niedokrwistość z niedoboru żelaza

Temat:
PIELĘGNOWANIE W SCHORZENIACH
UKŁADU KRWIOTWÓRCZEGO
mgr Iwona Malinowska-Lipień
Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa
Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego i Środowiskowego
WNZ CM UJ
5/20/2012
Projekt współfinansowany
Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu1
copyrightprzez
www.brainybetty.com
2006 All RightsSpołecznego
Reserved
MORFOLOGIA KRWI
Płytki krwi (Plt, trombocyty)
Powyżej normy (trombocytoza, nadpłytkowość)
• W przewlekłych chorobach zapalnych - RZS, sarkoidoza
WZJG
• W nowotworach ukł. krwiotwórczego – ZZ
• W chorobach mieloproliferacyjnych - nadpłytkowość
samoistna,
czerwienica prawdziwa, CML
• W niedokrwistości z niedoboru żelaza
• W krwotoku
• Podczas leczenia kortykosterydami
• Stan po usunięciu śledziony
• W niedokrwistościach hemolitycznych
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
2
Poniżej normy (trombocytopenia)
Stan spowodowany zmniejszonym wytwarzaniem:
• Uszkodzenie szpiku - wrodzone (zespół Fanconiego), nabyte
(anemia aplastyczna, uszkodzenie polekowe, popromienne,
zniszczenie szpiku przez nowotwory pierwotne (białaczki) i
przerzutowe)
• Niedobór witaminy B12
• Niewydolność nerek
Stan spowodowany przyspieszonym niszczeniem płytek:
• Małopłytkowość samoistna ostra i przewlekła
• Powiększenie śledziony
• Immunotrombocytopenie polekowe
• Rzucawka porodowa
• AIDS
• Hemofilia
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
3
Hemoglobina (Hb)
Stężenie Hb maleje podczas prawidłowej
ciąży, jest najmniejsze ok. 32 tygodnia,
średnio zmniejsza się o 1,5-2,0 g/dl (0,9-1,2
mmol/l) w porównaniu ze stężeniem
wyjściowym.
Zmniejszone stężenie Hb we krwi jest
podstawowym kryterium diagnostycznym
niedokrwistości.
Zwiększone stężenie Hb występuje w
czerwienicy prawdziwej, poliglobulii i w
stanach odwodnienia.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
4
Erytrocyty (RBC, krwinki czerwone)
Powyżej normy
• w nadkrwistościach spowodowanych niedotlenieniem tkankowym
(choroby płuc, wady serca, przebywanie na dużej wysokości),
• w chorobach nerek lub nowotworach związanych z nadprodukcją
erytropoetyny,
• w hiperkortyzolizmie (choroba Cushinga, podawanie
kortykosterydów).
Poniżej normy
• w niedokrwistości,
• przy utracie krwi,
• w drugiej połowie ciąży,
• w przewodnieniu.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
5
Przyczyny zmniejszonego Ht i zmniejszonej
liczby erytrocytów:
 Niedokrwistości
 Stany przewodnienia
 Ciąża
Przyczyny zwiększonego Ht i zwiększonej liczby
erytrocytów:
 Czerwienica prawdziwa
 Poliglobulia
 Stany odwodnienia
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
6
Średnia objętość krwinki czerwonej –MCV
•
Prawidłowo wynosi 82-92 fl (femtolitr=10-15 l)
Przyczyny zwiększonej MCV (makrocytoza)(>94 fl)
1. Niedokrwistości z niedoboru witaminy B12 i kwasu
foliowego, w tym w marskości wątroby i alkoholizmie
2. Zespoły mielodysplastyczne
3. Ciąża
4. Wiek noworodkowy
Przyczyny zmniejszonej MCV (mikrocytoza)(<80 fl)
1. Niedokrwistość z niedoboru żelaza
2. Talasemia (wrodzona niedokrwistość hemolityczna
wywołana nieprawidłową syntezą łańcuchów α i β globiny
w cząsteczce Hb).
