Karta pracy nr 1 - Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej

III miejsce w konkursie
„Najlepszy konspekt lekcji o ekonomii społecznej w województwie śląskim”
Temat:
Społeczeństwo i rzeczywistość po 1863 roku w Lalce B. Prusa
Autor:
Alan Misiewicz
Przedmiot:
język polski
Poziom:
szkoła ponadgimnazjalna
Czas trwania lekcji:
2 lekcje po 45 minut
Motto lekcji:
... pieniądze nie stanowią wszystkiego, bo człowiek oprócz kieszeni ma
jeszcze i serce ...
(Pamiętnik starego subiekta, tom II, rozdział 9)
Prawa do konspektu:
Konspekt został przygotowany przez Pana Alana Misiewicza na potrzeby konkursu
na „Najlepszy konspekt lekcji o ekonomii społecznej w województwie śląskim”
zorganizowanego w ramach projektu „Kształcenie i doradztwo dla kadr pomocy
i integracji społecznej województwa śląskiego” współfinansowanego ze środków
Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Prawo do materiałów posiada Województwo Śląskie – Regionalny Ośrodek Polityki
Społecznej Województwa Śląskiego. Konspekt lekcji może zostać wykorzystany
przez inne osoby w celach niezarobkowych, pod warunkiem podania źródła
pochodzenia, w szczególności przez nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych,
kuratoria oświaty, ośrodki szkolenia nauczycieli oraz może zostać włączony do
programów edukacyjnych z zakresu ekonomii społecznej.
1
Cele edukacyjne:
Cel ogólny:
Charakteryzowanie popowstaniowej rzeczywistości społecznej.
Cele szczegółowe:



charakteryzowanie środowiska i grup społecznych przedstawionych w powieści;
rozpoznanie w tekście propagowanych ideałów: praca organiczna, praca u podstaw, scjentyzm,
filantropia, ludzka bezinteresowność i samoświadomość obywatelska, zręby społeczeństwa
obywatelskiego,
zauważenie w powieści tworzenia się elementów ekonomii społecznej, umiejętność wyjaśnienia terminu
i odnoszenie go do współczesności.
Metody i techniki pracy:



pogadanka
heureza
metoda podająca
Środki dydaktyczne:
•
•
•
Lalka, B. Prus
karta pracy nr 1
karta pracy nr 2
Przebieg lekcji:
1. Czynności wstępne nauczyciela: przywitanie się z grupą, sprawdzenie obecności, zapisanie na tablicy
tematu zajęć i wyjaśnienie jego znaczenia.
2. Wyjaśnienie znaczenia daty powstania styczniowego dla historii Polski, przypomnienie, że w tym roku
obchodzimy 150. rocznicę jego upadku, wykazanie, że po jego upadku zaczął się dla Polaków nowy okres.
Zastanowienie się wraz ze słuchaczami nad innymi ważnymi dla narodu wydarzeniami, będącymi cezurami
w historii.
zakończenie II wojny światowej w 1945 r., powstanie Solidarności w 1980 r. i Okrągły Stół w 1989 r.,
katastrofa w Smoleńsku w 2010 r.
3. Próba nakreślenia warstw społecznych, jakie B. Prus opisał w powieści – rozdanie słuchaczom karty pracy
nr 1, gdzie na podstawie dyskusji we właściwe miejsca wpisują odpowiednie warstwy społeczne oraz
nazwiska wybranych bohaterów.
2
Na szczycie trójkąta znajduje się arystokracja (Łęccy, książę, Ochocki, Zasławska, Starski, baron), niżej
jest mieszczaństwo (Minclowie, Hopfer, Szlangbaum, Klejn, Szuman, Stawska, Mraczewski, Lisiecki,
Wokulski), podstawę trójkąta stanowi lud miejski (furman Wysocki, Węgiełek, prostytutka Maria).
Stosując różnego rodzaju odsyłacze, przypisy, kreski, strzałki uzupełniają je o następujące informacje
(dokonuje się to wskutek dyskusji, w której udział biorą wszyscy słuchacze wraz z prowadzącym).
4. Lapidarna charakterystyka poszczególnych grup społecznych i wskazanie ich stosunku do niższych warstw
społecznych, należy wyraźnie zaznaczyć los warstwy najniższej oraz to, że podejmowane były pewne
próby pomocy jej.
