Poddziałanie 9.1.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszanie różnic w jakości usług edukacyjnych Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego Departament Europejskiego Funduszu Społecznego Liczba wniosków i umów od początku okresu programowania 450 400 386 350 299 300 250 200 150 100 57 50 0 Liczba złożonych wniosków o dofinansowanie w odpowiedzi na ogłoszone konkursy Liczba wniosków, które podlegały ocenie merytorycznej (poprawnych formalnie) Liczba zawartych umów 2 Wartość wykorzystanej alokacji 80 000 000,00 71 852 356,10 70 000 000,00 60 000 000,00 50 000 000,00 40 000 000,00 30 000 000,00 19 592 475,94 20 400 000,00 w artość zaw artych umów (kw ota dofinansow ania) w zł w artość alokacji 17 000 000,00 20 000 000,00 10 000 000,00 0,00 wartość zawartych umów (kwota dofinansowania) w zł 19 592 475,94 Wartość środków do zakontraktow ania w 2010 roku wartość alokacji % wykorzysta nia alokacji Wartość środków do zakontraktowania w 2010 roku Wartość środków przeznaczonych na działania 9.1.2 do końca okresu programowania w euro 20 400 000,00 96% 17 000 000,00 17 651 973,00 Wartość środków preznaconych na działanie 9.1.2 do końca okresu programow ania w zł (kurs na 01.02.2010r.) Wartość środków przeznaczonych na działanie 9.1.2 do końca okresu programowania w zł (kurs na 01.02.2010r.) % wykorzystania środków na dzień 31.12.2009r. 71 852 356,10 27% 3 824 400,00 Poddziałanie 9.1.1 32,85% 9 987 128,01 19 592 475,94 Liczba nowych ośrodków wychowania przedszkolnego Liczba nowych miejsc w przedszkolach Liczba uczniów uczestniczących w zajęciach pozalekcyjnych Poddziałanie 9.1.2 64,44% Poddziałanie 9.1.3 2,71% 55 1 453 10 251 Liczba szkół, które wdrożyły programy rozwojowe 108 Liczba udzielonych stypendiów 216 Rodzaje zajęć realizowanych w ramach projektów: Dz. 9.1.2 Zajęcia/warsztaty językowe 2. Zajęcia/warsztaty matematyczno-przyrodnicze 3. Zajęcia/warsztaty biologiczne, turystyczne, krajoznawcze, wyprawy etnograficzne 4. Zajęcia/warsztaty plastyczne, artystyczne, terapii zajęciowej, rękodzieła artystycznego, teatralne 5. Zajęcia/warsztaty komputerowe 6. Zajęcia sportowe (taneczne, sztuki walki) 7. Zajęcia/warsztaty z przedsiębiorczości, kluby naukowe 8. Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, logopedyczne, korekcyjnokompensacyjne, pogadanki o uzależnieniach, 9. Wycieczki, zimowiska 10. Zajęcia dla dzieci niepełnosprawnych – z komunikacji alternatywnej, Stymulacji metodą Tomatisa, integracji sensorycznej, zajęcia w Sali doświadczeń świata, hipoterapia 11. Przygotowanie uczniów do matury 12. Różnego rodzaju konkursy, olimpiady wiedzy, itp.. 1. 5 Założenia na 2010 Typy projektów przewidziane do realizacji w ramach konkursu 1. Programy rozwojowe szkół i placówek oświatowych prowadzących kształcenie ogólne, w szczególności obejmujące: - dodatkowe zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze oraz specjalistyczne służące wyrównywaniu dysproporcji w trakcie procesu kształcenia; - doradztwo i opieka psychologiczno-pedagogiczna dla uczniów wykazujących problemy w nauce lub z innych przyczyn zagrożonych przedwczesnym wypadnięciem z systemu oświaty; - programy skierowane do dzieci i młodzieży, które znajdują się poza systemem szkolnictwa podstawowego, gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego umożliwiające ukończenie danego etapu kształcenia oraz kontynuację nauki; Założenia na 2010 Typy projektów przewidziane do realizacji w ramach konkursu c.d. - dodatkowe zajęcia (pozalekcyjne i pozaszkolne) dla