3. Niektóre cięższe przypadki niedokrwistości chorób
przewlekłych
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
7
2006 All Rights Reserved
Średnia masa Hb w erytrocycie MCH
•
Prawidłowo wynosi 27-31 pg (pikogram)
Przyczyny zmniejszonej MCH
1. Niedokrwistość z niedoboru żelaza
2. Talasemia
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
8
Średnie stężenie Hb w erytrocytach MCHC
•
Prawidłowo wynosi 32-36 g/dl krwinek (20-22 mmol/l
krwinek
Przyczyny zmniejszonego MCHC
1. Niedokrwistość z niedoboru żelaza
2. Talasemia
3. Zaburzenia utylizacji żelaza
Przyczyny zwiększonego MCHC- sferocytoza
wrodzona – niedokrwistość hemolityczna
spowodowana niedoborem niektórych białek
szkieletowych erytrocytów.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
9
Niedokrwistość
• Niedokrwistość- anemia jest stanem
chorobowym, w którym stężenie
hemoglobiny (Hb), wartość hematokrytu
(Ht), erytrocytów (RBC) zmniejsza się
poniżej wartości prawidłowej.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
10
STOPNIE NATĘŻENIA
NIEDOKRWISTOŚCI
• Umiarkowana: stężenie Hb powyżej 5,59 mmol/l ( ~ >9,2 g/dl)
• Średnio ciężka: stężenie Hb 3,72- 5,59 mmol/l (~ 6,2- 9,2 g/dl)
• Ciężka: stężenie Hb 1,86-3,72 mmol/l (~ 3,1 - 6,2 g/dl)
• Bezpośrednio zagrażająca życiu: stężenie Hb poniżej 1,86 mmol/l
(~ < 3,1g/dl)
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
11
• Śmiertelne stężenie Hb w przewlekle
narastającej niedokrwistości
to 0,62-1,24 mmol/l (~1,0 – 2,0 g/dl)
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
12
Klasyfikacja morfologiczna niedokrwistości
RODZAJ
MCV
↓ 80 fl
MIKROCYTOWA
NORMOCYTOWA
(femtolitr)
Prawidłowa
80-94 fl
(femtolitr)
↑ 94fl
MAKROCYTOWA
5/20/2012
PRZYCZYNY
• niedobory żelaza
• talasemie
• Przewlekłe choroby (upośledzone wchłanianie,
przewlekła utrata krwi)
• Niedokrwistość syderoblastyczna (niedokrwistość
wywołana zaburzeniem syntezy hemu)
• ostre niedokrwistości pokrwotoczne
•niedokrwistości objawowe w przebiegu chorób nerek,
wątroby, chorób nowotworowych
• niedokrwistości aplastyczne
• przewlekła niewydolność nerek
• niedokrwistość hemolityczna wrodzona i nabyta
• zakażenia
NIEDOKRWISTOŚCI MEGALOBLASTYCZNE
•niedobory witaminy B12 i/lub kwasu foliowego
• niedokrwistości polekowe
(femtolitr)
NIEDOKRWISTOŚCI NIEMEGALOBLASTYCZNE
•Przewlekłe choroby wątroby
alkoholizm
copyright •www.brainybetty.com
2006 All
Rights Reserved
• choroby
tarczycy
13
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
14
OBRAZ KLINICZNY NIEDOKRWISTOŚCI Z
NIEDOBORU ŻELAZA :
• Osłabienie
• Zawroty i bóle głowy
• Mroczki przed
oczyma
• Senność
• ↓ wydolności
wysiłkowej
• ↑ akcji serca
5/20/2012
• Pieczenie języka
• Zapalenie kącików ust
• Kruchość i łamliwość
paznokci
• Wypadanie włosów
• Zaburzenia połykania
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
15
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
16
ROZPOZNANIE NIEDOKRWISTOŚCI Z
NIEDOBORU ŻELAZA
Badania laboratoryjne:
•
Przedutajony niedobór żelaza (niedobór żelaza utajonego)
–
–
–
–
•
Utajony niedobór żelaza (w procesie erytropoezy zużywane jest żelazo
zapasowe)
–
–
–
–
•
zmniejszenie stężenia ferrytyny w surowicy
zmniejszenie stężenia żelaza i Hb
zwiększenie stężenia transferyny
brak objawów klinicznych
Klinicznie jawny niedobór żelaza (niedokrwistość z niedoboru żelaza)
–
–
–
5/20/2012
zmniejszenie stężenia ferrytyny w surowicy oraz zawartości żelaza w szpiku kostnym
zwiększenie wchłaniania Fe
wartość Fe i Hb w normie
brak objawów klinicznych
j.w.