Charakterystyka arystokracji: podkreślają megalomanię, postawy narcystyczne, teatralizację
zachowań, oderwanie od rzeczywistości, anachroniczny styl życia, materializm, niemoralność. Nie znają
świata biedoty.
Tomasz Łęcki: pycha wynikająca z arystokratycznego pochodzenia, poczucie wyższości wobec
mieszczanina; Izabela Łęcka: pogarda dla kupca, wyrachowanie, megalomania, pogarda dla kupca,
przesądy stanowe; Baron Krzeszowski: lekceważenie mieszczan, wysokie mniemanie o sobie; Starski:
brak moralności, brak kultury, cynizm.
Charakterystyka mieszczaństwa: Deklewski i Węgrowicz: brak chęci do pracy, brak inicjatywy,
mobilności zawodowej, niechęć wobec ambitnych i aktywnych jednostek, zawiść. Szprot:
podejrzliwość, małostkowość. Szuman: pracowitość, umysł analityczny.
Lud: samodestrukcja, brak jedności, bardzo duże różnice społeczne, popadanie w skrajności,
beznadzieja, brak ratunku dla tego społeczeństwa.
• charakterystyka Stanisława Wokulskiego, stworzenie swoistego CV bohatera
Edukacja:
• Szkoła Główna w Warszawie
• Szkoła Przygotowawcza
Doświadczenie i stanowiska:
• 1879: Spółka do handlu ze wschodem, jako zarządca
• 1876–1879: Sklep Galanteryjny J. Mincel i S. Wokulski, jako właściciel
• 1870–1876: Sklep Minclów, jako pryncypał (zwierzchnik)
• 1854–1861: Winiarnia Hopfera, jako subiekt
Znajomość języków:
• poziom komunikacyjny: język angielski
• poziom bardzo dobry: język rosyjski
Umiejętności:
• umiejętność pomnażania majątku, prowadzenia efektywnych interesów
• znajomość rynku wschodniego
• doświadczenie w handlu
• energiczny, przedsiębiorczy i ambitny człowiek czynu chętnie weźmie udział
w międzynarodowym przedsięwzięciu naukowym lub gospodarczym
Zainteresowania:
• nauki przyrodnicze
• konstruowanie maszyn latających
• literatura romantyczna
• wskazanie ideałów, jakie interesowały Wokulskiego: praca organiczna, praca u podstaw, scjentyzm, aby
wykazać, że były to zagadnienia rzeczywiście istniejące
3
Nowa rzeczywistość popowstaniowa była taka, że pojawiły się nowe hasła. Wiele z nich było
Wokulskiemu bliskie. Tutaj warto podać następujące informacje: para kaloszy kosztuje 2 ruble i 50
kopiejek, portmonetka, którą kupuje Izabela: 3 ruble, zwycięstwo konia w gonitwie: 300 rubli.
W Lalce wyraz „miłość” występuje 104 razy, „dom” – 351, „praca” – 94, „złoty” – 17, „rubel” – 407,
„pieniądz” – 229. Choć jest to tylko sucha statystyka, to przecież może ona sugerować, że świat, jaki
opisuje Prus, jest światem, w którym dominuje pieniądz, rodzący się kapitalizm.
Praca organiczna, u podstaw: projekt powołania spółki handlowej, wykorzystania Warszawy jako stacji
handlowej między zachodnią i wschodnią Europą, sprowadzania z Rosji tanich produktów, tym samym
stworzenia warunków do bogacenia się przedsiębiorców i jednoczesnej poprawy warunków życia
najuboższych.
Scjentyzm: studia przyrodnicze, współpraca z polskim geografami na Syberii, zainteresowanie pracami
Geista i Ochockiego, marzenia o maszynie latającej i perpetuum mobile.
Czerwone dłonie: rzekoma niższość społeczna, brak ogłady
Wspinaczka po drabinie: awans społeczny, wejście na salony arystokratów
5. Rozmowa na temat filantropii i akcji charytatywnych, które są wynikiem haseł pozytywistycznych.
Zwrócenie uwagi, że ich obecność w powieści (ale również: kwesty świąteczne, domy starców, ochronki
dla dzieci) przyczynia się do powstania czegoś, co można nazwać ekonomią społeczną. Wytłumaczenie
słuchaczom specyfiki ekonomii społecznej, wręczenie im karty pracy nr 2 zawierającej informacje o niej.
