Piotr Parulski - BazaTematow.pl

a1a
Temat:
I
„Przyczyny przezwyciężenia
dwubiegunowego układu sił po II wojnie
światowej.”
Dwa państwa, z jednej strony Stany Zjednoczone, z drugiej Związek Radziecki,
rywalizowały między sobą o pierwsze miejsce na międzynarodowej arenie. Stany
Zjednoczone – potęga ekonomiczna, ZSRR – militarna. Obawiano się zagłady obustronnej.
Użycie bomby atomowej wisiało na włosku a to byłoby końcem istnienia świata.
W poniższym referacie postaram się przybliżyć poszczególne wydarzenia które miały
decydujący wpływ na zaistniałą w tamtym okresie sytuację.
Początki „zimnej wojny” – geneza konfliktu:
Konferencja w Poczdamie była jednym z ostatnich wspólnych działań przywódców.
Początek 1946 r. przyniósł pogorszenie stosunków w kontaktach między światem zachodnim
a komunistycznym. Przyczyny konfliktu leżały przede wszystkim w ekspansywnej polityce
ZSRR. Między Zachodem a Wschodem zaczęła się także zarysowywać dysproporcja w
utrzymywanych potencjałach militarnych, na korzyść ZSRR. Kwestią sporną była sprawa
powojennych Niemiec i traktatów pokojowych z państwami Osi.
5 marca 1946 roku w Fulton w USA premier Wielkiej Brytanii W. Churchil
zapowiedział konieczność powstrzymania ekspansji komunizmu w świecie, było to
równoznaczne z koniecznością ścisłej współpracy państw zachodnich. Europa ŚrodkowoWschodnia nazwana została obszarem za „żelazną kurtyna”. Państwa zachodnie, zwalczając
wpływy i ekspansję komunizmu, zakwestionowały polską granicę zachodnią. Prezydent USA
Harry Truman nakazał postawienie w stan gotowości wojsk okupujących Niemcy. Polityka
USA wobec rozszerzających się wpływów komunizmu w Europie i na świecie nazwana
została doktryną Trumana. Wyrazem tej polityki było wsparcie militarne i ekonomiczne dla
Grecji i Turcji walczących z komunistami kierowanymi przez Kreml.
Konkretnym działaniem było opracowanie planu pomocy gospodarczej dla państw
Europy. W czerwcu 1947 roku sekretarz stanu USA, Georgie Marshall, przedstawił jego
zarys. Po konferencji w Paryżu kongres USA ustalił kredyty dla państw, które przystąpiły do
II
planu. W ciągu 4 lat państwa te otrzymały pomoc na ogólną liczbę ponad 13 mld dolarów. W
konsekwencji w państwach objętych planem Marshalla gospodarka przekroczyła średnio
poziom o 35% w porównaniu z sytuacją sprzed wojny, a produkt narodowy o 15%. Rozpoczął
się proces konsolidacji Zachodu, zostały również powstrzymane wpływy komunistów w
społeczeństwie zachodnioeuropejskim. Plan Marshalla zażegnał również konflikty społeczne i
doprowadził do wzrostu napięcia między Zachodem a Wschodem. Świat wkroczył w nową
fazę „zimnej wojny” – wojny między dwoma blokami, która toczyła się na polu militarnym w
Azji (wojna w Korei i Indochinach), politycznym (przejęcie w Czechosłowacji władzy przez
komunistów, utworzenie Kominformu, utworzenie 17 marca 1948 roku w Brukseli Unii
Zachodniej – Francja, Wielka Brytania, Belgia, Holandia, Luksemburg) i ideologicznym.
Szczyt „zimnej wojny”:
Szczytowym okresem zimnej wojny były lata 1950-1953, kiedy nastąpiła pierwsza
zbrojna konfrontacja,(wojna koreańska) na obszarze peryferyjnym, między blokiem
radzieckim a Zachodem. Oddziały amerykańskie pod flagą ONZ wystąpiły przeciwko
"ochotnikom" z Chińskiej Republiki Ludowej), gwałtownie wzrosły zbrojenia i apogeum
osiągnęła wojna psychologiczna (m.in. utworzenie Radia Wolna Europa).