zmniejszenie stężenia hemoglobiny, hematokrytu i liczby erytrocytów
pojawienie się objawów klinicznych
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
17
LECZENIE NIEDOKRWISTOŚCI Z NIEDOBORU ŻELAZA
•
Niedokrwistość leczy się podając preparaty żelaza, najlepiej
doustnie. Wchłanianie żelaza jest lepsze na czczo około 30-60 minut
przed posiłkiem.
•
Leczenie preparatami doustnymi prowadzi się 2-4 miesięcy, a od
momentu normalizacji Hb jeszcze przez 6 miesięcy lub do uzyskania
poziomu ferrytyny > 50µg/l.
•
W przypadku upośledzonego wchłaniania żelaza lub chorób
zapalnych żołądka i jelit, żelazo należy podawać parenteralnie w
postaci zastrzyków dożylnych.
UWAGA!!! Przed podaniem preparatu parenteralnie należy podać
dawkę testującą (25 mg). Podając preparat dożylnie należy
przygotować zestaw p/wstrząsowy. U ok. 1% chorych może
rozwinąć się wstrząs anafilaktyczny.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
18
Próba doustnego obciążenia
żelazem
Próbę doustnego obciążenia żelazem (tzw.
krzywą żelazową) wykonuje się na czczo.
Po pobraniu próbki krwi na oznaczenie
wyjściowego stężenia żelaza pacjent przyjmuje
p.o. 1 g siarczanu żelazawego (lub Ascofer 1
tbl/10 kg. m.c.).
Stężenie żelaza w surowicy oznacza się po
upływie 30, 60, 120, 180 i 360 min od
obciążenia.
U osób zdrowych wzrost stężenia żelaza nie
przekracza 35 µmol/l (190 µg/dl) i następuje po
180 min.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
19
NIEDOKRWISTOŚĆ MAKROCYTARNA
Przyczyny niedoboru witaminy B12:
Gastrektomia
Przewlekłe zanikowe zapalenia błony śluzowej żołądka
Obrzęk śluzakowaty
Dieta jarska
Choroby jelita krętego
Niewydolność zewnątrz wydzielnicza trzustki
Alkohol
leki
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
20
WITAMINA B12
Nazwa
witaminy
kobalamina (czerwona witamina, cyjanokobalamina)
•
•
•
Rola w
organizmie
•
•
•
•
•
5/20/2012
bierze udział w przemianie węglowodanowej, białkowej,
tłuszczowej,
uczestniczy w wytwarzaniu RBC (przeciwdziała
niedokrwistości),
umożliwia syntezę kwasów nukleinowych w komórkach (przede
wszystkim szpiku kostnego);
wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, uczestniczy w
tworzeniu otoczki mielinowej ochraniającej komórki nerwowe,
zapewnia równowagę psychiczną, pomaga w uczeniu się,
skupieniu uwagi;
redukuje tłuszcze we krwi;
wpływa na układ kostny,
pobudza apetyt
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
21
WITAMINA B12
Nazwa
witaminy
Skutki
niedoboru
Skutki
nadmiaru
Źródła w
pożywieniu
5/20/2012
kobalamina (czerwona witamina, cyjanokobalamina)
 niedokrwistość,
 zahamowanie dojrzewania komórek,
 opóźnienia wzrostu,
 częste biegunki,
 zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego (utrata pamięci,
dezorientacja, rozdrażnienie, irytacja, stany lękowe, depresja),
 zmęczenie,
 drętwienie rąk i nóg, trudności z chodzeniem, jąkanie się,
nie jest toksyczna
produkty pochodzenia zwierzęcego, czyli wątroba, nerki i serce, a
także chude mięso, ryby, skorupiaki, sery i jaja; w bardzo małych
ilościach występuje w grochu i innych roślinach strączkowych oraz w
ziarnach zbóż
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