uczniów ukierunkowane na rozwój kompetencji kluczowych, ze szczególnym uwzględnieniem ICT, języków obcych, przedsiębiorczości, nauk matematyczno-przyrodniczych; - rozszerzenie oferty szkół o zagadnienia związane z poradnictwem i doradztwem edukacyjno-zawodowym, informowaniem uczniów o korzyściach płynących z wyboru danej ścieżki edukacyjnej oraz możliwościach dalszego kształcenia w kontekście uwarunkowań lokalnego i regionalnego rynku pracy (szkolne ośrodki kariery); - wdrożenie nowych, innowacyjnych form nauczania i oceniania cechujących się wyższa skutecznością niż formy tradycyjne; - wdrażanie programów i narzędzi efektywnego zarządzania placówką oświatową przyczyniających się do poprawy jakości nauczania. Definicja programu rozwojowego Według zapisów Szczegółowego Odpisu Priorytetów PO KL programy rozwojowe szkół i placówek oświatowych realizowane w Priorytecie IX spełniają łącznie następujące cechy: 1. Kompleksowo odpowiadają na zdiagnozowane potrzeby dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze danej szkoły/placówki oświatowej i jej uczniów; 2. Kompleksowo i trwale przyczyniają się do jakościowych zmian w funkcjonowaniu szkoły/placówki oświatowej i/lub rozszerzenia oferty edukacyjnej danej szkoły/placówki oświatowej; 3. Zawierają określone cele, rezultaty i działania już na etapie aplikowania; 4. Działania określone w programie rozwojowym przyczyniają się do rozwoju kompetencji kluczowych określonych w Zaleceniach Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (2006/962/WE); 5. Zawierają elementy zgodne z polityką edukacyjną państwa. OGÓLNA LOGIKA PROJEKTU PROBLEM rezultaty cel działania Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego Departament Europejskiego Funduszu Społecznego KOMPETENCJE KLUCZOWE Projekt rozwojowy szkoły powinien zakładać rozwój kompetencji kluczowych. Kompetencje kluczowe zostały zdefiniowane w zaleceniach Parlamentu Europejskiego i Rady z 18.12.2006 roku w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (2006/962/WE) Stanowią połączenie wiedzy, umiejętności i postaw potrzebnych wszystkim osobom do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia. Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego Departament Europejskiego Funduszu Społecznego KOMPETENCJE KLUCZOWE Język ojczysty Świadomość i ekspresja kulturalna Inicjatywność i przedsiębiorczość Języki obce Kompetencje kluczowe Umiejętności społeczne i obywatelskie Matematyka i kompetencje naukowo-techniczne Informatyka umiejętność uczenia się Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego Departament Europejskiego Funduszu Społecznego 1. 2. 3. 4. 5. 6. Kryteria dostępu: Założenia na 2010 – dz. 9.1.2 Projekt realizowany jest na terenie województwa podlaskiego. Beneficjent posiada siedzibę na obszarze województwa podlaskiego. W przypadku projektów obejmujących tylko 1 szkołę maksymalna wartość projektu wynosi 200 000 zł. W przypadku projektów obejmujących więcej niż 1 szkołę, maksymalna wartość projektu stanowi odpowiednią wielokrotność kwoty 200 000 zł i jednocześnie wynosi nie więcej niż 2 000 000 zł. Maksymalny okres realizacji projektu wynosi 24 miesiące. W danym konkursie ten sam podmiot (szkoła, placówka oświatowa) może być objęty tylko jednym projektem. 12 Kryteria strategiczne: Założenia na 2010 – dz. 9.1.2 1. 2. 3. Projekt jest komplementarny z inwestycjami zrealizowanymi bądź realizowanymi, finansowanymi ze źródeł wspólnotowych innych niż Europejski Fundusz Społeczny. Projekt realizowany jest w szkole na obszarze wiejskim. Projekt zakłada wykorzystanie sprzętu ICT zakupionego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w latach 2004-2006. 