Temat 2: AKTY PRAWNE. 1. Hierarchia aktów prawnych. 2

Temat 2: AKTY PRAWNE.
1. Hierarchia aktów prawnych.
2. Publikacja norm prawnych.
3. Prawo i praworządność.
Akt prawny:
Akt prawny – to efekt tworzenia prawa przez właściwy organ państwowy lub organ do tego
upoważniony. Akt prawny rozumiany jest też jako działanie organu państwa lub podmiotu prawnego,
zgodne z obowiązującymi przepisami w celu wywołania skutków prawnych w konkretnym stosunku
prawnym. Do najważniejszych zaliczamy: Konstytucję, ustawy , rozporządzenia, ratyfikowane umowy
międzynarodowe, akty prawa miejscowego.
Budowa aktu prawnego:
1) część nieartykułowana:
− określenie rodzaju aktu prawnego;
− data uchwalenia;
− nazwa i tytuł aktu;
− preambuła (w przypadku niektórych ustaw o szczególnej doniosłości, w tym ustaw
zasadniczych).
2) część artykułowana:
− przepisy ogólne – zakres stosunków społecznych normowanych przez akt;
− przepisy szczegółowe – konkretne normy regulujące stosunki społeczne;
− przepisy przejściowe i dostosowujące – regulacja wpływu nowego prawa na obowiązujące już
normy;
− przepisy końcowe – przepisy dotyczące terminu wejścia aktu w życie (vacatio legis) i
wygaśnięcia mocy prawnej innych aktów;
− podpis osoby pełniącej funkcję organu, który zgodnie z konstytucją danego państwa jest
kompetentny do promulgacji danego typu aktu normatywnego.
Hierarchia aktów prawnych:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej reguluje hierarchię polskich aktów prawnych. Pierwszeństwo
mają normy konstytucyjne przed ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, ustawami,
rozporządzeniami oraz aktami prawa miejscowego.
Każdy akt prawny niższego rzędu musi być zgodny z aktem wyższego rzędu.
• Konstytucja RP: ustawa zasadnicza, uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe, zawiera
przepisy o ustroju państwa, władz naczelnych, prawach i obowiązkach obywateli (art. 8 pkt 1
KRP „Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej”);
• ustawa: uchwalana wyłącznie przez parlament, akt prawny o charakterze powszechnie
obowiązującym, reguluje najważniejsze zagadnienia z zakresu funkcjonowania państwa,
często nazywana kodeksami, np. kodek pracy, kodeks karny, kodeks cywilny, kodeks rodzinny
i opiekuńczy, kodeks ruchu drogowego;
• ratyfikowana umowa międzynarodowa: najważniejszy instrument regulujący stosunki między
państwami, ratyfikacja oznacza zatwierdzenie umowy przez upoważniony do tego organ – po
wyrażeniu zgody w ustawie, np. traktat, konkordat, pakt, układ;
• rozporządzenie: inaczej akt wykonawczy, wydawany na podstawie ustawy i w celu jej
wykonania, uściślają one treść ustawy, akty wykonawcze mogą wydawać: prezydent, RM,
prezes RM, ministrowie, przewodniczący komitetów;
• prawo miejscowe: ogół przepisów o ograniczonym zasięgu terytorialnym, wydają zarządy
gmin, np. uchwały rady miasta w sprawie …
1
Dzienniki promulgacyjne:
Warunkiem wejścia aktu w życie jest jego publikacja. Akty ogłaszane są w dziennikach urzędowych:
• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (konstytucja, ustawy, umowy międzynarodowe)
• Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" (uchwały sejmu, senatu,
zarządzenia ministrów)
• Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (prawo europejskie)
• dzienniki resortowe (urzędowe ministrów)
• dzienniki urzędowe urzędów centralnych
• wojewódzkie dzienniki urzędowe
Vacatio legis – próżnowanie ustawy, to okres między datą ogłoszenia aktu prawnego, a dniem jego
wejścia w życie.
Praworządność:
Praworządność to działanie przez wszystkie organy państwowe wyłącznie na podstawie przepisów
prawa i ściśle według prawa oraz przestrzeganie prawa przez inne podmioty. Praworządność dotyczy
organów państwa, zwykłych obywateli i osób prawnych. To panowanie prawa w życiu publicznym.
Państwo praworządne:
To państwo, które ma stabilne normy prawne, regulujące stosunki między państwem a obywatelem.
Zgodnie z zasadą praworządności państwo prawa powinno:
• działać w granicach prawa,
• realizować zasadę równości wszystkich obywateli wobec prawa,
• gwarantować pewność prawa
• gwarantować prawo obrony obywatela przed sądem
• realizować zasadę Lex retro non agit (prawo nie działa wstecz)
art. 2 KRP „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym”
Gwarancje państwa prawa to:
• ustrojowe
− podział władzy
− legalnie i swobodnie działająca opozycja
− niezbywalność wolności obywatelskich
− niezawisłość sędziowska
• legislacyjne
− hierarchia aktów prawnych
− nadrzędność konstytucji w systemie aktów prawnych
− rozgraniczanie kompetencji prawotwórczych
• proceduralne
− wieloinstancyjność trybu rozstrzygania spraw
− zasada odpowiedzialności indywidualnej
− domniemanie niewinności oskarżonego
− prawa oskarżonego w procesie karnym
− badanie zgodności decyzji administracyjnych z prawem
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Pytania:
1. Na czym polega szczególna funkcja Konstytucji?
2. Co oznacza praworządność w państwie demokratycznym?
3. Wyjaśnij znaczenie terminu „vacatio legis”.
2