22
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
23
NIEDOKRWISTOŚĆ MAKROCYTARNA ADDISONA-BIERMERA
• Niedokrwistość złośliwa (łac. anaemia
perniciosa), zwana także
niedokrwistością Addisona-Biermera
lub niedokrwistością megaloblastyczną
– to niedokrwistość wywołana niedoborem
witaminy B12.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
24
NIEDOKRWISTOŚĆ MAKROCYTARNA ADDISONA-BIERMERA
Jest chorobą autoimmunologiczną związaną z istnieniem
trzech rodzajów przeciwciał:
1. przeciw tzw. czynnikowi wewnętrznemu Castle'a,
którego obecność jest niezbędna do wchłaniania
witaminy B12
2. przeciw kompleksowi czynnika wewnętrznego i
witaminy B12
3. przeciw komórkom okładzinowym bony śluzowej
żołądka
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
25
OBRAZ KLINICZNY NIEDOKRWISTOŚCI
ADDISONA-BIERMERA
•
•
•
•
Osłabienie
Szum w uszach
Kołatanie serca
Bóle wieńcowe
• Przyspieszone
tętno
•
•
Zażółcone spojówki
Skóra blada z odcieniem żółtawym
• Objawy ze strony przewodu
pokarmowego (przemijające biegunki,
zaparcia, zapalenie języka, trudne do
umiejscowienia bóle w jamie brzusznej,
utrata masy ciała, rzadko anoreksja)
• Zaburzenia neurologiczne (ataksja,
objawy piramidowe)
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
26
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
27
ROZPOZNANIE NIEDOKRWISTOŚCI
ADDISONA-BIERMERA
• W badaniach laboratoryjnych stwierdza się
niedokrwistość makrocytową (MCV>100 fl),
nadbarwliwą, leukopenię, obniżoną liczbę płytek krwi
o zniekształconym wyglądzie, poziom witaminy B12
niższy niż 100 pg/ml, obecność specyficznych
przeciwciał w surowicy krwi.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
28
LECZENIE NIEDOKRWISTOŚCI ADDISONABIERMERA
Polega na domięśniowym podawaniu
witaminy B12, początkowo co 1-2 tyg., a
następnie raz w miesiącu do końca
życia.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
29
NIEDOKRWISTOŚĆ APLASTYCZNA:
Niedokrwistość aplastyczna (pancytopenia aplastyczna): zespół
hematologiczny, charakteryzuje się trójukładową cytopenią tj.
zmniejszeniem liczby trzech linii komórkowych o różnym stopniu
nasilenia.
W morfologii stwierdza się:
• leukopenię (często z granulocytopenią);
• erytropenię
• trombocytopenię (małopłytkowość)
Podział niedokrwistości aplastycznych:
A. wrodzona - zespół Fanconiego, zespół Estrena-Damesheka
B. Nabyta
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
30
Czynniki sprzyjające wystąpieniu
niedokrwistości aplastycznej
Antybiotyki, leki p/zapalne, p/drgawkowe,
pochodne fenotiazyny, sole złota,
kolchicyna, sulfonamidy, leki antymitotyczne
leki
WZW, cytomegalia, gruźlica prosówkowa,
infekcje wywołane przez wirus Ebsteina-Barr
infekcje
Choroby reumatyczne i
autoimmunologiczne
Toczeń trzewny, RZS
Czynniki fizyczne
Promieniowanie jonizujące
Defekty genetyczne
Wrodzone i nabyte (np. nocna napadowa
hemoglobinuria)
Czynniki chemiczne
Benzen, rozpuszczalniki, środki
owadobójcze
5/20/2012
Ciąża
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
31
POSTACI NIEDOKRWISTOŚCI
APLASTYCZNEJ
W przebiegu niedokrwistości aplastycznej wyróżnia się
postać ciężką oraz postać bardzo ciężką.
