Building Learning Power

Co oznacza skrót BLP?
Projekt edukacji skierowanej na „uczenie uczniów uczenia się” autorstwa Guya Claxtona jest
realizowany w wielu szkołach w Wielkiej Brytanii, Australii, Nowej Zelandii, Singapurze, Brazylii,
Kanadzie od ponad 10 lat, a badania wskazują na jego wysoką efektywność.
Dlaczego edukację trzeba zmienić?
Zmiany na świecie, presja niezadowolenia z edukacji i współczesne możliwości skłaniają wielu ludzi na
całym świecie do zadawania tego typu trudnych pytań o edukację, które stanowią też podstawę i
filozofię podejścia BLP.
Uzasadnienie zmian w edukacji można ująć w kilku grupach, są one m.in. koniecznością ekonomiczną,
personalną, społeczną i wieloma innymi.
Imperatyw ekonomiczny
Edukacja często jest uzasadniana przez rządy jako inwestycja w krajową konkurencyjność i
dobrobyt, jako produkcja siły roboczej, która dając wysoko wykwalifikowanych, kreatywnych i
elastycznych pracowników, pozwala konkurować gospodarce kraju na rynkach globalnych. Ale jak dobre
są szkoły w kształtowaniu tych właśnie cech młodych ludzi?
Raport po raporcie wskazuje na „znaczącą przepaść między systemami edukacji na całym świecie, a
potrzebami pracodawców 21 wieku”. Istnieje wiele wyzwań dla programów nauczania, by skutecznie
kształtowały zestaw umiejętności ogólnych i postaw, a przede wszystkim zdolność do uczenia się.
Przykładem ERK – czyli Europejskie Ramy Kompetencji (patrz tabela poniżej)
Imperatyw osobowy
Trudno jest dorastać młodym ludziom w centrum procesów globalizacji w XXI wieku. Narażenie na
wiele nacisków i niepewności w kwestii źródła utrzymania, stabilizacji, tożsamości, lojalności i
identyfikacji prowadzi młodych ludzi do rozpaczy i wielu zachowań lekkomyślnych. To, czy młodzi ludzie
będą się rozwijać w wirze sprzecznych poglądów i idei, w świecie nieustannych zmian, zależeć będzie od
zasobów, które mają do swej dyspozycji i umiejętności ich wykorzystania, a więc wysokiego poziomu
rozwoju umysłowego i emocjonalnego.
Rośnie liczba opinii, że ważniejszym zadaniem edukacji jest pomóc młodym ludziom i mniejsze
znaczenie ma osiągnięcie wyznaczonego poziomu myślenia matematycznego w ich wieku niż poziom
odporności i zaradności w odpowiedzi na bardziej ogólne, rzeczywiste rodzaje presji i niepewności
Imperatyw społeczny
Brytyjski rządowy projekt „Kapitał intelektualny a dobrobyt” zgromadził wiele porad ekspertów w
zakresie trendów społecznych i technologicznych oraz osobistych i materialnych zasobów, które będą
potrzebne do sprostania prawdopodobnym zmianom i wyzwaniom.
Stwierdzono, że ludzki dobrobyt w miarę upływu czasu będzie zależny od skłonności człowieka do bycia
ciekawym, zainteresowanym, eksperymentującym, refleksyjnym i towarzyskim – w przebiegu całego
życia, w ustawicznym kształceniu.
Inne przesłanki zmian w edukacji
Imperatyw cyfrowy – Jeśli będziemy uczyć dzieci bez udziału komputera nie powinniśmy być zaskoczeni,
jeśli będą oni traktować szkołę jako irytującą przerwę w ich edukacji.
Imperatyw oceny – Połowa 16latków opuszczających szkołę z wynikiem niższym niż rząd UK uznaje za
wystarczająco dobry ma poczucie porażki. Z punktu wodzenia oceny i certyfikacji musi być inny sposób
na wygraną w szkole, który jest ceniony przez samych młodych ludzi. O wiele trudniej znaleźć sposób
oceny wskazujący, czy 16-latkowie są bardziej dociekliwi, zdeterminowani, z większą wyobraźnią i
uspołecznieni, niż byli powiedzmy rok temu, więc politycy nie próbują. Trzeba takie wskaźniki
opracowywać i je stosować.
