Page pour l`impression

Co to jest egzoplaneta ?
Planety Układu Słonecznego
Dwie rodziny planet w Układzie Słonecznym
Z punktu widzenia astronomii Ziemia należy do
Układu Słonecznego, to znaczy do zbioru ciał
niebieskich, które są związane ze Słońcem
przyciąganiem grawitacyjnym. Wœród tych ciał
wyróżniamy
pięć planet widocznych na nocnym niebie
gołym
okiem
i
dlatego
znanych
od
Starożytnoœści: Merkurego, Wenus, Marsa,
Jowisza i Saturna;
dwie planety odkryte później za pomocą
obserwacji teleskopowych : Urana (1781) i
Neptuna (1846);
oraz kilka planet karłowatych , takich jak
Ceres (1801), Pluton (1930) i Eris (2003).
Podziękowania : NASA / JPL i Obserwatorium Paryskie / UFE
W sumie na orbitach okołosłonecznych krąży więc 8 planet ( w tym Ziemia).
Planety Układu Słonecznego to ciała kuliste, z twardą skorupą w przypadku planet ziemiopodobnych, albo
kule gazu i lodu w przypadku planet olbrzymich (Jowisz, Saturn, Uran i Neptun). Pluton jest ciałem stałym
składającym się ze skał i lodów.
W planetach (i innych ciałach Układu Słonecznego), inaczej niż w Słońcu i w gwiazdach , nie zachodzą
reakcje jądrowe. Widzimy je tylko dlatego, że odbijają śœwiatło słoneczne.
Egzoplanety : planety poza Układem Słonecznym
Egzoplaneta, lub planeta pozasłoneczna, to planeta krążąca nie wokół Słońca, ale wokół innej gwiazdy
(grecki przedrostek "exo" czyli polski "egzo" oznacza po grecku "poza", "na zewnątrz"). Do tej pory odkrywa
się głównie olbrzymie planety gazowe, bo są łatwiejsze do zaobserwowania niż planety ziemiopodobne.
Definicja planety
Ostatnie odkrycia wielu obiektów o różnych
własnośœciach skłoniły do rozważań na temat
możliwoœści zdefiniowania pojęcia planety.
Do roku 2006 słowem « planeta » nazywano, ze
względów historycznych, dość dowolnie jeśœli chodzi
o rodzaj obiektu, dziwięć planet Układu Słonecznego.
Pluton nazywano "planetą", a Eris, choć jest bardziej
masywnym ciałem niebieskim, nie nosiła tej nazwy.
Po odkryciu Ceres w 1801 nie nazwano jej
planetą, bo w teleskopie była podobna do
gwiazdy. Uważana była za największą (933 km
średnicy) planetoidę , członka rodziny
drobnych ciał poruszających się głównie
między orbitami Marsa a Jowisza.
Pluton i Charon
A
Pluton,
aczkolwiek
na
płytkach
Podziękowania : NASA / HST
fotograficznych wygladał jak Ceres, nazwany
został w 1930 roku planetą, bo wydawało się, że jest wystarczająco masywny by perturbować ruchy
Neptuna. Bardzo szybko okazało się, że tak nie jest.
Ostatnio odkryto, że także Pluton może być traktowany jako jeden z najbardziej masywnych
reprezentantów innej rodziny drobnych ciał zwanych obiektami pasa Kuipera, a znajdującymi się poza
orbitą Neptuna.
Zaczęto zatem mysleć o tym, by Pluton przestał być nazywany planetą.
W 2006 Międzynarodowa Unia Astronomiczna tak ustaliła definicję planety by zakończyć problemy
niejednoznacznego Plutona i Eris. Nowa definicja oparta jest o œścisłe dane fizyczne, a nie, jak
wcześœniej, o doœść dowolne kryteria. Obecnie planetą nazywa się ciało niebieskie, które :
krąży po orbicie okołosłonecznej,
ma wystarczająco dużą masę, by siła jego własnej grawitacji uformowała kształt odpowiadający
równowadze hydrostatycznej (czyli nieomal kulisty),
wyeliminowało wszystkie ciała, które mogłyby się poruszać na bliskich orbitach,
nie jest satelitą.
Należy zatem zwrócić uwagę na to, że planeta karłowata nie jest planetą , chociaż tak mogłoby się
wydawać. Widać też, że ta nowa definicja planety wyklucza ze zbioru planet egzoplanety, które do tej pory
wyróżniały się tylko tym, że krążyły wokół innej niż Słońce gwiazdy. Inaczej mówiąc według tej definicji
egzoplaneta (lub planeta pozasłoneczna ) nie jest planetą chociaż zwykle definiuje się
egzoplanetę właśnie jako planetę, która krąży wokół gwiazdy innej niż Słońce.
Według Grupy Roboczej Planet Pozasłonecznych MUA ( Working Group on Extrasolar Planets - IAU)"robocza
definicja" egzoplanety (pochodząca z 2003) jest następująca : egzoplaneta to
obiekt o masie poniżej granicy wymaganej do rozpoczęcia reakcji syntezy wodoru ( obecnie
szacowanej na 13 mas Jowisza - dla obiektów o metalicznoœci Słońca),
krążący po orbicie wokół gwiazdy lub pozostałośœci po gwieźŸdzie,
którego masa lub/i rozmiar są większe niż te uznawane za graniczne dla planet w naszym Układzie
Słonecznym.
Definicja planety w Układzie Słonecznym nie precyzuje niestety granicy masy czy rozmiaru - zatem nie
można tej definicji stosować precyzyjnie. Na razie możemy tylko życzyć sobie bardziej uniwersalnej
definicji pojęcia "planeta", takiej, której można by używać także do ciał krążących wokół innych niż Słońce
gwiazd. Przy dzisiejszych metodach detekcji nie jest na ogół możliwe stwierdzenie czy egzoplaneta jest
kulista albo czy wyeliminowała wszystkie inne ciała na sąsiednich orbitach.
Nie ma także ostrej granicy między planetami a gwiazdami co widać po odkryciu obiektów pośœrednich :
brązowych karłów.