Kryteria postaci ciężkiej/bardzo ciężkiej:
• Liczba granulocytów < 500/mm3 (<200/mm3 p.b.ciężka)
• Liczba płytek krwi < 20tys/mm3 (<10tys/mm3 p.b.ciężka)
• Obniżenie skorygowanego odsetka retikulocytów <1%
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
32
OBJAWY NIEDOKRWISTOŚCI APLASTYCZNEJ
• Objawy niedokrwistości (osłabienie,
spadek wydolności wysiłkowej itp.);
• Skłonność do siniaków, wybroczyny,
krwawienia z bł. śluzowych, przedłużające
się miesiączki;
• Ciężkie zakażenia
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
33
ROZPOZNANIE NIEDOKRWISTOŚCI
APLASTYCZNEJ
•
•
•
•
Morfologia krwi z rozmazem,
Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego
Trepanobiopsja szpiku
Badania diagnostyczne w kierunku
wykluczenia chorób przebiegających z
pancytopenią i cechami uszkodzenia
szpiku
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
34
LECZENIE NIEDOKRWISTOŚCI
APLASTYCZNEJ
Leczenie zależy od przyczyny wywołującej
chorobę, stopnia uszkodzenia szpiku,
możliwości zakwalifikowania chorego do
przeszczepienia szpiku kostnego
(allogeniczny).
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
35
LECZENIE NIEDOKRWISTOŚCI
APLASTYCZNEJ
W leczeniu stosuje się:
• Leki immunosupresyjne (globulina antytymocytowa
(AGT), cyklosporyna A, glikokortykosteroidy,
androgeny);
• Preparaty czynników wzrostu (erytropoetyna –EPO,
granulocytarny czynnik wzrostu – G-CSF,
granulocytarno-makrofagowy czynnik wzrostu – GMCSF)
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
36
LECZENIE NIEDOKRWISTOŚCI
APLASTYCZNEJ
Leczenie wspomagane:
• Ostry reżim sanitarny;
• Izolacja chorego;
• Substytucja elementów morfotycznych krwi
(przetoczenie masy erytrocytarnej i/lub masy
płytkowej);
• Antybiotykoterapia.
Wyleczenie w ciężkich przypadkach zapewnia
jedynie wykonanie przeszczepu macierzystych
komórek hematopoetycznych od dawcy rodzinnego
lub niespokrewnionego, zwłaszcza u chorych poniżej
25 roku życia.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
37
OSTRE BIAŁACZKI

Ostre białaczki są złośliwymi nowotworami szpiku,
wywodzącymi się z wczesnych stadiów rozwoju
różnych linii układu krwiotwórczego.

Charakteryzują się nieprawidłową i nadmierną
proliferacją komórek blastycznych w szpiku z
zahamowaniem ich dojrzewania, co najczęściej
doprowadza do wyparcia prawidłowych komórek szpiku
i niewydolności hematopoezy.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
38
OSTRE BIAŁACZKI
 Charakterystyczną cechą ostrych białaczek jest ich agresywny
przebieg naturalny, prowadzący w przypadku niepodjęcia leczenia
do śmierci w okresie kilku tygodni.
 Ostre białaczki dzielimy - zależnie od tego, która z linii komórkowej
ulega proliferacji - na szpikowe (AML- acute myelogenous
leukemia) i limfoblastyczne (ALL- acute lymphoblastic leukemia).
 AML często występuje u dorosłych, natomiast ALL u dzieci i
młodzieży
 Różnicowanie tych odmian przy prawie identycznym obrazie
klinicznym opiera się na morfologicznej i cytochemicznej ocenie
komórek
5/20/2012 blastycznych szpiku.