Po śmierci J.W. Stalina (1953) i przemówieniu N.S. Chruszczowa w 1956 nastąpił
długoletni okres zmiennego napięcia w stosunkach Wschód-Zachód. Początkowo wystąpiły
tendencje odprężeniowe (rozejm w Korei, powstanie ruchu państw niezaangażowanych), ale
jednocześnie 1955 powołano Układ Warszawski, 1956 miała miejsce radziecka interwencja
na Węgrzech (rewolucja węgierska 1956), 1959 – rewolucja na Kubie.
Radio Wolna Europa, RWE, amerykańska rozgłośnia radiowa nadająca programy
z obszaru RFN (Monachium), Hiszpanii i Portugalii dla słuchaczy z państw komunistycznych
w językach: bułgarskim, czeskim, polskim, słowackim i węgierskim.
Należała do powstałego w USA w 1949 Narodowego Komitetu na rzecz Wolnej
Europy i rozpoczęła swą działalność w 1950. Odgrywała znaczną rolę w państwach bloku
radzieckiego, gdzie informacje poddawane były ostrej cenzurze. Podtrzymywała
i kształtowała opór przeciwko reżimom komunistycznym w Europie Wschodniej. Audycje
rozgłośni były słuchane pomimo intensywnego zagłuszania.
Wojna Koreańska 1950-1953:
Konflikt międzynarodowy wywołany został napaścią Korei Północnej na Koreę
Południową. W wyniku II wojny światowej zostały utworzone dwa państwa koreańskie.
W 1948 na południe od 38 równoleżnika utworzono Republikę Korei związaną z USA.
W tym samym roku, lecz nieco później, na północ od 38 równoleżnika, w strefie okupacyjnej
sowieckiej, Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną o ustroju komunistycznym.
Wojna rozpoczęła się 25 VI 1950 atakiem armii północnokoreańskiej w sile 200 tys.
żołnierzy na Republikę Korei. Do połowy września prawie całe państwo
południowokoreańskie zostało zajęte. W efekcie bojkotu Rady Bezpieczeństwa przez ZSRR
zwróciła się ona z apelem o pomoc do państw członkowskich ONZ. 15 IX doszło do desantu
sił amerykańskich z Japonii, dowodzonych przez generała D. MacArthura.
Przeprowadzona ofensywa wojsk amerykańskich (udział wojsk innych państw był
symboliczny) doprowadziła do przyparcia armii Kim Ir Sena do granicy chińskiej. Wtedy to
do wojny przystąpiły wojska tzw. ochotników chińskich dowodzone przez Peng Te-Huaja
III
w sile 40 dywizji. Nieprzerwana ofensywa chińska została zatrzymana w maju 1951
kontruderzeniem amerykańskim, a linia frontu ustabilizowała się wzdłuż 38 równoleżnika.
W wyniku planu użycia broni atomowej przeciw Chinom i Związkowi Radzieckiemu
zdymisjonowany został generał MacArthur, którego zastąpił generał M. Ridgway. Po okresie
dwuletnich walk pozycyjnych podpisano 27 VII 1953 układ w Panmundżonie, w myśl
którego aktualna linia frontu uznana została za rozgraniczenie obu państw koreańskich
w formie neutralnego pasa o szerokości 4 km. Od tego czasu nad przestrzeganiem
zawieszenia broni czuwa powołana do tego celu Komisja Nadzoru Państw Neutralnych.
W wojnie zginęło ok. 1 mln Koreańczyków, prawie 300 tys. Chińczyków i 35 tys.
Amerykanów. Okres wojny koreańskiej stanowił szczyt zimnej wojny.