Imperatyw niezadowolenia – ponad 67 tys. dzieci codziennie chodzi na wagary (dane z UK) i liczba ta
wciąż rośnie. Jest wiele innych przygnębiających statystyk, które pokazują, że wielu uczniów jest
wyłączonych ze szkoły. Oni potrzebują bogatszego środowiska pedagogicznego, w którym będą mogli
angażować się celowo w przedmioty i projekty, które ich naprawdę interesują.
Imperatyw sukcesu – Istnieją dowody, że szkoły nie mają zbyt wysokich osiągnięć. Wiedzą jak zdobywać
dobre oceny ale często rozwijają postawę lękową wobec własnych działań. Wiedzą jak odnieść sukces ale
nie nauczyli się jak przegrywać i jak walczyć.
Imperatyw szczęścia – Co trzeba zrobić, by być szczęśliwym, w złożonym, trudnym i szybko zmieniającym
się świecie? Wygrana na loterii? Dobrobyt materialny? Zarządzanie negatywnymi emocjami?
Jednym z najbardziej wiarygodnych źródeł szczęścia okazuje się nauka (uczenie się). Ludzie twierdzą,
że czują się szczęśliwi, gdy zmagają się z czymś trudnym ale wartościowym; gdy czują się odpowiedzialni
i nie są krytykowani przez innych. Więc jeśli chcemy, aby nasze dzieci były szczęśliwe, musimy pomóc im
odkryć „radość walki” (pokonywania trudności, zmagania się z czymś) i pomóc zrozumieć oraz rozwijać
wartościowe rzemiosło nauki (uczenia się).
Powyższe argumenty stanowią podstawę i kierunek tego, co określa metoda (projekt) BLP.
Co to jest BLP? Jakie są
www.buildinglearningpower.co.uk)
jego
korzenie?
(ze
strony
internetowej
o
BLP
-
Duża ambicja
Budowanie siły (mocy) uczenia się jest pomaganiem młodym ludziom w stawaniu się lepszymi
uczniami, zarówno w szkole, jak i poza nią.
Chodzi o stworzenie kultury w klasach - oraz szerzej w szkole – polegającej na systematycznym
kształtowaniu nawyków i postaw, które umożliwiają młodym ludziom radzenie sobie z trudnościami i
niepewnościami, spokojnie, pewnie i twórczo.
Uczniowie, którzy są bardziej pewni swojej zdolności uczenia się szybciej i lepiej się uczą. bardziej się
koncentrują, lepiej i szerzej myślą, a uczenie się jest dla nich bardziej przyjemne. Lepiej wypadają w
testach i egzaminach zewnętrznych; są one dla nich łatwiejsze i bardziej satysfakcjonujące, aby się do
nich uczyć.
BLP przygotowuje młodzież lepiej dla niepewnej przyszłości. Dzisiejsze szkoły muszą działać nie tylko dla
edukacji i wyników egzaminów, ale dla kształcenia ustawicznego. Aby rozwijać się w 21 wieku, nie
wystarczy opuścić szkołę z dobrym świadectwem egzaminacyjnym. Uczniowie muszą nauczyć się być
wytrwałymi i pomysłowymi, z wyobraźnią i logicznie myślącymi, zdyscyplinowani i świadomi,
współpracujący i dociekliwi.
Trzy podstawowe przekonania BLP
1. Celem podstawowym edukacji jest przygotowanie młodych ludzi do życia poza szkołą, pomagając
im budować psychiczne, emocjonalne, społeczne i strategiczne zasoby, by dobrze radzili sobie z
niepewnością i złożonością świata oraz umiejętnie odpowiadali na jego wyzwania.
2. Ten sposób edukacji jest cenny dla wszystkich młodych ludzi i polega na pomocy im w odkryciu
rzeczy, które naprawdę kochają i chcą być w nich doskonałymi, a także na wzmocnieniu ich woli i
umiejętności, aby je potrafili realizować.
3. To zaufanie, zdolność i pasja może być rozwijana w rzeczywistej inteligencji, którą można
ludziom pomóc rozwijać.
Te trzy podstawowe przekonania są szczególnie ważne w społeczeństwach pełnych zmian, złożoności,
ryzyka, oraz indywidualnych możliwości w tworzeniu własnej drogi w życiu.
To wyzwanie jest jeszcze dalekie do spełnienia. Musimy wyjść poza listy „szerszych umiejętności” czy
„kompetencji kluczowych”. To, co jest potrzebne, musi być postrzegane jako stopniowy, czasem trudny,
ale niezwykle ważny proces zmiany kultury pracy szkoły i zmiany przyzwyczajeń nauczycieli.