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
39
OBJAWY OSTRYCH BIAŁACZEK
Wczesne objawy ostrych białaczek nie są charakterystyczne i są podobne
dla ostrej białaczki szpikowej i limfoblastycznej.
Do najczęściej spotykanych objawów ostrych białaczek należą:
 objawy wynikające z niedokrwistości: osłabienie, uczucie zmęczenia,
zawroty głowy,

objawy wynikające z granulocytopenii: infekcje (często nawracające) w
obrębie jamy ustnej (angina, zmiany grzybicze),

infekcje układu oddechowego i moczowego,

objawy wynikające z małopłytkowości: skaza krwotoczna skórna (plamica,
wylewy podskórne) i krwawienia z nosa, dziąseł, przewodu pokarmowego,
układu moczowego, krwawienia do ośrodkowego układu nerwowego.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
40
OBJAWY OSTRYCH BIAŁACZEK
•
Objawy wynikają z nacieku białaczkowego szpiku i wyparcia
prawidłowej hematopoezy.
•
W ostrej białaczce szpikowej typowym objawem jest przerost
dziąseł.
•
Powiększenie węzłów chłonnych, wątroby, śledziony,
wynikające z nacieku białaczkowego jest bardziej typowe dla
białaczki limfoblastycznej i występować może u ok. 1/3 chorych
z tym schorzeniem.
•
W ok. 5 proc. przypadków ostrej białaczki limfoblastycznej
stwierdza się nacieki w ośrodkowym układzie nerwowym z
obecnością objawów oponowych. Ponadto występować mogą
też objawy takie, jak utrata wagi ciała, gorączka nie związana z
infekcją, brak apetytu czy bóle kostne.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
41
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
42
PODSTAWOWE BADANIA SŁUŻĄCE
PRZY ROZPOZNANIU OSTREJ
BIAŁACZKI
 Morfologia krwi obwodowej i rozmaz krwi, w którym
najistotniejszym jest stwierdzenie obecności
komórek blastycznych.
 W rozmazie krwi obwodowej występują postacie
dojrzałe i komórki blastyczne, bez form pośrednich,
co nosi nazwę „przerwy białaczkowej”.
 Liczba krwinek białych przy rozpoznaniu nie zawsze
jest podwyższona.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
43
Przy białaczkach stężenie hemoglobiny
(Hb) i liczba płytek (Plt) jest w
większości przypadków poniżej
wartości prawidłowych.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
44
 Badanie decydujące o rozpoznaniu ostrej białaczki
to ocena rozmazu szpiku, uzyskana za pomocą
biopsji aspiracyjnej.
 Obecność ponad 30% komórek blastycznych w
szpiku jest koniecznym i jedynym wymaganym
warunkiem rozpoznania ostrej białaczki.
 W przypadku nieuzyskania krwi szpikowej,
niezbędne jest wykonanie trepanobiopsji i ocena
histopatologiczna trepanobioptatu.
 Wśród badań podstawowych należy wymienić panel
badań biochemicznych, wskaźniki czynności
wątroby, RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
45
PRZEWLEKŁE BIAŁACZKI- Przewlekła
białaczka limfatyczna (PBL)
• Przewlekła białaczka limfatyczna (PBL)
jest najczęstszą białaczką występującą w
Europie i Ameryce Północnej.
• Dotyczy głównie ludzi starszych.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
46
PRZEWLEKŁE BIAŁACZKI- Przewlekła
białaczka limfatyczna (PBL)
Objawy kliniczne:
Zależą od stopnia zaawansowania choroby. W stadium
początkowym białaczka jest wykrywana przypadkowo, na
podstawie badania morfologii krwi obwodowej.
Powiększenie węzłów chłonnych. Węzły są zazwyczaj miękkie i
niebolesne.
Powiększenie wątroby i śledziony.
Objawy niedokrwistości i małopłytkowości.