Układ Warszawski:
Był to europejski sojusz wojskowo-polityczny ZSRR i państw od niego
uzależnionych. Podpisany 14 maja 1955 w Warszawie przez Albanię (wystąpiła w 1968),
Bułgarię, Czechosłowację, NRD, Polskę, Rumunię, Węgry i ZSRR. Wszedł w życie
6 czerwca 1955.
Podpisanie Układu Warszawskiego było reakcją na powstanie NATO i remilitaryzację
RFN (przyjętej do NATO w 1955). Celem wewnętrznym sojuszu było ujednolicenie struktur
wojskowych i podporządkowanie ich ZSRR oraz usankcjonowanie obecności wojsk
radzieckich na terytorium NRD, Polski, Rumunii i Węgier. Układ miał obowiązywać 20 lat
z automatycznym przedłużeniem o 10 lat, o ile żadna ze stron go nie wypowie. W 1975
przedłużono go o 10 lat, a w 1985 o dalsze 20.
Główne organy - Doradczy Komitet Polityczny i Zjednoczone Dowództwo Sił
Zbrojnych (z siedzibą w Moskwie) - były przez cały czas istnienia sojuszu podporządkowane
ZSRR i kierowane przez dowódców radzieckich. W ramach układu doszło w 1968 do inwazji
Czechosłowacji, w której nie wzięła udziału tylko Rumunia.
W wyniku rozpadu bloku socjalistycznego w Europie (1989) nastąpiło formalne
rozwiązanie układu na posiedzeniu w Pradze 1 lipca 1991.
Mur berliński:
Wybudowany w 1961 przez władze NRD, w celu zahamowania fali uciekinierów
z kraju. Decyzją zwycięskich mocarstw wobec Niemiec po II wojnie światowej Berlin został
podzielony, tak jak całe Niemcy, na 4 strefy okupacyjne. Utworzenie w 1949 dwóch państw –
Republiki Federalnej Niemiec oraz Niemieckiej Republiki Demokratycznej – nie rozwiązało
kwestii Berlina Zachodniego, enklawy terytorialnej wewnątrz NRD. Koncentrowały się
wokół niego konflikty (berlińskie kryzysy).
Usiłowania ucieczki z NRD wielokrotnie kończyły się śmiercią. W licznych próbach
przekraczania muru zginęło ok. 80 osób. Pomysłowość i determinacja uciekinierów, którym
się powiodło, tworzyła legendę uwidocznioną w specjalnie utworzonym po zachodniej stronie
muru muzeum w przejściu granicznym Check Point Charlie.
Mur berliński był jednym z symboli „zimnej wojny” i podziału Niemiec. Jego
obalanie, które trwało od listopada 1989, a zakończyło się oficjalnie 3 października 1990,
stało się symbolicznym aktem końca podziałów w Europie i zjednoczenia Niemiec.
Zachowano tylko fragmenty muru berlińskiego jako pamiątkę historyczną.
Kryzys kubański:
IV
Był
to
jeden
z najpoważniejszych
kryzysów
politycznych
w historii
międzynarodowych stosunków po II wojnie światowej. Wybuchł w momencie, gdy Kuba pod
przywództwem F. Castro weszła w sferę wpływów ZSRR, otrzymując pomoc, również
wojskową.
Bezpośrednią przyczyną było uzyskanie przez wywiad amerykański informacji
o rozmieszczaniu na terenie Kuby 42 wyrzutni radzieckich rakiet balistycznych ziemia-ziemia
średniego zasięgu, 144 wyrzutni rakiet ziemia–powietrze, myśliwców bombardujących oraz
tysięcy radzieckich żołnierzy.
W 1962 prezydent J. Kennedy zarządził kontrolę wszystkich statków, również
handlowych, płynących na Kubę, wzmocnił siły stacjonujące w bazie marynarki wojennej na
Guantanamo i zażądał usunięcia rakiet z terenu Kuby. Radzieckie statki zatrzymały się na
granicy strefy wyznaczonej przez USA, ale ZSRR twierdził, że rakiet na Kubie nie ma i żądał
przerwania blokady. Oba kraje postawiły swe siły jądrowe w stan pełnej gotowości.