Trzy korzenie BLP
1. Badania nad naturą nauki – w ostatnich 10 latach genetycy, psychologowie, zwłaszcza rozwojowi,
neurolodzy, socjolodzy, filozofowie kształtują nowy obraz podatności młodych umysłów, a BLP
stara się korzystać z tych pomysłów jak tylko to możliwe.
2. Badania praktyki i doświadczenie – BLP jest zakorzeniona w rzeczywistości klas i szkół i każdy
nauczyciel może wypróbować to, co możliwe, praktyczne i interesujące. Zachęcamy nauczycieli
do uczestniczenia w badawczej społeczności BLP, do opisania własnych doświadczeń, czy
tworzenia małych projektów badania w działaniu.
3. Zaangażowanie na rzecz wizji edukacji – BLP jest zakorzeniona w takiej wizji edukacji, która
wyrasta z rzeczywistych potrzeb, zagrożeń i możliwości XXI wieku, jest atrakcyjna dla wszystkich
młodych ludzi, nie tylko dla akademików, uwzględnia wartości, które realnie jak i potencjalnie
odnoszą się do różnych rodzajów wyników, a nie tylko umiejętności czytania, liczenia i innych
standardów.
Pięć zasad BLP w reformowaniu szkoły i programów nauczania
1. Przygotowanie do nauki przez całe życie. Jakie zdolności chcemy, by uczniowie zdobyli, które
będą im służyć również w niepewnej przyszłości przez całe życie?
2. Połączenie nawyków uczenia się i wiedzy programowej. W jaki sposób możemy zintegrować
zdobywanie wiedzy i umiejętności uczenia się w ramach programu nauczania?
3. Rozszerzenie przestrzeni uczenia się poza ograniczenia czasu i miejsca szkoły. Jak możemy
zaprojektować doświadczenia uczniów poza krótką lekcją w klasie tworząc rozszerzone środowisko
uczenia się obejmujące nieformalne uczenie się młodych ludzi w ich życiu poza szkołą?
4. Tworzenie. Czynienie uczenia się bardziej autentycznym. W jaki sposób możemy upewnić się, że
uczenie się w szkole jest bardziej zbliżone (dopasowane) do uczenia się w rzeczywistym świecie?
5. Uczestnictwo uczniów w projektowaniu i realizacji programu nauczania.
W jaki sposób możemy zaprojektować nasz program tak, żeby uczniowie stali się liderami własnego
procesu uczenia się?
Na które elementy programu uczniowie będą mieli wpływ w jego projektowaniu i realizacji?
Kształcenie ustawiczne jest naszym przyrodzonym prawem. Możemy nieustannie rozwijać
zdolności do uczenia się w warunkach nowych wyzwań przez całe nasze życie.
nasze
W dziedzinie rozwoju nauki o uczeniu się, badania sugerują, że istnieje kilka szeroko pojętych
predyspozycji, które musimy kształtować, aby móc korzystać z umiejętności ustawicznego kształcenia
się.
Guy Claxton sugeruje, że istnieją cztery podstawowe predyspozycje do uczenia się
1. wytrwałość,
2. zaradność/pomysłowość,
3. refleksyjność
4. odwzajemnianie,
- cztery nowe podstawy (cztery ‘R’ od pierwszych liter tych dyspozycji) uczenia się. Predyspozycje te
wpisują się w nas wszystkich, ale nie zostały ustalone w chwili urodzenia lub gdy opuszczamy
szkołę, ale mogą być rozwijane przez wszystkich, niezależnie od zdolności, pochodzenia społecznego
czy wieku.
Nic nie może przeszkodzić w usprawnianiu siły uczenia się.
Możemy myśleć o tych predyspozycjach jako o grupie "mięśni uczenia się".
Tak jak możemy rozwijać nasze mięśnie fizyczne przez odpowiedniego rodzaju ćwiczenia, tak samo
możemy ćwiczyć nasze „mięśnie” uczenia się, rozwijać ich siłę oraz wytrzymałość. Rozwój
predyspozycji, które prowadzą do sukcesu w ustawicznym uczeniu się równa się osiągnięciu dobrego
poziomu wszechstronnej sprawności uczenia się.