13 Planowany termin ogłoszenia konkursu 4 marca 2010 roku Typ konkursu konkurs zamknięty Alokacja 12 000 000,00 PLN 14 Typ beneficjentów organy prowadzące szkół – jednostki samorządu terytorialnego i inne nie będące jst inne podmioty np. osoby fizyczne, osoby prawne (fundacje, stowarzyszenia) – realizacja projektu na rzecz różnych szkół lub uczniów. Szkoły podstawowe Gimnazja Szkoły ponadgimnazjalne o profilu ogólnym Inne placówki oświatowe objęte systemem oświaty Grupy docelowe uczniowie i wychowankowie szkół i placówek oświatowych prowadzących kształcenie ogólne (z wyłączeniem szkół dla dorosłych); osoby, które przedwcześnie opuściły system oświaty. Poddziałanie 9.1.2 INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA I WYCHOWANIA UCZNIÓW KLAS I-III SZKÓŁ PODSTAWOWYCH projekt systemowy Projekt systemowy w ramach działania 9.1.2 POKL INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA I WYCHOWANIA UCZNIÓW KLAS I-III SZKÓŁ PODSTAWOWYCH W Planie Działania na 2010r założono rozpoczęcie realizacji projektu systemowego dla wszystkich szkół podstawowych w województwie podlaskim. ALOKACJA NA PROJEKT 21 059 277,00 OKRES REALIZACJI 2010-2013 BENEFICJENCI SYSTEMOWI 118 organów prowadzących szkoły podstawowe Projekt „Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas I-III szkół podstawowych” wynika z realizacji nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego – Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Działania projektu są spójne i wzajemnie uzupełniające się z działaniami realizowanymi przez MEN Zasady przygotowania, realizacji oraz rozliczania projektów systemowych dotyczących realizacji programów indywidualizacji nauczania w ramach Poddziałania 9.1.2 są określone w dokumencie: „Zasady przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych w zakresie indywidualizacji nauczania realizowanych przez organy prowadzące szkoły w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki”. Załącznik do ww. zasad – opis standardów kształcenia ogólnego dla klas I-III szkół podstawowych. W ramach projektu systemowego mogą być finansowane : Zajęcia dodatkowe, będące kontynuacją indywidualizacji pracy z uczniem w ramach obowiązkowych zajęć edukacyjnych, wspierające indywidualizację procesu dydaktycznego, w zależności od rozpoznanych potrzeb uczniów klas I – III szkół podstawowych, a w szczególności: - zajęcia dla dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu, w tym także zagrożonych ryzykiem dysleksji; - zajęcia dla dzieci z trudnościami w zdobywaniu umiejętności matematycznych; - zajęcia logopedyczne dla dzieci z zaburzeniami rozwoju mowy; - zajęcia socjoterapeutyczne i psychoedukacyjne dla dzieci z zaburzeniami komunikacji społecznej; - gimnastyka korekcyjna dla dzieci z wadami postawy; - specjalistyczne zajęcia terapeutyczne (np.: hipoterapia, muzykoterapia, dogoterapia) dla dzieci niepełnosprawnych; - zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów szczególnie uzdolnionych ze szczególnym uwzględnieniem nauk matematyczno-przyrodniczych (np.: prowadzenie obserwacji przyrodniczych). Doposażenie bazy dydaktycznej szkoły w materiały dydaktyczne, wynikające z procesu indywidualizacji oraz specjalistyczny sprzęt (np.: specjalistyczne oprogramowanie, pakiety do diagnozowania i korygowania dysfunkcji i dysharmonii rozwojowych, takich jak: wady wymowy, dysleksja, wady postawy, zaburzenia