Częste infekcje, zwłaszcza dróg oddechowych.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
47
PRZEWLEKŁE BIAŁACZKI- Przewlekła
białaczka limfatyczna (PBL)
Najistotniejsze badania laboratoryjne:
 Podwyższona liczba limfocytów we krwi obwodowej (>5x106/l).
W obrazie dominują dojrzałe limfocyty (stanowią ok. 70-90%),
obecne są uszkodzone limfocyty, tzw. cienie Gumprechta.
 Niedokrwistość
 Małopłytkowość
 Mielogram- ↑odsetka dojrzałych limfocytów (>30%).
 Zmniejszone stężenie immunoglobulin.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
48
PRZEWLEKŁE BIAŁACZKI- Przewlekła
białaczka szpikowa (PBS)
• Przewlekła białaczka szpikowa (PBS) powstaje w
wyniku nowotworowej transmisji wielopotencjalnej
komórki macierzystej szpiku.
•
Stanowi ok. 20% wszystkich białaczek ludzi
dorosłych i dotyczy osób obojga płci, najczęściej
między 40 a 65 rokiem życia.
•
-
PBS przebiega w trzech fazach:
przewlekłej,
przyspieszonej (akceleracji),
transformacji blastycznej, w której komórki tracą
zdolność różnicowania i choroba staje się oporna na
leczenie.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
49
PRZEWLEKŁE BIAŁACZKI- Przewlekła
białaczka szpikowa (PBS)
Objawy kliniczne:
 U ok. 50% pacjentów choroba jest wykrywana
przypadkowo na podstawie morfologii krwi obwodowej,
 Objawy ogólne: utrata masy ciała, poty, bóle kostne,
 Splenomegalia- dotyczy wszystkich chorych, często jest
bardzo znaczna, z uczuciem dyskomfortu i bólami w
lewym podżebrzu
 Objawy niedokrwistości,
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
50
PRZEWLEKŁE BIAŁACZKI- Przewlekła
białaczka szpikowa (PBS)
Objawy zespołu nadlepkości związane z
hiperleukocytozą: zaburzenia widzenia,
priapizm, udary.
Objawy związane ze zwiększonym stężeniem
kwasu moczowego w surowicy: dna
moczanowa, uszkodzenie nerek.
W kresie akceleracji i kryzy blastycznej
objawy przypominają ostrą białaczkę: ciężkie
infekcje, skaza krwotoczna małopłytkowa,
głęboka niedokrwistość.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
51
PRZEWLEKŁE BIAŁACZKI- Przewlekła
białaczka szpikowa (PBS)
Najistotniejsze badania laboratoryjne:
•
•
•
•
•
•
Podwyższona liczba krwinek białych > 50x109/l, czasami > 500x109/l, w
rozmazie obecne wszystkie formy rozwojowe granulocytów,
Nadpłytkowość
Niedokrwistość
Mielogram: szpik bogaty, z przewagą układu granulocytarnego,
zaznaczona bazofilia
Badania cytogenetyczne: obecność chromosomu Philadelphia,
W okresie akceleracji i kryzy blastycznej obraz krwi obwodowej i
szpiku przypominają ostrą białaczkę- spada liczba płytek, pogłębia się
niedokrwistość.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
52
PROBLEMY PIELĘGNACYJNE W
SCHORZENIACH UKŁADU KRWIOTWÓRCZEGO
1.
2.
3.
4.
5.
Ryzyko wystąpienia krwawień w wyniku
trombocytopenii
Osłabienie, zwiększona męczliwość i spadek siły
mięśniowej z powodu procesu chorobowego.
Zwiększone ryzyko wystąpienia infekcji w związku
z leukopenią (przy anemiach)/ w związku z
leczeniem immunosupresyjnym (białaczki)
Wystąpienie efektów ubocznych chemioterapii
Utrudniona koncentracja.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
53
Problem: Ryzyko wystąpienia krwawień w wyniku
trombocytopenii
Cel: wczesne wykrycie krwawień, zapobieganie
powikłaniom.