Każda z predyspozycji składa się z wielu zachowań, które nazywany zdolnościami. Ponieważ zdolności
uczenia się mają specyficzną naturę, mogą być indywidualnie trenowane, pielęgnowane i ćwiczone.
Resilience – wytrzymałość, wytrwałość, odporność
Emocjonalny aspekt uczenia się, zaangażowanie się uczących w materiał przedmiotu nauczania.
Obejmuje on koncentrację i zdolność do przeciwstawiania się rozproszeniu (zakłóceniom), uważną
obserwację i fascynację uczeniem się oraz tolerowanie wzlotów i upadków w procesie uczenia się i
radzenie sobie z frustracją lub porażką.
Resilience- wytrzymałość
Jest to bycie gotowym, chętnym i zdolnym do ukierunkowania się na uczenie – radzenia sobie z
trudnościami kiedy jesteśmy pod presją i kiedy trudno brnąć dalej czy utrzymać uwagę.
Twoja wytrzymałość tworzy się poprzez:
Absorption (zaabsorbowanie) – bycie w stanie zatopienia się w nauce, bycie wchłoniętym przez to, co
robisz, skupionym, uważnym, w stanie przepływu.
Managing distractions (opanowanie zakłóceń) - rozpoznawanie i redukcja zakłóceń, wyczucie, kiedy
odejść i odświeżyć się. Tworzenie własnych najlepszych warunków do nauki.
Noticing (zauważanie, dostrzeganie, zwracanie uwagi) - postrzeganie subtelnych niuansów, wzorów i
szczegółów w doświadczeniu.
Perseverance ( wytrwałość) - utrzymanie zamiaru w obliczu trudności, wykorzystanie
frustracji produktywnie. Rozumienie, jak często proces uczenia się jest niepewny i powolny.
energii
Resourcefulness – zaradność, pomysłowość
Kognitywny (poznawczy) aspekt uczenia się
Obejmuje główne umiejętności poznawcze i dyspozycje do uczenia się: sceptycyzm i zadawanie
ciekawych pytań, dokonywanie powiązań i połączeń w swoim umyśle, równoważenie rozumu i wyobraźni
oraz umiejętność tworzenia dobrej „niszy uczenia się” dla siebie poprzez gromadzenie i czerpanie
korzyści z narzędzi i zasobów (instrumentów i środków).
Resourcefulness (zaradność, pomysłowość, obrotność)
To bycie gotowym, chętnym i zdolnym do nauki na różne sposoby – skutecznie za pomocą wewnętrznych i
zewnętrznych zasobów, wykorzystując odpowiednio różne sposoby uczenia się.
Twoja zaradność tworzy się poprzez:
Questioning (kwestionowanie, zapytywanie) – zadawanie pytań sobie i innym. Bycie ciekawym, bawienie
się pomysłami, szukanie pod powierzchnią rzeczy/szukanie drugiego dna .
Making links (tworzenie połączeń, powiązań) – dostrzeganie powiązań pomiędzy różnymi/rozbieżnymi
wydarzeniami i przeżyciami – tworzenie schematów – tkanie sieci zrozumienia.
Imagining (wyobrażanie sobie) – wykorzystywanie swojej wyobraźni i intuicji do przeżycia sytuacji na
nowo w celu odkrycia nowych możliwości. Zastanawiać się „co jeśli?’
Reasoning (rozumowanie, argumentacja) – Powoływanie się na logiczne i racjonalne umiejętności w celu
metodycznego
i
konsekwentnego
rozwiązywania
problemów;
rzeczowa
argumentacja
i
zauważanie/zwracanie uwagi na błędy innych.
Capitalising (aktywowanie, wykorzystywanie) - wykorzystanie szeroko pojętych środków/zasobów –
doświadczenia innych, książki, Internet, doświadczenie, przyszłe możliwości/perspektywy.
Reflectiveness - refleksyjność
Strategiczny i samoorganizacyjny aspekt uczenia się.
Obejmuje on planowanie i przewidywanie potrzeb i przeszkód, sprawdzanie, analizowanie
dotychczasowych działań i elastyczne zmiany swojego podejścia do tego, jak sobie radzić by iść dalej,
wyciąganie wniosków z lekcji i ich stosowanie w przyszłości oraz uczciwa samoocena siebie, jako ucznia.