koordynacji ruchowej) odpowiednio do rozpoznanych potrzeb i zaplanowanych zajęć dodatkowych. Zasady realizacji - projektu szkoła licząca w klasach I-III do 69 uczniów powinna realizować przynajmniej 2 rodzaje zajęć szkoła licząca w klasach I-III od 70 uczniów powinna realizować przynajmniej 4 rodzaje zajęć Liczba godzin przeznaczonych na jeden rodzaj zajęć nie może być mniejsza niż 30 w ciągu jednego roku szkolnego. Uczniowie i uczennice klas I-III szkół podstawowych mogą być jednocześnie uczestnikami programów rozwojowych szkół oraz programów indywidualizacji procesu nauczania i wychowania, przy zachowaniu zasady braku możliwości podwójnego finansowania tych samych wydatków. Beneficjentami projektów systemowych mogą być wyłącznie organy prowadzące szkoły. Organ prowadzący szkołę/szkoły jako beneficjent systemowy, zobowiązany jest do: - oszacowania łącznych potrzeb uczniów klas I-III szkół podstawowych, dla których jest organem prowadzącym, - informowania szkół, dla których jest organem prowadzącym o możliwości przystąpienia do projektu oraz przeprowadzenia naboru szkół do projektu, - weryfikacji spełnienia przez szkoły, dla których jest organem prowadzącym, standardów I – III, poprzez zbieranie pisemnych oświadczeń Dyrektorów szkół, - przygotowania wniosku o dofinansowanie, zgodnie z ogólnymi zasadami oraz projektem modelowym, - rozliczenia projektu systemowego i jego monitorowania; Grupą docelową projektów systemowych są uczniowie i uczennice klas I-III szkół podstawowych. Organ prowadzący może aplikować o środki na realizację projektu w ramach czasowych 2010-2013, nie częściej niż 1 raz w roku oraz wyłącznie raz w odniesieniu do danej szkoły. Zasady wsparcia finansowego - projekt - szkoła mała- od 1 do 69 uczniów w klasach I-III 30 000 zł. - szkoła duża- 70 uczniów i więcej w klasach I-III iloczyn liczby uczniów i kwoty 453,30 zł. - środki na realizację projektów systemowych przekazywane będą organom prowadzącym szkoły zgodnie z ustawą o finansach publicznych. - Jedna szkoła nie może otrzymać mniej niż 30 000 zł, a organ prowadzący nie mniej niż 50 000 zł. REALIZACJA ZASADY WYNIKA Z: Oprócz prawa wspólnotowego – Rozporządzenie (WE) nr 1083/2006 w sprawie EFRR, EFS, FS oraz Rozporządzenie (WE) nr 1081/2006 w sprawie EFS PO KAPITAŁ LUDZKI – przyjęty przez KE, w dokumencie tym mowa jest miedzy innymi o obowiązku dokonywania w każdym projekcie analizy sytuacji kobiet i mężczyzn ANALIZA SYTUACJI KOBIET I MĘZCZYZN oznacza: Przedstawienie danych ilościowych i jakościowych w podziale na płec oraz odniesienie się do występujących barier równości w obszarze projektu (np. Stereotypy płci, niski udział mężczyzn w sprawowaniu opieki nad dzieckiem, niewidoczność kwestii płci w prowadzeniu zajęć, doborze zajęć, niewystarczający system opieki przedszkolnej). KE zdefiniowała 10 barier płci. Pokazanie za pomocą danych liczbowych i jakościowych w jakiej sytuacji znajdują się kobiety i mężczyźni należący do grupy docelowej projektu Dane ilościowe powinny dotyczyć obszaru problemowego projektu , zgodnie z charakterem danego działania/poddziałania oraz dotyczyć danej grupy docelowej Dane ilościowe zgodnie z zasadą wyboru danych najbliższych projektowi Spełnianie zasady równości szans Ki M ocenia się wg standardu minimum - Każdy z realizowanych w ramach POKL projektów musi spełniać standard minimum realizacji zasady równości szans kobiet i mężczyzn, jego niespełnienie skutkuje odrzuceniem wniosku na etapie horyzontalnym oceny wniosku. Czym jest analiza sytuacji