USA zaczęły przygotowania do inwazji na Kubę. Świat stanął w obliczu nuklearnego
konfliktu. Przywódca radziecki N. Chruszczow zadecydował jednak o wycofaniu statków
i usunięciu rakiet z Kuby, w zamian za rezygnację USA z interwencji w tym kraju oraz
usunięcie z terenu Turcji rakiet amerykańskiego średniego zasięgu. Zgodził się także na
inspekcję amerykańską podczas demontażu wyrzutni. Eskalacja konfliktu w czasie
kubańskiego konfliktu uświadomiła potrzebę zapewnienia w przyszłości bezpośredniego
kontaktu przywódców obu nuklearnych supermocarstw, została wtedy zainstalowana tzw.
„gorąca linia”
Układ SALT I i SALT II:
Długotrwały przebieg miały rokowania w sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych
zwane potocznie SALT (Strategic Armaments Limitation Talks). Pierwsza runda toczyła się
w latach 1969-1972 (SALT I), druga w latach 1972-1979 (SALT II). Układ o ograniczeniu
systemów obrony przeciwrakietowej podpisano w Moskwie 26 V 1972 na czas
nieograniczony.
Rokowania SALT II zakończono podpisaniem 18 V 1979 w Wiedniu układu
ustalającego limity ilościowe i jakościowe systemów broni strategicznej. Kongres USA nie
ratyfikował go z uwagi na interwencję radziecką w Afganistanie. W 1987 został podpisany
układ o likwidacji rakiet średniego i krótkiego zasięgu.
Układ START I i START II:
31 VII 1991 zawarto układ o redukcji zbrojeń strategicznych (START I), na podstawie
którego zamierzano ograniczyć liczbę głowic nuklearnych do 6 tys. dla każdej ze stron. Po
rozpadzie ZSRR podpisano w Moskwie 3 I 1993 układ START II pomiędzy USA i Rosją:
obie strony mają ograniczyć do 2003 liczbę głowic nuklearnych odpowiednio do 3500 i 2971.
Układ został ratyfikowany przez wszystkie państwa Wspólnoty Niepodległych Państw
(WNP), co doprowadziło do zniszczenia głowic nuklearnych m.in. na terenie Ukrainy.
Zakończenie „zimnej wojny”:
Następny okres zimnej wojny rozpoczął się wraz z interwencją ZSRR w Afganistanie
(1979) i trwał do połowy lat 80. (m.in. kryzys 1980-1981 w Polsce, 1983 rozmieszczenie
rakiet w europejskich krajach NATO). Konsekwentna polityka Zachodu doprowadziła do
osłabienia ZSRR. 1989 zaczął się upadek rządów komunistyczn nastąpiło zjednoczenie
Niemiec, 1991 rozwiązanie Układu Warszawskiego oraz samego ZSRR, co jest uznawane za
koniec zimnej wojny.
V
Interwencja ZSRR w Afganistanie:
We wrześniu 1979 został zamordowany prezydent Taraki, a jego miejsce zajął
przywódca frakcji Chalk, Hafizullah Amin, który nie uzyskał akceptacji ZSRR. W grudniu
1979 rozpoczęła się radziecka interwencja wojskowa w Afganistanie, dająca początek
długotrwałej (do 1993), wojnie domowej. Po zamordowaniu Amina, na stanowisko
prezydenta został wyniesiony, dyspozycyjny wobec Moskwy, Babrak Karmal z frakcji
Parczam, który usiłował osłabić pozycję opozycji łagodząc kurs polityczny. Interwencja
radziecka wywołała protesty na arenie międzynarodowej, stając się przyczyną nawrotu
"zimnej wojny" pomiędzy ZSRR i USA.
