-5 nieobecności wymaga zaliczenia
na dyżurze lub napisania stanów faktycznych. 6 nieobecności i więcej – zaliczenie
całości materiału z II semestru.
W trakcie ćwiczeń przewidziane są 3 kolokwia.
UWAGA! Nieobecność na więcej niż połowie zajęć – poza szczególnymi
przypadkami losowymi – powoduje brak zaliczenia ćwiczeń

1.
2.
3.
Dopuszczenie do egzaminu w terminie zerowym (co najmniej ocena dobra z ćwiczeń):
Obecność na zajęciach i zaliczenie kolokwiów.
Regularna aktywność na zajęciach.
Kolokwium dopuszczające. Spełnienie warunków 1 i 2 daje możliwość przystąpienia
do kolokwium dopuszczającego do „zerówki”, które odbędzie się w ostatniej dekadzie
kwietnia. Zakres: całość przerobionego do tej chwili materiału na ćwiczeniach.