kobiet i mężczyzn w projektach edukacyjnych pokazaniu liczby dziewczynek/chłopców, którzy są grupą docelową projektu – wsparcie kierowane do wszystkich uczniów lub do części uczniów danej szkoły odniesieniu się do istniejących barier równości w obszarze edukacji. polega na spojrzeniu na edukację z perspektywy tego, w jaki sposób przygotowuje ona dziewczynki i chłopców (uczennice/uczniów, studentki/studentów) do pełnienia ról społecznych i zawodowych, tj. czy bez udziału nierówności i stereotypów. Zróżnicowana liczba dziewczynek i chłopców uczęszczających do danej szkoły/klasy nie jest nierównością płci lecz faktem demograficznym, należy podąć te dane ale jeżeli wszyscy uczniowie otrzymują tą samą ofertę edukacyjną, to celem projektodawcy nie jest zmiana istniejących proporcji. Liczby w podziale na płeć są istotne gdy wsparcie w ramach projektu kierujemy tylko do części dzieci. W takim wypadku grupa docelowa projektu powinna być podzielona proporcjonalnie do ich udziału w grupie wszystkich dzieci w szkole/klasie. W projektach szkolnych i przedszkolnych w mniejszym stopniu zajmujemy się liczbami dziewczynek i chłopców, które jednak należy podać, ale przede wszystkim skupiamy się w projekcie na zmniejszaniu barier równości przez osłabianie stereotypów płci i podejmowanie dodatkowych „równościowych” działań !!! Jak realizować równość szans kobiet i mężczyzn w projektach edukacyjnych. należy zwrócić szczególną uwagę na: Liczbę dziewczynek i chłopców, którzy wezmą udział w projekcie. Należy pamiętać, iż zróżnicowana liczba dziewczynek i chłopców uczęszczających do danego przedszkola / szkoły nie jest nierównością płci, lecz faktem demograficznym !!! - Projekt zawiera te dane, jednak jeżeli wszystkie dzieci/uczniowie otrzymują tą samą ofertę edukacyjną, to projektodawca nie powinien zmieniać istniejących proporcji ! - Liczby w podziale na płeć są ważne w przypadku, gdy wsparcie w ramach projektu jest kierowane tylko do części dzieci – w takim wypadku projekt powinien zakładać rekrutację do projektu zapewniającą udział uczennic i uczniów proporcjonalny do ich udziału w grupie wszystkich dzieci w danej placówce. Bezpośrednie odniesienie się do barier równości – na etapie uzasadnienia potrzeby realizacji projektu, celów oraz planowanych działań i rezultatów. Przygotowanie nauczycieli do prowadzenia zajęć w sposób niestereotypowy i równościowy - umożliwia to włączenie w równym stopniu dziewczynek i chłopców do każdego rodzaju zajęć (komputery, matematyka, języki obce, prace techniczne, podstawy gotowania, przedmioty humanistyczne). Przekazywanie dzieciom i młodzieży niestereotypowej wiedzy oraz pokazywanie szerokiego niezależnego od płci spektrum możliwych wyborów życiowych - niestereotypowy przekaz kierowany do dziewczynek i chłopców lub dodatkowe zajęcia równościowe Zapewnienie, że dziewczynki i chłopcy mogą uczestniczyć w równym stopniu w oferowanych zajęciach i otrzymać wsparcie jednakowej jakości Wprowadzenie dodatkowych zajęć poświęconych kwestiom równości płci, stereotypom i rozwiązywaniu problemów bez użycia przemocy (nabycie umiejętności radzenia sobie z trudnymi uczuciami, dyskryminacją, wykluczeniem, uprzedzeniami, szykanowaniem w relacjach z rówieśnikami/rówieśniczkami; poruszanie kwestii szacunku dla płci i kształtowania partnerskich relacji miedzy płciami). Zaangażowanie rodziców obu płci w życie przedszkola/szkoły (w szczególności ojców/opiekunów). Zorganizowanie pracy przedszkola/szkoły w sposób odpowiadający na potrzeby pracujących rodziców i umożliwiający godzenie życia zawodowego z prywatnym. STANDARD MINIMUM - na jego podstawie sprawdza się czy zasada równości szans kobiet i mężczyzn została zachowana w projekcie. Standard składa się z 6 pytań, aby projekt otrzymał pozytywną ocenę musi uzyskać co najmniej 2 pozytywne odpowiedzi. 