W 1988 Pakistan, Afganistan, USA i ZSRR podpisały w Genewie porozumienie
dotyczące uregulowania konfliktu afgańskiego oraz wycofania do 15 II 1989 wszystkich
wojsk radzieckich z Afganistanu.
Reformy Gorbaczowa w ZSRR:
W marcu 1985 roku Sekretarzem Generalnym KCKPZR został Michaił Gorbaczow.
Wobec narastającego wszechstronnego kryzysu ZSRR widział on konieczność
przeprowadzenia niezbędnych zmian, nie posiadał jednak konkretnego programu i ludzi, nie
chciał obalać systemu, ale go reformować. Reformy Gorbaczowa miały objąć wprowadzenie
głasnosti (jawność życia politycznego), pieriestrojki (przebudowy życia społecznopolitycznego), uskorieńja (przyspieszenie rozwoju ekonomicznego). XXVII Zjazd KPZR w
marcu 1986 roku zaakceptował proponowane zmiany. Napotkano jednak ogromne trudności
w znalezieniu nowych, reformatorsko nastawionych ludzi i opór rozbudowanego aparatu
państwowego wobec wszelkich zmian. Katastrofa w elektrowni atomowej w Czarnobylu,
brak rozeznania skutków, dwulicowość podkopywały sens zmian i autorytet władzy.
Ujawnienie prawdziwego stanu gospodarki radzieckiej było wstrząsem dla ekipy
rządzącej i całego społeczeństwa radzieckiego, przez 10-lecia okłamywanego, borykającego
się z brakiem podstawowych produktów spożywczych, mieszkań i środków do życia. Ludzie
w ZSRR zaczęli poważnie zastanawiać się nad sensem wyrzeczeń ponoszonych w imię
komunistycznych ideałów i internacjonalistycznej pomocy dla wielu państw Azji, Afryki i
Ameryki Łacińskiej.
Decyzje gospodarcze podejmowane przez ekipę Gorbaczowa (wyprzedaż rezerw złota,
zakaz sprzedaży alkoholu i inne) nie pokrywały deficytu finansowego państwa, który wciąż
się zwiększał. Efekty zapoczątkowanej prywatyzacji, reform prawa wyborczego i karnego
były niewielkie.
. Większe sukcesy odnosili Rosjanie na forum międzynarodowym: szczyt GorbaczowReagan w Genewie – zaprzestanie zagłuszania stacji zachodnich, inicjatywy pokojowe i
rozbrojeniowe ZSRR, wycofywanie się z Afganistanu, zaprzestanie wspierania reżimów
komunistycznych na świecie, podjęcie przez ZSRR rozmów z Chinami. Rozmowy i
postanowienia sprzyjały stworzeniu nowego obrazu ZSRR na arenie międzynarodowej.
Podjęte przez Gorbaczowa reformy w rzeczywistości nie umożliwiły konkretnych
zmian. Naruszone struktury administracyjne i partyjne nie były wstanie zapanować nad
wszechogarniającym ZSRR chaosem. Zaczęły się budzić uśpione w okresie terroru ambicje
niepodległościowe narodów ZSRR co doprowadziło w efekcie do rozpadu ZSRR
Zakończenie:
VI
Moim zdaniem „zimna wojna” była wojną polityczną demonstrującą potęgi
poszczególnych państw, i to na dużą skalę, bo objęła cały świat. Chodziło przede wszystkim o
korzyści ekonomiczne. Myślę, że ta „wojna” mogłaby się skończyć o wiele gorzej chociażby
wojną nuklearną, a co za tym idzie zagładą całego świata. Jak widać ktoś tam na górze
jeszcze czuwa nad całym tym (...) światem, jeszcze każe cieszyć się życiem i wolnością.
Bibliografia:
Internet
„Historia. Vademecum maturzysty” Wydawnictwo Greg. Autor: Piotr Czerwiński. Rok
wydania 2001.
„Historia Powszechna” Wydawnictwo PWN. Praca zbiorowa. Rok wydania 1998.
a1a
VII