To bycie gotowym, chętnym i zdolnym do strategicznego myślenia na temat nauki – w dłuższej
perspektywie czasowej poprzez planowanie, podejmowanie działań i wydobywanie przeżyć/doświadczeń
z czasów bycia uczniem, aby wykorzystać najlepszą część siebie.
Twoja refleksyjność jest tworzona poprzez:
Planning (planowanie) – myślenie o tym, gdzie dążysz, jakie masz zamiary, jakie działania zamierzasz
podjąć, jaki czas i zasoby będą ci potrzebne, jakie przeszkody możesz napotkać.
Revising (zmiana, poprawianie) – bycie elastycznym, zmienianie planów w świetle różnych okoliczności,
kontrolowanie jak się mają sprawy i dostrzeganie nowych możliwości.
Distilling (dokonywanie wyboru) – Przyglądanie się temu, czego się uczymy, wyciąganie wniosków,
wykorzystanie ich do pomocy w dalszym uczeniu; stawanie się swoim własnym trenerem uczenia się.
Meta-learning (meta-uczenie się) – Wiedza o sobie jako o uczniu – jak uczę się najlepiej, jak rozmawiać o
procesie uczenia się.
Reciprocity – wzajemność, odwzajemnianie
Obejmuje społeczną i interpersonalną stronę uczenia się: to umiejętność zarówno argumentowania
swojego punktu widzenia, jak i zachowania otwartego umysłu w dyskusji, uważne słuchanie i
dostrzeganie innych stron pytania (kwestii); bycie członkiem współpracującego zespołu i liderem;
pozostawanie otwartym na innych wokół, którzy mogą stać się modelem pozytywnych umiejętności i
postaw.
W nauce to bycie gotowym, chętnym i zdolnym do uczenia się samodzielnego lub z innymi osobami –
wykorzystanie własnej niezależnej opinii w połączeniu z umiejętnością w zakresie komunikacji i empatii
Twoja wzajemność jest tworzona poprzez:
Interdependence (Współzależność) – wyczucie,
umiejętność obrony swego stanowiska
kiedy
należy uczyć się samemu lub z innymi,
Collaboration (współpraca) – wiedza jak zarządzać sobą w procesie dawania i brania podczas współpracy,
poszanowanie i uznanie innych punktów widzenia, przyczynianie się do, a także korzystanie z siły
grupy.
Empathy and Listening (empatia i słuchanie) – przyczynianie się do cudzych doświadczeń, poprzez
słuchanie ich i zrozumienie, co naprawdę mówią, postawienie się w ich sytuacji.
Imitation (naśladownictwo) – konstruktywne przejęcie metod, nawyków i wartości innych ludzi, których
możemy zaobserwować.
Umiejętność a nawyk
W BLP chodzi o rozwijanie nawyków i dyspozycji uczenia się (4Rs), podczas gdy inne szkoły kształtują
tylko umiejętności ( rozumiane jako szkolne umiejętności przydatne tylko w szkole, natomiast
dyspozycje C. Claxton rozumie jako tego typu umiejętności, zdolności, które wykorzystujemy także w
życiu poza szkołą).
Jeśli uczymy umiejętności to one po egzaminie w innym już kontekście nie są używane. Jeśli rozwijamy
nawyki uczenia się to rozwijamy dyspozycje (4Rs), które będą wykorzystywane w różnych sytuacjach w
całym życiu uczniów.
Nauczycielska paleta –jak wprowadzać BLP
Nauczycielska
jak wprowadzać BLP
paleta
–
Explaining – wyjaśnianie
Jasno się wyrażasz w kwestii predyspozycji/zdolności uczenia się przez klarowne i szczegółowe
przedstawienie uczniom czterech predyspozycji/zdolności do uczenia się i ćwiczysz z uczącymi się ich
użycie.
Wyjaśnianie składa się z:
- Informowania – zapewnienie informacji o ogólnym celu uczenia się w klasie i o tym, z czego składa się
siła (moc) uczenia się i jak rośnie.
- Przypominania – zwracanie uwagi i przypominanie określonych aspektów siły (mocy) uczenia się w
regularnych odstępach; utrzymywanie świeżości idei
- Dyskutowania – dyskutowanie jak rozwijać siłę uczenia się i zachęcanie do współtworzenia zasad i
praktyk, które przenikną kulturę klasy/ będą przyjęte na forum klasy/, dzielenie się swoimi odkryciami z
uczącymi się
- Szkolenia (ćwiczenie) - Trening w celu budowania zdolności uczenia się poprzez określone porady,
wskazówki i techniki; zachęcanie do krytycznej refleksji i dostosowywanie potrzeb.