Działania:
— obserwacja ewentualnych krwawych wybroczyn i
zmian na skórze i śluzówkach,
— unikanie urazów mechanicznych (w razie
wystąpienia zastosowanie ucisku, zimnego okładu),
— konsultacja z lekarzem prowadzącym przed
zabiegami inwazyjnymi,
— poinformowanie pacjenta o konieczności
systematycznego wykonywania badań kontrolnych
(morfologia krwi)
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
54
Problem: Osłabienie, zwiększona męczliwość i spadek siły mięśniowej z
powodu procesu chorobowego.
Cel: zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego.
Działania:
— obserwacja pacjenta i monitorowanie parametrów życiowych
(temperatura, ciśnienie tętnicze krwi, tętno, saturacja),
udokumentowanie pomiarów,
— poinformowanie pacjenta o potrzebie zgłaszania niepokojących
objawów.
— stworzenie dogodnych warunków do odpoczynku ( cisza, spokój,
przewietrzone pomieszczenie),
— podawanie leków zgodnie z indywidualną kartą zleceń,
— zapewnienie diety dostosowanej do stanu pacjenta, bogatej w
witaminy i związki mineralne,
— poinformowanie pacjenta, że w okresie złego samopoczucia nie
powinien wykonywać forsujących czynności i ćwiczeń
gimnastycznych,
— wykonywanie zabiegów sprawnie dokładnie i delikatnie, komasacja
zabiegów,
copyright
www.brainybetty.com
55
— 5/20/2012
pomoc w podejmowaniu
codziennych
aktywności
2006 All Rights Reserved
Problem: Zwiększone ryzyko wystąpienia infekcji w związku
z leukopenią (przy anemiach)/ w związku z leczeniem
immunosupresyjnym (białaczki)
Cel: zwiększenie odporności oraz niedopuszczenie do
wystąpienia infekcji.
Działania:
— obserwacja pacjenta, monitorowanie parametrów
życiowych ( tętno, ciśnienie tętnicze krwi, temperatura,
oddechy, saturacja), udokumentowanie pomiarów,
— pobranie materiału w celu wykonywania kontrolnych
badań laboratoryjnych (morfologia, OB, badanie
biochemiczne, badania specjalistyczne) zgodnie z
indywidualna kartą zleceń,
— stosowanie reżimu sanitarnego (maski na twarz, izolatka)
— zapewnienie bezpieczeństwa oraz warunków do
odpoczynku w ciągu dnia,
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
56
Problem: Wystąpienie efektów ubocznych chemioterapii:
 Silne wymioty środkami przeciwwymiotnymi.
 utrata włosów.
 Brak apetytu.
 zaburzenia koordynacji ruchów,
 zapalenie spojówek, zaburzenia widzenia
 zapalenie skóry.
Cel: Łagodzenie efektów ubocznych
Działania:
— Obserwacja pacjenta, monitorowanie parametrów życiowych,
zapewnienie higieny, podanie płynów do picia, podanie środków
przeciwwymiotnych
— zapewnienie bezpieczeństwa
— Wsparcie emocjonalne ze strony psychologa, duchownego, rodziny
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
57
Problem: Utrudniona koncentracja.
Cel: ułatwienie koncentracji
Działania:
— uważne słuchanie pacjenta,
— okazywanie choremu cierpliwości, zrozumienia,
zainteresowania i empatii,
— kierowanie do pacjenta jasnych i prostych
komunikatów,
— w razie potrzeby powtórzenie komunikatu,
— informowanie chorego o wykonywanych działaniach
ich celu i potrzebie,
— w razie potrzeby zastosowanie farmakoterapii na
zlecenie.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
58
Literatura przedmiotu
1. Szczeklik A. (red.): Choroby wewnętrzne.
Medycyna Praktyczna, 2005
2. Pączek L. (red.): Choroby wewnętrzne.
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004.
5/20/2012
copyright www.brainybetty.com
2006 All Rights Reserved
59
5/20/2012
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu
Społecznego
copyright www.brainybetty.com
60
2006 All Rights Reserved