1. Czy projekt zawiera analizę sytuacji kobiet i mężczyzn dotyczącą obszaru interwencji i/lub zasięgu oddziaływania projektu, która wskazuje na nierówności ze względu na płeć? – każdy wniosek o dofinansowanie musi zawierać analizę sytuacji kobiet i mężczyzn w danym obszarze projektowym. 2. Czy analiza sytuacji kobiet i mężczyzn zawiera dane ilościowe, które wskazują na brak istniejących nierówności w obszarze interwencji i/lub zasięgu oddziaływania projektu? - w przypadku wykazania przez analizę sytuacji kobiet i mężczyzn braku nierówności w obszarze projektowym nie oznacza to automatycznego zwolnienia z dalszego wypełniania standardu minimum. Brak nierówności musi zostać wykazany na podstawie danych ilościowych weryfikowalnych przez członków KOP. 3. Czy użyte w analizie sytuacji kobiet i mężczyzn dane w podziale na płeć dotyczą obszaru interwencji i zasięgu oddziaływania projektu? - dane ilościowe w podziale na płeć powinny dotyczyć zarówno zasięgu realizacji projektu a więc np. gminy, powiatu, regionu, kraju, szkoły, jak również obszaru interwencji np. adaptacyjności, rynku pracy, edukacji, danej branży czy sektora. 4. Czy działania odpowiadają na nierówności ze względu na płeć istniejące w obszarze interwencji i/lub zasięgu oddziaływania projektu i/lub różnicują działania (formy wsparcia) dla kobiet i mężczyzn? - zaplanowane działania powinny odpowiadać na nierówności i bariery zdiagnozowane w analizie sytuacji kobiet i mężczyzn i być zróżnicowane pod kątem odmiennych potrzeb kobiet i mężczyzn (projekty, w których nie zdiagnozowano barier ze względu na płeć powinny także przewidywać działania zmierzające do przestrzegania zasady, aby na żadnym etapie realizacji projektu nie pojawiły się nierówności szans kobiet i mężczyzn. 5. Czy rezultat(y) są podane w podziale na płeć i/lub wskazują jak projekt wpłynie na sytuację kobiet i mężczyzn w obszarze interwencji i/lub zasięgu oddziaływania projektu? - rezultaty mają być podane w podziale na płeć (w przypadku projektów kierujących wsparcie do osób). Powinna znaleźć się tu również informacja w jaki sposób rezultaty przyczyniają się do zmniejszenia istniejących nierówności ze względu na płeć w obszarze projektu (dotyczy to zarówno projektów skierowanych wsparciem do osób, jak i instytucji). 6. Czy projekt wskazuje w jaki sposób zostanie zapewnione równościowe zarządzanie projektem? - powinna znaleźć się informacja w jaki sposób projektodawca planuje przestrzegać zasadę równości szans kobiet i mężczyzn w ramach zarządzania projektem. RÓWNOŚC SZANS – MATERIAŁY POTRZEBNE PRZY PISANIU WNIOSKU KARTA OCENY MERYTORYCZNEJ – ZAŁĄCZNIK DO DOKUMENTACJI KONKURSOWEJ INSTRUKCJA DO STANDARDU MINIMUM – WNIOSEK O DOFINANSOWANIE INSTRUKCJA ZASADA ROWNOSCI SZANS KOBIET I MEZCZYZN – FAQ www.efs.gov.pl [email protected] Niezbędne dokumenty przy pisaniu wniosku 1. 2. 3. 4. Szczegółowy Opis Priorytetów POKL – dz. 9.1.2 Plan działania na rok 2010 Dokumentacja konkursowa na konkurs nr 1/POKL/9.1.2/10 Wniosek o dofinansowanie projektu - Instrukcja Dane kontaktowe Departament Europejskiego Funduszu Społecznego Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego ul. Gen. F. Kleeberga 20 Tel. 085 65 48 260 Fax. 085 65 48 201 Dziękuję za uwagę