Orchestrating –organizowanie/zarządzanie
Organizujesz zasoby, środowisko i aktywności w kierunku rozwijania predyspozycji uczenia się. Twój plan
pracy jest rozpisany
z uwzględnieniem czterech predyspozycji, a każde zadanie
jest tak
zaprojektowane, żeby pobudzić co najmniej jedną z predyspozycji /zdolności uczenia się.
Zarządzanie (planowanie) składa się z:
- Selekcji – wybieranie sposobów pracy i projektowanie aktywności, które będą zachęcać i poszerzać
zarówno objętość programu jak i siły uczenia się.
- Ram – objaśnianie celu siły uczenia się do każdej aktywności/zadania w klasie razem z uczniami.
- Stawiania celu – pomaganie uczniom stawiać i monitorować ich własne cele poprzez poprawę ich siły
(zdolności) uczenia się; wykorzystywanie i doskonalenie autoewaluacji.
- Organizowania – wdrażanie zasobów i organizowanie środowiska w taki sposób by wspierały siły uczenia
się; twórcze wykorzystanie czasu i miejsca
Commentating – komentowanie
Komentujesz uczniom ich siłę uczenia się poprzez nieformalne rozmowy i formalną lub
nieformalną ewaluację. Zwracasz uwagę na postępy, które robią i dalsze działania, które mogą
podejmować, żeby budować zdolności (potencjał) uczenia się.
Komentowanie składa się z :
- Pobudzania – zadawanie odkrywczych pytań, które umiejętnie prowadzą uczniów dalej w rozwijaniu
siebie jako uczniów. „Jak to się stało?”, „Co zrobić jeśli?”, „Jak inaczej?”
- Odpowiadania – zapewnienie pisemnej lub ustnej informacji zwrotnej zachęcającej do dalszego
badania, dalszych poszukiwań w uczeniu się.
- Ewaluacji – komentować uczenie się i osiągane po drodze wyniki w taki sposób, żeby zachęcić uczniów
do rozwijania nawyku autoewaluacji i kreowania celów.
- Śledzenia –dostrzeganie postępów każdego ucznia, które robi cały czas w drodze do siły (mocy) uczenia
się.
Modelling – modelowanie
Przede wszystkim jesteś wzorem ucznia. Zachęcasz do zespołowego angażowania się do uczenia się
poprzez napotykanie na problemy, wypróbowywanie rzeczy, robienie błędów itd. - w ten sam sposób, co
twoi uczniowie. To się udziela.
Modelowanie składa się z:
- Reagowania – odpowiadając na nieoczekiwane z ciekawością – mówisz, że nie wiesz i nie czujesz,
jakbyś musiał być nieomylnym źródłem całej wiedzy.
- Głośnego uczenia się – zachęcasz (podkręcasz) gotowość uczniów do badania i tolerowania niepewności
poprzez głośne uczenie się i myślenie na forum klasy.
- Demonstrowania – pokazywanie, że twoje uczenie się zawiera różnorodne czynności takie, jak
sporządzanie wersji roboczej, eksperymentowanie, szkicowanie i refleksję.
- Dzielenia się –pokazywanie uczniom, że cenisz uczenie się i masz silne przekonanie o sobie jako o
uczniu, wobec tego dzielisz się z uczniami swoimi teraźniejszymi i przeszłymi doświadczeniami
związanymi z uczeniem się.
Literatura o BLP
G.Claxton: Building Learning Power – helping Young pe ople become better learners, Bristol 2002, TLO
Limited
G. Claxton, M. Chambers, G. Powell, B. Lucas: The Learning Powered School. Pioneering 21 st Century
Education, Bristol 2011, TLO Limited
G. Claxton: What`s the point of school? Rediscovering the heart of education. Oxford 2008, Oneworld
G. Claxton: Learning to Learn – the fourth generation. Making sense of personalized learning. Bristol
2006, TLO Limited
S. Gornall, M.Chambers, G. Claxton: Building Learning Power in Action, Bristol 2005, TLO Limited
M. Chambers, G. Powell, G. Claxton: Building 101 Ways to Learning Power, Bristol 2004, TLO Limited
R. Delaney, L. Day, M. Chambers: Learning Power Heroes BLP, Bristol 2009, TLO Limited