W powieści Prusa pojawiają się problemy rozwoju ekonomicznego państwa, szerzenia oświaty wśród
najuboższych i pomocy finansowej. W Zasławku istnieje ochronka dla dzieci, dom starców, a chłopom
żyje się dostatnio i wygodnie. Wokulskiemu udaje się pomóc jedynie nielicznym ubogim.
Stanisław Wokulski bierze udział w kweście świątecznej (podczas której panny się nudzą, matrony
ziewają, a wszyscy przyszli do kościoła, żeby pokazać się w towarzystwie), ale także wspomaga
finansowo młodego kamieniarza Węgiełka oraz furmana Wysockiego, pochodzących z nizin społecznych,
stara się ulżyć w trudnej sytuacji p. Stawskiej i jej rodzinie. Co więcej, jako filantrop wspomaga ochronki
dla dzieci, daje możliwość uczciwego życia upadłym dziewczynom, ale i tworzenie miejsc i warunków
pracy.
6. Powtórzenie wiadomości omawianych na zajęciach. Wskazanie przykładów działań charakterystycznych
dla ekonomii społecznej, z jakimi spotkali się słuchacze.
7. Zadanie pracy domowej: zapoznać się ze stroną: http://www.ekonomiaspoleczna.pl/
Uwagi dotyczące konspektu:
Konspekt rozpisany jest na 2 godziny lekcyjne. Pomyślany jest on tak, aby od ogółu – tj. od ogólnego rozeznania
w problematyce, jaką poruszała epoka pozytywizmu, a którą omawiałem ze słuchaczami na zajęciach
wcześniejszych (czas społeczników, praca u podstaw, praca organiczna, emancypacja) – przejść do szczegółu.
Takimi szczegółami są działania skierowane do warstw najbiedniejszych i wykluczonych.
Ważną sprawą jest to, aby lekcja mocno koncentrowała się na dyskusji. Powinna ona odbywać się między
słuchaczami, ale także między słuchaczami a prowadzącym. Należy ich sprowokować do wyrażania swoich opinii
dotyczących skuteczności działań społecznych, charytatywnych, odniesienia jej do rzeczywistości im najbliższej.
Wielu słuchaczy szkoły to ludzie, którzy albo szukają pracy, albo chcieliby ją zmienić. Wierzę, że lekcja, jaką
przygotowałem, może zwrócić ich uwagę na te dziedziny, które wiążą się z ekonomią społeczną.
4
Karta pracy nr 1
Cirriculum Vitae
Stanisław Wokulski
Edukacja:
Doświadczenie i stanowiska:
Znajomość języków:
Umiejętności:
Zainteresowania:
5
Karta pracy nr 2
Co to jest ekonomia społeczna?
Ekonomia społeczna (gospodarka społeczna) – system przedsiębiorstw i organizacji oraz właściwych im
uregulowań prawnych, mających na celu wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Obejmuje
stowarzyszenia, fundacje, spółdzielnie, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, zakłady aktywności zawodowej,
warsztaty terapii zajęciowej oraz inne formy organizacyjne, które angażują się w życie społeczności lokalnej.
Nadrzędną funkcją ekonomii społecznej jest przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. Do grup szczególnie
zagrożonych wykluczeniem społecznym należą przede wszystkim osoby: długotrwale bezrobotne, bezdomne,
uzależnione i izolowane. Podmioty ekonomii społecznej prowadzą proces reintegracji społecznej i zawodowej
m.in. w oparciu o: spółdzielnie socjalne (wprowadzone w Polsce ustawą z 20 kwietnia 2004 r. o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy); centra integracji społecznej i zakłady aktywności zawodowej – podmioty
te mogą być tworzone przez sektor publiczny i instytucje niepubliczne. W sensie ścisłym w tym pierwszym
przypadku (a zatem kiedy jest to instytucja prowadzona przez administrację) trudno jednak mówić
o przynależności do sektora ekonomii społecznej; kluby integracji społecznej – mogą być tworzone przez ośrodki
pomocy społecznej i organizacje pozarządowe, włączając do gospodarki rynkowej przyczyniają się one do
podniesienia spójności społecznej i czynią to w tych obszarach marginalizacji, z którymi nie radzi sobie
administracja publiczna. Ekonomia społeczna zajmuje się zasadami i prawidłowościami podziału tej części
dochodu narodowego, która przypada ludności. Omawia ona zjawiska ekonomiczne i bada jaki to ma wpływ na
sprawność gospodarczą.
Źródło: wikipedia.pl
Więcej informacji:
http://www.ekonomiaspoleczna.pl/
6